Dr inż. Zbigniew Barecki Przedsiębiorstwo Górnicze DEMEX sp. z o.o. Szyb Maciej Kopalni Concordia. historia i nowe oblicze

Dr inż. Zbigniew Barecki Przedsiębiorstwo Górnicze DEMEX sp. z o.o. Szyb Maciej Kopalni Concordia historia i nowe oblicze

Dr inż. Zbigniew Barecki [Przedsiębiorstwo Górnicze DEMEX sp. z o.o.] Szyb Maciej Kopalni Concordia historia i nowe oblicze W referacie przedstawiona została w zarysie historia Kopalni Concordia w Zabrzu, jej powstanie, rozwój i likwidacja z końcem XX w. Zaprezentowany został projekt ochrony i przekształceń ostatniego szybu kopalni Szybu Maciej oraz zespołu obiektów na powierzchni, w tym m.in. projekt utworzenia głębinowego ujęcia wody pitnej, konserwacji zabytkowych obiektów, maszyn, urządzeń i wyposażenia oraz adaptacji obiektów dawnego zespołu górniczego na potrzeby obsługi ruchu turystycznego. Omówiono zostały różne aspekty związane z projektowaniem, konserwacją i adaptacją zespołu. Wstęp...1 Powstanie i rozwój Kopalni Concordia...2 Od Westschacht do Szybu Maciej...6 Ochrona i przekształcenia Szybu Maciej w okresie likwidacji kopalni...10 Zespół Szyb Maciej jako zabytek techniki i atrakcja turystyczna...12 Projektowe i konserwatorskie problemy rewitalizacji Szybu Maciej...16 Zakończenie...18 Bibliografia...19

Wstęp Z końcem XVIII wieku rozpoczęła się przemysłowa eksploatacja węgla kamiennego na Górnym Śląsku. Odkrycie bogatych, płytko zalegających, złóż węgla w Zabrzu zdecydowało o uruchomieniu w 1791r. państwowej kopalni Królowa Luiza. Fakt ten zaktywizował także prywatnych przedsiębiorców. Jednym z nich był baron Maciej Wilczek, do którego w ówczesnym czasie należało dominium zabrskie. To on jeszcze z końcem wieku dokonał zgłoszenia pola górniczego i uruchomił Kopalnię Amalia. Po ponad półwieczu Amalia stała się częścią powstałej w latach 40-tych XIX wieku Kopalni Concordia, która z czasem weszła w skład dużego koncernu przemysłowego. Świadkiem rozwoju i świetności zabrzańskiego górnictwa i Kopalni Concordia pozostał ostatni dziesiąty szyb tej kopalni Szyb Maciej. 1

Dr inż. Zbigniew Barecki [Przedsiębiorstwo Górnicze DEMEX sp. z o.o.] Szyb Maciej Kopalni Concordia historia i nowe oblicze Powstanie i rozwój Kopalni Concordia W roku 1797, w Dolinie Bytomki, w bezpośrednim sąsiedztwie powstałej kilkadziesiąt lat później linii kolejowej Wrocław Gliwice Mysłowice, powstaje pierwsza prywatna kopalnia w Zabrzu Amalia. Był to mały zakład z dwoma szybami zatrudniający zaledwie kilku robotników. Kopalnia pracowała z przerwami i w końcu została unieruchomiona na wiele lat. W roku 1826 właścicielem majątku zabrskiego został hrabia Karol Łazarz von Donnersmarck. W dwa lata później uzyskał on nadanie pola górniczego Concordia. W roku 1841 rozpoczęły się prace przy budowie kopalni o tej samej nazwie, której częścią z czasem stała się także Amalia. Zgłębiono wtedy dwa szyby: Julia i Karol. Pierwszy węgiel wydobyto w 1843 roku. Pomimo ogromnych kosztów budowy kopalni powstał kolejny szyb o nazwie Concordia. W roku 1851 powiększono obszar górniczy o nowe pole Michael. W latach 1872 1874 zgłębiony został Schmidtschacht o głębokości 141m, przeznaczony do transportu materiałów. Wydobycie Kopalni Concordia wzrosło do 130 tyś. ton/rok. Sukces tamtego górnictwa w dużej mierze był uzależniony od sposobu rozwiązania problemu odwadniania wyrobisk. Ciągłe doskonalenie pomp, napędzanych głównie za pomocą maszyn parowych, sprawiło, iż powstały techniczne możliwości eksploatacji coraz głębiej leżących pokładów węgla. Szyby kopalni Concordia zostały pogłębione; szyb Concordia na początku XX w. osiągnął już poziom 575m. Wyposażenie maszynowni szybów stanowiły nowe parowe maszyny wyciągowe z bębnami linowymi, których średnice dochodziły do 8m. Wkrótce pojawiły się pierwsze urządzenia zasilane energią elektryczną. W 1902r. przy szybie wentylacyjnym Wetter zainstalowana została pierwsza na Górnym Śląsku elektryczna maszyna wyciągowa z napędem w układzie Leonard Ilgner wyprodukowana w Donnersmarckhütte A.G. Rys. nr 1. Dolina rzeki Bytomki w Zabrzu, pierwsze pola górnicze Kopalni Amalia i Concordia, początek XIX w.

