DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE Witold Bobiński, Anna Janus-Sitarz, Bogusław Kołcz BARWY EPOKI... 12 WPROWADZENIE... 12 NOWA EUROPA, NOWA POLSKA HORYZONTY, DĄŻENIA, IDEAŁY... 15 Czas końca, czas początku... 15 Pokolenie Polską nagrodzone... 16 Cienie przeszłości, nowe zagrożenia, nowe nadzieje... 17 Rozumienie tekstu pytania i polecenia... 18 FILOZOFIA, PSYCHOLOGIA, MYŚL SPOŁECZNA... 19 Fenomenologia, czyli co istnieje obiektywnie... 19 Zmierzch Zachodu katastrofizm Oswalda Spenglera... 21 Egzystencjalizm człowiek wobec nicości... 23 Bycie, lęk, nicość filozofia Martina Heideggera (1889 1976)... 23 Behawioryzm, czyli nie ma świadomości?... 25 Psychoanaliza psychologia nieświadomości Zygmunta Freuda... 26 Filozofia kultury... 28 Teoria archetypów Carla Gustawa Junga... 28 Człowiek jako zwierzę symboliczne. Teoria Ernsta Cassirera (1874 1945)... 28 UCIECZKA OD REALIZMU HASŁA, MANIFESTY NOWEJ SZTUKI... 29 Narodziny awangardy... 29 Nowa powieść... 31 Futuryzm... 32 Fowizm... 34 Dadaizm... 35 Kubizm... 36 Nadrealizm (surrealizm)... 37 Abstrakcjonizm... 39 Analiza obrazu Pablo Picasso Portret Dory Maar... 40 Nowe tendencje w muzyce... 42 Ruch awangardowy w teatrze... 43 Rozwój filmu X muzy... 44 Awangardowe pożegnanie realizmu... 46 Rozumienie tekstu pytania i polecenia... 48 GRUPY LITERACKIE W POLSCE. PROGRAMY I MANIFESTY ARTYSTYCZNE, CZASOPISMA LITERACKIE... 49 Skamander... 49 Awangarda Krakowska... 52 3
Grupy futurystów... 54 Żagary... 56 Druga awangarda... 58 Inne grupy literackie... 59 DZIEŁA ARCYDZIEŁA... 60 LITERATURA POWSZECHNA... 60 Guillaume Apollinaire... 60 Strefa / 60 Młody żołnierz / 63 Prześliczna rudowłosa / 64 Marcel Proust... 70 W poszukiwaniu straconego czasu. W stronę Swanna (fragmenty) / 70 W poszukiwaniu straconego czasu. Czas odnaleziony (fragment) / 78 Przed maturą: Psychologia w powieści... 83 Franz Kafka Proces... 84 Przed maturą: Paraboliczność literatury... 91 LITERATURA POLSKA... 93 Bolesław Leśmian... 93 [W malinowym chruśniaku...] / 93 Pszczoły / 94 Pan Błyszczyński (fragmenty) / 95 Leopold Staff... 101 Wysokie drzewa / 101 Ars poetica / 102 Klasyk / 102 Przed maturą: Motyw wiosny... 106 Julian Tuwim... 107 Wiosna (Dytyramb)/ 108 [Życie...] / 110 Słowisień / 111 Bal w Operze (fragmenty) / 111 Przed maturą: Nie masz Greczyna ani Żyda, czyli problemy tolerancji... 116 Jan Lechoń... 118 Mochnacki / 119 Cytata / 121 Jarosław Iwaszkiewicz... 123 Piosenka dla zmarłej / 124 Lato 1932: XV / 125 Maria Pawlikowska-Jasnorzewska... 128 Zanurzcie mnie w Niego / 128 Miłość / 129 Fotografia / 129 Najpiękniejszy sen / 130 Konstanty Ildefons Gałczyński... 133 O naszym gospodarstwie / 134 Koniec świata (fragment) / 134 Serwus, madonna / 136 Julian Przyboś... 138 Gmachy / 138 Z Tatr / 139 Świt / 140 Przed maturą: Postacie wiersza... 144 Józef Czechowicz... 144 Na wsi / 144 modlitwa żałobna / 145 żal / 146 Stefan Żeromski Przedwiośnie... 149 Zofia Nałkowska Granica... 156 Przed maturą: Odpowiedzialność moralna... 161 Maria Dąbrowska Noce i dnie... 162 Maria Kuncewiczowa Cudzoziemka... 168 4
