ZNAK KRZYŻA I ŚWIATŁO WIARY Scenariusze katechez o chrzcie świętym dla przedszkoli i szkół podstawowych pod redakcją ks. Artura Filipiaka tom 1
Spis treści Wprowadzenie Arcybiskup Metropolita Poznański Stanisław Gądecki 7 I. Scenariusze katechez dla dzieci przedszkolnych 1. W blasku Jezusowego światła 11 2. Krzyż znakiem miłości Jezusa Teresa Kowalczyk 17 II. Scenariusze katechez dla klas I III szkoły podstawowej 3. Być jak robaczek świętojański, czyli co to znaczy być światłem dla świata 23 4. Nasze logo, czyli po czym poznać chrześcijanina Joanna Staniś-Rzepka 31 III. Scenariusze katechez dla klas IV VI szkoły podstawowej 5. Ja jestem światłością świata (J 8, 12) 39 6. Znaczę cię znakiem krzyża Hanna Zielińska 52 Informacja o filmach katechetycznych zamieszczonych na płycie ks. dr Rafał Ostrowski 63
3. Być jak robaczek świętojański, czyli co to znaczy być światłem dla świata Cel główny Przybliżenie uczniom znaczenia bycia światłem Chrystusa. Cele szczegółowe Uczeń: słucha uważnie opowiadania o robaczku świętojańskim i wyjaśnia jego sens; opisuje swoimi słowami przebieg sakramentu chrztu świętego; zna fragment Ewangelii wg Świętego Mateusza Mt 5, 14-16; wyjaśnia, co to znaczy być światłem dla świata; wie, że zapalona świeca jest znakiem obecności Chrystusa; planuje, co może uczynić, by być światłem dla świata. Metody i techniki opowiadanie, pogadanka, wyświetlenie prezentacji multimedialnych, czytanie Pisma Świętego, wypełnianie karty pracy, śpiew piosenki, pokaz Środki dydaktyczne Pismo Święte, prezentacje multimedialne (zob. załączniki 3-A i 3-B na płycie CD); rzutnik multimedialny, laptop, świeca duża i małe świeczki (ilość dostosowana do liczby dzieci), karty do gry, kostki i pionki, karta pracy (zob. załączniki 3-1 i 3-2 na końcu scenariusza i na płycie CD) 23
Przebieg katechezy I. Wprowadzenie Zapraszamy uczniów do wysłuchania opowiadania. Ważną pomoc stanowi prezentacja multimedialna (slajd 1: niebo z małymi punkcikami świetlnymi zob. załącznik 3-A na płycie CD). Był już wieczór. Jasiu spoglądał w niebo i w pewnym momencie zauważył małe światełka. Mamusiu, Mamusiu! zawołał. Widzisz, jakie piękne światełka? Tak, Jasiu. A wiesz, że te małe punkciki na tle nieba to robaczki świętojańskie? powiedziała mama. Robaczki? zdziwił się chłopiec. Tak. Robaczki świętojańskie to małe owady. Na lekcjach przyrody dowiesz się, że wykorzystują one 80 procent swojej energii na świecenie. Można powiedzieć, że świecenie jest ich życiem. Naprawdę?! zawołał Jaś. Tak. Wyobraź sobie, że małe robaczki świętojańskie nie tylko dają światło, ale mogą nas jeszcze czegoś nauczyć. Czego, Mamusiu? zapytał podekscytowany. Robaczki świętojańskie świecą po to, by wzajemnie się odnaleźć. Każdy z nich świeci inaczej, w innym rytmie, ale mają wspólny cel świecą, by być razem. Jakie to piękne, Mamusiu! powiedział Jasiu i przez chwilę spoglądał jeszcze w niebo. II. Rozwinięcie tematu Pytamy uczniów: Co takiego zauważył Jasiu na tle nieba? Dlaczego mama powiedziała, że świecenie jest życiem tych małych owadów? Czego Jasiu dowiedział się o robaczku świętojańskim? 24
Podsumowujemy, mówiąc, że dzięki światłu robaczki świętojańskie znajdowały drogę do siebie, rozpoznawały się. Miały wspólny cel bycie światłem dla innych. Pokazujemy uczniom kolejny slajd (chrzest dziecka zob. załącznik 3-A na płycie CD). Każdy z nas jest jak taki robaczek świętojański. Na chrzcie świętym otrzymaliśmy światło wiary. Pokazujemy prezentację Obrzęd sakramentu chrztu (zob. załącznik 3-B na płycie CD). Omawiamy szczegółowo z dziećmi obrzędy tego sakramentu. Cytujemy słowa, które kapłan wypowiada do rodziców i rodziców chrzestnych: Przyjmijcie światło Chrystusa. Podkreślamy, że zapalona świeca jest znakiem obecności Chrystusa. Przyjmując światło, wyrażamy naszą gotowość na przyjęcie Pana Jezusa. Zadaniem rodziców jest więc przekazanie światła Chrystusa swoim dzieciom. Od chrztu świętego każdy z nas jest obdarowany światłem Chrystusa. III. Aktywizacja Praca z Pismem Świętym czytamy w sposób uroczysty fragment Mt 5, 14-16: Wy jesteście światłem świata. Nie może się ukryć miasto położone na górze. Nie zapala się też lampy i nie umieszcza pod korcem, ale na świeczniku, aby świeciła wszystkim, którzy są w domu. Tak niech wasze światło jaśnieje przed ludźmi, aby widzieli wasze dobre uczynki i chwalili Ojca waszego, który jest w niebie. Wyjaśniamy dzieciom niezrozumiałe słowa, np. pod korcem. Pytamy: Jak nazywa nas Pan Jezus? Pokazujemy kolejny slajd (zob. załącznik 3-A na płycie CD). Najlepiej by było to zdjęcie dzieci z tej klasy; jeśli nie jest to możliwe, umieszczamy na slajdzie listę uczniów. Podsumowujemy, mówiąc, że Pan Jezus nazywa nas światłem świata. Co to znaczy, że mamy być światłem świata? 25
