Polskie rolnictwo na tle rolnictwa UE

FUNDACJA PROGRAMÓW POMOCY DLA ROLNICTWA SEKCJA ANALIZ EKONOMICZNYCH POLITYKI ROLNEJ ul. Wspólna 3 Pokój 338-93 Warszawa http://www.fapa.com.pl/saepr tel. (+48 22) 623-19-8 623-19-81 fax. (+48 22) 623-19-89 e-mail: saepr@fapa.com.pl Polskie rolnictwo na tle rolnictwa UE AUTORZY: ZESPÓŁ SAEPR we współpracy z FAMMU

Polskie rolnictwo na tle rolnictwa UE powierzchnia UR i upraw, produkcja ważniejszych produktów rolnych Użytki rolne w Polsce zajmują 16,8 mln ha, co stanowi 54,% ogólnej powierzchni kraju. Pod względem obszaru użytków rolnych znajduje się na trzecim miejscu w Europie, po Francji i Hiszpanii. W porównaniu z innymi krajami Unii, ma znaczące zasoby ziemi rolniczej, które w przeliczeniu na 1 mieszkańca wynoszą ok.,7 ha. Powierzchnia użytków rolnych w Polsce odpowiada ok. 1 / 5 powierzchni rolniczej UE. 1-15 ha 9% 5-1 ha 22% Źródło: GUS. Struktura gospodarstw rolnych o powierzchni pow. 1 ha w Polsce w 25r. pow. 15 ha 11% 1-2 ha 25% 2-5 ha 33% Powierzchnia uzytków rolnych w tys. ha w krajach UE-25 *w wykresach wykorzystano dane GUS i KE W 25 r. we wszystkich krajach UE-25 było 9,8 miliona gospodarstw rolnych. Liczba gospodarstw indywidualnych w Polsce o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych wynosiła 1782,3 tys. W porównaniu z 24 rokiem zmniejszyła się zarówno liczba gospodarstw (o ok. 4,%), jak również powierzchnia użytków rolnych będąca w ich użytkowaniu (o ok. 2%). Przeciętna powierzchnia użytków rolnych przypadająca na 1 gospodarstwo indywidualne o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych wyniosła 7,6 ha i była nieco wyższa niż przed rokiem (o,1 ha użytków rolnych). Średnia powierzchnia gospodarstw w UE-25 wynosiła 15,8 ha UR. Najmniejsze gospodarstwa są w Grecji (średnio 4,8 ha UR). Porównywalną do Polski średnią mają Portugalia (1,4 ha UR), Litwa (9,2 ha UR) i (6,7 ha UR). Struktura obszarowa gospodarstw rolnych w Polsce wykazuje duże zróżnicowanie. Istnieje grupa dużych gospodarstw oraz bardzo wiele gospodarstw rozdrobnionych. W 25 r. gospodarstwa małe (do 5 ha), stanowiły ponad 57% ogółu gospodarstw. Gospodarstwa powyżej 2 ha obejmowały jedynie 1,9% ogółu gospodarstw, jednak zajmowały aż 46,2% powierzchni użytków rolnych. Te gospodarstwa stanowią o konkurencyjności polskiego rolnictwa w Europie. W Unii Europejskiej gospodarstwa do 5 ha stanowiły 62% (największy odsetek małych gospodarstw zanotowano w Grecji 76,1%, Włoszech 73,6%, Portugalii 74,8%). Gospodarstwa powyżej 2 ha stanowiły 15% ogółu gospodarstw. W Polsce rolnictwo jest sektorem gospodarczym o dużym znaczeniu i ma decydujący wpływ nie tylko na sytuację społeczno-ekonomiczną mieszkańców obszarów wiejskich, ale także na stan środowiska przyrodniczego, strukturę krajobrazu oraz różnorodność biologiczną kraju. Stosunkowo niewielki jest natomiast wpływ rolnictwa na wskaźniki makroekonomiczne, w tym przede wszystkim udział w Produkcie Krajowym Brutto (PKB). W 25 r. PKB per capita wyniósł 25 74 zł, a udział rolnictwa, łowiectwa i leśnictwa w PKB kształtował się na poziomie 4,2%. Od początku transformacji ustrojowej udział ten zmniejszył się z 11,8% w 1989 r. do 4,2% w 25. Dla porównania w 25 r., w UE-25 udział ten kształtował się na poziomie średnio 1,3%, przy czym największy był w Grecji (4,7%), najniższy zaś w Luksemburgu (,3%) oraz Szwecji i Wielkiej Brytanii (,4%). 3 25 2 15 1 5 Wielka Brytania Rumunia Bułgaria Portugalia dane dla 24r. Zatrudnieni w rolnictwie stanowią ok. 17% ogółu zatrudnionych w Polsce. W porównaniu z innymi krajami europejskimi, odsetek ten jest stosunkowo wysoki, porównywalny z notowanym w Grecji (12,4% w 25 r.) i na Litwie (14,6% w 24 r.). Wysokie zatrudnienie w polskim rolnictwie jest efektem znacznego rozdrobnienia gospodarstw i dość wysokiego 14% bezrobocia w kraju. 2