Przed maturą: Idealny i realistyczny portret kobiety... 173 Bruno Schulz Opowiadania... 173 Witold Gombrowicz Ferdydurke... 179 Stanisław Ignacy Witkiewicz Szewcy... 185 Przed maturą: Świat groteski... 190 SĄD NAD EPOKĄ... 192 Snobizm i postęp... 192 Bunt mas... 193 Mity dwudziestolecia... 196 Rozkwit poezji... 198 Dwudziestolecie i współczesność... 199 Rozumienie tekstu pytania i polecenia... 200 Mój projekt przygotowanie do prezentacji... 201 Tematy do wyboru... 201 Analiza obrazu Salvador Dali Płonąca żyrafa... 202 Literatura źródłowa... 205 WSPÓŁCZESNOŚĆ Witold Bobiński, Anna Janus-Sitarz, Bogusław Kołcz BARWY EPOKI... 210 WPROWADZENIE... 210 W LABIRYNCIE PRĄDÓW I KIERUNKÓW... 213 Wydarzenia pokolenia... 214 DOŚWIADCZENIA WOJENNE, KRYZYS WARTOŚCI... 217 Kres naszego świata... 217 Apokalipsa spełniona... 217 Rolls-roycem do jaskini... 217 Poezja po Oświęcimiu... 218 Milczenie, cierpienie czy ryk?... 218 O wolność jednostki... 219 Inter arma non silent Musae... 219 W KRAJU I NA EMIGRACJI... 220 Misja Giedroycia... 222 Z cenzurą i bez cenzury. Dwa obiegi literackie... 223 PISARZE WOBEC RZECZYWISTOŚCI... 225 Byliśmy zahipnotyzowani. Pochwała doktryny... 225 Walka o oddech. Czasy odwilży... 228 Piękno, brzydota, prawda. Zjawisko turpizmu... 229 Mała stabilizacja... 234 5
Stan oblężenia... 234 Kryzys tradycyjnej literatury?... 236 Rozumienie tekstu pytania i polecenia... 238 MYŚL FILOZOFICZNA, IDEE... 239 Europa po wojnie poszukiwanie tożsamości i celu... 239 Ucieczka od wolności. Diagnoza Ericha Fromma... 241 Człowiek skazany na wolność egzystencjalizm... 242 Syzyf bohater egzystencjalistów... 243 Doświadczenia totalitaryzmów... 245 Postmodernizm, czyli próba diagnozy czasów najnowszych... 246 Ponowoczesność a postmodernizm... 246 Czym jest postmodernizm... 246 Postmodernizm w literaturze... 248 Powrót do źródeł, myśl chrześcijańska... 248 SZTUKA, OBIEGI KULTURY... 250 Socrealizm sztuka fałszywa... 250 Niesforne dziedzictwo awangardy tendencje i formy w sztuce współczesnej... 252 Od awangardy do postmodernizmu... 254 Kultura masowa... 256 TEATR I FILM. POSZUKIWANIA TWÓRCZE... 257 Dążenie do jedności teatru i życia... 257 Teatr Tadeusza Kantora... 257 Teatr Jerzego Grotowskiego... 258 Teatr zdobyczą ludzkości jak koło i ogień... 259 Film drugiej połowy XX wieku style i mistrzowie... 260 Neorealizm włoski... 260 Nowa fala... 261 Szkoła polska... 262 Kino czeskie... 262 Kino moralnego niepokoju... 263 Analiza filmu Zezowate szczęście Andrzeja Munka... 265 DZIEŁA ARCYDZIEŁA... 268 LITERATURA POWSZECHNA... 268 George Orwell Folwark zwierzęcy / 268 Rok 1984 / 270 Przed maturą: Język a rzeczywistość; Antyutopia... 270 Clive Staples Lewis Listy starego diabła do młodego... 273 Friedrich Dürrenmatt Wizyta starszej pani... 276 LITERATURA POLSKA... 279 Krzysztof Kamil Baczyński Pokolenie / 279 Historia / 281 Wyroki / 282 Ten czas / 283 [Niebo złote ci otworzę] / 284 Przed maturą: Młodzi i młodość... 288 6
