INFORMACJA SYGNALNA PORTFEL NALEŻNOŚCI POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW Projekt badawczy: Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce oraz Krajowego Rejestru Długów Informacja sygnalna 1
PORTFEL NALEŻNOŚCI POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW STYCZEŃ 13 R. OPRACOWANIE: DR PIOTR BIAŁOWOLSKI Indeks Należności Przedsiębiorstw 88 87 86 85 84 83 82 81 8 79 78 82,4 81,6 81,5 84,3 84,6 83,7 83,6 87,5 86,8 86,7 86,2 85,8 86, 84,2 83,1 82,2 82,6 Po pięciu kwartałach zdecydowanych spadków, Indeks Należności Przedsiębiorstw (INP) bardzo nieznacznie wzrósł. Obecna wartość INP to jednak zaledwie 82,6 punktu, co oznacza piąty najgorszy wynik w ponad czteroletniej historii badania. Jest to wynik znacząco poniżej tych, które osiągane były w okresie od października 9 r. do kwietnia 12 r. Pogorszenie w obszarze portfeli należności w bardzo silnym stopniu powiązane jest z obserwowaną kondycją polskiej gospodarki, uwidaczniającą się w słabnącej dynamice Produktu Krajowego Brutto oraz w słabnącym popycie konsumpcyjnym i inwestycyjnym. Niestety, problemy z należnościami nakładają się na obserwowane spowolnienie i stanowią dodatkowy czynnik utrudniający prowadzenie działalności gospodarczej. INP odzwierciedla stan i opinie przedsiębiorców dotyczące sześciu obszarów związanych z należnościami: stanu i prognozy problemów z ich egzekwowaniem, przeciętnego odsetka przeterminowanych należności 2 w portfelu firmy, średniego okresu przeterminowania, odsetka firm w gospodarce, które na skutek problemów z należnościami nie mogą terminowo regulować swoich płatności, a także przeciętnego odsetka kosztów związanych z nieterminowymi płatnościami ze strony klientów/kontrahentów. Największy negatywny wpływ na wartość indeksu miało wydłużenie przeciętnego okresu oczekiwania na należności, a także pogorszenie subiektywnych opinii dotyczących portfela należności ogółem. Jednocześnie, co pokazuje wielowymiarowy charakter problemu opóźnień, firmy coraz lepiej sobie radzą z problemem należności i potrafią zarządzać nimi w taki sposób, żeby powodowane szkody były jak najmniejsze. Świadczy o tym spadek odsetka firm, które nie są w stanie regulować własnych zobowiązań w terminie na skutek opóźnień w otrzymywaniu należności oraz spadek kosztów związanych z koniecznością zarządzania nieterminowym spływem należności.
PORTFEL NALEŻNOŚCI POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW STYCZEŃ 13 SKALA PROBLEMÓW Z REGULOWANIEM ZOBOWIĄZAŃ PRZEZ KLIENTÓW/KONTRAHENTÓW POLSKICH PRZEDSIĘBIORCÓW STAN BIEŻĄCY SKALA PROBLEMÓW Z REGULOWANIEM ZOBOWIĄZAŃ PRZEZ KLIENTÓW/KONTRAHENTÓW POLSKICH PRZEDSIĘBIORCÓW PRZEWIDYWANIA 1 9 8 7 6 5 4 3 1 26, 25,5-1, 49,1 51,2 15,5 14,4-2,2 9,5 8,9 październik 12 styczeń 13 Tak, i problem ten narasta Tak, ale problem utrzymuje się na stałym poziomie Tak, ale skala tego problemu się zmniejsza Nie, taki problem u mnie nie występuje saldo odpowiedzi, -,5-1, -1,5-2, -2,5 1 9 8 7 6 5 4 3 1 36,9 33,8 47, 48,8-16,4 -,9 1,6 12,3 5,5 5,1 październik 12 styczeń 13 Wystąpią w większej skali niż do tej pory Wystąpią w takiej samej skali jak do tej pory Wystąpią, ale w skali mniejszej niż do tej pory Nie będą występować saldo odpowiedzi -5-1 -15 - -25 W ostatnich czterech badaniach oceny dotyczące występowania problemu opóźnień w otrzymywaniu należności pogarszały się. Tempo spadku w ostatnim okresie jednak znacząco wyhamowało i w ostatnim kwartale pogorszenie wyniosło zaledwie 1,2 pp. Opinie przedsiębiorstw w tym obszarze są jednak obecnie na najniższym poziomie od momentu rozpoczęcia badania w pierwszym kwartale 9 r. Co więcej, dopiero trzeci raz w historii badania skumulowany odsetek firm, w których problemy z należnościami zmniejszają się i tych, w których