Województwo opolskie rating A-, perspektywa stabilna

Agencja ratingowa zarejestrowana przez Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) RATING KREDYTOWY JST 21 grudnia 2018 r. RATING Długoterminowy rating międzynarodowy Perspektywa WYBRANE WSKAŹNIKI BUDŻETOWE Środki operacyjne* Dochody ogółem Dochody własne Dochody ogółem Dochody majątkowe Wydatki majątkowe A- stabilna 2017 2018 P 13,70% 6,13% 26,53% PODSTAWOWE WSKAŹNIKI ZADŁUŻENIA 83,44% 81,30% 2017 2018 P 7,37% 14,09% 40,56% 23,72% *środki operacyjne - nadwyżka operacyjna powiększona o kwotę opłaconych odsetek Odsetki zapłacone Nadwyżka operacyjna netto* Zadłużenie ogółem Dochody bieżące Obsługa zadłużenia Dochody własne KONTAKT Krzysztof Waśko Analityk Prowadzący krzysztof.wasko@incrating.pl +48 61/851 38 83 36,62% 18,76% 17,60% *nadwyżka operacyjna netto - nadwyżka operacyjna powiększona o kwotę opłaconych odsetek, i pomniejszona o dochody finansowe WOJEWÓDZTWO Województwo opolskie rating A-, perspektywa stabilna Główne czynniki przyznania ratingu Rating odzwierciedla wyniki operacyjne województwa opolskiego, jego wysoką zdolność do finansowania inwestycji ze środków własnych, wzorową sytuację płynnościową budżetu oraz niski w stosunku do środków operacyjnych poziom obsługi zadłużenia. Rating bierze również pod uwagę poziom zadłużenia spółek wojewódzkich. Polityka zadłużania jest realizowana w sposób bezpieczny i gwarantujący jego terminową spłatę w następnych okresach. Planowane przez jednostkę zadłużenie nie powinno znacząco wpłynąć na jej zdolność do regulowania długoterminowych zobowiązań. Dochody bieżące jednostki w latach 2013-2018 wzrastały z 368,45 mln zł w 2013 roku do 348,76 mln zł w 2018 roku, co implikuje skumulowany roczny wskaźnik wzrostu (CAGR) na poziomie - 1,09%. Dochody podatkowe województwa stanowiły od 25,30% do 37,23% dochodów bieżących. Przeciętny koszt długu województwa wynosi 3,70%, natomiast średni okres spłaty zadłużenia czyli przedział czasowy, w którym województwo spłaciłaby swoje zobowiązania przy założeniu, że przeznaczałaby na ten cel całą swoją nadwyżkę operacyjną zgodnie z planem dla roku 2018 wynosi 4,32 roku. Jeżeli jednak rozszerzymy analizę i weźmiemy średnią nadwyżkę z lat 2013-2018, wówczas wartość tego wskaźnika zmniejszy się do zaledwie 2 lat. Główne czynniki zmiany ratingu Województwo posiada stabilne podstawy budżetowe. Mimo spadku w latach 2014-2015, poziom nadwyżki operacyjnej podniósł się i utrzymał w latach 2016-2017 się na poziomie porównywalnym z tym z roku 2013. Stosunkowo niska nadwyżka w roku 2018, może być związana z ostrożnym prognozowaniem dochodów i wydatków. Istotnym czynnikiem mogącym prowadzić do zmiany ratingu będzie zatem analiza faktycznego wykonania zakładanego planu dochodów oraz wydatków budżetowych. Analiza budżetów województwa w ostatnich 11 latach sugeruje, iż ok. 20% pozycji dochodów generuje ok. 85% budżetu (analogicznie w wydatkach 20% największych pozycji generuje 70% wszystkich wydatków). Mimo zrealizowania w ostatnich 5 latach zadań inwestycyjnych przekraczających 794 mln zł, poziom długu jest niższy niż na początku tego okresu o 96,3 mln zł (stan na 31.12.2017). Planowane przez jednostkę zadłużenie w kolejnych okresach nie powinno znacząco wpłynąć na jej zdolność do regulowania długoterminowych zobowiązań. Czynniki determinujące podniesienie oceny: utrzymanie relacji obsługi zadłużenia bezpośredniego do środków operacyjnych poniżej 70%, przy zwiększeniu poziomu marży operacyjnej (stosunku nadwyżki operacyjnej do