Tadeusz Różewicz Ocalony / 289 Drzewo / 291 Zostawcie nas / 291 Niejasny wiersz / 292 Cierń / 293 W świetle lamp filujących / 294 bajka / 296 Przed maturą: Szukam nauczyciela i mistrza... ; myślę o bogu / który się nie śmiał... 301 Czesław Miłosz Campo di Fiori / 302 Piosenka o porcelanie / 304 Poeta / 305 Co było wielkie / 306 Po / 306 Przed maturą: Poeta i świat, zadanie poezji... 312 Zbigniew Herbert Dlaczego klasycy / 313 Guziki / 315 Przesłanie Pana Cogito / 316 Książka / 317 Przed maturą: Czym jest i czym nie jest klasycyzm?... 324 Wisława Szymborska Dwie małpy Brueghla / 327 Recenzja z nienapisanego wiersza / 327 Nic darowane / 329 Negatyw / 330 Przed maturą: Literatura uśmiechnięta... 336 Jan Twardowski Wigilia / 337 Mrówko ważko biedronko / 338 Oda do rozpaczy / 338 Litania do uśmiechu / 339 Przed maturą: Tematyka religijna... 342 Miron Białoszewski Szare eminencje zachwytu / 345 Podłogo, błogosław! / 345 Tłumaczenie się z twórczości / 346 Niedopisanie/ 346 wywód jestem u / 347 [być sobie jednym...] / 347 pociągola / 347 [Ma się być świadectwem...] / 348 18 maja / 348 Wywiad / 348 Przed maturą: Osobne światy, osobni twórcy... 357 Stanisław Barańczak Daję ci słowo, że nie mowy / 357 Garden party / 358 Widokówka z tego świata / 359 Przed maturą: Poezja emigrantów... 364 Tadeusz Borowski Opowiadania... 365 Przed maturą: Ludzie ludziom...... 371 Gustaw Herling-Grudziński Inny świat. Zapiski sowieckie... 371 Przed maturą: Człowiek XX wieku wobec zła... 376 Marek Hłasko Pierwszy krok w chmurach... 377 Hanna Malewska Sir Tomasz More odmawia... 379 Tadeusz Konwicki Mała Apokalipsa... 382 Przed maturą: Apokalipsa. Zagłada. Katastrofa... 385 Stanisław Lem Kongres futurologiczny... 386 Witold Gombrowicz Trans-Atlantyk (fragmenty)... 390 Przed maturą: Wolność i zniewolenie... 395 Włodzimierz Odojewski Zasypie wszystko, zawieje... 396 Wiesław Myśliwski Kamień na kamieniu... 399 7
Tadeusz Różewicz Kartoteka... 402 Przed maturą: Dramat współczesny a tradycja teatru... 405 Sławomir Mrożek Tango... 406 Przed maturą: Ironiczny portret Polski i Polaków w literaturze; Portrety rodziny w literaturze... 410 DOKUMENTY WIEKU... 410 Stefan Wyszyński Zapiski więzienne... 410 Jan Paweł II Pamięć i tożsamość... 413 Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem (fragmenty)... 417 Ryszard Kapuściński Cesarz... 421 ZAMIAST SĄDU... 424 Rozumienie tekstu pytania i polecenia... 428 Mój projekt przygotowanie do prezentacji... 431 Tematy do wyboru... 431 Analiza dzieła plastycznego Stanisław Dróżdż Było, będzie... 431 Od Autorów... 433 Literatura źródłowa... 434 Alfabetyczny spis utworów omawianych w podręczniku... 438 8