Produkcja rolna w Polsce ma charakter ekstensywny, niskonakładowy. Wprawdzie uzyskiwane plony są na ogół niższe niż w UE-15, ale niska chemizacja rolnictwa powoduje, że na polskie produkty rolne odnotowywany jest zwiększony popyt. Zboża zajmują w Polsce około 7% ogólnej powierzchni zasiewów. W 26 r. powierzchnia zasiewów pszenicy stanowiła prawie 3% powierzchni zasiewów zbóż ogółem. W 26 r. obszar zasiewów pszenicy wyniósł 2 175 tys. ha, a produkcja 7 6 tys. ton. Dawało to Polsce trzecie miejsce w porównaniu z pozostałymi krajami Unii Europejskiej, po Francji (485 tys. ha) i Niemczech (3163 tys. ha). Pod względem wielkości zbiorów była na czwartej pozycji, po Francji 34,8,6 mln ton, Niemczech 23,6 mln ton i Wielkiej Brytanii 14,8 mln ton. 4 35 3 25 2 15 1 5 Produkcja pszenicy w Polsce i UE w 25 r. (mln ton) Wielka Brytania Rumunia Bułgaria 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 +Lux. Plony pszenicy w Polsce i UE w 25 r. (dt/ha) Wielka Brytania Słowacja Finlandia Bułgaria Zdecydowanie niższe, w porównaniu do większości krajów UE, są w Polsce plony pszenicy. W okresie 21-25 średnie plony wyniosły 39,6 dt/ha, natomiast w roku 24 były na poziomie 44,6 dt/ha, by spaść do poziomu 34 dt/ha w 26r. Dla porównania średnie plony w UE-25 w 25 r. wyniosły 59,9 dt/ha. Najwyższe plony osiągnęły: (86,6 dt/ha), (84,3 dt/ha) oraz (84,2 dt/ha). U zachodniego sąsiada Polski - Niemiec, plony pszenicy w 25 r. wyniosły 74,7 dt/ha. Relatywnie niskie plony pszenicy w Polsce są niewątpliwie konsekwencją niższej wartości użytkowej polskich gleb, a także 3-krotnie niższego poziomu nawożenia i niższego zużycia środków ochrony. Dużą rolę w produkcji roślinnej w Polsce odgrywa żyto. O ile na początku lat 9-tych powierzchnia zasiewów żyta w Polsce spadała, to od roku 1993 zaczęła rosnąć i w latach 1994-95 przekroczyła areał uprawy pszenicy. Od 1995r. notowany jest systematyczny spadek powierzchni uprawy żyta. W 26 r. obszar zasiewów żyta wyniósł ok. 1,3 mln ha (dla porównania w 2r. powierzchnia uprawy żyta wynosiła ponad 2,1 mln ha). zarówno pod względem obszaru zasiewów jak i wielkości produkcji przoduje wśród europejskich producentów żyta. W 25 r. wyprodukowano w Polsce 364 tys. ton żyta, w Niemczech (2842 tys. ton. w 24 r.), a w Austrii (174 tys. ton w 24 r.). Łączna produkcja żyta w UE w 25r. spadła z 7,2 do 5 mln ton w wyniku ograniczenia obsiewanego obszaru, w dużym stopniu z powodu decyzji Komisji o zniesieniu systemu interwencji dla żyta. 3

4 3 2 1 Produkcja żyta w Polsce i UE w 25 r. (mln ton) Litwa Łotwa Słowacja 8 7 6 5 4 3 2 1 W.Brytania Plony żyta w Polsce i UE w 25 r. (dt/ha) +Lux Słowacja Estonia Łotwa Litwa W UE najwyższą wydajność z hektara w produkcji żyta osiągają: Wielka Brytania, i. W 25 r. tamtejsze plony były na poziomie odpowiednio 67,4 dt/ha, 5,9 dt/ha i 52,7 dt/ha. W Polsce w 25 r. z 1 ha zebrano zaledwie 24,4 dt żyta. Stanowiło to około 78% średniej UE-25 (31 dt/ha w 25r.). Pod względem pogłowia bydła, plasowała się w 26 r. na siódmej pozycji wśród 25 państw Unii Europejskiej. Pogłowie wyniosło ok. 5,4 mln sztuk, w tym pogłowie krów mlecznych 2,8 mln sztuk. Spośród krajów UE-25 w 26 r. Polskę wyprzedziły: (18,93 mln sztuk), (12,92 mln sztuk), Wielka Brytania (1,16 mln sztuk), (6,5 mln sztuk), (6,46 mln sztuk). 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 Pogłowie bydła w UE-25 w 26 r. (mln szt.) 1 8 1 6 1 4 1 2 1 8 6 4 2 Produkcja wołowiny w UE-25 w 25 r. (tys. ton) Pod względem produkcji mięsa wołowego zajmuje szóstą pozycję. Od lat czołowymi producentami wołowiny wśród krajów Unii są: (1554 tys. ton), (1166 tys. ton), (1114 tys. ton), Wielka Brytania (762 tys. ton), (725 tys. ton) oraz (546 tys. ton). W Polsce produkcja wołowiny od momentu transformacji rynkowej systematycznie spada. W Polsce popyt na wołowinę jest mały, a wzrost eksportu jest trudny ze względu na niską jakość. Na stopniową poprawę opłacalności produkcji wpływ ma m.in. utrzymywanie ras mięsnych bydła, a także odpowiednie wysokie cen bydła rzeźnego. Pod względem produkcji mleka krowiego, z produkcją ponad 12 mln ton, plasuje się na czwartej pozycji po Niemczech (28,4 mln ton), Francji (24,6 mln ton) i Wielkiej Brytanii (14,4 mln ton). Jednak pod względem wielkości kwoty mlecznej (8,96 mln ton) zajmuje dopiero szóstą pozycję, a wyprzedzają ją jeszcze (11,1 mln ton) i (1,5 mln ton). Niestety znacznie odbiega od krajów UE-25 pod względem wydajności mlecznej krów, choć z roku na rok mleczność krów systematycznie rośnie. W 26 r. roczna wydajność krów wynosiła prawie 43 kg, podczas gdy w Szwecji czy Danii była prawie dwukrotnie wyższa (8383 kg i 8187 kg ). Holadnia Portugalia Grecja 4