dochodów bieżących) powyżej 12%. Czynniki determinujące obniżenie oceny: ponadplanowe zwiększenie się poziomu długu, przy obniżeniu marży operacyjnej poniżej 8% i zachwianiu trendu relacji dochodów i wydatków operacyjnych, spowodowanych wzrostem wydatków na wynagrodzenia. INC Rating jest agencją ratingową specjalizującą się w ocenie ryzyka kredytowego jednostek samorządu terytorialnego. Opis stosowanej przez INC Rating metodologii oraz wszystkie ograniczenia i zastrzeżenia, którym podlegają ratingi kredytowe nadawane przez INC Rating znajdują się na oficjalnej stronie internetowej agencji http://www.incrating.pl. INC Rating Sp. z o.o., ul. Krasińskiego 16, 60-830 Poznań, Tel. /fax.: 61 851 38 83, e-mail: office@incrating.pl Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda, VIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego KRS 0000535140, NIP: 781-19-02-148, REGON: 302860944 Kapitał zakładowy: 2.350.000 zł, Kapitał wpłacony: 2.350.000 zł 21.12.2018 Województwo opolskie 1

Wybrane wskaźniki finansowe WSKAŹNIK 2013 2014 2015 2016 2017 2018 (plan) ŚREDNIA Nadwyżka operacyjna netto / Dochody bieżące netto 20,47% 15,30% 14,91% 23,92% 19,34% 9,77% 17,28% Nadwyżka operacyjna / Dochody bieżące 17,11% 12,84% 12,66% 21,56% 18,14% 8,48% 15,13% Nadwyżka (deficyt) / Dochody ogółem 6,18% 1,56% 7,89% 9,46% 6,76% -3,41% 4,74% Wynik budżetu ogółem / Dochody ogółem 4,95% 2,10% 3,43% 6,97% 10,07% 0,00% 4,59% Środki operacyjne / Dochody ogółem 16,07% 11,55% 11,63% 14,57% 13,70% 6,13% 12,28% Zmiana nadwyżki operacyjnej (zmiana w ciągu roku) 63,86% -27,58% -8,98% 58,80% -7,63% -51,49% 4,50% Zmiana dochodów własnych (zmiana w ciągu roku) 10,82% -13,74% 34,08% -0,78% -5,17% 4,45% 4,94% Zmiana zadłużenia bezpośredniego (zmiana w ciągu -8,49% -8,68% -14,04% -14,87% -12,29% -6,31% -10,78% roku) Zmiana zadłużenia ogółem (zmiana w ciągu roku) -8,49% -8,68% -14,04% -14,87% -12,29% -10,06% -11,41% Odsetki zapłacone / Nadwyżka operacyjna netto 17,06% 17,93% 16,12% 10,58% 7,37% 14,09% 13,86% Obsługa zadłużenia bezpośredniego / Dochody własne 47,38% 29,64% 27,80% 46,84% 18,76% 17,60% 31,34% Obsługa zadłużenia bezpośredniego / Dochody bieżące 15,04% 8,41% 11,45% 20,54% 7,11% 6,71% 11,54% Obsługa zadłużenia bezpośredniego / Środki operacyjne 73,02% 54,00% 76,07% 85,28% 36,32% 68,07% 65,46% Zadłużenie bezpośrednie / Dochody bieżące 63,12% 59,71% 55,58% 50,76% 40,56% 36,62% 51,06% Zadłużenie ogółem / Dochody bieżące 63,12% 59,71% 55,58% 50,76% 40,56% 36,62% 51,06% Zadłużenie bezpośrednie / Nadwyżka operacyjna (lata) 3,69 4,65 4,39 2,35 2,24 4,32 Zadłużenie ogółem / Dochody własne 198,81% 210,48% 134,94% 115,77% 107,08% 96,05% 143,85% Zadłużenie bezpośrednie / Dochody własne 198,81% 210,48% 134,94% 115,77% 107,08% 96,05% 143,85% Zadłużenie ogółem i zobowiązania pośrednie netto / 65,59% 60,21% 63,63% 56,92% 39,89% 25,45% 51,95% Dochody bieżące Indywidualny Wskaźnik Zadłużenia na podstawie artykułu 4,28% 8,30% 11,14% 12,81% 13,28% 14,33% 10,69% 243 ustawy o finansach publicznych Dochody podatkowe / Dochody bieżące 27,75% 25,30% 32,13% 37,23% 34,63% 35,52% 32,09% Otrzymane transfery bieżące / Dochody bieżące 69,07% 71,88% 65,23% 60,05% 62,34% 62,46% 65,17% Dochody bieżące / Dochody ogółem 78,00% 74,19% 77,27% 60,48% 70,04% 62,24% 70,37% Dochody własne / Dochody ogółem 24,77% 21,05% 31,83% 26,52% 26,53% 23,72% 25,74% Wydatki na wynagrodzenia / (Wydatki bieżące - Odsetki 28,68% 32,66% 32,56% 34,50% 31,73% 28,69% 31,47% zapłacone) Transfery bieżące / (Wydatki bieżące - Odsetki