SPIS TREŚCI Wstęp 2 I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 4 II. Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia 9 III. Obiekty użyteczności publicznej 15 IV. Stan sanitarny podmiotów leczniczych 17 V. Stan sanitarny środowiska pracy 22 VI. Stan sanitarny szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych 27 VII. Stan sanitarny obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku 34 VIII. Higiena Radiacyjna 37 IX. Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny 38 X. Działalność w zakresie promocji zdrowia 40 XI. Nadzór nad środkami zastępczymi 44 XII. Podsumowanie 47
Wstęp Wstęp W 2014 r. Państwowa Inspekcja Sanitarna województwa opolskiego działała, jak w latach poprzednich, na podstawie ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2011 r., Nr 212, poz. 1263, jednolity tekst z późn. zm.). Państwowa Inspekcja Sanitarna została powołana w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed wpływem czynników szkodliwych lub uciążliwych, zapobieganiu powstawania chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych. Zajmowała się nadzorem nad warunkami: higieny środowiska, higieny pracy w zakładach pracy, higieny radiacyjnej, higieny procesów nauczania i wychowania, higieny wypoczynku i rekreacji, zdrowotnymi żywności, żywienia i przedmiotów użytku, higieniczno-sanitarnymi, jakie powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne. Jednostki organizacyjne Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa opolskiego, w liczbie jedenastu Powiatowych Stacji Sanitarno Epidemiologicznych i Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Opolu, wykonywały wymienione wyżej zadania sprawując zapobiegawczy i bieżący nadzór sanitarny oraz prowadząc działalność przeciwepidemiczną oraz oświatową promującą zdrowie. Struktura organizacyjna, nowoczesne wyposażenie Działu Laboratoryjnego oraz wyszkolona kadra pozwoliły Państwowej Inspekcji Sanitarnej na obiektywną ocenę stanu sanitarnego województwa, która uwzględniała zarówno istniejące, jak i mogące się pojawić zagrożenia dla zdrowia ludności Opolszczyzny. Prowadzenie systematycznych badań oraz dokonywanie bieżących ocen stanu sanitarnego województwa umożliwiało monitorowanie sytuacji epidemiologicznej i sanitarnej oraz w sytuacjach tego wymagających, skuteczną interwencję. W ramach realizowanych zadań pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa opolskiego skontrolowali ponad 70 % obiektów będących pod nadzorem. Przeprowadzili w nich ogółem 19 398 kontroli, wydali 6 587 decyzji dotyczących likwidacji stwierdzanych uchybień, nałożyli 437 mandatów karnych na kwotę 82 880 zł. Pracownicy Działu Laboratoryjnego Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Opolu wykonali ogółem 33 606 badań i pomiarów (chemicznych, fizycznych i mikrobiologicznych). Przedstawiony stan sanitarno - higieniczny województwa opolskiego za 2014 rok opracowany został na podstawie informacji i materiałów nadesłanych przez Powiatowe Stacje Sanitarno - Epidemiologiczne województwa opolskiego oraz informacji przygotowanych przez Wojewódzką Stację Sanitarno Epidemiologiczną w Opolu. 2
Wstęp Województwo opolskie: * powierzchnia 9 412 km 2 (16 te miejsce w kraju), * ludność 1 002 575 * gęstość zaludnienia 110 osób / km 2 * miasta 35 największe: Opole 121 576 mieszkańców, najmniejsze: Olesno 9 574 mieszkańców * powiaty 11, 1 miasto na prawach powiatu * gminy 71 (3 gminy miejskie, 36 gmin wiejskich i 32 gminy miejsko-wiejskie). 3
Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych Głównym zadaniem nadzoru epidemiologicznego w województwie opolskim jest monitorowanie sytuacji epidemiologicznej chorób zakaźnych oraz wczesne wykrywanie zagrożeń w celu ich skutecznego zwalczania. Sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych w województwie opolskim w 2014r. należy uznać za dobrą. Wybrane jednostki chorobowe pogrupowane pod względem dróg ich szerzenia się i metod zapobiegania. 1. Zatrucia i zakażenia pokarmowe Do chorób szerzących się drogą pokarmową należą między innymi: salmonelozy, zatrucia enterotoksyną gronkowcową, zatrucia jadem kiełbasianym, biegunki u dzieci do lat 2, wirusowe zapalenie wątroby typu A, czerwonka i dur brzuszny. Występowanie ww. chorób zwanych chorobami brudnych rąk, zależy w dużym stopniu od stanu sanitarnego, poziomu świadomości i higieny osób. Wskaźniki tych chorób są czułymi miernikami poziomu higieny przygotowania posiłków w zakładach żywienia zbiorowego i środowiskach domowych. W 2014r. liczba zatruć pokarmowych wywołanych przez pałeczki Salmonella, wzrosła do 172 zachorowań ze 119 przypadków zarejestrowanych w 2013r. 2. Wirusowe zaplenia wątroby B i C (wzw) Choroby tej grupy szerzą się przez krew wskutek: zabiegów związanych z: przerwaniem ciągłości tkanek, przetaczaniem krwi i preparatów krwiopochodnych, przeszczepem narządów, stosowaniem niesterylnego sprzętu do zabiegów medycznych i niemedycznych (tatuaże, przekłuwanie uszu, akupunktura) oraz drogą seksualną i wertykalną. Zachorowania na wzw typu B: - ostre W 2014r. w województwie opolskim nie odnotowano zachorowań. W 2013r. zarejestrowano 2 przypadki. Z uwagi na powszechność obowiązkowych szczepień ochronnych dzieci przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B w populacji sporadycznie dochodzi do występowania przypadków ostrego wzw B. - przewlekłe W 2014r. odnotowano 51 przypadków (zapadalność 5,1/100 tys.), co stanowi wzrost zachorowań w stosunku do 2013r., w którym odnotowano 40 przypadków (zapadalność 4,0/100 tys.). Zachorowania na wzw typu C W 2014r. odnotowano wzrost liczby zachorowań w porównaniu do 2013r. W 2014r. zgłoszono 66 zachorowań (zapadalność 6,6/100 tys.), podczas gdy 2013r. zgłoszono 52 zachorowania (zapadalność 5,2/100 tys.). Z uwagi na brak swoistych metod zapobiegania zakażeniom HCV drogą szczepień ochronnych, jedynie wdrażanie i utrzymywanie wysokich standardów higieniczno - sanitarnych w placówkach ochrony zdrowia oraz w placówkach pozamedycznych może zapobiec szerzeniu się zachorowań. 4
Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 3. Choroby zakaźne wieku dziecięcego Do tej grupy chorób zalicza się między innymi: nagminne zapalenie przyusznic (świnka), ospę wietrzną, krztusiec, odrę i różyczkę, czyli choroby, które przenoszone są drogą kropelkową. Świnka (nagminne zapalenie przyusznic) Liczba zachorowań na świnkę w 2014r. spadła do 88 zachorowań z 93 przypadków zgłoszonych w 2013r. Ospa wietrzna W 2014r. odnotowano wzrost zachorowań do 6.323 przypadków z 5.086 zgłoszonych w 2013r. Krztusiec W 2014r. w stosunku do 2013r. zaobserwowano wzrost liczby zgłoszonych przypadków krztuśca. Liczba ta wzrosła do 75 zachorowań z 14 zachorowań zgłoszonych w 2013r. Różyczka W 2014r. odnotowano znaczny spadek zachorowań do 266 przypadków z 952 zachorowań zgłoszonych w 2013r. Liczbowy rozkład zachorowań na świnkę, ospę wietrzną, krztusiec i różyczkę w województwie opolskim w latach 2013-2014 przedstawia poniższa rycina. Ryc. 1. Liczbowy rozkład zachorowań na świnkę, ospę wietrzną, krztusiec i różyczkę w województwie opolskim w latach 2013-2014 Odra W 2014r. zgłoszono 4 podejrzenia zachorowania na odrę, z których po przeprowadzonych badaniach 1 przypadek potwierdzono. Dla porównania w 2013r. zgłoszono 9 podejrzeń zachorowań na odrę, z których 2 zgłoszono jako przypadki możliwe. Laboratoryjne badania diagnostyczne potwierdzające odrę przeprowadzane są przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny w Warszawie. 5
Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 4. Sytuacja epidemiologiczna grypy i podejrzeń na grypę Monitorowanie zachorowań i podejrzeń na grypę odbywa się przez cały rok, ze szczególnym uwzględnieniem sezonu grypowego (wrzesień marzec). W 2014r. zarejestrowano spadek zachorowań do 33.351 przypadków z 55.807 zachorowań zgłoszonych w 2013r. W Polsce szczyt zachorowań przypada na miesiące: styczeń - marzec. Rejestruje się wówczas od kilkuset do kilku milionów zachorowań na grypę i choroby grypopodobne. 5. Gruźlica W 2014r. w województwie opolskim odnotowano spadek zachorowań na gruźlicę w porównaniu do 2013r. W 2014r. zgłoszono 142 przypadki, a w 2013r. 173 zachorowania. Analiza zachorowań na gruźlicę w 2014r. wykazała podobnie jak w 2013r. dominację zachorowań wśród mężczyzn z liczbą 98 zachorowań, a w 2013r. - 127 zachorowań. W 2014r. podobnie jak i w 2013r. dominowały zachorowania na gruźlicę wśród osób w wieku produkcyjnym (grupa wiekowa 36 60 lat) - odpowiednio z liczbą 72 zachorowania (rok 2014) i 98 zachorowań (rok 2013). 6. Inwazyjna Choroba Meningokokowa (IChM) W 2014r zarejestrowano 3 zachorowania na Inwazyjną Chorobę Meningokokową. Choroba w dwóch przypadkach zakończyła się wyzdrowieniem, a w jednym przypadku doszło do zgonu pacjentki w wyniku posocznicy meningokokowej. Dla porównania w 2013r. zgłoszono 2 przypadki zachorowań na IChM. W obu przypadkach choroba zakończyła się powikłaniami pochorobowymi (w 1 przypadku częste silne bóle głowy, w drugim - niedosłuch ucha). 7. Borelioza W 2014r. zarejestrowano spadek do 417 zachorowań na boreliozę z 431 zgłoszonych w 2013r. Najwięcej boreliozy w 2014r. zgłoszono podobnie jak w 2013r.w powiecie opolskim z liczbą 92 zachorowania, co stanowi 22% ogółu zachorowań. 8. Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) Zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu w 2014r. utrzymywały się na podobnym poziomie co w 2013r. odpowiednio z liczbą 5 w 2014r. i 7 w 2013r. przypadków. Chorobie można zapobiegać stosując szczepienia ochronne. Szczepienia są uznawane za jedyne skuteczne zabezpieczenie dzieci, młodzieży i osób dorosłych przed KZM. W województwie opolskim w 2014r. ze szczepień przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu skorzystało 446 osób (w 2013r. 537 osób). 9. Inne zachorowania W 2014r. zarejestrowano przywleczone z Malezji 1 zachorowanie na gorączkę Denga. Pacjentka po hospitalizacji w Oddziale Zakaźnym w Opolu została wypisana do domu w stanie ogólnym dobrym. Zgłoszono również 1 zachorowanie na malarię. Pacjent od listopada 2013r. do marca 2014r. przebywał w Afryce (Uganda, Kenia). Po powrocie do Polski leczony w Szpitalu Klinicznym Chorób Tropikalnych i Pasożytniczych w Poznaniu. Wypisany na własną prośbę do domu z zaleceniem kontynuacji leczenia w warunkach ambulatoryjnych. W związku z ogłoszeniem przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) epidemii gorączki Ebola utrzymującej się od lutego 2014r. w krajach Afryki Zachodniej: Gwinei, Liberii i Sierra Leone, Inspekcja Sanitarna województwa opolskiego podjęła stosowne działania zapewniające przyjęcie osoby potencjalnie podejrzanej o zakażenie. 6
Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych W związku z powyższym, z polecenia Opolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego podjęto między innymi następujące czynności: zorganizowano szkolenie z kierownikami Oddziałów Epidemiologii Państwowej Inspekcji Sanitarnej woj. opolskiego, uaktualniono plan postępowania na wypadek epidemii lub wystąpienia chorób szczególnie niebezpiecznych na terenie województwa opolskiego, opracowano algorytm postępowania w przypadku zakażenia wirusem Ebola, podano wszystkim podmiotom leczniczym numery telefonów alarmowych działających w Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa opolskiego, zobowiązano dyrekcję placówek ochrony zdrowia i ratownictwa medycznego do przeanalizowania posiadanych zapasów środków ochrony indywidualnej, wystosowano pismo do Ministra Gospodarki w sprawie zakupu izolatorów transportowych i kombinezonów ochronnych, uczestniczono w licznych spotkaniach zorganizowanych w Opolskim Urzędzie Wojewódzkim poświęconym zagadnieniom zakażeń wirusem Ebola, przekazywano, za pośrednictwem PPIS, wszystkim podmiotom leczniczym informacje dot. zakażeń Ebola, przeprowadzono kontrole wyznaczonych miejsc do kwarantanny, zobligowano PPIS do zamieszczania na stronach internetowych stacji materiałów dot. zakażeń Ebola, otrzymanych z Głównego Inspektoratu Sanitarnego i Ministerstwa Zdrowia. Ogniska epidemiczne zakażeń szpitalnych W 2014 roku zgłoszono do Państwowej Inspekcji Sanitarnej 17 ognisk (w 2013r.- 12 ognisk). Najwięcej ognisk 6 zgłoszono ze szpitali z powiatu opolskiego, po 3 z powiatu nyskiego i kędzierzyńsko - kozielskiego. Spośród 10 szpitali, w których wystąpiło ognisko, 9 posiada Certyfikat Jakości. We wszystkich powyższych szpitalach, istnieje zespół kontroli zakażeń szpitalnych. Przewodniczącym każdego zespołu jest lekarz. W 2014r. w ogniskach łącznie zachorowało 161 osób, w tym 11 osób personelu medycznego. W 2013r. zakażeniu uległo 106 osób, w tym 8 osób personelu medycznego. Analiza ognisk według czynnika etiologicznego wykazała, że głównym czynnikiem w ogniskach w 2014r., podobnie jak i w 2013r., było Clostridium difficile. Wzrost liczby zgłoszonych ognisk w 2014r. może świadczyć o coraz lepszej zgłaszalności, diagnostyce laboratoryjnej, właściwych kwalifikacjach członków zespołu kontroli zakażeń szpitalnych i dobrej współpracy organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej z podmiotami wykonującymi działalność leczniczą. Szczepienia ochronne 2014 Na terenie województwa opolskiego, szczepienia ochronne w 2014r., realizowano zgodnie z aktualnym Programem Szczepień Ochronnych (PSO). Szczepieniami obowiązkowymi objęto 173 425 dzieci i młodzieży (dane wg sprawozdania Mz-54 za 2014r.). Od lat w województwie opolskim obserwujemy ciągły, systematyczny spadek ilości dzieci i młodzieży podlegających szczepieniom. Jest to spowodowane osiągnięciem pełnoletności młodzieży z roczników znacznie liczniejszych, przy jednoczesnym spadku ilości rodzących się dzieci i dużej emigracji. 7
Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych Szczepienia przeciwko gruźlicy. Przeciwko gruźlicy zaszczepiono 99,4% dzieci urodzonych w 2014r., nie zaszczepiono 49 dzieci w tym: 35 dzieci, których rodzice nie wyrazili zgody na szczepienie, 2 dzieci powróciło z zagranicy i 12 dzieci z powodu przeciwwskazań (w 2013r. rodzice nie wyrazili zgody na szczepienie u 18 dzieci). Szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. W 2014r. odsetek dzieci zaszczepionych przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B w pierwszym roku życia wynosił 88,5% (szczepienie pierwotne łącznie z dawką uzupełniającą), w drugim roku życia (rocznik 2013) zaszczepiono 99,5% populacji. Nie zaszczepiono 45 dzieci. Szczepienia przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi. Porównując stan zaszczepienia dzieci uzyskany w 2014r. z rokiem 2013, stwierdzono niższy odsetek zaszczepienia o 3,0% w 6 roku, o 1,7% w 14 roku życia i o 1,5% w 19 roku życia. Szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce. Szczepionką skojarzoną p/odrze, śwince i różyczce w 13-14 miesiącu życia, zaszczepiono 80,1% dzieci z rocznika 2013. Szczepienia dzieci z rocznika 2012 wykonano na poziomie 98,0%. W 10 roku życia dawkę przypominającą otrzymało 84,1% dzieci z rocznika 2005, co przedstawia rycina poniżej. Ryc. 2 Procentowy udział dzieci zaszczepionych w 10 roku życia w województwie opolskim przeciwko odrze, śwince i różyczce (dawką przypominającą) z podziałem na powiaty. 8
Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia II. Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia Jednym z priorytetowych zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Działania te wynikają z art. 4 ustawy z dnia 14 marca 1985 roku o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2011r. Nr 212 poz. 1263 z późn. zm.) oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2015 r. poz. 139). Jakość wody przeznaczonej do spożycia powinna odpowiadać wymaganiom określonym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007r. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.). Badania jakości wody do spożycia na terenie województwa opolskiego wykonywało laboratorium Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Opolu wraz z Oddziałem Laboratoryjnym w Kędzierzynie Koźlu i Kluczborku. Podstawowe źródło zaopatrzenia ludności w wodę stanowią wody podziemne czerpane z warstw czwarto- i trzeciorzędowych. Jedynie wodociągi w Nysie i Głuchołazach oparte były wyłącznie na wodzie pochodzącej z ujęć powierzchniowych, a wodociąg w Brzegu korzystał z wody mieszanej. W ewidencji stacji sanitarno-epidemiologicznych w roku 2014 znajdowały się ogółem 242 wodociągi (2013r. - 249), ich strukturę przedstawia wykres nr 1. Spośród wodociągów objętych nadzorem sanitarnym, 190 z nich to wodociągi zbiorowego zaopatrzenia, w tym: 57 wodociągów o produkcji poniżej 100 m 3 /dobę, 106 wodociągów o produkcji 100-1 000 m 3 /dobę, 26 wodociągów o produkcji 1 000-10 000 m 3 /dobę, 1 wodociąg o produkcji 10 000-100 000 m 3 /dobę. Przepisy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków regulują jedynie zaopatrzenie w wodę prowadzone przez przedsiębiorstwa wodociągowo -kanalizacyjne prowadzące działalność gospodarczą zgodnie z przepisami o swobodzie działalności gospodarczej. Zaopatrzeniem w wodę zajmują się także inne podmioty jak np. szpitale, zakłady karne, ośrodki wypoczynkowe, szkoły itp. Podmioty te produkują wodę na potrzeby własne oraz sprzedają ją podmiotom zewnętrznym. W ewidencji stacji sanitarno-epidemiologicznych w roku 2014 znajdowały się 52 tego typu wodociągi, o 4 mniej niż w 2013r. (tj. 56). Wykres 1. Zaopatrzenie ludności w wodę przez wodociągi w 2014 roku 9
Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia Odsetek ludności korzystającej z odpowiedniej jakości wody na terenie województwa opolskiego wynosił 95,7% (2013r. 95,7%) i kształtował się następująco w poszczególnych powiatach: powiat brzeski 96,4% (2013r.- 97,7%), powiat głubczycki 99,9% (w 2013r.- 94,7%), powiat kędzierzyńsko-kozielski 100% (w 2013r.- 100%), powiat kluczborski 91,0% ( w 2013r.- 83,3%), powiat krapkowicki 86,8% (2013r.- 86,9%), powiat namysłowski 100% (2013r. - 100%), powiat nyski 98,2% (2013r. - 99,5%), powiat oleski 100% (2013r.- 100%), powiat opolski 91,5% (2013r. - 92,9%), powiat prudnicki 100% (2013r.- 100%), powiat strzelecki 98,4% (2013r. 98,4%). Wykres 2. Odsetek (%) ludności zaopatrywanej w wodę o odpowiedniej jakości w latach 2013 2014. Wodę spełniającą wymagania rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. nr 61 poz. 417 z późn. zm.) dostarczało 215 wodociągów, czyli 88,8% skontrolowanych wodociągów (w 2013r. 92,2%). Wodę o odpowiedniej jakości dostarczano do ok. 968,803 tys., czyli 95,7% mieszkańców województwa opolskiego (w 2013r.- 95,7%). Wodę nieodpowiadającą wymaganiom produkowało 27 wodociągów (w tym 15 zbiorowego zaopatrzenia w wodę), czyli 11,2% skontrolowanych (w 2013r. 19 wodociągów, czyli 7,8% skontrolowanych). Wodociągi produkujące wodę o nieodpowiedniej jakości zaopatrywały ok. 43,23 tys., czyli 4,3% mieszkańców województwa opolskiego (w 2013r.- 4,3%). Jakość wody kwestionowano przede wszystkim ze względu na przekroczone parametry fizykochemiczne tj. żelazo, mangan, mętność, zapach, azotany, ołów, nikiel, pestycydy, siarczany i niski odczyn ph (wykres 3). 10
Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia Wykres 3. Odsetek (%) wodociągów produkujących wodę nieodpowiadającą wymaganiom na terenie powiatów, w których jakość wody nie spełnia wymagań sanitarnych w roku 2014 W porównaniu z rokiem ubiegłym zwiększył się odsetek wodociągów dostarczających wodę o nieodpowiedniej jakości o 3,4%. Natomiast odsetek mieszkańców województwa opolskiego zaopatrywanych w wodę o nieodpowiedniej jakości kształtuje się na tym samym poziomie, tj. 4,3% (tabela 1). Tabela 1. Odsetek (%) ludności zaopatrywanej w wodę odpowiadającą i nieodpowiadającą wymaganiom sanitarnym w latach 2013-2014 <100 Wodociągi o produkcji [m 3 /dobę] 100-1000 1000 10 000 10 000 100 000 Inne podmioty zaopatrujące w wodę Razem wodociągi Rok % ludności korzystającej z wody o odpowiedniej jakości % ludności korzystającej z wody o nieodpowiedniej jakości 2014 94,6 5,4 2013 96,0 4,0 2014 89,0 11,0 2013 88,5 11,5 2014 99,8 0,2 2013 99,8 0,2 2014 100 0 2013 100 0 2014 75,4 24,6 2013 80,2 19,8 2014 95,7 4,3 2013 95,7 4,3 11
Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia Tereny niezwodociągowane w województwie opolskim Tereny niezwodociągowane w województwie opolskim stanowiły niewielki odsetek, ponieważ poza nielicznymi miejscowościami i przysiółkami ludność miała możliwość korzystania ze zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Mieszkańcy terenów niezwodociągowanych korzystali z własnych studni przydomowych. Liczba ludności na terenach niezwodociągowanych w poszczególnych powiatach wynosiła: w brzeskim 10, kluczborskim 100, namysłowskim - 152, nyskim 634, oleskim 198, opolskim 60. W 2014 r. zwodociągowano 3 miejscowości na terenie województwa opolskiego. Działalność kontrolno-represyjna W ramach prowadzonego urzędowego monitoringu jakości wody oraz wpływających interwencji pobrano 1572 próbek wody do badań parametrów fizykochemicznych i 1753 próbki wody do badań mikrobiologicznych. Przeprowadzono 203 kontrole stanu sanitarno-technicznego urządzeń wodociągowych oraz 970 kontroli związanych z pobraniem próbek wody do badania. W celu poprawy jakości wody przeznaczonej do spożycia Państwowa Inspekcja Sanitarna na terenie województwa opolskiego wydała na przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne i pozostałe podmioty produkujące wodę: 62 decyzje nakazujące poprawę jakości wody, 12 decyzji na poprawę stanu sanitarno-technicznego urządzeń wodociągowych, 86 decyzji finansowych, 17 decyzji prolongujących, 6 upomnień. Odstępstwa PIS W 2014r. PIS województwa opolskiego udzieliła 5 odstępstw (w 2013r. - 2) w zakresie podstawowych parametrów chemicznych określonych w załączniku nr 2 do ww. rozporządzenia w/s jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, tj.: 2 odstępstwa PPIS w Kluczborku - dla wodociągów Kastel-Nasale i Kostów ze względu na ponadnormatywną zawartość azotanów; 2 odstępstwa PPIS w Nysie - dla wodociągu Spiny ze względu na ponadnormatywną zawartość niklu oraz dla wodociągu Nowy Świętów ze względu na ponadnormatywną zawartość benzo(a)pirenu i Σ WWA; 1 odstępstwo OPWIS - dla wodociągu Nowy Świat (powiat brzeski) ze względu na ponadnormatywną zawartość pestycydów (alachlor) oraz Σ pestycydów. Ogółem na terenie województwa funkcjonowało 7 (w 2013r. - 5) wodociągów, które dostarczały wodę nieodpowiadającą ww. wymaganiom, w tym: 3 ze względu na ponadnormatywną zawartość azotanów (Kastel-Nasale i Kostów w powiecie kluczborskim, Gniewkowice w powiecie głubczyckim); 2 ze względu na ponadnormatywną zawartość niklu (Nasale-Kastel w powiecie kluczborskim i Spiny w powiecie nyskim); 1 ze względu na ponadnormatywną zawartość benzo(a)pirenu i Σ WWA (Nowy Świętów w powiecie nyskim); 1 ze względu na ponadnormatywną zawartość pestycydów (alachlor) oraz Σ pestycydów (Nowy Świat w powiecie brzeskim). 12
Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia Zanieczyszczenia mikrobiologiczne wody przeznaczonej do spożycia Występowanie w wodzie mikroorganizmów, takich jak Escherichia coli i enterokoki (paciorkowce kałowe), bytujących zwykle w odchodach ludzi i zwierząt stałocieplnych wskazuje na zanieczyszczenie typu kałowego. Stanowią one swoisty wskaźnik zanieczyszczenia mikrobiologicznego wody i ich obecność w wodzie wiąże się z koniecznością podjęcia natychmiastowych działań naprawczych. Od tych parametrów nie może być żadnych odstępstw. Bakterie Escherichia coli oraz Enterokoki stanowią podstawowe wymagania mikrobiologiczne określone w załączniku nr 1A do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.). W 2014 roku na terenie województwa opolskiego stwierdzono 5 przypadkach przekroczenia dotyczące występowania E.coli oraz 4 przekroczenia dotyczące występowania enterokoków. W takich przypadkach organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej wydawały decyzje nakazujące zarządcy wodociągu podjęcie natychmiastowych działań naprawczych. Następnie pobierano próbki kontrolne wody w celu potwierdzenia jej odpowiedniej jakości sanitarnej. Na koniec roku jakość wody spełniała wymagania sanitarne. Ponadto w badanej wodzie stwierdzano obecność bakterie grupy coli, które zapisane są w załączniku nr 3A ww. rozporządzenia, jako dodatkowe wymagania mikrobiologiczne. Obecność bakterii grupy coli wskazuje na wtórne zanieczyszczenie lub nadmierną zawartość substancji odżywczych w wodzie (zanieczyszczenie ściekami, glebą lub rozkładającymi się resztkami pochodzenia roślinnego), jak również na nieodpowiednie jej uzdatnianie. W 2014r. obecność bakterii grupy coli stwierdzono w 49 wodociągach na terenie województwa, które miały miejsce głownie w małych wodociągach. Powyższe zanieczyszczenia mikrobiologiczne występowały krótkotrwale w wodzie (średnio 3-10 dni). Natychmiast przeprowadzano dezynfekcję wody oraz płukanie sieci wodociągowej. Następnie pobierano próbki kontrolne wody w celu potwierdzenia jej odpowiedniej jakości sanitarnej. Na koniec roku jakość wody spełniała wymagania sanitarne. Badania ciepłej wody w szpitalach i w budynkach zamieszkania zbiorowego na obecność pałeczek Legionella sp. W 2014 r. kontynuowano badania określające skolonizowanie instalacji ciepłej wody pałeczkami Legionella sp. w wytypowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną obiektach. Występowanie bakterii Legionella sp. w większych ilościach stanowi naruszenie wymagań określonych w załączniku nr 1 część D rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417, z późn. zm.) Bakterie z rodzaju Legionella mogą wywołać chorobę zakaźną zwaną legionelozą, wymienioną w załączniku nr 1 do ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2013 r. poz. 947, z późn. zm.). Potencjalnym źródłem zakażenia jest woda i aerozol wodny, o średnicy kropel od 2 µm do 5 µm, zawierający bakterie Legionella sp. Do zakażenia dochodzi na skutek wdychania skażonego aerozolu wodno-powietrznego. Osobami narażonymi na zakażenia są chorzy z niedoborami immunologicznymi przebywający w szpitalach, zakładach opiekuńczo-leczniczych, hospicjach oraz mieszkańcy domów pomocy społecznej, a także innych obiektów zamieszkania zbiorowego: hotele, domy dziecka, internaty itp. Szczególnie narażone są osoby chore przebywające w stacjonarnych podmiotach leczniczych. Badania ciepłej wody pod kątem obecności pałeczek Legionella sp. przeprowadzono w 90 obiektach (najbardziej zagrożonych kolonizacją), pobrano do badań 270 próbek ciepłej wody, z czego 61 (w 32 obiektach) nie odpowiadało normom sanitarnym, tj.: 13
Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia W związku ze stwierdzoną obecnością Legionella sp. w ilości większej niż wartość dopuszczalna, wydano decyzje nakazujące podjąć działania naprawcze. KĄPIELISKA I BASENY W 2014 roku na terenie województwa opolskiego zorganizowano 2 kąpieliska (w 2013 r. - 2), tj. Kąpielisko w Pietrowicach (gm. Głubczyce) oraz Kąpielisko Jezioro Nyskie w Skorochowie oraz 18 miejsc wykorzystywanych do kąpieli, (w 2013 r. - 16). Jakość wody w kąpieliskach oceniano w oparciu o Rozporządzanie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. Nr 86, poz. 478). Prowadzono urzędową oraz wewnętrzną kontrolę jakości wody. Badania jakości wody obejmowały ocenę organoleptyczną oraz wskaźniki mikrobiologiczne. W trakcie trwania sezonu letniego stan sanitarno - porządkowy oraz jakość wody w kąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do kąpieli nie budziły zastrzeżeń, za wyjątkiem wystąpienia zakwitu sinic na Kąpielisku Jezioro Nyskie w dniu 13.08.2014 r., podczas którego wydano decyzję o tymczasowym zakazie kąpieli. Poprawę jakości wody stwierdzono w dniu 14.08.2014 r. W sezonie letnim Opolski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny wydał 7 komunikatów dot. kąpielisk oraz 19 komunikatów dot. miejsc wykorzystywanych do kąpieli, w których informował o jakości wody w akwenach województwa opolskiego. W ewidencji Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa opolskiego w 2014 roku znajdowało się 67 (w 2013 r. - 61) basenów kąpielowych, w tym 34 pływalnie kryte oraz 33 baseny odkryte. W 2014 r. nadzorem objęto 3 pływalnie kryte, tj.: - basen hotelowy w Pałacu Sulisław Hotel & SPA w Sulisławiu, - basen hotelowy hotelu SPAŁKA w Kluczborku, - basen całoroczny na terenie ośrodka RUEDA w Januszkowicach, oraz 3 pływalnie odkryte, tj.: - basen kąpielowy w Kompleksie Rekreacyjnym Nad Białką w Głuchołazach, - basen kąpielowy Zaginione Miasto Rosenau w Pokrzywnej, - basen odkryty Dwór Zawiszy w Dylakach. Skontrolowano 64 baseny, tj. 95% obiektów ujętych w ewidencji, z czego 5 oceniono negatywnie. W ramach sprawowanego nadzoru kontrolowano stan sanitarny pomieszczeń i zaplecza basenów oraz jakość wody w nieckach, głównie pod kątem bakteriologicznym. Pobrano 275 próbek do badań fizykochemicznych oraz 1211 do badań bakteriologicznych. Zanieczyszczenia bakteriologiczne stwierdzono w 7 basenach odkrytych oraz w 5 krytych pływalniach. W celu poprawy jakości wody administrator basenu przeprowadzał dezynfekcję lub wymianę wody basenowej. Następnie pobierano kontrolne próbki wody. Jedynie, na basenie przy Ośrodku Szkoleniowo-Wypoczynkowym w Suchym Borze, gdzie stwierdzono wysokie skażenie bakteriologiczne, wprowadzono zakaz kąpieli. W celu poprawy jakości wody basenowej Państwowa Inspekcja Sanitarna na terenie województwa opolskiego wydała 5 decyzji nakazujących poprawę jakości wody, 12 zaleceń pokontrolnych oraz 1 upomnienie. 14