3 25 2 15 1 5 Produkcja mleka krowiego w UE-25 w 26 r. (tys. ton) Rumunia Finlandia Portugalia Litwa 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Mleczność krów w krajach UE-25 w 26 r. (kg/szt). Słowenia Estonia Portugalia Luksemburg Finlandia Pogłowie trzody chlewnej w Polsce wynosiło pod koniec 26 r. ok. 18,7 mln sztuk i było porównywalne z rokiem 24, kiedy to wyniosło 18,4 mln sztuk. Pod względem liczebności pogłowia trzody, z krajów Unii Europejskiej wyprzedziły Polskę w 26 roku jedynie (26,9 mln sztuk) i (24,8 mln sztuk). Produkcja wieprzowiny wynosząca w 26r. 271 tys. ton, sytuuje Polskę na czwartym miejscu wśród krajów Unii. Liderami w produkcji tego mięsa są (4662 tys. ton), (3229 tys. ton) i (2262 tys. ton). W Polsce wieprzowina dominuje w strukturze spożycia mięsa z udziałem wynoszącym około 58%. 3 25 2 15 1 5 Pogłowie trzody chlewnej w UE-25 w 26 r. (mln szt.) Rumunia 5 4 5 4 3 5 3 2 5 2 1 5 1 5 Produkcja wieprzowiny w UE-25 w 26 r. (tys. ton) Portugalia Finlandia Rynek mleka Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w maju 24 r. wiązało się z głęboką przebudową otoczenia instytucjonalnego, w ramach którego przyszło funkcjonować producentom mleka i jego przetwórcom. Zmieniło się zarówno instrumentarium państwowej interwencji, jak i wymagania jakościowe warunkujące wprowadzenie produktów na rynek. Najistotniejsza zmiana jednak dokonała się w zakresie regulacji dotyczących wielkości produkcji. Zgodnie z regułami obowiązującymi w UE towarowa produkcja mleka w danym państwie członkowskim nie może przekroczyć przyznanej mu krajowej kwoty mlecznej. W wyniku negocjacji przedakcesyjnych krajowa kwota mleczna dla Polski ustalona została na poziomie 8 964 17 ton 1 odpowiadając tym samym ok. 76% wielkości krajowej produkcji z roku 23. W odniesieniu do produkcji towarowej kwota ta tylko nieznacznie (o 3%) 1 W wyniku przyznania tzw. rezerwy restrukturyzacyjnej w wysokości 416 126 ton krajowa kwota mleczna dla Polski, począwszy od 1 kwietnia 26 r., wynosi 9 38 143 ton. 5

przekroczyła poziom notowany przed akcesją. Z przyznanej Polsce kwoty 8,5 mln ton przeznaczono na użytek dostawców hurtowych - oddających swe produkty do skupu. Pozostałe 464 17 ton natomiast przypadło w udziale rolnikom bezpośrednio sprzedającym swe towary ostatecznym konsumentom. Rozdysponowanie kwot między indywidualnych producentów odbyło się na podstawie wielkości wyprodukowanych w roku referencyjnym 22-23. Wprowadzenie kontyngentów produkcyjnych, ściśle regulujących wielkość podaży rynkowej mleka, nie mogło pozostać bez wpływu na jego ceny. W ten sposób w istotnym zakresie ukształtowało ono nową strukturę bodźców dla przedstawicieli wszystkich segmentów sektora mleczarskiego. 1 95 9 85 8 75 I II III Średnie krajowe ceny skupu mleka w Polsce w zł/1 l IV V VI I IX X XI XII I II III IV V VI I IX X XI XII I II III IV V VI I IX X XI XII I II III IV 24 25 26 27 Głównie na skutek zwiększonego popytu eksportowego po akcesji odnotowano zdecydowany wzrost krajowej ceny skupu mleka. W 26 roku ceny skupu mleka (w walucie krajowej) były generalnie stabilne, przy czym od połowy roku nastąpił lekki nominalny wzrost. Jedynie wskutek znaczącej aprecjacji złotego do euro, wskaźniki cen skupu mleka wyrażone w tej ostatniej walucie wykazywały wartości dodatnie. Według danych FAMMU średnia cena skupu w 26 r. wyniosła ok. 93 zł/1 l lub 23,17 euro/1 