zapłacone) 86,99% 85,14% 76,80% 79,10% 77,51% 69,29% 79,14% Wydatki majątkowe / Wydatki ogółem 31,09% 34,31% 26,73% 47,60% 38,51% 44,92% 37,19% Odsetki / Średni stan długu 5,28% 4,37% 3,99% 4,58% 3,28% 3,70% 4,20% Nadwyżka operacyjna / Wydatki majątkowe 45,77% 28,20% 39,72% 30,25% 35,40% 11,36% 31,78% Dochody majątkowe / Wydatki majątkowe 75,42% 76,42% 92,32% 91,69% 83,44% 81,30% 83,43% Zmiana zadłużenia netto / Wydatki majątkowe -15,67% -12,46% -28,51% -12,44% -11,09% -5,27% -14,24% Nadwyżka (deficyt) / Wydatki majątkowe 21,19% 4,62% 32,04% 21,94% 18,83% -7,34% 15,22% (Nadwyżka operacyjna + Dochody majątkowe) / Wydatki 121,19% 104,62% 132,04% 121,94% 118,83% 92,66% 115,22% majątkowe Zadłużenie ogółem / Nadwyżka operacyjna (lata) 3,69 4,65 4,39 2,35 2,24 4,32 Zadłużenie ogółem / Środki operacyjne 306,40% 383,42% 369,18% 210,76% 207,32% 371,54% 308,10% Obsługa zadłużenia / (Środki operacyjne + Nadwyżka z lat ubiegłych) 59,00% 37,68% 62,19% 71,20% 23,63% 31,91% 47,60% 21.12.2018 Województwo opolskie 2

Dane finansowe w mln PLN 2013 2014 2015 2016 2017 2018 (plan) ŚREDNIA Dochody ogółem (1+4a) 472,35 479,46 425,03 506,22 479,74 560,39 487,20 Wydatki ogółem (2+4b) 443,15 471,97 391,51 458,35 447,30 579,49 465,29 1. Dochody bieżące (1a+1b+1c+1d) 368,45 355,71 328,44 306,17 336,02 348,76 340,59 a. Dochody podatkowe, w tym: 102,24 90,00 105,54 113,97 116,36 123,86 108,66 - PIT 22,46 24,32 25,92 27,79 30,31 31,86 27,11 - CIT 79,78 65,68 79,62 86,18 86,05 92,00 81,55 - Podatki lokalne 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 b. Transfery bieżące (dotacje i subwencje) 254,47 255,69 214,25 183,85 209,48 217,85 222,60 c. Opłaty i pozostałe dochody operacyjne 11,11 8,88 8,10 7,67 9,23 6,71 8,62 d. Dochody finansowe 0,62 1,14 0,54 0,67 0,95 0,34 0,71 2. Wydatki bieżące (2a+2b+2c+2d) 305,39 310,04 286,88 240,17 275,05 319,19 289,45 a. Wynagrodzenia i pochodne 83,89 98,10 90,84 80,19 85,75 90,20 88,16 b. Poręczenia 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 c. Odsetki 12,84 9,73 7,88 7,73 4,78 4,80 7,96 d. Pozostałe 208,66 202,22 188,15 152,25 184,53 224,19 193,33 3. Nadwyżka operacyjna (1-2) 63,06 45,66 41,56 66,00 60,97 29,58 51,14 4. Bilans majątkowy (4a-4b) -33,86-38,18-8,04-18,14-28,53-48,67-29,24 a. Dochody majątkowe, w tym: 103,90 123,75 96,59 200,05 143,72 211,63 146,61 - dotacje na inwestycje 100,89 122,86 75,49 188,13 142,97 209,60 139,99 b. Wydatki majątkowe 137,76 161,93 104,63 218,18 172,25 260,30 175,84 5. Nadwyżka / deficyt (3+4) 29,20 7,49 33,52 47,87 32,44-19,10 21,90 6. Zmiana zadłużenia netto (6a-6b) -21,58-20,18-29,73-27,15-19,10-13,72-21,91 a. Nowe zadłużenie 21,00 0,00 0,00 28,00 0,00 4,88 8,98 b. Spłata zadłużenia 42,58 20,18 29,73 55,15 19,10 18,60 30,89 6.1. Pozostałe przychody 18,04 23,98 11,04 14,58 35,30 34,89 22,97 6.2. Pozostałe rozchody 2,30 1,21 0,25 0,00 0,33 2,08 1,03 7. Wynik budżetu ogółem (5+6+6.1-6.2) 23,36 10,08 14,58 35,30 48,30 0,00 21,94 Zadłużenie w mln PLN ZADŁUŻENIE 2013 2014 2015 2016 2017 2018 (plan) ŚREDNIA Długoterminowe 232,56 212,38 182,55 155,40 136,30 127,70 174,48 Zadłużenie bezpośrednie 232,56 212,38 182,55 155,40 136,30 127,70 174,48 + Inne zobowiązania dłużne 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Zadłużenie ogółem 232,56 212,38 182,55 155,40 136,30 127,70 174,48 - Wolne środki (nadwyżka z lat ubiegłych) 18,04 23,98 11,04 14,58 35,30 38,95 23,65 Zadłużenie ogółem netto 214,52 188,39 171,51 140,82 101,00 88,75 150,83 + Udzielone poręczenia (spłacane) 1,15 0,99 0,54 0,30 0,00 0,00 0,50 + Zadłużenie spółek komunalnych oraz SPZOZ-ów (bez poręczeń) Zadłużenie ogółem i zobowiązania pośrednie netto 25,98 24,80 36,94 33,15 33,03 33,03 1 31,15 241,65 214,19 208,99 174,27 134,03 121,78 182,48 1 Przyjęto stan zobowiązań na dzień 31.12.2017 r. 21.12.2018 Województwo opolskie 3

