1 Migracje międzynarodowe to przemieszczanie się ludzi z jednego kraju do drugiego na pobyt okresowy lub stały, dobrowolnie lub pod przymusem. Z punktu widzenia państwa, migracje międzynarodowe obejmują dwa procesy: emigrację i imigrację. Podział migracji: Ze względu na miejsce migracji: wewnętrzne (krajowe) i zewnętrzne (zagraniczne) Ze względu na czas trwania: stałe i czasowe PRZYCZYNY MIGRACJI Motywy migracji,,wypychające czynniki,,przyciągające czynniki Ekonomiczne i demograficzne ubóstwo, bezrobocie, niskie płace, wysoki przyrost naturalny, brak podstawowej opieki medycznej, braki w systemie edukacji, perspektywy wyższych zarobków, perspektywy poprawy standardu życia, rozwój osobisty lub zawodowy, Polityczne konflikty, niebezpieczeństwo, przemoc, korupcja, łamanie praw człowieka poczucie bezpieczeństwa, wolność polityczna Społeczne i kulturowe dyskryminacja wynikająca ze względów etnicznych, religijnych łączenie rodzin, migracja do kraju przodków, brak zjawiska dyskryminacji
2 SKUTKI MIGRACJI ZAROBKOWYCH proces wymieszania kultur różnych krajów wzrastająca liczba osób, które zamieszkują państwa przyjmujące emigrantów znaczny wzrost osób mieszkających w miastach trudności z aklimatyzacją wśród imigrantów w obcym państwie niekorzystne zjawisko patologii społecznej narastające problemy ze znalezieniem pracy, odpowiedniej szkoły dla dzieci imigrantów czy dostępu do opieki medycznej coraz słabsza konkurencja w państwie skąd są imigranci problem bezrobocia wśród pierwotnych mieszkańców kraju, gdzie napływają emigranci wpływ większej ilości dewiz do budżetu państwa rozpad rodzin, postępująca fala migracji i brak utożsamiania się z określonym krajem. PRZYCZYNY WYJAZDÓW POLAKOW Z POLSKI Polscy emigranci w Londynie, Brytyjscy badaczy podzielili polskich migrantów w Wielkiej Brytanii na: a) bociany (około 20% badanych), czyli osoby, które uczestniczą przede wszystkim w
3 migracjach cyrkulacyjnych, zatrudnione głównie w sektorze prac nisko płatnych, spędzające w Wielkiej Brytanii do kilku miesięcy; b) chomiki (16%), czyli osoby traktujące swój pobyt jako jednorazowy akt mający przynieść wymierny (oczekiwanie bardzo duży) efekt finansowy c) poszukiwacze (42%), największa grupa osób, które nie podjęły jeszcze ostatecznej decyzji wracam czy zostaję d) osiedleńcy" (22%), czyli osoby, które przebywają w Wielkiej Brytanii od dłuższego czasu i zamierzają zostać tam na stałe. RYNKI EUROPEJSKIE A MOŻLIWOŚĆ ZATRUDNIENIA Polacy zwiększyli swoja mobilność zawodową po 1989 roku oraz po akcesji w 2004roku. Państwa Unii Europejskiej potrzebował pracowników, ale obawiały się fali imigrantów z Europy Środkowo-Wschodniej. Dlatego większość zdecydowała się na wprowadzenie tzw. okresów przejściowych. (Okresy przejściowe (ang. transitional periods) wynegocjowana przez poszczególne kraje członkowskie lub kandydackie Unii Europejskiej liczba lat, podczas których ich