kg. Dla porównania, w Niemczech było to 27,35 euro/1 kg (o 18% więcej). Na początku 27 r. doszło do nietypowej sytuacji - nie było sezonowego spadku. Średnia cena skupu wyniosła w marcu 98,7 zł/1 litrów, czyli aż o 3,8% więcej niż rok wcześniej. W ujęciu euro wzrost był podobny (3,5%), a notowania osiągnęły 24,5 euro/1 kg (9% ceny w Niemczech). W kwietniu mleko jeszcze zdrożało do 98,38 zł/1 litrów (+4,8% w por. z ub. r.) lub 25,1 euro/1 kg (wzrost aż o 7,6%)W dalszym ciągu jednak średnie ceny płacone rolnikom w Polsce są niższe od cen notowanych w pozostałych państwach członkowskich. W porównaniu z przeciętną dla UE-25, średnie ceny mleka w Polsce w 26r. były o ok. 1% niższe, a w pierwszym kwartale 27r. średnie ceny mleka w Polsce były o ok. 7% niższe w porównaniu do średnich cen w UE-25. Wprowadzenie systemu kwotowania nie zatrzymało procesów restrukturyzacyjnych zapoczątkowanych jeszcze w latach 9-tych. W dalszym ciągu bowiem można obserwować zmniejszającą się liczbę rolników utrzymujących krowy, wzrost liczebności przeciętnego stada, rosnącą wydajność krów czy też wzrost towarowości wytwarzanej produkcji. Wprowadzenie systemu kwot nie odwróciło także zmian zachodzących w strukturze produkcji mleka. Z jednej strony uwagę zwraca wyraźny spadek ilości mleka sprzedawanego bezpośrednio ostatecznemu konsumentowi. Natomiast z drugiej strony obserwowany jest znaczny wzrost produkcji kierowanej do skupu. Można jednak przypuszczać, że objęcie Polski systemem kwot mlecznych spowoduje, że tendencje te ulegną wyhamowaniu już w niedalekiej przyszłości. Powiększenie krajowej kwoty o tzw. rezerwę restrukturyzacyjną jedynie na krótko odsunęło ten moment w czasie. W roku kwotowym 25/26 produkcja mleka wprowadzona do obrotu rynkowego w Polsce przekroczyła limity wyznaczone przepisami UE. W związku z tym rolnicy, którzy sprzedali więcej niż pozwalała im na to przyznana kwota musieli zapłacić odpowiednie kary. Co więcej obserwowane od pewnego czasu rosnące ceny kupna/dzierżawy dodatkowej kwoty, szczególnie w niektórych regionach, nie osiągnęły jeszcze swego maksimum. Zarówno konieczność zapłacenia kary za przekroczenie limitu, jak i wyższe ceny na rynku kwot mogą nieuchronnie prowadzić do ograniczenia możliwości rozwojowych producentów mleka. 6

W konsekwencji wprowadzenia systemu kwot wyhamowywaniu może ulec tempo spadku liczby producentów mleka oraz wolniejszy będzie wzrost liczebności przeciętnego stada krów. W warunkach ograniczonej kwotami podaży mleka kontynuacja procesów restrukturyzacyjnych w polskim sektorze mleczarskim powinna znaleźć solidne oparcie w działaniach ukierunkowanych na dywersyfikację źródeł dochodów na obszarach wiejskich. System kwot bowiem dostarcza niewielkim producentom mleka silnych bodźców do pozostania na rynku. Stąd też, aby rozpoczęte w latach 9-tych przemiany nie straciły tempa, producenci ci powinni mieć dostęp do równie atrakcyjnych form zarobkowania w dziedzinach innych niż produkcja mleka. W dłuższej perspektywie administracyjna kontrola podaży mleka w istotnym stopniu wpłynie również na poziom samowystarczalności produkcji. W obliczu spodziewanego wzrostu krajowego popytu na mleko (prognozy dotyczące spożycia mleka w Polsce przewidują, że w przeciągu najbliższych 1 lat może ono wzrosnąć o 27% 2 ) wielce prawdopodobnym jest, że 35 3 25 2 15 1 I 24 Średnie ceny mleka płacone producentom w Polsce i UE w EUR/1 kg IV 24 24 Źródło: FAMMU/FAPA X 24 I 25 IV 25 25 X 25 UE-15 UE-1 UE-25, pomimo posiadanego potencjału produkcyjnego, stanie się importerem netto produktów mleczarskich. W efekcie tej zmiany cena na rynku krajowym będzie wyższa od ceny równowagi, która powinna obowiązywać przy obecnej krajowej kwocie mlecznej. W związku z tym utrzymanie ceny na stabilnym poziomie, a więc spełnienie jednego z celów stawianych przed mechanizmem kwot mlecznych, nie będzie możliwe bez stosownego powiększenia przyznanego Polsce limitu. W wyniku przystąpienia do UE istotnym