3

Dr inż. Zbigniew Barecki [Przedsiębiorstwo Górnicze DEMEX sp. z o.o.] Szyb Maciej Kopalni Concordia historia i nowe oblicze W latach 1913-1916r. Kopalnia Concordia posiadała pola górnicze o łącznej powierzchni ok. 10km 2, w tym m.in. pole Belfort nadane w 1916r. Dla potrzeb kopalni funkcjonowało w tym czasie dziewięć szybów Concordia o głębokości 575m, Julia ( 255m ), Schmidt (141m), Wetter (87m), Karol (67m), Guido (30m), Grenz (33m), Michael (60m) i Rodon (60m). W tym czasie Kopalnia Concordia należała do najgłębszych i najnowocześniejszych zakładów górniczych na Górnym Śląsku wydobywając w latach 1900-1912 średniorocznie ok. 1,1 miliona ton węgla przy zatrudnieniu ok. 3200 pracowników. Jak się później okazało były to najlepsze lata Kopalni. 4 Rys. nr 2. Mapa pól górniczych Kopalni Concordia, początek XX w.

Dr inż. Zbigniew Barecki [Przedsiębiorstwo Górnicze DEMEX sp. z o.o.] Szyb Maciej Kopalni Concordia historia i nowe oblicze Od Westschacht do Szybu Maciej Powiększanie obszaru górniczego wymusza budowę nowych szybów. Takie potrzeby spowodowały zgłębienie na początku XX wieku, w najbardziej wysuniętej w kierunku zachodnim partii pola górniczego Belfort, dziesiątego i ostatniego szybu kopalni, nazwanego Westschacht. Budowany, jak większość szybów, z olbrzymimi trudnościami, w mocno zawodnionym obszarze, został wydrążony do głębokości 198m, aby przekopem na tym poziomie połączyć nowe pole górnicze Concordii z jej głównymi szybami. Dla wyjaśnienia należy podać, że przekop ten oznaczony był umownie jako poz.220m, pomimo, że sam szyb miał głębokość tylko 198m. Poziom ten wyznaczał główny szyb kopalni tj. szyb Concordia. Westschacht umożliwiał odwadnianie oraz przewietrzanie najnowszej części kopalni. Oprócz tych funkcji służył także do transportu ludzi i materiałów. W późniejszym okresie był także szybem wydobywczym. Na powierzchni w obrębie szybu powstał zespół obiektów technologicznych, pomocniczych i socjalnych, a także obiekty i urządzenia służące uzdatnianiu i wykorzystaniu wód dołowych pochodzących z ujęcia w szybie oraz z poz. 220m i 370m.