zobowiązania wobec UE nie mają zastosowania. Ich celem jest umożliwienie poszczególnym członkom wspólnoty (wobec których zostały zastosowane) dostosowania krajowego ustawodawstwa do prawa wspólnotowego.) Wymagały one od przyjeżdżających "za pracą" zezwolenia na zatrudnienie, regulowały liczbę ich wydawania oraz określały, które branże lub zawody będą czasowo niedostępne dla obcokrajowców. Takie działania pozwoliły ściągać wybranych pracowników i wstrzymywać przedstawicieli tych profesji, których na rynku nie brakowało. Maksymalnie okres przejściowy mógł trwać siedem lat od 1 maja 2004 r., czyli od przyjęcia do UE nowych państw członkowskich (w tym Polski). Polska wynegocjowała (7-letni okres przejściowy uzyskany przez UE [w formule 2+3+2, a więc maksymalnie do 2011 r.] ograniczający polskim obywatelom swobodę podejmowania pracy w UE)
4 KIERUNKI MIGRACJI PORTRET POLSKIEGO MIGRANTA wg Ministerstwa Gospodarki Najczęściej jest to osoba: w wieku 18-34 lat, pochodząca z regionów mniej zurbanizowanych, przenosząca się zarówno do dużych miast jak i regionów peryferyjnych w krajach przyjmujących, bezdzietna, stosunkowo dobrze wykształcona, wykonująca prace nie wymagające zbyt wysokich kwalifikacji lub wykonująca prace wymagające wąskich specjalizacji, transferująca część zarobków do kraju
5 POLACY ZA GRANICĄ 1. Wielka Brytania - 637 tys. 2. Niemcy - 500 tys. 3. USA - 219 tys. 4. Irlandia - 118 tys. 5. Holandia - 97 tys. 6. Włochy - 97 tys. 7. Norwegia - 96 tys. 8. Francja - 63 tys. 9. Kanada - 49 tys. 10. Belgia - 48 tys. 11. Szwecja - 38 tys. 12. Hiszpania - 37 tys. 13. Austria - 28 tys. 14. Dania - 23 tys. 15. Grecja - 14 tys źródło: www.karieradlastudenta.pl
6 źródło: GUS Z danych CBOS-u wynika, że już prawie jedna czwarta Polaków bierze pod uwagę emigrację zarobkową. Z drugiej strony Polacy są coraz bardziej pożądani na zagranicznych rynkach pracy. Według analizy przeprowadzonej przez serwis z ofertami pracy Pracuj.pl liczba zagranicznych ofert pracy dla Polaków w I połowie 2014 roku wzrosła w porównaniu do poprzedniego o ok. 4 proc. Z analizy ofert pracy napływających z zagranicy wyłania się zaskakujący obraz polskiego pracownika. Stereotypowo uważa się, że Polak pracuje za granicą jako robotnik albo na zmywaku. Okazuje się jednak, że ponad połowa ofert pracy w serwisie Pracuj.pl dotyczyła specjalistycznych stanowisk (54 proc.). Oferty dla pracowników fizycznych to jedynie 28 proc. Polacy pracują też na kierowniczych posadach. Tego typu pracy dotyczyło 11 proc. ofert. Polscy inżynierowie są w Niemczech, w Norwegii czy we są bardzo wysoko cenieni. Najwięcej ofert pochodzi z branży budownictwo i nieruchomości (18 proc.), przemysł ciężki (13 proc.) oraz telekomunikacja, IT i zaawansowane technologie (9 proc.). W Niemczech na przykład pracuje około 8 tysięcy inżynierów z Polski, głównie w branży motoryzacyjnej, wydobywczej, lotniczej i energii zielonej.