zmianom uległy wielkość i struktura towarowa polskiego eksportu artykułów mleczarskich. W latach 24-25 eksport artykułów mleczarskich w ekwiwalencie mleka wzrósł w porównaniu z 23 r. odpowiednio o 48% i 77% Natomiast w 26 roku wartość eksportu osiągnęła 916 mln euro i była o 4% wyższa niż w 25 roku 3. Za granicę wysłano ogółem 711 tys. ton produktów mlecznych, ale odnotowano spadek w takich segmentach jak mleko w proszku i masło. Udział eksportu mleczarskiego w wartości wywozu rolno-spożywczego ogółem wzrósł z 8,2% w roku 23 do 1,7% rok później, 12,4% w 25r i 1,7% w 26 roku. Jeśli chodzi o strukturę towarową eksportu, wzrosło przede wszystkim znaczenie serów i płynnego mleka (a zwłaszcza śmietany), a także masła, oraz jogurtów i napojów mlecznych. Zmalał natomiast udział mleka w proszku i kazeiny. Wśród głównych partnerów handlowych wzrosło znaczenie krajów UE-15 w 25r. na Jednolity Rynek trafiło 77% wartości polskiego wywozu mleczarskiego (w tym 62% do państw UE-15), a w 26r. odsetek ten wzrósł do 83% (UE-15 63%). Zmalało zaś znaczenie państw byłego Związku Radzieckiego, choć w 26r. sprzedaż wyrobów mleczarskich powiększyła się o 43%. Rynek wołowiny Ciągle zmniejszająca się podaż bydła oraz zwiększający się popyt na wołowinę, głównie ze strony starych państw UE, spowodowały znaczący i szybki wzrost cen żywca wołowego. Według danych GUS w czerwcu i lipcu 24r. za kg żywca wołowego ogółem płacono ok. 4 zł, czyli o ok. 19% więcej niż w maju 24r. i aż o 57% więcej niż w lipcu 23 roku. Po względnej stabilizacji w II 2 Zob. J. Seremak-Bulge, Stan i perspektywy rozwoju gospodarstw mlecznych w Polsce, referat wygłoszony na konferencji: Strategie rozwoju gospodarstw specjalizujących się w produkcji mleka, 9 lutego 25, Warszawa. 3 Na podstawie Polskiego handlu zagranicznego artykułami rolno-spożywczymi w 26r., FAMMU/FAPA I 26 IV 26 26 X 26 I 27 7

połowie 24 r., przez pierwsze trzy kwartały 25 r. ponownie obserwowany był znaczący wzrost cen bydła, po czym w ostatnim kwartale 25 roku spadły do poziomu około 3,9 zł/kg. W roku 25 i na początku 26r. średnia cena skupu bydła ogółem ukształtowała się na poziomie ok. 4,1 zł/kg, tj. o ok.23,3% wyższym niż w 24 r. i o 63% wyższym niż w 23 r. Najwyższe ceny w 25 r. notowano w sezonie letnim, a jesienią uległy one obniżeniu, natomiast w lutym i marcu 26 r. ponownie wzrosły do poziomu odpowiednio 4,12 zł/kg i 4,18 zł/kg. wołowina pozostaje jednak nadal tańsza od wołowiny w innych krajach Unii Europejskiej. W 26 roku średnia cena referencyjna młodego bydła klasy R3 wynosiła w Polsce 2,43 Euro/kg, tj. była o ok. 25% niższa od średniej ceny dla całej Unii. Ceny referencyjne tych zwierząt w Niemczech, Francji i kształtowały się na poziomie odpowiednio 3,11 Euro/kg, 3,26 Euro/kg oraz 3,19 Euro/kg. EUR/kg 3,6 3,4 3,2 3, 2,8 2,6 2,4 2,2 2, 1,8 1,6 1,4 Ceny skupu młodego bydła R3 (waga poubojowa) w Polsce i krajach UE Źródło: FAMMU/FAPA V VIIIXXII I II III IV V VIIIX X XII I II III IV V VIIIX X XII 24 25 26 UE Poprawa opłacalności chowu bydła po akcesji do UE sprzyjała powiększaniu krajowego stada bydła. W efekcie w ciągu 25r. liczebność cieląt i bydła młodego (do 2 lat) znacznie wzrosła odpowiednio o 8,6% i 7,6%, a notowane od wielu lat spadkowe tendencje w pogłowiu bydła uległy odwróceniu. Jednakże pod koniec 26r. sytuacja w pogłowiu bydła uległa zmianie. Ogółem liczebność bydła zmniejszyła się o 2%, zanotowano spadkowe tendencje w pogłowiu cieląt (spadek o 4% w porównaniu do 25r.), wzrosła jedynie o 4% liczba młodego bydła. W dalszym ciągu notowany był spadek liczebności krów mlecznych o ponad 4% w stosunku do 25r. Przy malejących cenach wieprzowiny oraz drobiu, niskie spożycie wołowiny uległo dalszemu obniżeniu. Według danych GUS z badania budżetów domowych spożycie kulinarnego mięsa wołowego w 25r. zmniejszyło się o blisko 2% i wyniosło ok. 4 kg na osobę. W 26r. spożycie wołowiny pozostało na takim samym poziomie jak w 25r. Perspektywy polskiego