problem w ogóle nie występuje (23,3%) jest mniejszy od odsetka firm, w których problem z należnościami powiększa się (25,5%). Bardzo niski jest również udział firm, które nie mają problemów z egzekwowaniem należności. Ich udział drugi kwartał z rzędu znajduje się poniżej 1%. Warto jednak zwrócić uwagę, że pomimo bardzo złej percepcji problemu należności w polskich firmach nie przekłada się on na pogorszenie sytuacji finansowej. Odsetek firm 3 deklarujących poprawę (17,4%) i pogorszenie sytuacji finansowej (18,8%) pozostaje bowiem mniej więcej zbilansowany, a odsetek spodziewających się poprawy sytuacji finansowej (29,1%) w kolejnym kwartale przewyższa odsetek oczekujących pogorszenia (15,%). Pesymizm dotyczący przyszłej sytuacji portfela należności nieznacznie się zmniejszył w ostatnim kwartale. W badaniu przeprowadzonym w styczniu 13 r. udział przedsiębiorstw oczekujących zwiększenia skali problemów z odzyskiwaniem należności spadł z 36,9% do 33,8%. Niestety, jednocześnie do najniższego poziomu w historii zmniejszył się udział firm deklarujących, że opóźnienia w otrzymywaniu należności nie będą w nich występować w najbliższym czasie. Optymizmem napawa jednak fakt, że problemy z opóźnieniami zaczynają wzrastać w coraz wolniejszym tempie, co w konsekwencji może przełożyć się na stabilizację i spadek w kolejnych miesiącach.
PORTFEL NALEŻNOŚCI POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW STYCZEŃ 13 ODSETEK NALEŻNOŚCI NIEUREGULOWANYCH W PORTFELU POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW STRUKTURA TERMINOWA NALEŻNOŚCI PRZETERMINOWANYCH W POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTWACH 1 35 1 4,4 9 8 7 6 5 4 3 1 21,7 21,2 13,5 27,7 18, 21,6 16,3,6 18,7 23, 25,4 26,3 październik 12 styczeń 13 poniżej 1% 1-19% - 29% 3-49% 5% i więcej średnio 3 25 9 8 7 6 5 4 3 1 do 3 miesięcy 12,4 15, 4,3 1,7 17,7 12,2 16, 59,2 56,7 3,8 październik 12 styczeń 13 od 6 do 12 miesięcy średni okres przeterminowania od 3 do 6 miesięcy powyżej 12 miesięcy 4,3 4,2 4,1 4, 3,9 3,8 3,7 Optymistycznym sygnałem jest spadek udziału przeterminowanych faktur w portfelach polskich firm. Przez cztery kwartały udział opóźnień systematycznie wzrastał, jednak w obecnym badaniu udział opóźnionych faktur zmniejszył się z 27,7% do 26,3%. Jest to wprawdzie wciąż znacząco wyższa wartość niż w okresie stabilizacji koniunktury (1-11), kiedy to przejściowo odsetek opóźnień spadł do poziomu 23,3%, jednak sytuacja wciąż pozostaje znacząco lepsza niż w 9 r., kiedy to udział opóźnień sięgał 28,5%. Zmniejszenie udziału przeterminowanych faktur jest spow o- dowane zapewne coraz lepszym zarządzaniem wierzytelnościami w obliczu spowolnienia gospodarczego. Z jednej strony firmy coraz lepiej uczą się odzyskiwać kluczowe należności, z drugiej coraz efektywniej pozbywają się straconych faktur ze swoich portfeli. W ostatnim kwartale odnotowano wzrost przeciętnego okresu przeterminowania zaległych faktur w polskich firmach. Wydłużył się on z 3 miesięcy i 24 dni do 4 miesięcy i 9 4 dni. Obserwowane w poprzednim kwartale skrócenie okresu oczekiwania na należności było efektem czysto statystycznym związanym ze zwiększeniem grupy przedsiębiorstw dotkniętych opóźnieniami. Było to związane z pojawieniem się grupy faktur przeterminowanych od stosunkowo niedługiego czasu, a także z wzrostem odsetka przedsiębiorstw dotkniętych problemem opóźnień w otrzymywaniu należności. Firmy, które z tym problemem borykały się od niedługiego czasu naturalnie posiadały mniej faktur przeterminowanych niż firmy borykające się z problemem opóźnień dłużej. Niestety, utrzymujące się problemy z opóźnieniami także w grupie firm borykających się z tym problemem od niedawna, skutkują wzrostem przeciętnego okresu oczekiwania w całej gospodarce.