W skład zespołu wchodziły: nadszybie ze stalową wieżą wyciągową, maszynownia z elektrycznym urządzeniem wyciągowym oraz przetwornicą i rozdzielnią, budynek wentylatora, budynek magazynu, budynek obsługi wagi furmankowej, budynek kotłowni i łaźni, budynek (barak) biurowy oraz budynek odżeleźniacza i szopa lokomotyw. Z końcem lat 30-tych budynek wagi zacząl pełnić funkcję portierni. Szybem wypompowywano z dołu kopalni od 8-12 tyś. m 3 wody na dobę. Znaczna część tych wód pochodziła z poziomów wodonośnych przecinających sam szyb. Woda zza obmurza, za pomocą tzw. sączków i pajęczyny rurociągów, ujmowana była w zbiorniku zlokalizowanym we wnęce w szybie na poz. 110m. Stąd, po spuszczeniu na poz. 220m do stacji pomp znajdującej się w pobliżu szybu, wypompowywana była rurociągiem tłocznym o średnicy 300mm na powierzchnię łącznie z innymi wodami kopalnianymi. Należy podkreślić, iż woda podziemna ujmowana w szybie posiada właściwości wody pitnej i przez kilkadziesiąt lat funkcjonowania szybu wykorzystywana była na cele socjalne i komunalne. Z dostępnych dokumentów wynika, iż w 1936r. od północno-wschodniej części zespołu istniał budynek z trzema zbiornikami odżeleźniaczy, do których doprowadzana była woda pitna z szybu za pomocą drugiej odnogi rurociągu. Od 1938r. część tej wody była poddawana chlorowaniu. Do tego celu służył dodatkowy zbiornik zainstalowany przy budynku odżeleźniacza. Woda służąca do mycia podgrzewana była w przyległej do łaźni kotłowni. Wjazd na teren zakładu odbywał się przez dwie bramy od strony zachodniej i południowej. W roku 1942 do nadszybia dobudowany został bunkier na skałę płonną. Kamień odstawiano kolejką wąskotorową na usypywaną w sąsiedztwie szybu hałdę. Od roku 1926 Kopalnia Concordia wchodziła w skład Verneigte Oberschlesische Hüttenwerk A.G. powstałego z połączenia Oberschlesische Einsenbanhnbedarfs A.G. /tzw. Oberberdarf/, Oberschlesische Hüttenwerk A.G. /tzw. Obereisen/ i Donnersmarckhütte A.G. W 1938r. Kopalnia Concordia została przejęta przez Gwarectwo Castellengo Abwehr. Po zakończeniu działań wojennych i przejęciu kopalni przez polski zarząd odnotowane zostały duże zniszczenia wynikłe z przyczyn wojennych oraz zalania podziemnych wyrobisk w wyniku odcięcia zasilania pomp odwadniających. Po odwodnieniu wyrobisk wydobycie zostało wznowione. Szyb Zachodni został przemianowany na szyb Maciej. Rys. nr 3. Plan sytuacyjny Westschacht, 1928r. 7

8 Dr inż. Zbigniew Barecki [Przedsiębiorstwo Górnicze DEMEX sp. z o.o.] Szyb Maciej Kopalni Concordia historia i nowe oblicze

W latach 50-tych i 60-tych w pobliżu szybu Maciej prowadzona była dalsza eksploatacja węgla. Na terenie zakładu wzniesiono łaźnię z szatnią oraz budynek nowego wentylatora. Powstała również nowa stacja uzdatniania wody, a budynek po starym wentylatorze został zaadaptowany na drugą łaźnię i szatnię. Były to jednak już ostatnie inwestycje kopalni Concordia w tym rejonie. Po II wojnie światowej, głównie za sprawą wyczerpywania nadających się do eksploatacji zasobów, wydobycie węgla już nigdy nie osiągnęło poziomu z lat przedwojennych oraz z okresu wojny. Jeżeli w latach 1943 i 1944 wyniosło ono 840 tyś. ton na rok, to w latach pięćdziesiątych spadło do poziomu ok. 300 tyś. ton. Kopalnia Concordia weszła w schyłkowy okres swojej działalności górniczej. Dla zmniejszenia kosztów wydobycia oraz umożliwienia wykorzystania zasobów uwięzionych w filarach ochronnych w roku 1958 kopalnia Concordia połączona została z sąsiednią kopalnią Ludwik tworząc kopalnię Ludwik Concordia. W roku 1970 z tych samych powodów nastąpiła konsolidacja kopalń Ludwik-Concordia oraz Mikulczyce-Rokitnica i utworzona została kopalnia Rokitnica, która z kolei w roku 1973 utworzyła z kopalnią Pstrowski Kopalnię Węgla Kamiennego Pstrowski. Scalona kopalnia Pstrowski, przede wszystkim dzięki zasobom na polu Rokitnica, jeszcze do lat osiemdziesiątych uzyskiwała znaczne wydobycie sięgające od ponad 3mln ton do około 1mln ton węgla w roku 1990. Udział w tym wydobyciu d. kopalni Concordia był już jednak znikomy, a sam szyb Maciej już od roku 1971 pełnił funkcję wyłącznie wentylacyjną, zjazdową i odwadniającą. W całej swojej historii Kopalnia Concordia wydobyła łącznie około 55mln ton węgla uwzględniając również produkcję w ramach skonsolidowanych kopalń Ludwik Concordia i Pstrowski. Rys. nr 4. Westschacht, 1934r. 9 Rys. nr 5. Szyb Maciej, 1991r.