7 DRENAŻ MÓZGÓW -,,ściąganie naukowców z krajów uboższych do bogatych. Zjawisko charakterystyczne dla Stanów Zjednoczonych, które oferowały wysokie zarobki i szerokie możliwości badań uczonym europejskim. Drenaż mózgów przyspiesza rozwój cywilizacyjny i postęp technologiczny przy zminimalizowaniu kosztów, wykształcenie naukowców odbywa się bowiem w kraju rodzimym. PORTRET POLSKIEGO MIGRANTA wg Ministerstwa Gospodarki Najczęściej jest to osoba: w wieku 18-34 lat kobiety (51,1 procenta), mężczyźni (48,9 procenta). pochodząca z regionów mniej zurbanizowanych, przenosząca się zarówno do dużych miast, jak i regionów peryferyjnych w krajach przyjmujących bezdzietna stosunkowo dobrze wykształcona wykonująca prace nie wymagające zbyt wysokich kwalifikacji lub wykonująca prace wymagające wąskich specjalizacji transferująca część zarobków do kraju
8 JAK ZAPLANOWAĆ WYJAZD ZA GRANICĘ: Aby legalnie i bezpiecznie podejmować pracę za granicą, Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji zalecają: przed wyjazdem z Polski: zapoznać się z warunkami życia i pracy w kraju docelowym, korzystając z informacji zamieszczonych na portalu internetowym EURES i w witrynach polskich oraz obcych placówek konsularnych; zapisać się na podstawowy kurs języka kraju docelowego i zabrać ze sobą odpowiednie rozmówki; dysponować konkretną ofertą pracy, a najlepiej podpisanym kontraktem wstępnym; mieć zapewnione zakwaterowanie, przynajmniej w pierwszym okresie pobytu; sprawdzić wiarygodność pośrednika; pośrednik oferujący pracę legalnie powinien być zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Agencji Zatrudnienia (KRAZ) i mieć odpowiedni certyfikat. Informacje te dostępne są na stronie internetowej: www.praca.gov.pl; domagać się pokwitowania za jakiekolwiek pieniądze przekazywane pośrednikowi: w Polsce samo pośrednictwo pracy jest bezpłatne, w odniesieniu do pośredników z innych krajów należy sprawdzić obowiązujące tam zasady; zapoznać się dokładnie z umową i przedstawioną dokumentacją nie podpisywać niczego, czego się nie rozumie! upewnić się, czy pracodawca istnieje zasadne wydaje się zebranie o nim jak najwięcej informacji i w miarę możliwości nawiązanie z nim kontaktu; zabrać ze sobą sumę pieniędzy wystarczającą do pierwszej wypłaty oraz na powrót do kraju; pozostawić rodzinie lub osobie zaufanej dane kontaktowe i kserokopie dokumentów oraz umówić się na regularny kontakt; można też ustalić hasło, które mogłoby zostać użyte podczas rozmowy telefonicznej w razie niebezpieczeństwa, np. pozdrowienia dla kogoś z (nieistniejących) bliskich; w trakcie pobytu za granicą: dopełnić wszystkich formalności umożliwiających legalny pobyt i zatrudnienie oraz upewnić się, czy dokonał tego pracodawca; w razie kłopotów z pracodawcą (zaleganie z wypłatą, nieuzasadnione potrącenia) najlepiej uzyskać poradę związków zawodowych, które w większości krajów podstawowych porad
9 udzielają bezpłatnie należy jednak pamiętać, że podstawą do jakichkolwiek roszczeń może być wyłącznie legalna umowa o pracę; pamiętać, że każdy ma prawo wyboru miejsca zamieszkania i swobodnego poruszania się przetrzymywanie oraz zmuszanie do czegokolwiek (jeśli nie są to organy do tego uprawnione) jest przestępstwem; w razie dokonania lub podejrzenia dokonania przestępstwa, którego staliśmy się ofiarą, niezwłocznie zgłosić ten fakt na policję oraz powiadomić polski konsulat; w razie kontaktu z policją w roli poszkodowanego lub podejrzanego domagać się sprowadzenia tłumacza oraz jeśli jesteśmy na to zdecydowani powiadomienia polskiej placówki konsularnej; pamiętać, że