Obiekty użyteczności publicznej III. Obiekty użyteczności publicznej Na terenie województwa opolskiego w roku 2014 pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajdowało się 3116 ( w 2013 r. 3051) obiektów użyteczności publicznej. Obiekty te stanowią liczną i różnorodną grupę, o zróżnicowanych wymaganiach. W 2014 r. w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego skontrolowano 1557 (w 2013 r. - 1520) obiektów użyteczności publicznej, tj. 49,9 % obiektów ujętych w ewidencji. Zły stan higieniczno sanitarny i/lub techniczny ogółem stwierdzono w 29 obiektach (w 2013 r. 35), tj. 1,8 % (w 2013 r. 2,3 %) z ogółu skontrolowanych obiektów. Poniżej przedstawiono wyniki przeprowadzonych kontroli wybranych obiektów użyteczności publicznej nadzorowanych na terenie województwa (tabela nr 1 i 2). Tabela nr 1. Wyniki kontroli w wybranych obiektach użyteczności publicznej w latach 2013-2014. Rodzaj obiektu Rok Liczba obiektów wg ewidencji Ustępy publiczne i ogólnodostępne Domy pomocy społecznej Inne jednostki organizacyjne pomocy społecznej Placówki zapewniające całodobową opiekę Obiekty hotelarskie Inne obiekty, w których świadczone są usługi hotelarskie Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, odnowy biologicznej, tatuażu, solaria Dworce autobusowe Dworce i stacje kolejowe Domy przedpogrzebowe Liczba skontrolowanych obiektów % skontrolowanych obiektów Liczba obiektów ze złym stanem higieniczno - sanitarnym i/lub technicznym ogółem % obiektów ze złym stanem higieniczno - sanitarnym i/lub technicznym ogółem 2014 67 60 86,6 2 3,3 2013 64 61 95,0 2 3,3 2014 38 23 60,5 6 26 2013 39 13 33,3 4 30,8 2014 11 9 81,8 0 0 2013 11 8 72,7 0 0 2014 4 4 100 0 0 2013 4 4 100 0 0 2014 73 69 94,5 0 0 2013 63 57 90,5 2 3,5 2014 241 166 68,9 1 0,6 2013 231 172 74,5 3 1,7 2014 1248 713 57,1 5 0,7 2013 1224 665 54,3 7 1,0 2014 11 7 63,6 0 0 2013 11 6 54,5 0 0 2014 49 19 38,8 0 0 2013 49 18 36,7 0 0 2014 77 34 44,1 3 8,8 2013 75 40 53,3 2 5 15
Obiekty użyteczności publicznej Cmentarze Zakłady karne i areszty śledcze Inne obiekty użyteczności publicznej 2014 553 64 11,6 1 1,6 2013 553 64 11,6 0 0 2014 12 8 66,7 0 0 2013 11 9 0 0 1 2014 549 228 41,5 4 1,75 2013 540 247 45,7 8 3,2 Tabela nr 2. Działania kontrolno - represyjne w obiektach użyteczności publicznej w latach 2013-2014. Rok Liczba obiektów skontrolowanych (% obiektów będących w ewidencji) Liczba złych obiektów Odsetek (%) obiektów ocenionych jako złe Liczba decyzji nakazowych Liczba decyzji finansowych Liczba mandatów Kwota mandatów 2014 1557 (50 %) 29 1,8% 34 49 18 2500 2013 1520 (49,8 %) 35 2,3 % 45 53 21 3500 16
Stan sanitarny podmiotów leczniczych IV. Stan sanitarny podmiotów leczniczych Pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa opolskiego w 2014 r., znajdowało się 2299 obiektów świadczących usługi medyczne, w tym: 52 obiekty wykonujące stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, 801 obiektów wykonujących ambulatoryjne świadczenia zdrowotne (przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie, zakłady rehabilitacji leczniczej, zakłady badań diagnostycznych), 1383 praktyki lekarskie, 53 praktyki pielęgniarskie 10 innych obiektów świadczących działalność leczniczą wykonywaną przez praktykę zawodową. Skontrolowano 1256 obiektów (tj. 54,6 % ogółu), z czego negatywnie pod względem sanitarnym oceniono 25 placówek, co stanowiło 2 % ogółu skontrolowanych. Tabela nr 1. Zestawienie kontroli placówek służby zdrowia w latach 2013 i 2014. Rodzaj placówki Działalność lecznicza wykonywana przez podmioty lecznicze Działalność lecznicza wykonywana przez praktykę zawodową Razem 1. Szpitale Rok Liczba obiektów wg ewidencji Liczba skontrolowanych 17 % skontrolowanych Liczba obiektów ze złym stanem sanitarnym % obiektów ze złym stanem sanitarnym 2013 835 567 67,9 33 5,8 2014 853 581 68,1 20 3,4 2013 1429 682 47,7 13 1,9 2014 1446 675 46,7 5 0,7 2013 2264 1249 55,2 46 3,7 2014 2299 1256 54,6 25 2,0 W 2014 roku na terenie województwa funkcjonowały 32 szpitale, z czego skontrolowano 29. W stosunku do roku poprzedniego liczba szpitali nie zmieniła się, jednak nadzorem sanitarnym objęto 1 nowy szpital jednodniowy, tj. Klinika NOVA w Kędzierzynie Koźlu. Natomiast Nyskie Centrum Kardiologii Polsko - Amerykańskich Klinik Serca American Heart of Poland S. A. przy ul. M.C. Skłodowskiej 1 został połączony z Nyskim Centrum Sercowo Naczyniowe Polsko - Amerykańskich Klinik Serca American Heart of Poland S.A. przy ul. E. Gierczak 17, tworząc jeden podmiot pod nazwą Nyskie Centrum Sercowo Naczyniowe Polsko - Amerykańskich Klinik Serca American Heart of Poland S.A. przy ul. Skłodowskiej 1. Nieodpowiedni stan higieniczno sanitarny i techniczny stwierdzono w 7 obiektach, co stanowiło 24,1 % skontrolowanych placówek (w 2013 r. 13 obiektów). W przypadku stwierdzenia naruszeń w zakresie stanu higieniczno sanitarnego i technicznego organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa opolskiego wszczynały postępowanie administracyjne. W roku 2014 wydano łącznie 43 decyzje, nie nakładano grzywien w drodze mandatów karnych. Stwierdzone nieprawidłowości w głównej mierze dotyczyły: złego stanu sanitarno technicznego ścian i sufitów, podłóg oraz ich połączeń ze ścianami, stolarki drzwiowej, wyposażenia podmiotów leczniczych (szczególnie mebli). Ponadto kwestionowano
Stan sanitarny podmiotów leczniczych nieprawidłowości polegające na niedostosowaniu pomieszczeń higieniczno sanitarnych dla potrzeb osób niepełnosprawnych, braku pomieszczeń porządkowych, brudowników lub ich niedostosowaniu do wymogów, braku pomieszczeń do mycia i dezynfekcji środków transportu. W 2014 r. w skontrolowanych obiektach szpitalnych nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie stanu sanitarno porządkowego. Jedynie w 1 obiekcie wydano zalecenie dotyczące zaopatrzenia oddziałów w większą ilość sprzętu do mycia powierzchni. Szpitale posiadały opracowane procedury postępowania z odpadami medycznymi na stanowiskach pracy, które zawierały informacje dotyczące zasad selektywnego zbierania odpadów, ich magazynowania oraz transportu. Skontrolowane obiekty złożyły sprawozdanie do Marszałka Województwa Opolskiego z ilości i rodzajów wytworzonych odpadów za 2014 r. oraz prowadziły jakościową i ilościową ewidencję odpadów. We wszystkich szpitalach odbiorem odpadów medycznych zajmowały się specjalistyczne firmy, z którymi szpitale miały podpisane umowy na odbiór odpadów. W 2014 r. stwierdzono nieprawidłowości w zakresie gospodarowania odpadami medycznymi w 4 placówkach, w następującym zakresie: - zlokalizowanie lodówki na odpady medyczne na zewnątrz budynku, bez termometru, - pomieszczenie do magazynowania odpadów nie spełniało wymagań określonych przepisami (zły stan sanitarno techniczny ścian, zepsuty agregat chłodniczy), - zły stan techniczny wózka do transportu wewnętrznego odpadów medycznych. W związku z powyższym organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej prowadziły postępowanie administracyjne, mające na celu wyegzekwowanie poprawy stanu w tym zakresie. Z usług firm zewnętrznych zajmujących się przewozem oraz praniem bielizny szpitalnej korzystało 18 szpitali objętych kontrolą w 2014 r. Nieprawidłowości w zakresie postępowania z bielizną szpitalną stwierdzono w 1 obiekcie. Skontrolowane obiekty posiadały procedury i/lub instrukcje postępowania z bielizną, za wyjątkiem 1 obiektu. Podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę dla większości szpitali, tak jak w latach ubiegłych, była woda z wodociągu publicznego. Jedynie dla 3 placówek podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę było własne ujęcie. W 22 szpitalach przeprowadzono badanie wody ciepłej pod kątem obecności bakterii Legionella sp. W 14 szpitalach stwierdzono zanieczyszczenie sieci wewnętrznej bakteriami Legionella sp.,tj: Na ww. obiekty wydano decyzje nakazujące poprawę jakości wody. W 11 szpitalach, jakość wody została doprowadzona do wymagań sanitarnych, natomiast w 3 trwają prace mające na celu poprawę jakości wody. Stan techniczny i funkcjonalny szpitali na terenie województwa opolskiego był bardzo zróżnicowany W wielu szpitalach przeprowadzano remonty i podejmowano inwestycje w celu poprawy stanu sanitarno technicznego oraz dostosowania ich do wymagań aktualnie obowiązującego rozporządzenia Ministra Zdrowia, w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. z 2012 r., poz. 739), podnosząc jednocześnie komfort świadczonych usług. Jednakże, z uwagi na niedofinansowanie szpitali, prace remontowo modernizacyjne przeprowadzane są etapami, co znacznie wydłuża czas ich dostosowania do wymogów ww. rozporządzenia. W 2014 r. negatywnie oceniono o 35,9% mniej podmiotów niż w roku ubiegłym. 18
