MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE MECHANIK AUTOMATYKI PRZEMYSŁOWEJ I URZDZE PRECYZYJNYCH 39 01 Obecnie: 731 [01] Akceptuj: Zatwierdzam: Minister Gospodarki Minister Edukacji Narodowej
SPIS TRECI I. Załoenia programowo - organizacyjne kształcenia w zawodzie mechanik automatyki przemysłowej i urzdze precyzyjnych 3 1. Opis kwalifikacji absolwenta 3 1.1. Umiejtnoci zawodowe, stanowice kwalifikacje w zawodzie 3 1.2. Wymagania psychofizyczne właciwe dla zawodu 4 1.3. Przeciwwskazania zdrowotne 4 2. Specyficzne wymagania zawodu 5 3. Warunki techniczne 6 4. Warunki kadrowe 7 5. Kształcenie w rónych typach szkół i formach organizacyjnych 7 6. Powizania kształcenia zawodowego z kształceniem ogólnym 8 II. Podział godzin na bloki programowe 9 III. Podstawy programowe kształcenia w blokach programowych 10 1. Podstawy miernictwa i techniki regulacji 10 1.1. Cele kształcenia 10 1.2. Treci kształcenia 11 1.3. Zalecenia dotyczce oceniania 11 2. Budowa maszyn i urzdze 12 2.1. Cele kształcenia 12 2.2. Treci kształcenia 13 2.3. Zalecenia dotyczce oceniania 14 3. Techniki wytwarzania 15 3.1. Cele kształcenia 15 3.2. Treci kształcenia 15 3.3. Zalecenia dotyczce oceniania 16 4. Przedsibiorczo i bezpieczestwo pracy 17 4.1. Cele kształcenia 17 4.2. Treci kształcenia 17 4.3. Zalecenia dotyczce oceniania 17 str. 2
I. ZAŁOENIA PROGRAMOWO - ORGANIZACYJNE KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE 1. OPIS KWALIFIKACJI ABSOLWENTA 1.1 Umiejtno ci zawodowe, stanowice kwalifikacje w zawodzie W wyniku przeprowadzonego procesu kształcenia w zawodzie absolwent powinien umie: posługiwa si dokumentacj konstrukcyjn i technologiczn, w zakresie potrzebnym wykonawstwa czci maszyn oraz instrukcjami i normami, czyta i interpretowa rysunki złoeniowe urzdze precyzyjnych i elementów automatyki, schematy układów automatyki analogowej i cyfrowej oraz instrukcje uytkowania i obsługiwania, wykonywa szkice czci maszyn mechanizmów precyzyjnych oraz schematy układów automatyki przemysłowej, wykonywa podstawowe operacje z zakresu obróbki rcznej i mechanicznej, interpretowa zasady działania oraz zna budow i przeznaczenie mechanizmów precyzyjnych stosowanych w przyrzdach, maszynach biurowych, robotach i elementach automatyki przemysłowej, okrela działanie i zna budow napdów hydraulicznych, pneumatycznych i elektrycznych stosowanych w automatyce przemysłowej oraz zespołów napdowych robotów przemysłowych, interpretowa działanie oraz zna budow i zasady instalowania i uruchamiania maszyn biurowych piszcych, liczcych, liczco - piszcych i urzdze do powielania dokumentacji, stosowa podstawowe połczenia rozłczne i nierozłczne w montau urzdze precyzyjnych, robotów i elementów automatyki przemysłowej, montowa precyzyjne ustroje pomiarowe w przyrzdach do pomiarów warsztatowych i przemysłowych, montowa szafy i pulpity sterownicze oraz wyposaa je w aparatur kontrolno - pomiarow i elementy automatyki, montowa zespoły napdowe robota przemysłowego, posługiwa si narzdziami, przyrzdami i urzdzeniami kontrolno - pomiarowymi w procesie wytwarzania, diagnozowania i naprawiania elementów automatyki, instalacji i urzdze precyzyjnych, rozpoznawa podstawowe materiały eksploatacyjne i charakteryzowa ich właciwoci, ocenia stan techniczny urzdze i ich zespołów, wykorzystywa technik komputerow w obsłudze układów regulacji i praktyce warsztatowej, układa i uruchamia program uytkowy na stanowisku zrobotyzowanym, ocenia jako wykonywanych prac, 3 do