każdy zatrzymany przez policję, podejrzany o przestępstwo ma prawo do obrony z urzędu powiadomienie konsulatu w większości przypadków może być dokonane za wyraźną zgodą zainteresowanego lub na jego prośbę. EUROPEJSKA KARTA UBEZPIECZENIA ZDROWOTNEGO (ang. EHIC) Osoby uprawnione (np. innego państwa członkowskiego UE ), przebywające czasowo na terytorium Polski mogą bezpłatnie korzystać z podstawowej opieki zdrowotnej, za okazaniem Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) (ang. EHIC) lub certyfikatu zastępczego: http://www.nfz-poznan.pl/page.php/1/0/show/2181. Osoba, która jest uprawniona do posiadania karty (EKUZ) (ang. EHIC) ale jej nie posiada, powinna skontaktować się telefonicznie, faxem lub za pośrednictwem osoby pozostającej w kraju z właściwym oddziałem funduszu. Wówczas zostanie wystawiony certyfikat zastępczy, czyli dokument zastępujący EKUZ (ang. EHIC). Następnie fundusz może przesłać taki certyfikat pocztą pod wskazany adres lub w nagłych przypadkach faxem bezpośrednio do szpitala, w którym aktualnie przebywa chory. W przypadku braku certyfikatu choremu zostanie udzielona niezbędna pomoc medyczna. Jednak za wszystkie koszty leczenia chory zapłaci z własnych pieniędzy i dopiero po powrocie do kraju będzie mógł starać się o ich zwrot z NFZ. W większości państw europejskich publiczne placówki medyczne pobierają za leczenie pewne opłaty. Dotyczy to cudzoziemców posiadających EKUZ (ang. EHIC) w takim samym stopniu, jak obywateli danego państwa. Ich pełna lista znajduje się na stronie www.nfz.gov.pl. W takich sytuacjach nawet EKUZ nie zwalnia z poniesienia pewnych kosztów leczenia. http://www.ubezpieczeniaonline.pl/a/jak-uzyskac-europejska-karteubezpieczenia-zdrowotnego/10.html) EURES
10 jest siecią współpracy publicznych służb zatrudnienia i ich partnerów na rynku pracy, wspierającą mobilność w dziedzinie zatrudnienia na poziomie międzynarodowym, w krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego czyli w krajach Unii Europejskiej oraz Norwegii, Islandii, Liechteinsteinie, a także w Szwajcarii. Sieć EURES tworzą w praktyce przedstawiciele ministerstw właściwych ds. pracy, centralnych, a także regionalnych i lokalnych urzędów pracy oraz związków zawodowych i organizacji pracodawców. Sieć EURES została powołana przez Komisję Europejską, aby ułatwiać swobodny przepływ pracowników poprzez: międzynarodowe pośrednictwo pracy, informowanie na temat warunków życia i pracy w krajach członkowskich, identyfikowanie i przeciwdziałanie przeszkodom w mobilności. Usługi EURES są ogólnodostępne, bezpłatne i skierowane do osób poszukujących pracy, zainteresowanych wyjazdem do innego kraju w celach podjęcia pracy oraz do pracodawców, którzy chcą prowadzić rekrutację pracowników z zagranicy. Nazwa EURES jest skrótem i powstała z angielskiej nazwy EURopean Employment Services, określającej Europejskie Służby Zatrudnienia. EURES W POLSCE Z dniem 1 maja 2004 r. polskie Publiczne Służby Zatrudnienia stały się częścią sieci EURES - Europejskich Służb Zatrudnienia. Usługi EURES są w pełni zintegrowane z usługami świadczonymi przez polskie urzędy pracy i obejmują: doradztwo i pomoc poszukującym pracy w znalezieniu odpowiedniego zatrudnienia oraz pracodawcom w uzyskaniu pracowników o poszukiwanych kwalifikacjach zawodowych; informowanie o warunkach życia i pracy oraz sytuacji na europejskich rynkach pracy, z uwzględnieniem występujących tam zawodów deficytowych i nadwyżkowych; inicjowanie działań na rzecz przeciwdziałania i zwalczania przeszkód w mobilności na europejskim rynku pracy; realizacja projektów międzynarodowych. Usługi EURES w Polsce świadczone są przez Doradców EURES i Asystentów EURES z wojewódzkich urzędów pracy i Pośredników pracy ds. EURES z powiatowych urzędów pracy, natomiast koordynacja udziału polskich publicznych służb zatrudnienia w sieci EURES i rozwój usług EURES należy do Departamentu Rynku Pracy w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej. Efektem działalności sieci EURES w Polsce jest m.in. organizacja międzynarodowych targów i