Stan sanitarny podmiotów leczniczych W 2014r. przeprowadzono teoretyczne oceny jadłospisów w 12 szpitalach. Na 13 ocenianych jadłospisów do 7 wniesiono uwagi. W wyniku ocen stwierdzono w większości przypadków brak dodatku warzyw (w postaci surowej bądź przetworzonej) do śniadań i większości kolacji. Ponadto stwierdzono w analizowanym okresie: mały udział ryb i przetworów rybnych w posiłkach, brak udziału kasz w posiłkach obiadowych w drugich daniach, powtarzalność produktów i zestawów posiłków w analizowanym okresie, małe urozmaicenie dodatków warzywnych w drugich daniach, powtarzalność dodatków do pieczywa w posiłkach śniadaniowych i kolacyjnych, brak urozmaicenia napojów podawanych do kolacji (głównie herbata). 2. Zakłady opiekuńczo lecznicze, hospicja, inne Na terenie województwa opolskiego w 2014 roku działało 17 placówek opieki leczniczej i paliatywnej, z czego skontrolowano 10 zakładów, co stanowi 57,8 % ogółu. W wyniku przeprowadzonych kontroli wszczęto postępowanie administracyjne w 1 obiekcie. Poprawę stanu sanitarno - technicznego poprzez wykonanie nakazów decyzji stwierdzono w 1 Zakładzie Opiekuńczo Leczniczym. Wszystkie kontrolowane w 2014 r. placówki zaopatrywane były w wodę z wodociągów publicznych. W 2014 r. w 6 obiektach przeprowadzono badanie ciepłej wody w kierunku obecności pałeczek Legionella sp. W ww. obiektach nie stwierdzono zanieczyszczenia sieci wewnętrznej bakteriami Legionella sp. Postępowanie w zakresie gospodarowania odpadami medycznymi w skontrolowanych obiektach było prawidłowe, za wyjątkiem 1 obiektu, gdzie wszczęto postępowanie administracyjne, mające na celu wyegzekwowanie poprawy stanu w tym zakresie. W 2014 r. nieprawidłowości w zakresie sposobu postępowania z bielizną stwierdzono w 1 obiekcie, dot. braku rozdziału bielizny czystej i brudnej w pralni podręcznej. Stan sanitarno porządkowy skontrolowanych obiektów nie budził zastrzeżeń. W zakładach opiekuńczo-leczniczych w: Brzegu, Paczkowie, Dobrodzieniu, Grodkowie, Głubczycach dokonano teoretycznej oceny jadłospisów (za 10 dni). W wyniku przeprowadzonych ocen żywienia w jadłospisach stwierdzono: brak dodatku warzyw do posiłków śniadaniowych i kolacyjnych, powtarzalność dodatków do pieczywa w posiłkach śniadaniowych i kolacyjnych, małą podaż ryb i przetworów rybnych w posiłkach, mały udział warzyw w posiłkach obiadowych (w drugich daniach), brak owoców, soków owocowych lub warzywnych, brak urozmaicenia napojów podawanych do posiłków, brak posiłków kolacyjnych podawanych na ciepło. 3. Przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie, ambulatoria z izbą chorych, lecznice W 2014 roku z 491 przychodni, ośrodków zdrowia, poradni, ambulatoriów z izbami chorych, lecznic skontrolowano 365 obiektów, tj.: 74,3 %. Stan sanitarny zakwestionowano w 11 placówkach, co stanowiło 3 % obiektów skontrolowanych (w 2013 roku - 3,1 %). W roku 2014 wydano łącznie 19 decyzji oraz nałożono 3 mandaty karne o łącznej wysokości 300 zł. Stwierdzone nieprawidłowości w szczególności dotyczyły: złego stanu sanitarno technicznego ścian i sufitów w: gabinetach lekarskich, zabiegowych, sanitariatach, 19
Stan sanitarny podmiotów leczniczych poczekalniach, ciągach komunikacyjnych oraz innych pomieszczeniach; podłóg oraz połączenia ścian z podłogami; mebli uniemożliwiających ich mycie i dezynfekcję; braku umywalki i drzwi do wydzielonej sali chorych; małej powierzchni gabinetu szczepień; braku pomieszczenia porządkowego. Nieprawidłowości w zakresie utrzymania czystości i porządku pomieszczeń, w szczególności dotyczące niewłaściwego stanu sanitarno - porządkowego kontrolowanych pomieszczeń stwierdzono w 3 placówkach. Osoby winne zaniedbań ukarano mandatami karnymi. W 2014 roku stwierdzono nieprawidłowości w postępowaniu z odpadami medycznymi w 10 obiektach, które dotyczyły m. in. nieopisanych pojemników oraz worków na odpady, niesprawnej lodówki do przechowywania odpadów, braku termometrów w lodówkach, nieaktualnej procedury postępowania z odpadami, braku umowy na odbiór odpadów, przechowywania odpadów w temp. pokojowej. W związku z powyższych organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej prowadziły postępowanie administracyjne, mające na celu wyegzekwowanie poprawy stanu w tym zakresie. W 2014 r. nie zanotowano nieprawidłowości w zakresie postępowania z bielizną, za wyjątkiem 1 obiektu (stwierdzono niewłaściwy transport bielizny brudnej do brudownika). 4. Inne placówki (zakłady badań diagnostycznych, medyczne laboratoria diagnostyczne, zakłady rehabilitacji leczniczej oraz inne placówki świadczące ambulatoryjne świadczenia zdrowotne) Na terenie województwa opolskiego w 2014 roku działało łącznie 310 obiektów z grupy pozostałych zakładów świadczących ambulatoryjne świadczenia zdrowotne. Skontrolowano 165 placówek i wydano łącznie 5 decyzji. Nie nałożono mandatów karnych. W wyniku przeprowadzonych kontroli wszczęto postępowanie administracyjne w 1 obiekcie, m. in. w zakresie zapewnienia czystych, bez ubytków i zacieków ścian, sufitu w gabinecie zabiegowym i pomieszczeniu gospodarczym oraz zapewnienia właściwego stanu sanitarno technicznego wyposażenia gabinetu zabiegowego i podłogi. Ponadto w przypadku 3 placówek wydano zalecenia dotyczące: - kontroli skuteczności procesu sterylizacji przy użyciu wskaźników biologicznych, - odmalowania ścian i sufitów w pomieszczeniach laboratoryjnych. Zalecenia zostały wykonane. Stan sanitarno porządkowy skontrolowanych obiektów nie budził zastrzeżeń. Jedynie w 1 placówce wydano zalecenie dotyczące zaktualizowania instrukcji: sprzątania i dezynfekcji pomieszczeń, postępowania po ekspozycji dezynfekcji rąk. Zalecenia zostały wykonane. Nieprawidłowości w zakresie gospodarowania odpadami medycznymi stwierdzono w 6 obiektach i dotyczyły one nieprawidłowego przechowywania odpadów, niewłaściwego oznakowania pojemników z odpadami, braku procedury postępowania z odpadami medycznymi, braku umowy na odbiór odpadów oraz zbyt małej częstotliwości odbioru odpadów w stosunku do ilości ich wytwarzania. W 2014 r. nie wnoszono zastrzeżeń do sposobu postępowania oraz przechowywania bielizny w tej grupie obiektów. 20
Stan sanitarny podmiotów leczniczych 5. Indywidualne, Specjalistyczne i Grupowe Praktyki Lekarskie i Pielęgniarskie Na terenie województwa opolskiego w 2014 roku funkcjonowały 1383 indywidualne i grupowe praktyki lekarskie, 53 indywidualne i grupowe praktyki pielęgniarek oraz 10 innych działalności leczniczych wykonywanych przez praktykę zawodową (łącznie 1446 obiektów). Skontrolowano 675 obiektów, tj. 46,7 % ogółu. W roku 2014 wydano łącznie 4 decyzje oraz nałożono 1 mandat karny w wysokości 100 złotych. Stan sanitarny negatywnie oceniono w 5 obiektach. Stwierdzone nieprawidłowości w szczególności dotyczyły braku właściwie zorganizowanego ciągu technologicznego w sterylizatornii, braku bieżącej wody w umywalkach, złego stanu sanitarno technicznego wyposażenia gabinetu zabiegowego. Ponadto w przypadku 5 placówek wydano zalecenia dotyczące kontroli skuteczności procesu sterylizacji przy użyciu wskaźników biologicznych, przeprowadzania kontroli wewnętrznej w zakresie zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych, realizacji programu szczepień ochronnych. Natomiast w zakresie utrzymania porządku i czystości pomieszczeń nieprawidłowości stwierdzono w 16 gabinetach (brak wydzielonego sprzętu porządkowego w zależności od stref czystości mikrobiologicznej, brak procedury lub jej aktualizacji w zakresie mycia i dezynfekcji narzędzi stomatologicznych oraz postępowania po ekspozycji). Nieprawidłowości w zakresie gospodarowania odpadami medycznymi stwierdzono w 22 obiektach i dotyczyły one braku procedury postępowania z odpadami medycznymi lub jej aktualizacji, braku lodówki do przechowywania odpadów, braku termometru w lodówce, nieprawidłowo oznakowanych pojemników i worków na odpady, niewłaściwego przechowywania odpadów (w temperaturze pokojowej), braku kart przekazania odpadów, braku umowy na odbiór odpadów medycznych. W 2013 r. w tej grupie obiektów nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie postępowania z bielizną. Nieprawidłowości w zakresie postępowania z bielizną stwierdzono w 3 placówkach i dotyczyły m. in. braku szafy do przechowywania fartuchów lub braku rozdziału bielizny roboczej od prywatnej oraz braku procedury postępowania z brudną bielizną. 21