Przepływy finansowe w budżecie Województwa Poniższy wykres w sposób zagregowany ilustruje sytuację finansową województwa. Wpływy do budżetu są na nim ukazane w formie skumulowanego wykresu warstwowego, natomiast wydatki i rozchody są przedstawione w postaci skumulowanego wykresu słupkowego. 350 000 000,00 300 000 000,00 250 000 000,00 200 000 000,00 150 000 000,00 100 000 000,00 50 000 000,00 0,00 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Nadwyżka operacyjna Dochody majątkowe Pozostałe przychody Nowe zadłużenie Spłata zadłużenia Wydatki majątkowe Pozostałe rozchody Nadwyżka operacyjna jest różnicą między dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi. Zgodnie z ustawą o finansach publicznych, wydatki bieżące JST muszą być finansowane w całości z dochodów bieżących, wolnych środków i nadwyżki budżetowej z lat ubiegłych. Jako że wielkość zrealizowanych przepływów budżetowych wykonanych w ciągu roku często różni się od planu, jednostki samorządu terytorialnego są przez to zobligowane do utrzymywania dodatniej nadwyżki operacyjnej, pełniącej rolę buforu bezpieczeństwa. Nadwyżka operacyjna jest najmniej rygorystyczną kategorią środków budżetowych pod względem możliwości wydatkowania, ponieważ nie ma żadnego określonego z góry celu, na który musi być ona przeznaczona. Dochody majątkowe Drugą kategorią dotyczącą wpływów do budżetu jednostki są dochody majątkowe, a więc wszelkie dochody związane z dotacjami i subwencjami niezwiązanymi z bieżącymi wydatkami, oraz dochody mające związek z posiadanym przez samorząd majątkiem. Nowe zadłużenie Trzecią z ukazanych kategorii wpływów budżetowych jest nowe zadłużenie. Zgodnie z art. 89 ustawy o finansach publicznych, jednostki sektora finansów publicznych mogą zaciągać kredyty i pożyczki, a także emitować papiery wartościowe w następujących celach: 1. Pokrycia występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego; 2. Finansowania planowanego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego; 3. Spłaty wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych oraz zaciągniętych pożyczek i kredytów; 4. Wyprzedzającego finansowania działań finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. Pozostałe przychody Ostatnią kategorią wpływów są pozostałe przychody, do których zalicza się na przykład nadwyżka z lat ubiegłych lub przychody związane z prywatyzacją majątku samorządu. Wydatki majątkowe, spłata zadłużenia, pozostałe rozchody Na wykresie przedstawione zostały kategorie budżetowe, których koszty województwo pokrywa z posiadanych środków. Zdecydowanie największą pozycją są wydatki majątkowe (najczęściej są to inwestycje). Drugą kategorią przedstawioną na wykresie są środki przeznaczone na spłatę zadłużenia jednostki, ostatnią zaś pozostałe rozchody. 21.12.2018 Województwo opolskie 4