Kiedy jestem światłem dla innych? My podobnie jak te robaczki świętojańskie mamy świecić dla innych, aby być wspólnotą. Wariant I Mówimy uczniom, że na pytanie: Kiedy jestem światłem dla innych? odpowiemy podczas gry dydaktycznej. Dzielimy uczniów na grupy czteroosobowe. Każda grupa otrzymuje karty do gry (zob. załącznik 3-1 na końcu scenariusza i na płycie CD) i kostkę do gry, a każdy z uczniów po jednym pionku. Uczniowie w grupach rozdają karty. Następnie nauczyciel czyta tekst, a dzieci układają karty w odpowiedniej kolejności. Uczniowie rzucają kostką i przesuwają się wyznaczoną przez obrazki trasą o taką liczbę pól, ile oczek wyrzucili kostką. Ten uczeń, który stanie na polu światło, odpowiada na pytanie. Gdy ostatni gracz dotrze do mety; grupa kończy grę. Ponownie pytamy uczniów: Kiedy jestem światłem dla świata? Jakie przykłady bycia światłem dla świata wymieniliście podczas gry dydaktycznej? Wariant II Prosimy, by uczniowie wykonali zadanie z karty pracy, polegające na wskazaniu prawidłowych zachowań dzieci (zob. załącznik 3-2 na końcu scenariusza oraz na płycie CD). Puenta: Katecheta podsumowuje, że w codziennym życiu mamy mnóstwo możliwości wypełniania słów Pana Jezusa. Wariant I Nauczyciel zapala dużą świecę, od niej zapala małe świeczki (tyle świeczek, ile jest dzieci; ustawiamy je dookoła; uczniowie stoją w kręgu). Wariant II Katecheta pokazuje kolejny slajd, na którym pojawiają się zapalone świeczki (ruchome gify tyle, ile jest dzieci). 26
Prosimy, by każde dziecko dokończyło zdanie: Jestem światłem dla świata, gdy IV. Podsumowanie Zobaczcie, wspólnie utworzyliśmy światło. Kiedy jesteśmy razem we wspólnocie to jest nam łatwiej dawać świadectwo o tym, że należymy do Chrystusa. Poprzez chrzest święty zostaliśmy włączeni do wspólnoty Kościoła. Zostaliśmy obdarowani światłem wiary; naszym zadaniem jest nieść światło Chrystusa. To ty i ja mamy nieść Chrystusa innym; mamy być światłem dla świata. V. Zakończenie Kończymy wspólnym śpiewem z pokazywaniem Wy jesteście na ziemi. Propozycja gestów do piosenki: Wy wskazujemy na inne dzieci jesteście na ziemi pokazujemy w powietrzu rękoma kształt kuli ziemskiej światłem unosimy dłonie do góry i poruszamy palcami mym podnosimy do góry dwa palce prawej ręki aby ludzie wskazujemy palcem na inne dzieci widzieli dłonie układamy przed oczami na kształt okularów dobre czyny kładziemy dłonie na sercu w was wskazujemy na siebie i chwalili podnosimy ręce do góry Ojca, który w niebie jest wskazujemy na niebo 27
ZAŁĄCZNIK 3-1 Gra dydaktyczna Wy jesteście światłem świata. Nie może się ukryć miasto położone na górze. Nie zapala się też światła i nie stawia pod korcem, ale na świeczniku, aby świeciło wszystkim, którzy są w domu. Tak niech świeci wasze światło przed ludźmi, aby widzieli wasze dobre uczynki i chwalili Ojca waszego, który jest w niebie. WY ŚWIATŁEM ŚWIATA MIASTO GÓRZE ŚWIATŁA KORCEM ŚWIECZNIKU ŚWIECIŁO DOMU ŚWIECI ŚWIATŁO LUDŹMI UCZYNKI OJCA NIEBIE 28
Zadania dla uczniów, którzy staną pionkiem na polach światło, świeci. 1. Pan Jezus powiedział, że jesteśmy światłem świata. Co to znaczy? Twoja koleżanka jest chora. Co możesz dla niej uczynić? 2. Co roku odbywają się rekolekcje szkolne. Co możesz zrobić, by pomóc katechecie? Podaj dwa pomysły. 3. Chłopcy pokłócili się na przerwie. W jaki sposób możesz im pomóc? 4. W klasie IIa nikt nie bawi się z Zosią. Jak myślisz, co powinien zrobić uczeń Pana Jezusa? 5. 6. Mama Oli jest bardzo zmęczona. Miała ciężki dzień w pracy. Podpowiedz Oli, co może zrobić dla swojej mamy. Jest niedziela. Jak spędzi ten dzień uczeń Pana Jezusa? 7. Podaj jeden przykład dobrego uczynku. 8. Jaś jest ministrantem. O czym powinien pamiętać, gdy służy przy ołtarzu? 29
ZAŁĄCZNIK 3-2 Karta pracy Każdy z nas ma być światłem świata. Wskaż te fotografie, które przedstawiają prawidłowe zachowania dzieci. 30