Stan sanitarny środowiska pracy V. Stan sanitarny środowiska pracy Warunki higieniczno sanitarne w zakładach pracy W 2014 roku w ewidencji pionu Higieny Pracy Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa opolskiego figurowało 2691 zakładów pracy, w których było zatrudnionych 103765 pracowników. Nadzór nad zakładami pracy sprawowało w woj. opolskim 11 Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych oraz Wojewódzka Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Opolu, nadzorująca te zakłady, których organem założycielskim są Starostwa Powiatowe. W 2014 r. pion Higieny Pracy Państwowej Inspekcji Sanitarnej woj. opolskiego, skontrolował 869 zakładów, w których zatrudnionych było 47913 pracowników, tj. ok. 46 % ogółem zatrudnionych w zakładach objętych ewidencją. Przeprowadzono łącznie 1205 kontroli. Podobnie jak w ubiegłych latach w skontrolowanych zakładach pracy stwierdzono przekroczenia normatywów higienicznych najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla czynników chemicznych oraz najwyższego dopuszczalnego natężenia (NDN) dla fizycznych czynników szkodliwych dla zdrowia. Spośród 869 podmiotów skontrolowanych w 99 stwierdzono przekroczenia normatywów. Od lat w tej liczbie najliczniejszą grupę stanowią zakłady następujących branż: wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej (PKD 19) 1 zakład 631 pracowników narażonych; produkcja metalowych wyrobów gotowych (PKD 25) 15 zakładów 559 pracowników narażonych; produkcja maszyn i urządzeń (PKD 28) 5 zakładów 493 pracowników narażonych; produkcja metali (PKD 24) 4 zakłady 413 pracowników narażonych, produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów (PKD 16) 10 zakładów 301 pracownik narażonych. W 2014 r. łączna liczba pracowników narażonych, pracujących w przekroczeniach wynosiła 4152, w tym 63 osoby narażone na czynniki chemiczne, 340 osób narażonych było na pyły, a 3961 osób było narażonych na czynniki fizyczne. W porównaniu z rokiem ubiegłym zanotowano zwiększenie liczby narażonych pracowników na czynniki fizyczne o 157 i na czynniki chemiczne o 8 osób. Z kolei liczba narażonych na pyły uległa zmniejszeniu o 46 osób. W celu zobligowania pracodawców do eliminacji lub minimalizacji narażenia wydano 13 decyzji (w tym opracowania programów działań ograniczających narażenie na hałas), zawierających 17 nakazów dotyczących obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych. Poprzez działania pionu Higieny Pracy Inspekcji Sanitarnej w 2014 r. poprawiono warunki pracy 189 pracownikom, którzy w latach ubiegłych pracowali w przekroczeniach normatywów higienicznych. W tabeli nr 1 przedstawiono liczby osób narażonych na poszczególne grupy czynników szkodliwych na przestrzeni ostatnich 10 lat. 22
Stan sanitarny środowiska pracy Tabela 1 Liczba osób narażonych na poszczególne grupy czynników szkodliwych w latach 2004 2014 w województwie opolskim. Rok 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Hałas 3172 2881 2331 3050 3261 3255 3551 3124 3115 3344 3376 Pył 460 509 509 735 547 610 649 554 333 386 340 Czynniki chemiczne Drgania mechaniczne 192 155 169 132 162 219 332 275 58 55 63 182 136 125 74 120 106 102 126 115 124 56 Analiza powyższych danych wskazuje, że istnieją zakłady, które od wielu lat borykają się z problemem ponadnormatywnego hałasu. Zmniejszenie poziomu narażenia ze względów technologicznych jest bardzo trudne, nie wszystkie bowiem maszyny da się odizolować lub obudować, a zawieszane ekrany dźwiękochłonne powodują, że chociaż poziom hałasu jest niższy, to nadal przewyższa normatyw higieniczny. Pracownicy zatrudnieni w warunkach ponadnormatywnych oraz przy przekroczeniach progu działania hałasu stosują ochrony osobiste odpowiednio dobrane do rodzaju narażenia. W tych zakładach wprowadza się zmiany organizacyjne związane z rotacją pracowników i ewentualnym skracaniem czasu pracy. Utrzymywanie stałego nadzoru nad stosowaniem środków zmniejszających narażenie pracowników na hałas powoduje, że liczba zachorowań na zawodowe uszkodzenie narządu słuchu, która utrzymuje się na niskim poziomie, tj. 2009 r. 7 przypadków, 2010 r. 2 przypadki, 2011 r. brak stwierdzonych zachorowań, 2012 r. 3 przypadki, 2013 r. 2 przypadki, 2014 r. 2 przypadki. Pomocne w tym zakresie są uregulowania prawne, a w szczególności dotyczące wymagań w zakresie programu działań organizacyjno technicznych zmierzających do ograniczenia narażenia na hałas. Narażenie zawodowe na czynniki rakotwórcze i mutagenne oraz szkodliwe czynniki biologiczne Narażenie zawodowe pracowników woj. opolskiego na czynniki rakotwórcze lub mutagenne było monitorowane poprzez przeprowadzane kontrole oraz poprzez zbieranie i analizowanie informacji przesyłanych przez pracodawców do Opolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. W 2014 r. stwierdzono występowanie tej grupy czynników w 187 zakładach pracy, z których skontrolowano 79. Przeprowadzono 83 kontrole sprawdzające spełnienie wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. z 2012 r., poz. 890). Czynnikami rakotwórczymi, które najczęściej występowały w skontrolowanych zakładach pracy woj. opolskiego były: azbest występuje w 20 zakładach pracy, narażone 83 osoby; benzen występuje w 16 zakładach pracy, narażonych 618 osób; promieniowanie jonizujące występuje w 16 zakładach pracy, narażonych 220 osób; prace związane z narażeniem na pył drewna twardego występuje w 11 zakładach pracy, narażonych 109 osób; związki chromu (VI) m.in.: chromian(vi)potasu, dichromian(vi)potasu występuje w 7 zakładach pracy, narażonych 51 osób; wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (benzo[a]piren) występuje w 2 zakładach pracy, narażonych 15 osób. 23
Stan sanitarny środowiska pracy Pozostałe czynniki i substancje rakotwórcze, na które narażeni byli pracownicy to m.in.: benzyna niskowrząca obrabiana wodorem, tlenek etylenu, tlenek propylenu, proces technologiczny związany z narażeniem na działanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, obecnych w sadzy węglowej, smołach węglowych i pakach węglowych, pigment żółty 34, pozostałość z olefin (ropa naftowa), olej opałowy ciężki, solwent nafta (węgiel), frakcja styrenowo ksylenowa, epichlorohydryna, solwent nafta (ropa naftowa) węglowodory lekkie aromatyczne, niskowrząca benzyna niespecyfikowana, fenoloftaleina, związki niklu, chinolina, pigment czerwony 104. W woj. opolskim czynniki rakotwórcze lub mutagenne występują w zakładach następujących branż: Opieka zdrowotna (PKD 86) 27 zakładów (skontrolowano 7); Produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli: produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania (PKD 16) 37 zakładów (skontrolowano 12); Produkcja mebli (PKD 31) 18 zakłady (skontrolowano 4); Roboty budowlane specjalistyczne (PKD 43) 16 zakładów (skontrolowano 7); Roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków (PKD 41) 13 zakładów (skontrolowano 11). W ewidencji Inspekcji Sanitarnej woj. opolskiego znajduje się 929 zakładów, w których w narażeniu na czynniki biologiczne pracuje 19641 osób. W 2014 roku obowiązki wynikające z rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki skontrolowano w 264 zakładach przeprowadzając w nich 290 kontroli. W zakładach wizytowanych liczba pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego wynosiła ogółem 6962, z czego na gr 2 zagrożenia wynosiła 6920, a na gr. 3 wynosiła 3133 osoby. W żadnym z zakładów pracy nie stwierdzono występowania szkodliwego czynnika biologicznego grupy 4. Skontrolowane zakłady to głównie podmioty służby zdrowia, zakłady stolarskie, zakłady przemysłu spożywczego ubojnie, przetwórnie mięsa, piekarnie, zakłady produkujące żywność, rolniczej uprawy roślin i hodowle zwierząt, zakłady uzdatniania wody i usuwania nieczystości. Choroby zawodowe W 2014 r. w województwie opolskim stwierdzono 14 chorób zawodowych. Radykalny spadek stwierdzonych chorób zanotowano w 2011 r. i od tego roku liczba stwierdzanych chorób zawodowych w woj. opolskim utrzymuje się na niskim poziomie. Nie bez wpływu na niską liczbę stwierdzanych chorób zawodowych w woj. opolskim są prowadzone działania profilaktyczne w kontrolowanych zakładach, stała poprawa warunków pracy, właściwe zabezpieczanie pracowników w środki ochrony zbiorowej i indywidualnej, monitorowanie narażenia zawodowego. Stwierdzone przypadki dotyczyły następujących chorób: borelioza (poz. 26 wykazu chorób zawodowych) 6 przypadków; przewlekła choroba obwodowego układu nerwowego wywołana sposobem wykonania pracy pod postacią zespołu cieśni nadgarstka (pozycja 20.1 wykazu chorób zawodowych) 3 przypadki; obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego (poz. 21 wykazu chorób zawodowych) 2 przypadki; 24
Stan sanitarny środowiska pracy gruźlica (pozycja 26 wykazu chorób zawodowych) 1 przypadek; rak płuca spowodowany narażeniem na wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne w procesie koksowniczym (pozycja 17.1 wykazu chorób zawodowych) 1 przypadek; zewnątrzpochodne zapalenie pęcherzyków płucnych (pozycja 7.2 wykazu chorób zawodowych) 1 przypadek. Nadzór nad stosowaniem/wprowadzaniem do obrotu substancji niebezpiecznych i ich mieszanin, produktów biobójczych oraz prekursorów narkotyków kat. 2 i 3. W ewidencji PIS woj. opolskiego w 2014 r. w ogólnej liczbie zakładów, które wprowadzały do obrotu substancje w postaci własnej lub jako składniki w mieszaninach oraz stosowały substancje chemiczne i ich mieszaniny było: 19 producentów, 2 importerów, 490 dystrybutorów, 22 dalszych użytkowników formulatorów, 1193 dalszych użytkowników stosujących chemikalia w działalności zawodowej. W ramach nadzoru nad substancjami i mieszaninami chemicznymi w roku 2014 pracownicy pionu higieny pracy województwa opolskiego skontrolowali 387 obiektów, przeprowadzili 408 kontroli. Ogółem skontrolowano 855 produktów chemicznych, zakwestionowano 90 kart charakterystyki i 94 etykiety. Uchybienia w zakresie substancji i mieszanin chemicznych stwierdzono w 113 zakładach, w wyniku 116 kontroli. Stwierdzane uchybienia: nieprawidłowe oznakowanie substancji i mieszanin chemicznych skalsyfikowanych jako niebezpieczne, w tym detergentów; brak aktualnych kart charakterystyki