Dr inż. Zbigniew Barecki [Przedsiębiorstwo Górnicze DEMEX sp. z o.o.] Szyb Maciej Kopalni Concordia historia i nowe oblicze Ochrona i przekształcenia Szybu Maciej w okresie likwidacji kopalni W latach 70-tych i 80-tych ubiegłego wieku zlikwidowane zostały główne szyby dawnej kopalni Concordia. W roku 1992 KWK Pstrowski wobec braku potrzeb ruchowych, podjęła decyzję o likwidacji zachodniego rejonu obszaru górniczego z szybem Maciej oraz z wszystkimi obiektami i urządzeniami na dole i na powierzchni. Pomimo tej decyzji szyb Maciej nie został zlikwidowany. Powstałe w roku 1990 Przedsiębiorstwo Górnicze DEMEX Sp. z o.o., stawiając sobie za cel ochronę przed likwidacją wyłączonych z ruchu obiektów i urządzeń w rejonie szybu Maciej i wykorzystania ich dla nowych funkcji, zaoferowało kopalni niestandardowe rozwiązanie: zakup całego zespołu obiektów i wyposażenia z wszystkimi tego konsekwencjami związanymi także z przejęciem przeznaczonego do likwidacji szybu, likwidację szybu tylko w koniecznym zakresie tj. od rząpia do poz. 110m, utworzenie w górnej części szybu ujęcia wody pitnej, zastosowanie nowatorskiej technologii likwidacji szybu w warunkach zagrożenia wodnego oraz opracowanie niezbędnej dokumentacji technicznej i technologicznej. Kopalnia zaakceptowała wszystkie przedstawione propozycje i w ten sposób ocalał ostatni szyb Concordii Maciej. Pozytywna decyzja kopalni Pstrowski o odstąpieniu od całkowitej likwidacji szybu Maciej dała podstawą do łagodnego przejścia z okresu funkcjonowania dawnego zakładu górniczego kopalni do fazy przeobrażeń i jego rewitalizacji. Podstawowym celem w pierwszym okresie działań rewitalizacyjnych zgodnie z przedłożonym kopalni projektem było utworzenie w szybie Maciej ujęcia wody pitnej. Kopalnia Pstrowski i Przedsiębiorstwo Górnicze DEMEX Sp. z o.o. na podstawie odpowiedniej umowy podzieliły się obowiązkami. Kopalnia poniosła koszty częściowej likwidacji szybu, natomiast DEMEX poniósł koszty urządzenia ujęcia wody. Zlikwidowane zostały wszystkie urządzenia pod ziemią w rejonie szybu wraz z częścią szybu do głębokości 110m. Poniżej tego poziomu w warstwach karbońskich podczas likwidacji szybu został wykonany korek wodoszczelny o grubości 20m izolujący czwartorzędowe i triasowe poziomy wodonośne zalegające w wyższych warstwach geologicznych. Powyżej poziomu 110m w szybie zlikwidowana została część jego wyposażenia i urządzenia wyciągowego oraz zabudowane zostały

Rys. nr 6. Schemat częściowe likwidacji szybu Maciej i przekształcenia w ujęcie wody. pompy głębinowe i urządzenia towarzyszące, a sam szyb przykryty pomostem. Zalanie szybu i uruchomienie studni nastąpiło 15 grudnia 1993 roku, a produkowana woda wykorzystywana była na cele komunalne Zabrza. Rozpoczął się nowy okres życia Szybu Maciej. 11