kalkulowa koszty prac i materiałów, stosowa wiadomie przepisy bezpieczestwa i higieny pracy, przeciwpoarowe oraz ochrony rodowiska, udziela pomocy przedlekarskiej w razie wypadku przy pracy, organizowa i utrzymywa w czystoci stanowisko pracy, popiera i upowszechnia zdrowy styl ycia, posługiwa si ze zrozumieniem podstawowymi pojciami ekonomicznymi, właciwie prezentowa swoje kwalifikacje podczas poszukiwania pracy, podj, w razie potrzeby, własn działalno gospodarcz. W kocowym etapie kształcenia przewiduje si zajcia specjalizujce w zawodzie. 1.2. Wymagania psychofizyczne wła ciwe dla zawodu Zainteresowania techniczne. Wyobrania przestrzenna, konstrukcyjna i technologiczna. Zdolno koncentracji uwagi. Wysoki poziom spostrzegawczoci. Szybka orientacja. Zrównowaenie. Zamiłowanie do dokładnej pracy i porzdku. Koordynacja zmysłowo - ruchowa. 1.3. Przeciwwskazania zdrowotne Zaburzenia równowagi i wiadomoci. Zaburzenia psychiczne. Wady wzroku nie podlegajce korekcji. Brak widzenia obuocznego. Daltonizm. Uszkodzenia narzdu słuchu uniemoliwiajce kontrol słuchow pracy mechanizmów i urzdze mechanicznych. Zmiany anatomiczne i czynnociowe ograniczajce sprawno rk i palców, nieprawidłowe odczuwania dotyku. Skóra rk skłonna do uczule. Sprawno fizyczna poniej przecitnej. O przydatnoci do zawodu decyduje uprawniony lekarz. 4
2. SPECYFICZNE WYMAGANIA ZAWODU Zawód mechanik automatyki przemysłowej i urzdze precyzyjnych stanowi połczenie zawodu mechanik urzdze precyzyjnych z zawodem mechanik automatyki przemysłowej i jest bardzo wysoko specjalizowanym zawodem mechanicznym, niezbdnym w zakładach przemysłu maszynowego, elektronicznego, motoryzacyjnego, energetycznego, chemicznego, spoywczego i innych, gdzie stosowana jest automatyzacja i robotyzacja. Bardzo szeroki asortyment konstrukcji wyrobów, dua rónorodno procesów technologicznych i zmienne warunki eksploatacji wymagaj szerokoprofilowego kształcenia zawodowego w takim zakresie, aby absolwent uzyskał podbudow teoretyczn i praktyczn niezbdn do: montau i uruchamiania elementów i układów automatyki, obsługi i eksploatacji układów pomiarowych rónych obiektów przemysłowych, uruchamiania stanowisk zrobotyzowanych, wykonywania napraw elementów automatyki i urzdze pomiarowych, uruchamiania i obsługi mechanizmów precyzyjnych drukarek, wag, kas sklepowych, mechanizmów zegarowych, maszyn do szycia itp., wiadczenia usług w zakresie wykonywania konserwacji i napraw mechanicznego sprztu gospodarstwa domowego. Szkoła zawodowa, kształcca mechaników automatyki przemysłowej i urzdze precyzyjnych dla potrzeb zakładów przemysłowych i usługowych, powinna wykształci u absolwenta znajomo konstrukcji, zasad działania, montau, naprawy i konserwacji aparatury kontrolno - pomiarowej i automatyki oraz urzdze precyzyjnych. Poza tym szkoła powinna przygotowa do powszechnego wdraania automatyzacji, obsługi urzdze precyzyjnych i robotyzacji procesów produkcyjnych a take do organizowania stanowisk i procesu pracy zgodnie z wymaganiami bezpieczestwa. Program realizowany przez szkoł musi zawiera podstaw programow kształcenia w danym zawodzie. Podstawa programowa kształcenia w zawodzie mechanik automatyki przemysłowej i urzdze precyzyjnych zawiera obligatoryjny zbiór treci kształcenia ujtych w czterech wyodrbnionych blokach programowych: Podstawy miernictwa i techniki regulacji, Budowa maszyn i urzdze, Techniki wytwarzania, Przedsibiorczo i bezpieczestwo pracy. Uczniowie kształccy si w zawodzie mechanik automatyki przemysłowej i urzdze precyzyjnych powinni by przekonani, e powyszy zawód wymaga stałego i systematycznego uzupełniania wiedzy oraz doskonalenia umiejtnoci zawodowych, z uwagi na cigły postp techniki w dziedzinie automatyki i pomiarów. Aby przygotowa uczniów do podnoszenia kwalifikacji w pracy zawodowej, naley stopniowo wdraa ich do samodzielnej pracy oraz rozwija zamiłowanie do samokształcenia. Koniecznym elementem procesu dydaktyczno - wychowawczego jest cisła wi z zakładami pracy rónych gałzi przemysłu. Ma to szczególne znaczenie w zakresie praktycznego (zawodowego) przygotowania uczniów, gdy umoliwia im zdobycie kwalifikacji w nowoczesnych zakładach pracy. Wi z zakładem pracy umoliwi równie uczniom, oprócz sprawdzenia w praktyce wiadomoci i umiejtnoci nabytych w szkole, zrozumienie ich roli w procesie produkcji i usług. 5