stosowanych lub wprowadzanych do obrotu substancji i mieszanin chemicznych niebezpiecznych; brak instrukcji bhp/stanowiskowych uwzględniających dane zawarte w kartach charakterystyki; brak lub nieaktualny spis stosowanych substancji i mieszanin niebezpiecznych; brak kart charakterystyki stosowanych lub wprowadzanych do obrotu substancji i mieszanin chemicznych niebezpiecznych; brak w instrukcji bhp przy stosowaniu materiałów szkodliwych dla zdrowia i niebezpiecznych wszystkich informacji zawartych w kartach charakterystyki stosowanych substancji lub mieszanin chemicznych; nie zapewnienie pracownikom właściwych, zgodnych z informacjami zawartymi w kartach charakterystyki środków ochrony indywidualnej; nie zapewnienie pracownikom dostępu do informacji zawartych w kartach charakterystyki substancji i mieszanin chemicznych; nie oznakowanie miejsca przechowywania niebezpiecznych mieszanin chemicznych; brak wentylacji w pomieszczeniach pracy, gdzie stosowane są mieszaniny chemiczne niebezpieczne oraz w magazynach tych środków (wymóg wentylacji zgodnie z informacjami zawartymi w kartach charakterystyki); stosowanie mieszaniny niebezpiecznej bez oznakowania; nie przekazanie Inspektorowi do spraw Substancji Chemicznych informacji o sprowadzeniu / wytwarzaniu na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej mieszaniny niebezpiecznej; brak natrysków ratunkowych do przemywania oczu; nie zapewnienie pracownikom odpowiednich kremów do rąk czy maści chroniących skórę w przypadku stosowania mieszanin chemicznych niebezpiecznych, zgodnie z zaleceniami zawartymi w kartach charakterystyki; brak procedury postępowania na wypadek awarii; brak instrukcji magazynowania i przechowywania niebezpiecznych mieszanin chemicznych. W ramach nadzoru nad produktami biobójczymi w roku 2014 pracownicy pionu higieny pracy województwa opolskiego przeprowadzili 193 kontrole, w podmiotach wprowadzających do obrotu (uwzględniono producentów, dystrybutorów, detalistów) 68 kontroli, w podmiotach stosujących w działalności zawodowej 125. Kontrolami objęto podmioty wprowadzające do obrotu produkty biobójcze odpowiedzialne za uzyskanie 25
Stan sanitarny środowiska pracy pozwolenia na obrót, dystrybutorów zajmujących się sprzedażą hurtową i detaliczną oraz stosujących w działalności zawodowej. Skontrolowano 572 produkty biobójcze zakwestionowano 40. Stwierdzono wprowadzenie do obrotu 32 produktów bez stosownego pozwolenia. Była to znacznie mniejsza liczba, niż w roku poprzednim, w którym stwierdzono wprowadzenie ponad 50 tego typu produktów. Przedmiotem kontroli były zagadnienia wynikające z obowiązujących przepisów prawnych. Zakres kontroli obejmował przede wszystkim sprawdzenie, czy wprowadzany lub stosowany produkt posiada pozwolenie na obrót produktem biobójczym i jakie zawiera substancje czynne. W trakcie oceny produktów biobójczych wykorzystywano informacje zamieszczone w Rejestrze produktów biobójczych, na etykietach, ulotkach informacyjnych, kartach charakterystyki oraz w materiałach reklamowych kontrolowanych produktów dostarczanych przez producentów (dostawców). Uchybienia w zakresie produktów biobójczych stwierdzono w 33 podmiotach i dotyczyły: wprowadzanie do obrotu produktów biobójczych bez wymaganego prawem pozwolenia 11 zakładów, stosowanie produktów biobójczych bez pozwolenia na obrót 7 zakładów, stosowanie produktu biobójczego niewłaściwie oznakowanego 6 zakładów, wprowadzanie produktu biobójczego niewłaściwie oznakowanego 4 zakłady, stosowanie produktów biobójczych niezgodnie z warunkami pozwolenia 3 zakłady, nieprawidłowy status produktów 3 zakłady, stosowanie produktu biobójczego, którego termin przydatności minął 1 zakład, wprowadzanie produktów biobójczych niezgodnie z warunkami pozwolenia 1 zakład. W roku 2014 na terenie woj. opolskiego prowadzony był bieżący nadzór w zakresie prekursorów narkotyków kategorii 2 i 3. Liczba podmiotów wprowadzających do obrotu prekursory kat. 2 wynosiła 3, natomiast kat. 3 wynosiła 32. Ogółem przeprowadzono 38 kontroli, z czego 9 kontroli u wprowadzających do obrotu, a 29 u stosujących prekursory narkotykowe w działalności zawodowej. W skontrolowanych obiektach nie stwierdzono nieprawidłowości. W roku 2014 PIS woj. opolskiego przeprowadził 83 kontrole w zakresie detergentów. Ogółem skontrolowano 217 detergentów, z czego zakwestionowano 16. Kontrola producentów dotyczyła spełnienia wymagań zawartych w rozporządzeniu nr 648/2004/WE z dnia 31 marca 2004 roku w sprawie detergentów. Natomiast w przypadku kontroli dystrybutorów i dalszych użytkowników zakres dokonywano przede wszystkim oceny informacji zamieszczonych na etykietach oraz oceny informacji zamieszczonych na stronach internetowych producentów wprowadzających kontrolowany detergent do obrotu (dot. wykazu składników zgodnie z zał. VII D). Stwierdzono następujące uchybienia: brak na oznakowaniu opakowań wykazu zawartości składników zgodnie z załącznikiem VII A; brak na oznakowaniu opakowań adresu strony internetowej, na której można zapoznać się z wykazem składników; nie zamieszczenie na stronie internetowej wykazu składników spełniających wymagania załącznika VII D. 26
Stan sanitarny szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych VI. Stan sanitarny szkół i innych placówek oświatowowychowawczych W 2014 roku w ewidencji pionu Higieny Dzieci i Młodzieży znajdowało się ogółem 1968 placówek, w tym 1258 stałych placówek nauczania i wychowania, 710 turnusów wypoczynkowych dla dzieci i młodzieży. W ramach sprawowanego nadzoru skontrolowano ogółem 1224 (62,2 %) placówki: 920 (73,1 %) stałych oraz 304 (42,9 %) turnusy wypoczynkowe (Wykres nr 1). Wśród 920 skontrolowanych stałych placówek nauczania i wychowania, znajdowało się: 57 żłobków, 331 przedszkoli, 420 szkół, 4 placówki kształcenia ustawicznego, 39 placówek całodobowych, w tym: 12 domów studenckich, 3 bursy i internaty, 5 młodzieżowych ośrodków wychowawczych, 5 specjalnych ośrodków szkolnowychowawczych, 8 domów dziecka, 4 inne placówki z pobytem dziennym i/lub całodobowym oraz 2 inne ( 2 OHP ), 12 placówek opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego, 40 placówek wychowania pozaszkolnego, 9 stałych placówek rekreacyjnych, 5 uczelni wyższych, 3 inne, w tym: 2 ponadgimnazjalne szkoły dla dorosłych i 1 grupowa praktyka pielęgniarska. Wykres nr 1. Zestawienie placówek nauczania i wychowania znajdujących się pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa opolskiego i skontrolowanych w 2014 r. W wyniku sprawowanego nadzoru nastąpiła poprawa stanu sanitarnego placówek nauczania i wychowania, gdyż: zmniejszył się odsetek oddziałów posiadających rozkłady lekcji ułożone niezgodnie z zasadami higieny (w 2013 r. - 2,6 %, w 2014 r. - 1,3 %), zmniejszył się odsetek dzieci i młodzieży korzystających z mebli niedostosowanych do ich wzrostu ( w 2013 r. - 3,1 %, w 2014 r. - 0,4 %), 27
Stan sanitarny szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych zwiększył się odsetek szkół, w których zapewniono opiekę pielęgniarską na terenie placówek ( w 2013 r. - 79,6 %, w 2014 r. - 88,1 %), zmniejszyła się liczba placówek nie zapewniających lub z utrudnionym dostępem do ciepłej wody w pomieszczeniach sanitarnych (w 2013 r. - 7, w 2014 r. - 5), zmniejszył się odsetek pomieszczeń z zaniżonym natężeniem oświetlenia sztucznego w stosunku do obowiązującej normy (w 2013 r. - 35,4 % pomieszczeń w 28 szkołach podlegających ocenie; w 2014 r. - 33,3 % pomieszczeń w 24 ocenionych pod tym kątem szkołach), nie uległa zmianie liczba placówek, w których nie zapewniono standardów dostępności do urządzeń sanitarnych ( w 2013 r. - 4, w 2014 r. - 4). Pogorszeniu uległ stan sanitarny, w zakresie: liczby placówek w złym stanie technicznym ( w 2013 r. - 4, w 2014 r. - 8), liczby placówek o nieprawidłowym stanie higieniczno-sanitarnym i technicznym (w 2013 r. - 0, w 2014 r. - 5), liczby placówek mieszczących się w budynkach o złym stanie higieniczno-sanitarnym (w 2013 r. - 6, w 2014 r. - 9). Poprawa stanu sanitarnego placówek nauczania i wychowania nastąpiła w wyniku sprawowania nadzoru bieżącego, wdrażania postępowania administracyjnego oraz współpracy z dyrektorami placówek i samorządami terytorialnymi (wspólne narady, spotkania, coroczne oceny stanu sanitarnego). W 2014 roku w ramach sprawowanego nadzoru przeprowadzono ogółem 1511 kontroli placówek nauczania i wychowania oraz turnusów wypoczynkowych, wydano 136 decyzji administracyjnych, w tym 38 decyzji finansowych. Za nieprawidłowy stan sanitarny nałożono 5 mandatów karnych, na łączną kwotę 900 zł. W celu zapewnienia uczniom i dzieciom przedszkolnym prawidłowych warunków zdrowotnych pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 2014 roku przeprowadzili: oceny dostosowania mebli do wzrostu dzieci i uczniów, ogółem w 110 placówkach, w tym w: 63 przedszkolach (19 %), 24 szkołach podstawowych (11,7 %) i 23 zespołach szkół (15,6 %). Z przeprowadzonych badań wynikało, że na ogólną liczbę 5696 dzieci przedszkolnych i szkolnych, wśród których przeprowadzono ocenę, z mebli nieprawidłowo dobranych do wzrostu korzystało 23 dzieci (0,4 %), w tym: 14 (0,5 %) dzieci przedszkolnych, 4 (0,3 %) uczniów szkół podstawowych oraz 5 (0,3 %) uczniów zespołów szkół; higieniczne oceny rozkładów lekcji w 260 szkołach (62 %), w 2150 oddziałach szkolnych, głównie szkół podstawowych i gimnazjów. Stwierdzono, że w 27 oddziałach (1,2 %) nie uwzględniano zasad higieny pracy umysłowej uczniów; badania oświetlenia sztucznego w 24 placówkach szkolnych, łącznie w 120 pomieszczeniach. Badania wykonano w 10 przedszkolach, 8 szkołach podstawowych, 1 gimnazjum, 1 LO oraz 4 zespołach szkół. Natężenie oświetlenia niezgodne z obowiązującą normą odnotowano w 8 placówkach, w 40 pomieszczeniach (33,3 %). Wykres 2. Ocena warunków zdrowotnych w skontrolowanych placówkach nauczania i wychowania. 28