Analiza dochodów w latach 2008-2018 (dane w mln PLN) LP. OPIS Dochody jednostek samorządu terytorialnego dzielą się na dwa rodzaje dochody bieżące oraz dochody majątkowe. Do dochodów majątkowych zalicza się dotacje i środki przeznaczone na inwestycje, dochody ze sprzedaży majątku oraz dochody z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, natomiast dochody bieżące stanowią wszystkie inne dochody uzyskiwane przez samorząd. Szczególnej analizie poddano dochody bieżące, ich wielkość kształtuje bowiem strukturę budżetu województwa, a więc ich analiza pozwala na uchwycenie trendu poszczególnych pozycji budżetowych. Jest to podstawa do prognozowania kształtowania się poszczególnych pozycji dochodów JST w przyszłości, co wykonują służby finansowe JST w dokumencie: Wieloletnia Prognoza Finansowa, a Analitycy INC Rating w oparciu o swoją niezależną analizę na podstawie WPF decydują o perspektywie ratingu. ŚREDNIA WARTOŚĆ DOCHODÓW % POZYCJI DOCHODÓW ŁĄCZNY UDZIAŁ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018(plan) 1 292 Subwencje ogólne z budżetu państwa 89,44 18,47% 18,47% 77,16 97,43 108,97 89,70 95,05 105,43 109,99 63,35 78,27 80,26 78,27 2 002 Podatek dochodowy od osób prawnych 81,30 16,79% 35,27% 95,06 93,22 72,43 73,21 71,03 79,78 65,68 79,62 86,18 86,05 92,00 3 620 Dotacje celowe w ramach programów 69,16 14,29% 49,55% 28,13 265,35 129,56 121,00 59,83 55,92 62,83 6,88 5,25 14,51 11,50 finansowanych z udziałem środków europejskich oraz środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 oraz ust. 3 pkt 5 i 6 ustawy, lub płatności w ramach budżetu środków europejskich 4 200 Dotacje rozwojowe oraz środki na finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej 53,02 10,95% 60,50% 32,57 87,04 59,05 41,31 57,81 97,18 91,13 64,99 8,06 17,28 26,76 5 625 Dotacje celowe w ramach programów 42,45 8,77% 69,27% 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 22,42 153,92 107,24 183,43 finansowanych z udziałem środków europejskich oraz środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 5 lit. a i b ustawy, lub płatności w ramach budżetu środków europejskich, realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego 6 221 Dotacje celowe otrzymane z budżetu państwa na 38,64 7,98% 77,25% 31,83 32,02 29,59 42,43 43,25 43,42 45,47 45,01 41,24 39,87 30,92 zadania bieżące z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone ustawami realizowane przez samorząd województwa 7 001 Podatek dochodowy od osób fizycznych 23,78 4,91% 82,17% 20,08 18,42 18,52 20,55 21,37 22,46 24,32 25,92 27,79 30,31 31,86 8 651 Dotacje celowe otrzymane z budżetu państwa na inwestycje i zakupy inwestycyjne z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone 14,60 3,02% 85,18% 10,90 12,89 21,78 6,24 19,57 23,80 31,16 21,53 8,54 2,95 1,25 ustawami realizowane przez samorząd województwa 9 205 Dotacje celowe w ramach programów 13,80 2,85% 88,03% 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 13,84 32,83 47,95 57,19 finansowanych z udziałem środków europejskich oraz środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 5 lit. a i b ustawy, lub płatności w ramach budżetu środków europejskich, realizowanych 21.12.2018 Województwo opolskie 5

przez jednostki samorządu terytorialnego 10 653 Dotacje celowe otrzymane z budżetu państwa na 9,13 1,88% 89,92% 30,08 0,00 7,81 7,29 7,29 7,29 12,84 14,65 2,83 3,96 6,33 realizację inwestycji i zakupów inwestycyjnych własnych samorządu województwa 11 223 Dotacje celowe otrzymane z budżetu państwa na 7,35 1,52% 91,44% 1,43 2,00 9,22 0,48 0,46 0,48 0,48 18,04 16,08 16,10 16,11 realizację bieżących zadań własnych samorządu województwa 12 628 Środki otrzymane od pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych na 5,08 1,05% 92,49% 0,00 0,00 2,34 9,98 5,18 7,97 14,15 2,00 10,93 2,36 1,04 finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji i zakupów inwestycyjnych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych 13 629 Środki na dofinansowanie własnych inwestycji 4,97 1,03% 93,51% 32,15 4,25 3,15 11,08 3,54 0,00 0,51 0,00 0,00 0,00 0,00 gmin (związków gmin), powiatów (związków powiatów), samorządów województw, pozyskane z innych źródeł 14 244 Dotacje otrzymane z państwowych funduszy 4,88 1,01% 94,52% 0,11 0,54 0,15 6,25 12,00 5,21 6,33 6,22 5,65 5,58 5,62 celowych na realizację zadań bieżących jednostek sektora finansów publicznych 15 069 Wpływy z różnych opłat 4,30 0,89% 95,41% 0,68 0,74 0,50 7,17 6,59 5,80 6,02 5,12 4,85 5,17 4,60 16 077 Wpłaty z tytułu odpłatnego nabycia prawa 3,79 0,78% 96,19% 0,18 0,27 0,46 0,60 1,80 2,95 0,82 21,08 11,51 0,05 1,97 własności oraz prawa użytkowania wieczystego nieruchomości 17 630 Wpływy z tytułu pomocy finansowej udzielanej między jednostkami samorządu terytorialnego 2,91 0,60% 96,79% 2,06 1,25 3,36 2,49 0,40 2,61 0,82 3,21 3,98 8,52 3,36 na dofinansowanie własnych zadań inwestycyjnych i zakupów inwestycyjnych 18 270 Środki na dofinansowanie własnych zadań 2,75 0,57% 97,36% 15,81 6,81 1,11 1,09 0,85 1,27 0,93 0,85 0,15 0,42 0,94 bieżących gmin (związków gmin), powiatów (związków powiatów), samorządów województw, pozyskane z innych źródeł 19 626 Dotacje otrzymane z państwowych funduszy celowych na finansowanie lub dofinansowanie 2,45 0,51% 97,87% 2,97 2,53 18,40 0,00 0,00 1,70 0,55 0,75 0,00 0,00 0,00 kosztów realizacji inwestycji i zakupów inwestycyjnych jednostek sektora finansów publicznych 20 618 Środki na inwestycje na drogach 2,00 0,41% 98,28% 3,49 2,86 0,36 0,00 2,49 1,39 0,00 3,52 2,20 3,34 2,33 publicznych powiatowych i wojewódzkich oraz na drogach powiatowych, wojewódzkich i krajowych w granicach miast na prawach powiatu 21.12.2018 Województwo opolskie 6

Najważniejszą pozycję wśród dochodów województwa zajmują wpływy z subwencji ogólnej z budżetu państwa (paragraf 292), drugą natomiast zajmują wpływy z podatku dochodowego od osób prawnych (paragraf 002). Te dwie kategorie dochodowe odpowiadały średnio za 35,27% wszystkich dochodów województwa w analizowanym okresie. Kolejne największe pozycje dochodów to dotacje celowe w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich (paragraf 620), dotacje rozwojowe oraz środki na finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej (paragraf 200), oraz dotacje celowe w ramach programów finansowanych z udziałem środków unijnych (paragraf 625). Te pięć pozycji odpowiada średnio za 69,27%budżetu województwa. To na nich warto, zatem skupić najwięcej uwagi podczas analizy dochodów budżetu województwa, ponieważ mają największy wpływ na jej sytuację finansową. 100 000 000 100% 90 000 000 90% 80 000 000 80% 70 000 000 70% 60 000 000 60% 50 000 000 50% 40 000 000 40% 30 000 000 30% 20 000 000 20% 10 000 000 10% 0 0% Średnia wartość dochodów Skumulowany udział wartości poszczególnych paragrafów dochodów 21.12.2018 Województwo opolskie 7

Analiza wydatków w latach 2008-2018 (dane w mln PLN) LP. OPIS Również wydatki jednostek samorządu terytorialnego możemy podzielić na bieżące oraz majątkowe. Wydatki bieżące obejmują różnego rodzaju koszty związane z funkcjonowaniem samorządu, m.in. wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w samorządowych jednostkach budżetowych oraz składki naliczane od tych wynagrodzeń i uposażeń, zakupy towarów i usług czy koszty utrzymania jednostek budżetowych. ŚREDNIA WARTOŚĆ WYDATKÓW % POZYCJI WYDATKÓW ŁĄCZNY UDZIAŁ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 (plan) 1 600 Transport i łączność 204,46 42,38% 