Zupełnie nowym elementem wprowadzonym do modelu szerokoprofilowego kształcenia mechanika automatyki przemysłowej i urzdze precyzyjnych s zajcia specjalizujce, które szkoła powinna realizowa w kocowym etapie kształcenia Proponuje si nastpujce specjalizacje zawodowe: precyzyjne przyrzdy pomiarowe, elementy automatyki przemysłowej, maszyny i urzdzenia biurowe, obsługa i programowanie robotów przemysłowych, obsługa i naprawy sprztu gospodarstwa domowego. 3. WARUNKI TECHNICZNE Aby uczniowie (słuchacze) mogli opanowa wszystkie umiejtnoci zawarte w blokach programowych powinny by spełnione nastpujce warunki: - nauczanie winno odbywa si w pracowniach: rysunku technicznego, elektrotechniki i elektroniki, mechaniki precyzyjnej automatyki i robotyki, miernictwa przemysłowego i warsztatowego, technologii ogólnej, technologii mechanizmów precyzyjnych, techniki komputerowej, oraz warsztatach szkolnych. Pracownie powinny by bogato wyposaone w rodki dydaktyczne bdce najnowszymi osigniciami techniki do których nale: elementy i urzdzenia automatyki pneumatycznej, elektrycznej i hydraulicznej, sterowniki mikroprocesorowe najnowszych generacji, działajce modele robotów przemysłowych z pozycjonerami i układami aplikacyjnymi, urzdzenia do pomiarów przemysłowych sprzone z systemami komputerowymi, pomiarowe przyrzdy miernictwa warsztatowego (cyfrowe i analogowe), modele drukarek, kas sklepowych, wag, sprztu gospodarstwa domowego i innych urzdze precyzyjnych. Programy przedmiotów zawodowych powinny by tak opracowywane, aby mogły stanowi baz do specjalizacji zawodowej. W pracowniach mechaniki precyzyjnej i automatyki oraz techniki komputerowej zajcia powinny si odbywa na specjalistycznych stanowiskach - co najwyej dwóch uczniów na jedno stanowisko. Realizacj zaj praktycznych w warsztatach szkolnych naley oprze na nowoczesnych metodach wytwarzania i diagnozowania oraz wyposay w zestawy narzdzi niezbdnych dla prawidłowego montau i demontau oraz wykonawstwa elementów automatyki i urzdze precyzyjnych (narzdzia obróbki rcznej i zmechanizowanej oraz nowoczesny sprzt pomiarowy), w iloci zabezpieczajcej samodzielno pracy uczniów. Ponadto szkoła powinna utrzymywa cisł wi ze specjalistycznymi zakładami pracy 6
w zakresie moliwoci korzystania z przemysłowego sprztu i stanowisk diagnostycznych. 4. WARUNKI KADROWE Zajcia z przedmiotów zawodowych winny by prowadzone przez nauczycieli specjalistów z wyszym kierunkowym wykształceniem technicznym oraz pedagogicznym - zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10.X. 1991r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz okrelenia szkół i wypadków, w których mona zatrudni nauczycieli nie majcych wyszego wykształcenia / Dz.U. Nr 98, poz. 433 oraz z 1994r. Nr 5 poz.19 i Nr 109 poz. 521 /. Celowe jest pozyskiwanie kadry bezporednio z przemysłu, gdy dysponuje ona dobr znajomoci problematyki aplikacyjnej. Konieczno stosowania przez nauczycieli metod aktywnych wynika z nastpujcych przesłanek: w trakcie kształcenia powinna wystpowa symulacja działa, jakie spotka absolwent podczas swojej pracy zawodowej; ucze powinien nauczy si integrowa wiedz z rónych dziedzin i korzysta z rónych ródeł informacji; naley kształtowa umiejtnoci samodzielnego planowania pracy, podejmowania decyzji oraz pracy w grupie; kształcenie mechanika automatyki przemysłowej i urzdze precyzyjnych powinno by ukierunkowane głównie na nabycie przez ucznia umiejtnoci praktycznych. Realizacja powyszych celów moe by uzyskana metodami stymulujcymi aktywno umysłow przyszłych mechaników automatyki przemysłowej i urzdze precyzyjnych. Wymaga to innego podejcia do procesu nauczania - uczenia si, odmiennego od tradycyjnego stylu pracy i odmiennej roli nauczyciela w tym procesie. Oczekuje si, aby nauczyciele podmiotowo traktowali uczniów oraz byli: twórczy i nastawieni na innowacje, a zwłaszcza na dostosowanie treci kształcenia do wymaga - standardów stanowisk pracy oraz zmian na lokalnym rynku zatrudnienia, stymulatorem rozwoju sprawnoci intelektualnych i manualnych uczcego si, poprzez tworzenie odpowiednich warunków technodydaktycznych w zalenoci od realizowanych celów kształcenia, przewodnikiem uczcego si po obszarach wiedzy, co powinno przejawia si w udzielaniu rad w zakresie oczekiwa uczniów oraz wskazywania ródeł informacji, odpowiedzialni i wdroeni do samokształcenia oraz posiadajcy umiejtnoci planowania, czuwania nad ładem dydaktycznym, organizowania procesu nauczania i uczenia si, kontrolowania i oceniania postpów uczcych si. 5. KSZTAŁCENIE W RÓNYCH TYPACH SZKÓŁ I FORMACH ORGANIZACYJNYCH 7