Stan sanitarny szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych Warunki do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego w szkołach. W 2014 roku, podobnie jak w latach poprzednich, zastrzeżenia budziła infrastruktura do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego. Analizując bazę do realizacji wychowania fizycznego w skontrolowanych szkołach stwierdzono, że najlepsze warunki do prowadzenia tych zajęć zapewnione były w 338 (79,5%) placówkach, w tym: 2 szkołach ponadgimnazjalnych (100 %), 170 szkołach podstawowych (82,5 %), 47 gimnazjach (78,3 %), 115 zespołach szkół (78,2 %), 2 LO (66, 7 %) oraz 2 uczelniach wyższych (40 %). Placówki te wyposażone były zarówno w szkolne zespoły sportowe lub sale gimnastyczne, jak i boiska. Wykres nr 3. Infrastruktura do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego w skontrolowanych szkołach w 2014 r. 29
Stan sanitarny szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych W celu zapewnienia właściwych warunków do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego szkoły korzystały z innych obiektów sportowych. Sale lub hale sportowe wynajmowały 51 (12 %) szkół, z basenów korzystało 115 (27,1 %) szkół, z siłowni lub klubu fitness 13 (3,1 %) szkół, z boisk lub stadionów sportowych 57 (13,4 %) szkół. W 13 (3,1 %) szkołach niezależnie od posiadanej infrastruktury zajęcia wychowania fizycznego odbywały się na korytarzach. Dożywianie dzieci i młodzieży. Prawidłowe żywienie jest ważnym elementem korzystnie wpływającym na stan zdrowia dzieci. Dzieci i młodzież powinni spożywać od 4 do 5 posiłków w ciągu dnia, co oznacza, że podczas pobytu w szkole należy spożyć, co najmniej jeden posiłek. W 2014 roku sytuacja w zakresie prowadzonego przez szkoły dożywiania uczniów poprawiła się w porównaniu z rokiem ubiegłym (Wykres nr 4). W wyniku kontroli przeprowadzonych w 2014 roku stwierdzono, że: 316 (75,2 %) szkół wydawało ciepłe posiłki obiadowe, w tym: obiady dwudaniowe - 176 (42 %) szkół i obiady jednodaniowe 140 (33,3 %). Drugie śniadania dla uczniów przygotowywało 26 (6,2 %) szkół. Poprawę sytuacji odnotowano również w zakresie wydawania napojów dla uczniów. Napoje (mleko lub herbatę) wydawało 296 (70,5 %) szkół. Wykres nr 4. Odsetek szkół prowadzących dożywianie uczniów. 30
Stan sanitarny szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych W 2014 roku sytuacja w zakresie liczby i odsetka uczniów korzystających w szkołach z różnych form dożywiania uległa nieznacznej poprawie w porównaniu z rokiem poprzednim (Wykres nr 5). Z posiłków obiadowych korzystało 21673 (29,4 %) uczniów, w tym z obiadów dwudaniowych - 14600 uczniów (19,8 %), obiadów jednodaniowych - 7073 (9,6 %). Z drugich śniadań przygotowywanych przez szkoły korzystało 905 uczniów (1,2 %). Z napoju korzystało 36225 uczniów (49 %). W 2014 roku, w porównaniu z rokiem 2013, odnotowano wzrost odsetka uczniów spożywających obiady (2013 r. - 23,8 %, 2014 r. - 29,4 %), wzrost odsetka uczniów spożywających śniadania (w 2013 r. - 1,0 %, w 2014 r. - 1,2 %), a także odsetka uczniów korzystających z napoju w szkołach (w 2013 r. - 46,0 %, 2014 r. - 49 %). W 2014 roku, w porównaniu z 2013 wzrósł odsetek szkół wydających posiłki obiadowe (w 2013 r. 67,3 %, w 2014 r. 75,2 %) oraz odsetek placówek wydających napój dla uczniów (w 2013 r. 67,5 %, w 2014 r. 70,5 %). Odsetek organizowanych śniadań szkolnych utrzymywał się na takim samym poziomie (2013 r.- 6,2 %, w 2014 r. - w 6,2 %). Wykres nr 5. Odsetek uczniów korzystających z dożywiania w szkołach. W 2014 r., jak i w latach ubiegłych, obserwuje się niski odsetek uczniów korzystających z dożywiania w szkołach. Sytuacja ta wynika z małej liczby funkcjonujących bloków żywieniowych w szkołach oraz wzrostu cen obiadów. 31
Stan sanitarny szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych W 2014 roku, na ogólną liczbę 22578 (30,6 %) uczniów korzystających z dożywiania (w formie obiadów i śniadań szkolnych) 5434 (24 %) osoby otrzymywały dofinansowanie do posiłków z powodu trudnej sytuacji materialnej. Przechowywanie substancji chemicznych i ich mieszanin w szkolnych pracowniach chemicznych. W 2014 r. ocenie poddano prawidłowość przechowywania substancji chemicznych oraz ich mieszanin w placówkach, a także posiadaną w tym zakresie dokumentację. Spośród skontrolowanych placówek 68 szkół (16,2%) stosowało w czasie zajęć lekcyjnych substancje chemiczne i ich mieszaniny, w tym: 34 gimnazja (50%), 32 zespoły szkół (47,1%) oraz 2 licea ogólnokształcące (2,9%). Podczas kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości dotyczących stanu sanitarnego gabinetów chemicznych, przechowywania chemikaliów lub obowiązującej dokumentacji. Zapewnienie uczniom miejsc na podręczniki i przybory szkolne. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi, we wszystkich skontrolowanych szkołach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych (zgodnie z rozporządzeniem w szkołach ponadgimnazjalnych w 2014 r. dotyczyło to klas I i II), uczniowie mieli zapewnione miejsca na pozostawienie podręczników i innych przyborów służących do nauki. Ponadto 33 szkoły ponadgimnazjalne dodatkowo zagwarantowały powyższe warunki dla wszystkich uczniów. Opieka medyczna w szkołach. Oceniając w 2014 r. sytuację w zakresie opieki medycznej nad uczniami stwierdzono, że opiekę pielęgniarską w gabinetach profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej zapewniało 370 szkół (88,1 %) spośród 420 skontrolowanych, w tym: 189 szkół podstawowych (91,7 %), 53 gimnazja (88,3 %), 124 zespoły szkół (84,4%), 3 licea ogólnokształcące (100 %) oraz 1 szkoła ponadgimnazjalna (50 %). Natomiast w 50 szkołach (27,3%) nie zapewniano opieki pielęgniarskiej w gabinetach profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej w placówkach szkolnych. Uczniom z tych placówek zorganizowano opiekę medyczną w wybranych placówkach podstawowej opieki zdrowotnej. W wyniku przeprowadzonych kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości. Wszystkie poddane ocenie gabinety pielęgniarskie odpowiadały wymogom sanitarnym. W 2014 r. w porównaniu z rokiem ubiegłym, zwiększył się odsetek placówek szkolnych, w których zapewniona była opieka pielęgniarska (w 2014 r. 88,1%, w 2013 r. 79,6%). Nadzór nad szkołami wyższymi. W województwie opolskim pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajdowało się 7 uczelni wyższych, w tym 4 publiczne. W 2014 roku skontrolowano 5 uczelni, co stanowiło 71,4 %. Skontrolowane obiekty (w ogólnej liczbie 16) spełniały wymogi sanitarno - higieniczne. Nie odnotowano trudności związanych ze sprawowaniem nadzoru bieżącego nad szkołami wyższymi. Nadzór nad przestrzeganiem realizacji ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych na terenie placówek oświatowych. W 2014 roku prowadzono nadzór nad przestrzeganiem realizacji ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. 32
Stan sanitarny szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych W bieżącym roku, podobnie jak w roku 2013, nie odnotowano nieprawidłowości w zakresie realizacji ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych na terenie podległych placówek. Wypoczynek letni i zimowy dzieci i młodzieży. Podobnie jak w latach ubiegłych pion Higieny Dzieci i Młodzieży Państwowej Inspekcji Sanitarnej oprócz stałych placówek nauczania i wychowania obejmował swoim nadzorem również sezonowe turnusy wypoczynku organizowanego dla dzieci i młodzieży. Z wykazu elektronicznej bazy danych Opolskiego Kuratora Oświaty wynikało, że na terenie województwa opolskiego w 2014 roku łącznie zarejestrowano 710 turnusów wypoczynkowych (formy w miejscu zamieszkania, wyjazdowe i wycieczki jednodniowe). W porównaniu z 2013 r., zwiększyła się ogólna liczba zgłoszonych do bazy turnusów wypoczynkowych (w 2013 r. - 652, w 2014-710). Dane zawarte w elektronicznej bazie były monitorowane na bieżąco i stanowiły podstawę do podejmowania czynności kontrolnych. W 2014 roku, na ogólną liczbę 710 zgłoszonych turnusów wypoczynkowych przeprowadzono łącznie 304 kontrole sanitarne i skontrolowano: 112 turnusów wypoczynku zimowego i 192 turnusy wypoczynku letniego. Ogółem z wypoczynku skorzystało 15143 uczestników, w tym: z wypoczynku zimowego 3878 oraz z wypoczynku letniego 11265 osób. W skontrolowanych turnusach wypoczynkowych zdecydowanie zwiększyła się liczba uczestników (w 2013 r. 11863 uczestników, w 2014-15143). Wykres nr 6. Zestawienie graficzne liczby uczestników wypoczynku oraz skontrolowanych turnusów w latach 2010-2014. Nieprawidłowości w zakresie stanu sanitarno-higienicznego stwierdzono podczas kontroli (bieżących i interwencyjnych) 8 turnusów wypoczynku letniego. We wszystkich przypadkach wdrażano postępowanie administracyjne oraz wydawano zalecenia w celu wyegzekwowania poprawy warunków sanitarno - higienicznych dla uczestników wypoczynku. Podczas wypoczynku zorganizowanego dla dzieci i młodzieży przyjęto i rozpatrzono 8 anonimowych interwencji, w tym 6 uzasadnionych. Nie stwierdzono zatruć pokarmowych oraz turnusów z przekroczonym limitem miejsc. 33