Dr inż. Zbigniew Barecki [Przedsiębiorstwo Górnicze DEMEX sp. z o.o.] Szyb Maciej Kopalni Concordia historia i nowe oblicze Zespół Szyb Maciej jako zabytek techniki i atrakcja turystyczna Po wyłączeniu Szybu Maciej z ruchu zakładu górniczego sformułowany został program rewitalizacji całego zespołu. Poza przekształceniem samego szybu w ujęcie wody pitnej oraz modernizacją Stacji Uzdatniania Wody program ten obejmuje: działania konserwatorskie mające na celu utrzymanie dawnych zabudowań, urządzeń i wyposażenia w należytym stanie technicznym, formalną ochronę historycznych wartości Zespołu poprzez opracowanie dokumentacji historycznej budynków i wyposażenia oraz uzyskanie wpisu do rejestru zabytków, prace konserwatorskie mające na celu wyeksponowanie zabytkowych wartości urządzeń i wyposażenia, wykorzystanie istniejącego potencjału m.in. poprzez adaptację budynku nadszybia oraz d. wagowni dla utworzenia infrastruktury niezbędnej dla obsługi ruchu turystycznego, przystosowanie Zespołu dla celów turystycznych i edukacyjnych, urządzenie ekspozycji muzealnych w oparciu o oryginalne, autentyczne urządzenia Zespołu. W roku 2005 Zespół Szyb Maciej decyzją Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, został wpisany do rejestru zabytków województwa śląskiego pod numerem A/164/05. Wpisem do rejestru objęte zostały następujące obiekty: 1. Budynek nadszybia z wieżą wyciągową, 2. Budynek wagowni (obecnie portierni), 3. Budynek maszynowni z maszyną wyciągową z przekładnią, bębnowymi nośnikiami lin, wyposażeniem oraz przetwornicą. Poza obiektami budowlanymi, wpisem do rejestru objęte zostały także zabytki ruchome tj. maszyna wyciągowa z wyposażeniem i stanowisko sygnalisty szybowego uznając, iż obydwa powyższe zabytki związane są technicznie, konstrukcyjnie i funkcjonalnie z budynkami oraz, że ich ochrona oraz ekspozycja w oderwaniu od budynków są niemożliwe. 12 Rys. nr 7. Plan zagospodarowania Zespołu Szyb Maciej, 2006r.

Dr inż. Zbigniew Barecki [Przedsiębiorstwo Górnicze DEMEX sp. z o.o.] Szyb Maciej Kopalni Concordia historia i nowe oblicze Zespół Szyb Maciej w latach dwudziestych XX-go wieku wyposażony został w elektryczną maszynę wyciągową produkcji Donnersmarckhütte A.G. i Siemens-Schuckert Werke A.G. Berlin z: dwoma bębnami linowymi o średnicy 3250mm i długości 1200mm każdy, współpracujące z dwoma linami nośnymi o średnicy 32mm, przekładnią zębatą z kołami zębatymi daszkowymi, silnikiem elektrycznym prądu stałego i przetwornicą prądu przemiennego w układzie Leonarda. Stanowisko głównego sygnalisty w urządzeniu wyciągowym Szybu Maciej zlokalizowane zostało w budynku nadszybia na poz. + 9,5m. Najważniejsze urządzenia i elementy wyposażenia związane ze stanowiskiem głównego sygnalisty to: klatka wyciągowa dwupiętrowa z układem łapadeł i układem zawieszenia, wrota szybowe, układ torowisk po stronie wozów pełnych i pustych, tablica sygnalisty z kompletnym wyposażeniem, bunkier (zbiornik retencyjny) na skałę płonną stalowo murowany załadowywany na poziomie sygnalisty na nadszybiu, a rozładowywany za pomocą zasuwy na poziomie zrębu szybu. Wartości historyczne Zespołu Szyb Maciej oraz jego autentyczność, kompleksowość oraz reprezentatywność dla rozwoju przemysłu górniczego na Śląsku dostrzeżone zostały przez Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego poprzez włączenie Zespołu do utworzonego w roku 2006 Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. 14

Wartości zabytkowe Zespołu, a także ujęcie wody pitnej, chronione są zapisami obowiązującego na tym terenie Miejscowego Planu Ogólnego Zagospodarowania Przestrzennego. Dla Zespołu i ujęcia wody wyznaczone zostały w w/w planie strefy ochrony konserwatorskiej i ochrony ujęcia. 15