eksportu wołowiny do starych krajów Wspólnoty są w najbliższych latach korzystne. Przemawia za tym rosnący deficyt mięsa wołowego w byłej Piętnastce, wynikający z mniejszej produkcji oraz konieczności zwiększenia dostaw z importu. Poziom samowystarczalności Wspólnoty w zakresie produkcji tego mięsa systematycznie się obniża, a rozszerzenie Unii o nowe kraje plus Bułgarię i Rumunię od 1 stycznia 27 roku nie wpłynie na zwiększenie podaży. Eksport wołowiny w 23 roku wyniósł 92,5 tys. ton i stanowił prawie 27% krajowej produkcji wołowiny. Po akcesji Polski do UE wywóz ten zwiększył się o blisko 28%, a w 25 roku o kolejne prawie 48%, osiągając poziom 174 tys. ton. Również w 26 roku eksport wykazywał tendencję wzrostową. Według danych FAMMU w 26 roku wyeksportowała 142,6 tys. ton świeżej lub chłodzonej wołowiny. W ujęciu ilościowym eksport ten zwiększył się o 39,5%, wartościowym zaś wzrósł o 54,7% w stosunku do 25 roku. Największymi odbiorcami polskiej świeżej lub chłodzonej wołowiny były: (około 41 tys. ton), (36,2 tys. ton), (26,4 tys. ton), (8,6 tys. ton), (4,7 tys. ton). 8

Coraz mniej atrakcyjny staje się natomiast eksport polskiej wołowiny do krajów trzecich, ze względu na obniżanie od 25 roku przez Unię refundacji eksportowych do mięsa i żywca wołowego. W 26 roku Agencja Rynku Rolnego wypłaciła 21 mln zł dopłat do eksportu 8 tys. ton wołowiny wysyłanej do krajów trzecich, podczas gdy w 25 roku dopłatami do eksportu objęto 14,7 tys. ton mięsa wołowego. Po stronie importowej w polskim handlu dominowała przede wszystkim świeża lub chłodzona wołowina, sprowadzona głównie z Niemiec (1,2 tys. ton) oraz Irlandii (66 ton). Sprowadzono również 1,8 tys. ton mrożonej wołowiny. Sytuacja na rynku wieprzowiny w Polsce w 26 roku na podstawie informacji FAMMU/FAPA W pierwszych pięciu miesiącach 26 roku ceny skupu żywca wieprzowego w Polsce utrzymywały się na niskim poziomie, wynoszącym średnio 3,4 zł za kg, podczas gdy w analogicznym okresie 25 roku wynosiły średnio około 3,8 zł kg. Od czerwca 26 roku cena skupu żywca (według GUS) zaczęła sezonowo wzrastać, osiągając swoje maksimum - 4,28 zł/kg w lipcu, tj. była o ponad 2% wyższa niż przed rokiem. W wyniku sezonowego wzrostu cen skupu poprawiła się opłacalność chowu trzody chlewnej przekraczając poziom graniczny, ale i tak pozostawała ona na niższym pułapie w porównaniu z 25 rokiem. Lepsza opłacalność nie spowodowała wzrostu zainteresowania zakupem prosiąt. Dalszy wzrost podaży żywca wieprzowego na rynku polskim, przy wolniej rosnącym popycie od produkcji oraz ograniczonych możliwościach eksportowych spowodował gwałtowny spadek cen skupu świń w IV kwartale 26 roku. Według danych GUS ceny skupu żywca wieprzowego w listopadzie i grudniu 26 roku wynosiły 3,43 zł/kg oraz 3,29 zł/kg, tj. były odpowiednio o 5% i 9% niższe niż w listopadzie i grudniu 25 roku. Spadek cen skupu żywca wieprzowego oraz rosnące ceny zbóż dalej pogorszyły opłacalność chowu trzody. W efekcie malało zainteresowanie zwiększaniem produkcji żywca wieprzowego, co znalazło swoje odbicie w osłabieniu tempa wzrostu pogłowia świń. Według GUS w pogłowie trzody chlewnej ogółem w listopadzie 26 roku było tylko o,5% większe niż przed rokiem i liczyło 18,81 mln sztuk. tys. sztuk 195 19 185 18 175 17 165 16 Pogłowie trzody ogółem w Polsce trzoda ogółem trzoda ogółem r/r [%] mar-4 lip-4 lis-4 mar-5 lip-5 lis-5 mar-6 lip-6 lis-6 Zmalała o 1,9% populacja loch prośnych do 1,16 mln sztuk, wzrosła zaś liczba tuczników i warchlaków odpowiednio o 7,6% oraz 5,1%. W porównaniu ze stanem z lipca 26 roku pogłowie trzody ogółem zmniejszyło się o,4%, w tym loch o 2,7% a prosiąt o 7%. W listopadzie 25 roku pogłowie trzody chlewnej wykazywało wzrost w dystansie rocznym wynoszący 7,6%. W 26 roku roczny wzrost pogłowia tych zwierząt kształtował się na poziomie: w końcu marca 7,1%, w końcu lipca 4,2%, a w końcu listopada już tylko,5%. Zmiany w liczebności i strukturze stada świń świadczące o wygasaniu