42,38% 175,07 236,03 251,11 169,18 162,68 147,81 176,84 136,66 259,88 225,10 78,27 2 010 Rolnictwo i łowiectwo 44,52 9,23% 51,60% 26,39 29,08 48,05 56,59 58,01 60,78 71,40 50,91 45,94 29,36 92,00 3 750 Administracja publiczna 43,97 9,11% 60,72% 38,55 44,16 48,87 45,60 40,96 42,08 42,91 40,47 43,24 45,26 11,50 4 150 Przetwórstwo przemysłowe 38,89 8,06% 68,78% 11,23 122,24 42,28 30,02 32,55 62,40 38,06 43,01 8,98 17,80 26,76 5 853 Pozostałe zadania w zakresie 33,30 6,90% 75,68% 27,61 50,23 27,37 24,46 23,02 37,74 61,26 50,28 14,68 19,52 183,43 polityki społecznej 6 921 Kultura i ochrona dziedzictwa 31,10 6,44% 82,13% 33,94 38,31 37,22 33,42 29,64 24,28 26,03 25,21 28,24 30,77 30,92 narodowego 7 801 Oświata i wychowanie 26,82 5,56% 87,68% 21,65 34,00 28,78 23,22 21,78 21,46 18,20 15,55 22,42 45,65 31,86 8 851 Ochrona zdrowia 17,41 3,61% 91,29% 16,28 66,68 34,62 3,82 13,19 16,25 5,34 2,65 5,59 5,14 1,25 9 757 Obsługa długu publicznego 8,76 1,82% 93,11% 5,54 7,94 8,81 11,83 14,50 12,84 9,73 7,88 7,73 4,78 57,19 10 926 Kultura fizyczna i sport 6,36 1,32% 94,43% 6,50 16,66 12,10 7,29 3,01 2,80 3,06 2,84 4,51 4,90 6,33 11 720 Informatyka 6,19 1,28% 95,71% 0,00 0,11 3,57 60,64 1,10 0,00 1,50 1,14 0,00 0,00 16,11 12 630 Turystyka 5,43 1,13% 96,83% 1,24 20,07 5,13 6,78 4,74 6,61 9,35 2,87 0,79 0,89 1,04 13 900 Gospodarka komunalna i ochrona 4,20 0,87% 97,70% 0,52 13,78 0,20 3,77 0,39 0,44 0,92 1,19 4,99 4,86 0,00 środowiska 14 852 Pomoc społeczna 4,10 0,85% 98,55% 2,34 2,63 2,75 2,84 3,38 3,57 3,66 3,84 6,41 5,67 5,62 15 700 Gospodarka mieszkaniowa 1,66 0,34% 98,90% 0,51 0,31 0,24 0,30 0,16 0,23 0,32 4,43 2,33 1,29 4,60 16 803 Szkolnictwo wyższe 1,18 0,24% 99,14% 2,37 5,45 0,31 0,21 0,00 0,00 0,00 0,00 0,64 1,11 1,97 17 925 Ogrody botaniczne i zoologiczne 0,89 0,18% 99,33% 0,00 0,25 1,19 1,07 1,04 0,97 1,13 1,01 0,94 1,01 3,36 oraz naturalne obszary i obiekty chronionej przyrody 18 710 Działalność usługowa 0,61 0,13% 99,45% 0,35 0,22 0,27 1,34 0,63 1,45 0,66 0,69 0,28 0,39 0,94 19 854 Edukacyjna opieka wychowawcza 0,42 0,09% 99,54% 0,66 0,51 0,68 0,58 0,39 0,28 0,29 0,25 0,31 0,29 0,00 20 730 Nauka 0,41 0,08% 99,62% 0,91 3,14 0,01 0,35 0,08 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2,33 21.12.2018 Województwo opolskie 8

Najważniejszą pozycję wśród wydatków województwa zajmują wydatki związane z transportem i łącznością (dział 600). Drugą największą pod względem łącznej wartości kategorią są wydatki związane z rolnictwem i łowiectwem (dział 010) te dwa działy wydatków odpowiadały średnio za ponad połowę (51,60%) wszystkich wydatków budżetowych w analizowanym okresie. Kolejne działy wydatków to administracja publiczna (dział 750), Przetwórstwo przemysłowe (dział 150) oraz pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej (dział 853). Łącznie z poprzednimi dwoma działami stanowią one razem 75,68% wydatków województwa i to na nich należy skupić największa uwagę podczas szukania potencjalnych oszczędności. 250 000 000 100% 90% 200 000 000 80% 70% 150 000 000 60% 50% 100 000 000 40% 30% 50 000 000 20% 10% 0 0% średnia wartość wydatków Udział skumulowany wartości poszczególnych działów 21.12.2018 Województwo opolskie 9