Dr inż. Zbigniew Barecki [Przedsiębiorstwo Górnicze DEMEX sp. z o.o.] Szyb Maciej Kopalni Concordia historia i nowe oblicze Projektowe i konserwatorskie problemy rewitalizacji Szybu Maciej Prace konserwatorskie i adaptacyjne dawnego zespołu górniczego prowadzone są w oparciu o sporządzony kompleksowy Projekt rewitalizacji Zespołu Szyb Maciej obejmujący m.in. projekt planu zagospodarowania terenu, projekt w części architektoniczno-budowlanej i instalacyjnej oraz projekt prac konserwatorskich zabytków ruchomych. Opracowany projekt nowego zagospodarowania terenu Zespołu Szyb Maciej obejmuje m.in.: przekształcenie szybu i utworzenie ujęcia wody pitnej oraz wyodrębnienie w budynku nadszybia strefy ochrony bezpośredniej, restaurację kompleksu budynków tworzących d. zakład górniczy ze szczególnym uwzględnieniem ochrony historycznej architektury oraz układu urbanistycznego, konserwację i udostępnienie dla zwiedzających zabytkowych obiektów, urządzeń, w tym wieży wyciągowej z platformą widokową, maszyny wyciągowej z wyposażeniem, wyposażenia w nadszybiu, ekspozycji wentylatorów głównego przewietrzania, szybu z ujęciem wody, d. górniczej infrastruktury łączności i sygnalizacji i innej, adaptację budynku nadszybia na zaplecze gastronomiczne oraz biuro obsługi ruchu turystycznego z salą edukacyjnowystawienniczą, urządzenie zewnętrznej ekspozycji maszyn górniczych, urządzenie miejsc parkingowych, konserwację i odbudowę historycznego stalowego ogrodzenia, modernizację Stacji Uzdatniania Wody. 16 Rys. nr 8. Szyb Maciej, silnik główny maszyny wyciągowej po konserwacji, 2007r.

Dokumentacja projektowa rewitalizacji została opracowana z uwzględnieniem szeregu ograniczeń i wymogów w tym m.in.: obowiązku ochrony i konserwacji zabytków nieruchomych i ruchomych, ograniczeń konstrukcyjnych oraz ograniczeń dostępnej powierzchni użytkowej i kubatury istniejących budynków, konieczności sprostania aktualnym, wysokim wymaganiom przepisów p.poż., (drogi ewakuacyjne, bezpieczeństwo pożarowe konstrukcji budynków, alternatywne sposoby zwiększania bezpieczeństwa przeciwpożarowego) zwłaszcza w sytuacji, gdy obiekt ma być udostępniony dla większej liczby zwiedzających, konieczności spełnienia pozostałych przepisów prawa budowlanego, BHP i sanitarnych, ograniczonych możliwości spełnienia wymogów ochrony cieplnej budynków w sytuacji gdy np. jedną z atrakcyjnych cech architektury dawnych budynków są ich elewacje oraz zewnętrzne i wewnętrzne elementy konstrukcyjne, konieczność pokonania barier dla osób niepełnosprawnych. W programie prac konserwatorskich dotyczącym zabytków ruchomych poza standardowymi czynnościami konserwatorskimi przyjęto: utrzymanie lub przywrócenie sprawności technicznej i funkcjonalnej maszyn, urządzeń i wyposażenia na ile jest to możliwe i uzasadnione, dla uwidocznienia zabytkowych wartości technicznych podczas wykonywania prac konserwatorskich założono usunięcie wcześniejszych przeróbek, dokonanych bez zachowania tradycyjnych materiałów i zasad techniki, rekonstrukcję brakujących lub uszkodzonych elementów zwłaszcza, gdy dotyczy to przywrócenia zabytkowi dawnej funkcji. Zastosowane rozwiązania projektowe i konserwatorskie uzyskały akceptację Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Dr inż. Zbigniew Barecki [Przedsiębiorstwo Górnicze DEMEX sp. z o.o.] Szyb Maciej Kopalni Concordia historia i nowe oblicze Zakończenie Znamienną cechą przekształceń Szybu Maciej jest łagodna transformacja od przemysłowego życia jego obiektów i urządzeń do stanu, w którym stają się one zabytkami i pełnią zupełnie nowe funkcje społeczne i gospodarcze. Zaprezentowany projekt rewitalizacji Zespołu Szyb Maciej jest obecnie realizowany. Planowany termin zakończenia głównych prac, które obejmuje projekt, to 2010 rok. Szyb Maciej stanowi część kompleksu poprzemysłowych, zwłaszcza pogórniczych, zabrzańskich zabytków techniki z Zabytkową Kopalnią Węgla Kamiennego Guido, Skansenem Królowa Luiza, Muzeum Górnictwa Węglowego oraz Kluczową Sztolnią Dziedziczną najcenniejszego europejskiego ośrodka turystyki poindustrialnej 18 Rys. nr 9. Rewitalizacja Szybu Maciej, wizualizacja 2006r.