Nie możemy regulować terminowo naszych zobowiązań, co pogarsza wizerunek firmy i skutkuje gorszymi warunkami finansowymi dostaw od kontrahentów Musimy ograniczać inwestycje Musimy ograniczać zatrudnienie i/lub redukować fundusz wynagrodzeń Mamy problemy z wprowadzaniem nowych produktów na rynek Musimy podnosić ceny produkowanych przez nas wyrobów i/lub dostarczanych usług Inne PORTFEL NALEŻNOŚCI POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW STYCZEŃ 13 ODSETKI PRZEDSIĘBIORSTW WSKAZUJĄCYCH NA PODEJMOWANIE WYBRANYCH DZIAŁAŃ W ZWIĄZKU Z NIEREGULARNĄ OBSŁUGĄ ZOBOWIĄZAŃ PRZEZ KLIENTÓW/KONTRAHENTÓW ODSETEK PRZEDSIĘBIORSTW, KTÓRYCH KOSZTY PONOSZONE W ZWIĄZKU Z NIEREGULARNĄ OBSŁUGĄ ZOBOWIĄZAŃ PRZEZ KLIENTÓW/KONTRAHENTÓW WYNOSZĄ 45 4 35 3 25 39,3 34,9 4,5 33,3 październik 12 styczeń 13 1 9 8 7 4,8 4, 4,6 8,3 4,7 23,4 19, 8,4 8,2 8, 15 1 5 13,2 11,7 1,8 9,2 6,87,4 4,44,8 6 5 4 3 67,2 72,4 7,4 7,8 7,6 7,4 7,2 1 7, październik 12 styczeń 13 6,8 poniżej 1% 1-19% - 29% 3% i więcej przeciętny koszt (%) W obecnym badaniu znaczenie wszystkich barier spadło, co jest w głównej mierze konsekwencją zmniejszenia odsetka przedsiębiorstw postrzegających opóźnienia w spływie należności w kategorii bariery. Najczęściej przedsiębiorcy wskazują na utrudnienia w realizowaniu własnych płatności (34,9% firm w polskiej gospodarce). Względem sytuacji sprzed trzech miesięcy oznacza to spadek o 4,3 pp. Jeszcze większy spadek dotyczy odsetka przedsiębiorstw, które mają problemy z otrzymywaniem należności i muszą redukować z tego powodu inwestycje. Obecnie firmy deklarujące ograniczenia w inwestycjach związane z opóźnieniami stanowią 33,3%. Niestety, zmiana dotycząca inwestycji może być związana z faktem, że działalność inwestycyjna została przez część firm wstrzymana i nie ma już dalszych możliwości jej ograniczania. Po trzech kwartałach systematycznego wzrostu, w bieżącym badaniu odnotowano spadek kosztów związanych z nieterminową obsługą zobowiązań przez klientów/kontrahentów. Obecnie koszty te sięgają 7,4% ogółu kosztów przedsiębiorstw. Spadek kosztów w bieżącym badaniu jest dużym zaskoczeniem, gdyż ogólna percepcja spływu należności pogarszała się. Pokazuje on jednak, że problem należności jest wielowymiarowy i wymaga spojrzenia z wielu perspektyw. Obecnie odnotowany spadek kosztów jest jasnym sygnałem, że firmy dobrze sobie radzą z problemem opóźnień i są w stanie zamortyzować ich negatywne skutki. Problem opóźnień nie generuje też wzrostu zatorów płatniczych, co zdecydowanie redukuje koszty. 5