Klasyfikacja Zawodów Szkolnictwa Zawodowego z 1993r. przewiduje kształcenie młodziey i dorosłych (w formach stacjonarnej i zaocznej) w zawodzie mechanik automatyki przemysłowej i urzdze precyzyjnych w nastpujcych typach szkół: - szkoła zasadnicza na podbudowie programowej szkoły podstawowej, - liceum zawodowe (szkoła rednia zawodowa) na podbudowie programowej szkoły podstawowej. Niezalenie od typu szkoły i formy organizacyjnej kształcenia, treci kształcenia podane w poszczególnych blokach programowych powinny by zawarte w programie nauczania dla zawodu. Kształcenie dorosłych w formach stacjonarnej i zaocznej przeznaczone jest głównie dla osób pracujcych w brany, pragncych podnie lub uzupełni swoje kwalifikacje. Realizacja procesu dydaktycznego w szkołach dla dorosłych powinna by zrónicowana w stosunku do kształcenia w szkołach dla młodziey - tak ze wzgldu na ograniczony wymiar godzin w cyklu kształcenia (zwłaszcza w formie zaocznej) jak i na róny poziom umiejtnoci zawodowych kandydatów do tych szkół. Na zajciach lekcyjnych naley realizowa przede wszystkim zagadnienia trudne do opanowania w ramach samokształcenia i wymagajce korzystania ze rodków dydaktycznych bdcych na wyposaeniu szkoły. W przypadku podjcia przez szkoł kształcenia w liceum zawodowym, naley uwzgldni wprowadzenie dla uczniów praktyk zawodowych, które stanowi powinny uzupełnienie zaj praktycznych realizowanych w szkole. 6. POWIZANIE KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO Z KSZTAŁCENIEM OGÓLNYM Organizacja procesu dydaktyczno - wychowawczego w szkole zawodowej obejmuje przedmioty wchodzce w zakres wykształcenia ogólnego i zawodowego: teoretycznego i praktycznego. Wykształcenie ogólne stanowi niezbdn baz do wykształcenia zawodowego. Jest podstaw zrozumienia wielu zjawisk społecznych, problemów technicznych oraz ekonomicznych współczesnego wiata. W przedmiocie matematyka naley połoy szczególny nacisk na takie działy jak: Funkcje matematyczne; Zasady tworzenia wykresów funkcji. Podstawy oblicze trygonometrycznych. Rachunek błdów. Przedmiot fizyka winien by ukierunkowany szczególnie na takie działy jak: Analiza jednostek układu SI. Statyka i dynamika ciała stałego. Statyka cieczy i gazów. Podstawy termodynamiki. Podstawy optyki. 8
II. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE Lp. Nazwa bloku programowego Minimalna liczba godzin w cyklu kształcenia w % */ 1 Podstawy miernictwa i techniki regulacji 13 2 Budowa maszyn i urzdze 27 3 Techniki wytwarzania 33 4 Przedsibiorczo i bezpieczestwo pracy 4 Razem 77** / */ Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkole zasadniczej i liceum zawodowym zarówno młodziey jak i dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej). **/ Pozostałe 23% godzin przeznaczone jest do dyspozycji autorów programów na dostosowanie kształcenia do potrzeb lokalnego rynku pracy (w tym na specjalizacj) a take na wprowadzenie tematów wynikajcych z rozwoju nauki i techniki. 9