Bibliografia 1. Hnatyszyn P.: Kalendarium Zabrzańskie. Zabrze. 2006. 2. Frużyński A., Dilling R., Klich K., Tur S.: Od Amalii do Pstrowskiego 195 lat historii Kopalni. Zabrze. 1996. 3. Jaros J.: Z dziejów kopalni Pstrowski Kroniki m. Zabrze nr 8. Zabrze. 1975. 4. Lesiak M.: Centrum turystyki przemysłowej i podziemnej w Zabrzu na bazie obiektów pogórniczych realizacja projektu I międzynarodowa konferencja pt. Bogactwo dziedzictwa przemysłowego jako wyzwanie i atrakcyjny produkt dla turystyki i rekreacji. Zabrze. 10-11 wrzesień 2004. 5. Praca zbiorowa pod kier. Stanisława Dużego: Studium techniczno ekonomiczne rewitalizacji Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej w aspekcie przystosowania jej do ruchu turystycznego. Katedra Geomechaniki, Budownictwa Podziemnego i Zarządzania Ochroną Powierzchni, Wydział Górnictwa i Geologii Politechniki Śląskiej, Gliwice 2003. 6. Barecki Z. i Zespół: Projekt techniczny likwidacji szybu Maciej z urządzeniem wyciągowym oraz obiektów i urządzeń związanych z funkcjonowaniem szybu. Zabrze. 1993. 7. Barecki Z.: Projekt techniczny ujęcia wody Szyb Maciej. Zabrze. 1993. 8. Barecki Z.: Program prac konserwatorskich zabytków ruchomych Zespołu Szyb Maciej. Zabrze. 2006. 9. Żabicka-Barecka D., Barecki Z. i Zespół. Projekt rewitalizacji Zespołu Szyb Maciej. Zabrze. 2006. Artykuł został napisany w sierpniu 2007r. Data przeprowadzenia korekty: listopad 2012r. opracowanie graficzne: KEbeth Studio 19

Dr inż. Zbigniew Barecki [Przedsiębiorstwo Górnicze DEMEX sp. z o.o.] Szyb Maciej Kopalni Concordia historia i nowe oblicze Dr inż. Zbigniew Barecki Prezes Zarządu Przedsiębiorstwa Górniczego Demex prowadzącego działalność m.in. związaną z ratowaniem, konserwacją i rewitalizacją dziedzictwa poprzemysłowego regionu. Inicjator i realizator projektów modernizacji i rewitalizacji zabytkowych obiektów poprzemysłowych i nadania im nowych funkcji, m.in. Szybu Maciej w dawnej Kopalni Węgla Kamiennego Concordia w Zabrzu, kompleksu zabudowań dawnej Kopalni Węgla Kamiennego Ludwik w Zabrzu na cele gospodarcze i kulturalne. Wszystkie działania wykonywane są z wyjątkową dokładnością i dbałością o szczegół, na bardzo wysokim poziomie i dla dobra pożytku publicznego. Dr Zbigniew Barecki jest również autorem i współautorem wielu publikacji zakresu ochrony i rewitalizacji zabytkowych obiektów poprzemysłowych dla celów turystycznych. Jest inicjatorem i współzałożycielem Stowarzyszenia Kopalnia Sztuki i Stowarzyszenia na Rzecz Propagowania i Restauracji Sztolni Królowa Luiza Pro Futuro. Ma swój duży wkład w urzeczywistnianiu projektu rerwitalizacji na cele turystyczne Sztolni Królowa Luiza oraz aktywny wkład w uratowaniu Zabytkowej Kopalni Węgla Kamiennego Guido. www.szybmaciej.pl