wzrostowej tendencji w pogłowiu trzody chlewnej, pozwalają przypuszczać, że w lipcu 27 roku pogłowie świń ogółem może spaść do poziomu 17,5 mln sztuk. Rosnący stan pogłowia tuczników powodował wzrostową tendencję w produkcji wieprzowiny. W 26 roku wyniosła ona 22 tys. ton i była o 11% większa niż w 25 roku. Biorąc pod uwagę przewidywany stan i strukturę pogłowia trzody chlewnej można prognozować, że produkcja wieprzowiny w I półroczu 27 roku może wynieść 1135 tys. ton, osiągając szczytowy w tym cyklu poziom, tj. o 4% wyższy niż w I półroczu 26 roku i o 15% wyższy niż w I połowie 25 roku. Od połowy 27 roku produkcja wieprzowiny zacznie maleć, co powinno zaowocować wzrostem cen żywca wieprzowego w skupie. % 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, -1, -2, 9

Od października 26 roku ceny wieprzowiny w Polsce znowu zaczęły być najniższe w krajach Wspólnoty. W listopadzie ubiegłego roku cena referencyjna wieprzowiny w Polsce kształtowała się na poziomie 1,24 Euro/kg, gdy tymczasem średnia cena referencyjna dla całej Unii wynosiła 1,36 Euro/kg. W tym samym miesiącu ceny referencyjne wieprzowiny w Danii, Francji i Niemczech wynosiły odpowiednio 1,26 Euro/kg, 1,35 Euro/kg oraz 1,44 Euro/kg. W grudniu 26 roku cena referencyjna wieprzowiny w Polsce obniżyła się do Euro/kg 1,7 1,5 1,3 1,1,9,7 Ceny skupu żywca wieprzowego w latach 24-27 (waga poubojowa) I III V IX XI I III V IX XI I III V IX XI I 24 25 26 27 1,19 Euro/kg, natomiast średnia cena dla całej UE spadła do 1,33 Euro/kg. Ceny referencyjne wieprzowiny w Danii i Francji wynosiły w tym czasie po około 1,23 Euro/kg, natomiast w Niemczech kształtowała się ona na poziomie 1,41 Euro/kg. W styczniu 27 roku cena referencyjna wieprzowiny w Polsce obniżyła się jeszcze bardziej, bo do poziomu 1,14 Euro/kg, natomiast dla całej Wspólnoty spadła do 1,29 Euro/kg. W lutym br. cena referencyjna wieprzowiny w Polsce nadal utrzymywała się na niskim poziomie, wynosząc około 1,15 Euro/kg, podczas gdy w Dani i Francji osiągnęła pułap odpowiednio 1,16 Euro/kg oraz 1,18 Euro/kg. Po przystąpieniu Polski do UE od 1 maja 24 roku nasz kraj przyjął mechanizmy działania Wspólnej Polityki Rolnej, jakie funkcjonują w krajach Wspólnoty. Od tej pory działania wspierające krajowy rynek wieprzowiny uruchamiane są zgodnie z decyzjami Komisji Europejskiej. Podstawowymi instrumentami wsparcia tego rynku w krajach Wspólnoty są dopłaty do eksportu przetworów wieprzowych poza obszar UE (dopłaty do eksportu mięsa są zawieszone) zwane refundacjami oraz dotowanie prywatnego magazynowania wieprzowiny. Pomimo licznych interwencji strony polskiej informujących o gwałtownym spadku cen na rynku wieprzowiny, Komisja Europejska odrzuciła prośbę Polski o uruchomienie dopłat do prywatnego magazynowania oraz wprowadzenie refundacji eksportowych do mięsa wieprzowego. Komisja tłumaczyła, że sytuacja na rynkach wieprzowiny w innych krajach UE jest ustabilizowana i nie wymaga interwencji, natomiast wprowadzenie nadzwyczajnych działań tylko w Polsce jest sprzeczne z mechanizmami WPR. Komisja podkreśliła również, że spadek cen w Polsce jest wynikiem wzrostu pogłowia żywca wieprzowego w naszym kraju, zwracając jednocześnie uwagę producentom, że muszą oni przyjąć odpowiedzialność za wzrost produkcji, który nie został poparty popytem. W 26 roku jedynym wsparciem tego rynku pozostały refundacje eksportowe, które obejmowały mięso i podroby solone, suszone lub wędzone, w ramach kodu CN 21 oraz przetwory mięsne i mięso konserwowane ujęte w kodach CN 161 i 162. W 26 roku Agencja Rynku Rolnego wypłaciła 7,8 mln zł tytułem dopłat do eksportu 7,3 ton produktów wieprzowych. Handel rolno-spożywczy w latach 24-26 Akcesja polskiego rolnictwa do UE miała swoje odzwierciedlenie w zdecydowanej poprawie wymiany handlowej artykułami rolno-spożywczymi. Integracja z Unią Europejską budziła nadzieje i obawy wśród producentów żywności. Dzisiaj 3 lata po przystąpieniu Polski do UE okazuje się, że zdecydowanie poprawiła się opłacalność produkcji wśród polskich firm przemysłu rolnospożywczego, głównie za sprawą zwiększonego eksportu, a także ogromnych inwestycji poczynionych w ostatnich trzech latach. Eliminacja wszystkich ograniczeń w handlu żywnością pomiędzy Polską a pozostałymi państwami UE ujawniła wysoką konkurencyjność cenową w odniesieniu do wielu polskich towarów żywnościowych, a przede wszystkim mięsa wołowego, mięsa drobiowego i produktów mleczarskich (masło, mleko w proszku i sery dojrzewające). 1