11 giełd pracy, którym towarzyszą prezentacje na temat warunków życia i pracy w wybranych państwach UE/EOG oraz rozmowy kwalifikacyjne zagranicznych pracodawców z kandydatami z Polski. Współpraca w ramach EURES zainicjowała szereg międzynarodowych projektów oraz inicjatyw strona internetowa http://www.eures.praca.gov.pl/ JAK ZAPLANOWAĆ POWÓT: Przygotowanie do powrotu do Polski po dłuższym pobycie za granicą wiąże się z dopełnieniem szeregu formalności, które pozwolą na uznanie naszego stażu pracy, kontynuację ubezpieczenia społecznego, a także na przeniesienie dzieci do polskiej szkoły. Lista formalności zależy od indywidualnej sytuacji powracającej osoby oraz od kraju, z którego wracamy do Polski. http://zielonalinia.gov.pl/dzial-powroty-4924 EUROSIEROCTWO Eurosieroctwo to fakt nieposiadania przez kogoś (niepełnoletniego) obojga rodziców lub jednego z nich, którzy opuścili kraj za pracą. Eurosierota natomiast to dziecko, które wychowuje się bez co najmniej jednego z rodzica, który wyjechał za granicę w celach zarobkowych. Wraz z rozprzestrzenianiem się kreowanego przez mass-media problemu eurosieroctwa, pojawiły się różne jego rodzaje. Typologia eurosieroctwa jest ściśle związana z liczbą członków rodziny. Ze względu na nieobecność poszczególnych członków rodziny wyróżnia się: rodziny migracyjne z powodu wyjazdu ojców za granicę, rodziny migracyjne z powodu wyjazdu matek za granicę, rodziny migracyjne z powodu wyjazdu obojga rodziców. W sieroctwie społecznym i eurosieroctwie możemy wyróżnić trzy stopnie osierocenia: 1) stopień najwyższy: całkowite opuszczenie dziecka przez rodziców, czego konsekwencją jest zupełny brak kontaktów z naturalnymi rodzicami; w takim przypadku losem dziecka kierują obcy ludzie,
12 2) stopień średni: dziecko ma bardzo sporadyczny kontakt z rodzicami, np. jedno z rodziców odwiedza dziecko w placówce opiekuńczo-wychowawczej, jednak te odwiedziny są rzadkie i nieregularne, 3) stopień najniższy: rodzice dziecka wykazują pewne zainteresowanie jego losem, odwiedzają go w placówce, robią sporadyczne zakupy, organizują dziecku wypoczynek, jednak wychowanie i opieka nad dzieckiem nadal jest sprawowana przez obce osoby KONSEKWENCJE EUROSIEROCTWA KONSEKWENCJE ZAUWAŻANE PRZEZ WYCHOWAWCÓW I NAUCZYCIELI: częste spóźnienia, znaczna ilość nieusprawiedliwionych nieobecności, obniżona motywacja do nauki, mniejsza staranność, gorsze oceny Zachowania dziecka z rodziny migracyjnej Psychologia największą uwagę zwraca na zachowania dziecka z rodziny migracyjnej. Najczęściej zauważalne są: nieustanna tęsknota za rodzicami zamknięcie w sobie i odizolowanie brak wzorców wychowawczych agresja lub lęk opuszczanie zajęć bez usprawiedliwienia, nieodrabianie lekcji zachowania dewiacyjne, niebezpieczne zachowania ryzykowne zagubienie zażywanie narkotyków, alkoholu, palenie papierosów zachwiana psychika, agresja, niska samoocena, trudności w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami, nieufność źródło: W. Płuciennik, Eurosieroctwo, WSE, ZSC, 2007-10, s. 4 Problemy eurosierot dotyczą co 5-tego dziecka w Polsce
13