III. PODSTAWY PROGRAMOWE KSZTAŁCENIA W BLOKACH PROGRAMOWYCH 1. PODSTAWY MIERNICTWA I TECHNIKI REGULACJI 1.1. Cele kształcenia Ucze / słuchacz w wyniku kształcenia powinien umie: okrela rodzaje błdów i scharakteryzowa metody ich obliczania w odniesieniu do klasy dokładnoci, posługiwa si suwmiarkami, rednicówkami, ktomierzami podczas pomiarów warsztatowych, dobiera sprawdziany do kontroli wykonywanych elementów, korzysta z kompletów płytek wzorcowych, korzysta z czujników zegarowych podczas pomiarów odchyłek, obsługiwa mikroskop warsztatowy, mierzy twardo materiału metod Brinella i Rockwella, dobiera właciwy zakres i typ manometru do pomiarów cinie, przeprowadzi sprawdzenie klasy dokładnoci manometru, opisa metody pomiaru temperatur rónymi termometrami, dobra właciwy rodzaj czujnika termometru elektrycznego do pomiaru temperatury, połczy czujnik termometru elektrycznego ze wskanikiem, ocenia sposób umieszczenia czujnika na obiekcie, dobiera rodzaj zwki pomiarowej i elementu współpracujcego do pomiaru przepływu, objani zasady korzystania z rotametrów, opisywa budow i działanie przepływomierzy wirnikowych, pomierzy takie wielkoci ekologiczne jak: natenie hałasu, skład spalin, promieniowanie, podłczy analogowy miernik elektryczny: amperomierz, woltomierz, watomierz i dokona pomiaru wielkoci elektrycznych, mierzy wartoci rezystancji wybranego elementu elektrycznego, korzysta z uniwersalnych mierników cyfrowych do pomiarów elektrycznych, uruchomi i obsługiwa rejestratory laboratoryjne i przemysłowe do rejestracji wybranych wielkoci mechanicznych i elektrycznych, posługiwa si podstawowymi terminami zwizanymi z obwodem regulacji, opisa zasady sprzenia zwrotnego i jego wpływ na proces regulacji, wyznacza charakterystyki statyczne i dynamiczne członów automatyki, ocenia takie wielkoci z charakterystyk statycznych i dynamicznych jak: wzmocnienie, nieczuło, stała czasowa, rozrónia i ocenia róne typy charakterystyk dynamicznych regulatorów, scharakteryzowa blokowy system regulacji, objania symbole elementów automatyki, rysowa schematy prostych układów sterowania elektrycznego, pneumatycznego i hydraulicznego, objania zastosowanie sterowników mikroprocesorowych w układach regulacji, 10
korzysta z prostych programów komputerowych aplikacji regulatora, klasyfikowa układy regulacji, analizowa przebiegi przejciowe układu regulacji w oparciu o programy komputerowe, oblicza nastawy regulatorów. 1.2. Tre ci kształcenia (Działy programowe) Przyrzdy warsztatowe do pomiaru długoci i kta. Sprawdziany i wzorce. Warsztatowe przyrzdy optyczne. Twardociomierze. Przyrzdy do pomiarów cinie. Przyrzdy do pomiarów temperatur. Przepływomierze. Pomiary wielkoci ekologicznych. Analogowe mierniki elektryczne. Cyfrowe mierniki elektryczne. Rejestratory laboratoryjne i przemysłowe wielkoci mechanicznych i elektrycznych. Obwód regulacji i jego cechy. Charakterystyki statyczne i dynamiczne. Obiekty regulacji. Teoria regulatorów. Blokowe systemy automatyki. Sterowniki mikroprocesorowe. Układy regulacji. Komputerowa wizualizacja przebiegów przejciowych regulatora. Obliczanie nastaw regulatorów. 1.3. Zalecenia dotyczce oceniania Kontrola efektów nauczania - uczenia si polega na ocenianiu. Tradycyjne ocenianie za pomoc stopni jest czsto mało obiektywne, gdy nauczyciele stosuj róne wymagania i kryteria wobec uczniów. Std te jedn ze skuteczniejszych metod kontroli wyników nauczania jest zastosowanie testu dydaktycznego zwanego testem osigni szkolnych. Układajc sprawdzian testowy naley przeprowadzi analiz celów i treci kształcenia i na tej podstawie okreli kryteria wymaga. Do badania osigni uczniów w zakresie planowych celów kształcenia bloku programowego Podstawy miernictwa i techniki regulacji proponuje si nastpujce testy sprawdzajce: komputerowy test sprawdzajcy opanowanie podstaw techniki regulacji, komputerowy test uruchamiania sterownika mikroprocesorowego, test sprawdzajcy opanowanie teorii miernictwa warsztatowego i przemysłowego. Ponadto bardzo wanym kryterium oceny opanowania przez ucznia celów kształcenia tego bloku, jest zbadanie umiejtnoci praktycznych w zakresie obsługi sprztu pomiarowego. Dotyczy to zarówno pomiarów warsztatowych jak i pomiarów przemysłowych. 11