Metodyka przyznawania oceny ratingowej przez INC Rating Metodyka stosowana przez INC Rating koncentruje się w głównej mierze na pięciu obszarach lub pięciu perspektywach, z których analitycy agencji w drodze analizy eksperckiej dokonują oceny analizowanego podmiotu. Obszary te w zwięzły sposób zostały przedstawione poniżej: Obszary analizy 12% 20% 4% 8% Audyt Analiza finansowa Analiza makroekonomiczna Analiza mikroekonomiczna Analiza zarządcza 56% 1. Audyt jednostki samorządu terytorialnego jest jednym z pierwszych kroków w procesie ratingu kredytowego. Polega on na spotkaniu pracowników działu analitycznego z przedstawicielami Jednostki dzięki informacjom uzyskanym podczas takiego spotkania możliwa jest rzetelna ocena stanu, w jakim faktycznie znajduje się gospodarka samorządu. Wyniki tego spotkania zaprezentowane są w dalszej części raportu. 2. Analiza z perspektywy makroekonomicznej to kolejny krok w procesie oceny ratingowej. Istnieją dwa poziomy oddziaływania makroekonomicznego na powiaty i gminy - regionalny (województwa) i krajowy. W przypadku województw bierzemy pod uwagę tylko jeden poziom makroekonomicznego wpływu - poziom krajowy. 3. Analiza z perspektywy mikroekonomicznej polega na dokonaniu dokładnego, wielowymiarowego przeglądu sytuacji wybranego podmiotu w oparciu o dane pochodzące z jego najbliższego otoczenia. 4. Analiza zarządcza polega na dokonaniu bezstronnej oceny sprawności i skuteczności działania podmiotu ocenianej w oparciu o przyjęte wskaźniki. 5. Analiza finansowa ocenianej jednostki jest najważniejszym elementem w procesie oceny ratingowej. Jest ona rezultatem oceny zarówno makro i mikro potencjału ekonomicznego danego podmiotu w oparciu o jego decyzje administracyjne (Analiza zarządcza). Stąd przyznana ocena ratingowa w dużej mierze zależy od wyników analizy finansowej budżetu lokalnego samorządu. 21.12.2018 Województwo opolskie 10

Poziom inwestycyjny Poziom spekulacyjny Skala ratingowa Skala ratingu kredytowego przyznawanego przez INC Rating, zawiera dwa poziomy jakości: I. Rating kredytowy inwestycyjny to rating kredytowy, zawierający się w przedziale ocen od AAA do BBBi charakteryzuje się on na relatywnie niskim ryzykiem związanym z inwestowaniem w instrumenty emitowane przez podmiot podlegający ocenie. Prawdopodobieństwo bankructwa czy restrukturyzacji długu takiego podmiotu jest minimalne, a ryzyko dotyczy przede wszystkim terminowości regulowania przez niego zobowiązań. II. Rating kredytowy spekulacyjny to rating kredytowy, zawierający się w przedziale ocen od BB+ do D i charakteryzuje się on relatywnie wyższym ryzykiem związanym z inwestowaniem w instrumenty emitowane przez podmiot podlegający ocenie. Przedstawiona powyżej metodologia stanowi opis głównych składowych ratingu. Ostateczna ocena ratingowa jest wynikiem analizy blisko dwustu różnych wskaźników, obszarów i trendów zaobserwowanych w budżetach i ogólnej sytuacji ocenianych podmiotów. Rating AAA Opis ryzyka Najniższy poziom ryzyka AA+ AA AA- A+ A A- BBB+ BBB BBB- BB+ BB BB- Bardzo niski poziom ryzyka Niski poziom ryzyka Umiarkowany poziom ryzyka Poziom spekulacyjny B+ B B- CCC CC C D Poziom wysoce spekulacyjny Znaczące ryzyko Bardzo duży poziom ryzyka W upadłości z małą szansą na poprawę Bankrut RATINGI KREDYTOWE WYSTAWIANE PRZEZ INC RATING SP. Z O.O. REPREZENTUJĄ WYŁĄCZNIE OPINIĘ AGENCJI NA TEMAT RYZYKA KREDYTO- WEGO OCENIANEGO PODMIOTU. WSZYSTKIE RATINGI KREDYTOWE WYSTAWIANE PRZEZ INC RATING SP. Z O.O. PODLEGAJĄ PEWNYM OGRA- NICZENIOM, KTÓRE ZOSTAŁY SZCZEGÓŁOWO OPISANE NA STRONIE INTERNETOWEJ AGENCJI (WWW.INCRATING.PL). PREZENTOWANY RATING JEST RATINGIEM ZAMÓWIONYM OPARTYM M.IN. O DANE HISTORYCZNE I SPRAWOZDANIA BUDŻETOWE JST ZA LATA 2008 2017 (WYKONA- NIE) ORAZ ROK 2018 (PLAN NA 30.09.2018) WRAZ Z PROGNOZĄ NA PRZYSZŁOŚĆ (WIELOLETNIA PROGNOZA FINANSOWA). 21.12.2018 Województwo opolskie 11