W 24 roku wartość eksportu rolno-spożywczego zwiększyła się o 34,5%, a w przeliczeniu na EURO o 3%, w tym produktów przemysłu spożywczego o 34,3%.Wolniejszy był wzrost importu; w walucie krajowej zwiększył się on o 27,2%, w tym produktów przemysłu spożywczego o 26,6%. Szybciej rozwijała się wymiana handlowa z innymi krajami UE. Dostawy żywności z Polski do tych krajów zwiększyły się o 41%,a przywóz do naszego kraju o 25%. Poprawiło się saldo handlu zagranicznego: produktami przemysłu spożywczego z 446 do 853 mln EURO, z krajami UE z 426 do 15 mln EURO. 1, 8, 6, 4, 2,, -2, Polski handel zagraniczny towarami rolno-spożywczymi (mld EUR) 4, 3,53,8 3,6 22 -,3 23 5,2 4,4,4,9 24 7,1 5,4 25 1,6 8,5 26 6,4 2,1 Także w 25r. i 26r. utrzymywała się wysoka tendencja w polskim eksporcie, który w analizowanym okresie wzrósł odpowiednio o 35% i 21% w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. Z kolei polski import artykułów rolno-spożywczych był w 25r. o 24% większy niż przed rokiem,a w 26r. był większy o 18%. Wejście do UE ujawniło przewagi konkurencyjne polskiej gospodarki Źródło:FAMMU,CIHZ Eksport Import Saldo żywnościowej nad producentami żywności w innych krajach Unii. Dostęp do dużego, dobrze rozwiniętego rynku europejskiego (liczącego ponad 4 mln konsumentów), umożliwił gwałtowny wzrost eksportu polskiej żywności i umocnił pozycję polskich producentów. W latach 23 26 wartość eksportu produktów rolno-spożywczych zwiększyła się ponad dwukrotnie (o ok. 116%). Wolniejszy był wzrost importu, który w tym czasie zwiększył się o ok. 83,5%. Jeszcze szybciej rozwijała się wymiana handlowa z innymi krajami UE. Udział UE-25 w polskim eksporcie produktów rolno-spożywczych wzrósł z ok. 65% w 23r. do 76,5% w 26r., a w imporcie z ok. 61% w 23r. do 62,5%. w 26r. Dodatnie saldo obrotów handlu zagranicznego produktami rolno-spożywczymi zwiększyło się pięciokrotnie, a saldo wymiany z UE wzrosło 6 razy. Według danych FAMMU w 26r. w strukturze towarowej eksportu największą rolę odgrywały produkty roślinne, zwłaszcza przetworzone. Udział tych ostatnich w całości sprzedaży zwiększył się i wyniósł 35%. Przyczynił się do tego rozwój sprzedaży wyrobów cukierniczych, przetworów z owoców i tłuszczów roślinnych. Także produkty zwierzęce niewiele ustępowały roślinnym w strukturze eksportu, z łącznym udziałem 39% w jego wartości. Z kolei w imporcie dominowały produkty pochodzenia roślinnego (ponad połowa wartości), następne pozycje zajmowały produkty pochodzenia zwierzęcego oraz używki i napoje. Wyniki w handlu były możliwe dzięki olbrzymiemu postępowi w przetwórstwie produktów pochodzenia zwierzęcego. Pod koniec 24 roku liczba zakładów, które uzyskały prawo umieszczania swoich produktów na całym rynku Wspólnoty, wynosiła 18. Warto przypomnieć, że 3 lata temu były to pojedyncze zakłady reprezentujące poszczególne branże. Bez wątpienia znaczenie ma tu również wysoka jakość produktów, znane walory smakowe oraz działania promocyjne. Jest to jednak obszar bardzo wrażliwy i wymaga szczególnej troski. Elementem osłabiającym eksport, ale korzystnym dla importu jest wzmacniający się kurs złotego w stosunku do EURO. W interesie polskiego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego jest pełne wykorzystanie wynegocjowanych warunków członkostwa w UE, a więc i szybka eliminacja ryzyka kursowego. Cel ten będzie można osiągnąć przez spełnienie odpowiednich kryteriów i wprowadzenie EURO w Polsce. 11