2. BUDOWA MASZYN I URZDZE 2.1. Cele kształcenia Ucze / słuchacz w wyniku kształcenia powinien umie: wykorzystywa zasady odwzorowania graficznego konstrukcji zgodnie z obowizujcymi normami technicznymi, stosowa odpowiednie techniki zapisu podczas wykonywania odwzorowa konstrukcyjnych, przedstawi w odpowiednich rzutach kształt i wielko elementów konstrukcyjnych oraz rodzaje połcze mechanicznych, odczytywa informacje zawarte w technicznej dokumentacji rysunkowej w zakresie konstrukcji i schematów, przedstawi na rysunku uproszczenia czci maszyn oraz połcze, oblicza wymiary tolerowane oraz dobiera rodzaje pasowania, odchyłki kształtu i chropowatoci powierzchni w aspekcie połcze czci maszyn, stosowa technik komputerow do konstruowania czci maszyn, wykonywa podstawowe obliczenia wytrzymałociowe czci maszyn, objani budow i działanie podstawowych organów nastawczych (zaworów, zasuw przepustnic), objani budow i działanie urzdze wykonawczych (siłowników) elektrycznych, pneumatycznych, hydraulicznych, przedstawi zasady łczenia siłowników z zaworami, objani rodzaje, budow i działanie przetworników pomiarowych (analogowych, a/c, c/a), przedstawi zasad działania i przeznaczenie wzmacniaczy elektrycznych, pneumatycznych i hydraulicznych, sklasyfikowa regulatory, objania budow i działanie regulatorów bezporedniego działania, przedstawi budow i działanie regulatorów pneumatycznych i hydraulicznych, przedstawi budow i działanie regulatorów elektrycznych, opisa działanie regulatorów dwu- i trzystanowych, objani budow, działanie i zasady konserwacji pneumatycznych i hydraulicznych stacji zasilajcych, dobiera elementy przekanikowe oraz zabezpieczenie silnika elektrycznego, objania w oparciu o schematy elektryczne zasady stosowania blokad i sygnalizacji, objania budow i działanie elektrycznych silników napdowych, przedstawi podział maszyn manipulacyjnych, objani budow wybranego robota przemysłowego, opisa systemy sterowania robotami przemysłowymi, opisa budow i działanie przekładni robotowych, objani konstrukcje i działanie pozycjonerów robotowych, dobra rodzaj zabezpieczenia stanowiska zrobotyzowanego, objani mechanizmy pamici dyskowej, opisa budow i działanie plotera, wyjani działanie mechanizmu kasy sklepowej, scharakteryzowa działanie wag, 12
przedstawi budow i działanie maszyn do pisania i liczenia, opisa działanie mechanizmu zegarowego, przedstawi budow i działanie takich urzdze gospodarstwa domowego jak: lodówka, odkurzacz, robot kuchenny, objani działanie elementów dwignic i przenoników, korzysta z dokumentacji techniczno - ruchowej (DTR) urzdze automatyki oraz mechanizmów precyzyjnych do konserwacji i uruchamiania. 2.2. Tre ci kształcenia (Działy programowe) Zasady tworzenia rysunku technicznego. Zasady szkicowania elementów. Rzutowanie prostoktne i aksonometryczne. Zasady wymiarowania. Zasady wykonywania widoków i przekrojów. Uproszczenia rysunkowe. Rysunki wykonawcze i złoeniowe. Tolerancje, pasowania i chropowato powierzchni. Sposoby oznaczania odchyłek kształtu i chropowatoci powierzchni. Podstawy komputerowego konstruowania. Typowe obliczenia wytrzymałociowe czci maszyn. Konstrukcje organów nastawczych. Konstrukcje siłowników. Przetworniki pomiarowe. Wzmacniacze elektryczne, pneumatyczne i hydrauliczne. Regulatory. Stacje zasilajce. Przekaniki i styczniki. Zabezpieczenia, blokady, sygnalizacje. Silniki napdowe. Klasyfikacja maszyn manipulacyjnych. Budowa robota przemysłowego. Sterowniki robotowe. Przekładnie robotowe. Pozycjonery robotowe. Zabezpieczenia stanowiska zrobotyzowanego. Budowa mechanizmów pamici dyskowej. Plotery. Mechanizmy kas sklepowych. Wagi techniczne i laboratoryjne. Maszyny do pisania i liczenia. Mechanizmy zegarowe. Maszyny do szycia. Urzdzenia gospodarstwa domowego. Urzdzenia transportu wewntrznego. 2.3. Zalecenia dotyczce oceniania 13
Osignicia szkolne uczniów w zakresie celów kształcenia bloku programowego Budowa maszyn i urzdze powinny by oceniane za pomoc sprawdzianów dydaktycznych. Sprawdziany dydaktyczne powinny składa si z zada wielokrotnego wyboru, lub zada wymagajcych krótkiej albo rozszerzonej odpowiedzi oraz obejmowa zagadnienia z zakresu: czynnoci zwizanych z rysowaniem wybranych elementów, umieszczania wymiarowania na rysunkach czci maszyn, umieszczania odchyłek kształtu i chropowatoci powierzchni, obliczania tolerancji i doboru pasowa, czytania rysunków czci maszyn, korzystania z podstaw techniki komputerowej w zakresie konstruowania. Ponadto specyfika tego bloku obejmuje równie ocen wytworów pracy uczniów w postaci wykonywanych szkiców i rysunków rónorodnych czci maszyn oraz obrony przyjtych rozwiza. Do zbadania osigni uczniów w zakresie konstrukcji, budowy i działania urzdze proponuje si wprowadzanie testów sprawdzajcych z moliwoci wielokrotnego wyboru lub krótkiej albo rozszerzonej odpowiedzi. Testy takie powinny obejmowa nastpujce grupy tematyczne: test ze znajomoci elementów automatyki, test sprawdzajcy znajomo budowy mechanizmów precyzyjnych, test na ułoenie prostego programu uytkowego robota przemysłowego. 14
3. TECHNIKI WYTWARZANIA 3.1. Cele kształcenia Ucze / słuchacz w wyniku kształcenia powinien umie: rozrónia właciwoci metali i ich stopów oraz dobiera materiały na typowe czci maszyn, opisa proces wielkopiecowy oraz procesy otrzymywania stali, opisywa procesy obróbki cieplnej i cieplno - chemicznej metali i ich stopów, objania technologi odlewnictwa i obróbki plastycznej metali i ich stopów, opisa stosowane technologie zabezpiecze antykorozyjnych, rozrónia podstawowe metody spajania, wyjani podstawy obróbki skrawaniem, wymieni podstawowe metody wytwarzania energii elektrycznej, okrela zakresy czynnoci konserwacyjno - naprawczych wybranych mechanizmów precyzyjnych, ustala kolejno operacji procesów technologicznych wytwarzania prostych mechanizmów precyzyjnych, scharakteryzowa zasady normowania czasu pracy, opisa zasady wytwarzania podstawowych elementów sprystych stosowanych w urzdzeniach automatyki, okreli zasady montau i demontau zespołów i mechanizmów w urzdzeniach precyzyjnych, wyjani zasady regeneracji czci mechanizmów precyzyjnych, uruchamia programy uytkowe dla nieskomplikowanych aplikacji robotów przemysłowych, charakteryzowa i ocenia zagroenia wystpujce w rónych technikach wytwarzania. 3.2. Tre ci kształcenia (Działy programowe) Metaloznawstwo. Obróbka cieplna i cieplno - chemiczna. Odlewnictwo i obróbka plastyczna. Zabezpieczenia antykorozyjne. Łczenie metali. Obróbka skrawaniem. Urzdzenia do wytwarzania i uytkowania energii elektrycznej. Procesy technologiczne mechanizmów precyzyjnych. Podstawy normowania czasu pracy. Konserwacja i naprawa sprztu pomiarowo - kontrolnego. Naprawa mechanizmów precyzyjnych. Zastosowania robotów przemysłowych. Bezpieczestwo i higiena pracy w procesach wytwórczych. 3.3. Zalecenia dotyczce oceniania 15
Osignicia szkolne uczniów w zakresie wyodrbnionych celów kształcenia w bloku programowym Techniki Wytwarzania powinny obejmowa wiadomoci teoretyczne i umiejtnoci praktyczne. Sprawdziany dydaktyczne powinny składa si z zada wielokrotnego wyboru, krótkiej i rozszerzonej odpowiedzi oraz ze sprawdzianów praktycznych, polegajcych na wykonaniu cile okrelonych czynnoci w zakresie: technologii wykonania połcze rozłcznych, nierozłcznych i podstawowych operacji lusarskich, napraw, regulacji i konserwacji elementów automatyki, mechanizmów precyzyjnych oraz przyrzdów pomiarowych, regulacji, naprawy i konserwacji sprztu gospodarstwa domowego powszechnego uytku, uruchomienia stanowiska zrobotyzowanego dla wybranej aplikacji, opracowania procesu technologicznego dla wybranego detalu. Podstawowe kryteria, słuce do oceny poziomu opanowania umiejtnoci praktycznych powinny obejmowa: postaw zawodow (czysto, przestrzeganie przepisów bezpieczestwa i higieny pracy, poszanowanie mienia, stosunek do przełoonych i kolegów), organizacj pracy (zgromadzenie odpowiednich materiałów zgodnie z dokumentacj, dobór narzdzi do wykonania zadania, dobór przyrzdów pomiarowych), umiejtno korzystania z narzdzi i sprztu zmechanizowanego (poprawno obsługi maszyn i urzdze oraz właciwe zakoczenie pracy na tych maszynach), umiejtno wykonywania pracy (sprawdzenie pobranych materiałów, poprawno rozpoczcia pracy, kultura pracy, zachowanie porzdku), umiejtno ekonomicznego wykonywania pracy (rytm pracy, czas wykonania wg normy, oszczdnoci materiałowe, usprawnienia), standard jako ci wykonywanej pracy (estetyka, zachowanie tolerancji wymiarów, poprawno montau, rzetelno i kompetentno usługi). 16
4. PRZEDSIBIORCZO I BEZPIECZESTWO PRACY 4.1. Cele kształcenia Ucze / słuchacz w wyniku kształcenia powinien umie: posługiwa si podstawowymi pojciami ekonomicznymi, interpretowa i objania mechanizmy rynkowe, korzysta ze ródeł wiedzy ekonomicznej i prawnej, podj działania zwizane z poszukiwaniem pracy, stosowa Kodeks Pracy i działa zgodnie z przysługujcymi prawami i obowizkami, stosowa procedury zwizane z podejmowaniem działalnoci gospodarczej, zorganizowa i prowadzi własn firm, przestrzega zasad bezpiecznej pracy i ochrony przeciwpoarowej podczas obsługi urzdze mechanicznych i elektrycznych, udziela pierwszej pomocy przedlekarskiej osobom poszkodowanym w wypadku przy pracy, przestrzega zasad ochrony rodowiska naturalnego. 4.2. Tre ci kształcenia (Działy programowe) Wiadomoci wstpne dotyczce gospodarki rynkowej. Podmioty gospodarcze a pracownicy. Działalno gospodarcza. Wybrane działy Kodeksu Pracy. Sytuacje ekstremalne - Sd pracy. Zasady bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej i ochrony rodowiska na stanowisku pracy. Zasady zdrowego stylu ycia. 4.3. Zalecenia dotyczce oceniania Głównym celem kształcenia w bloku Przedsibiorczo i bezpieczestwo pracy jest przygotowanie uczniów do wiadomego wyboru przyszłej drogi zawodowej, podejmowania działalnoci gospodarczej w warunkach gospodarki rynkowej oraz bezpiecznego wykonywania pracy w relacjach: człowiek - obiekty techniczne, człowiek - rodowisko naturalne, obiekty techniczne - rodowisko naturalne. Dlatego te nacisk naley połoy na znajomo i rozumienie zasad funkcjonowania gospodarki rynkowej, poszukiwania pracy i pomysłu na własn firm oraz rozumienie potrzeby bezpieczestwa w rodowisku pracy. Wychodzc z powyszych załoe, ocena powinna by funkcj aktywizujc i mobilizujc do pracy. Std te zaleca si, aby proces oceniania obejmował: diagnoz posiadanego stanu wiedzy i umiejtnoci uczniów przed przystpieniem do realizacji celów kształcenia w bloku, 17
identyfikowanie postpów uczcych si w toku realizacji treci kształcenia oraz wykrywanie trudnoci w osiganiu załoonych celów kształcenia, sprawdzenie stanu wiedzy i umiejtnoci ucznia po zrealizowaniu treci kształcenia. Poziom posiadanej wiedzy i umiejtnoci moe by sprawdzony przez róne formy prac: pisemnych: testy osigni szkolnych opisy, raporty, relacje; ustnych: dyskusje, pogadanki; wykonywanie projektów, zada lub wicze; obserwacje pracy uczniów. Badanie osigni szkolnych uczniów z wykorzystaniem testów wymaga przygotowania zada testowych, opracowania informacji na temat warunków testowania oraz opracowania instrukcji (klucza) do analizowania wyników oceny. Zadanie testowe powinno dotyczy jednej czynnoci ucznia i wymaga od niego pokonania jednej istotnej trudnoci. Powinno by tak skonstruowane, aby dla znalezienia rozwizania badani uczniowie musieli wykona przewidzian w planie sprawdzianu testowego czynno, to jest przypomnie sobie odpowiednie umiejtnoci intelektualne, wykaza si ich zrozumieniem i zastosowa w okrelonej sytuacji umiejtnoci praktyczne. Jzyk zada testowych powinien by cisły i precyzyjny w stopniu odpowiednim do danego poziomu nauczania. Naley unika wieloznacznoci. Przy konstruowaniu sprawdzianów testowych stosowa naley nastpujce formy zada: Zadania otwarte jak: zadanie rozprawka, zadanie krótkiej odpowiedzi, zadanie z luk. Zadanie zamknite jak: zadania wyboru wielokrotnego, zadania typu prawda - fałsz, zadania na dobieranie. Forma zada testowych zaley od wyboru odpowiedniego typu zadania. Do zada uprzywilejowanych nale zadania wyboru wielokrotnego oraz zadania na dobieranie. Zadania z luk oraz zadania typu prawda - fałsz stosowane s do sprawdzania wiadomoci. Do badania umiejtnoci s stosowane trudniejsze zadania wyboru wielokrotnego oraz zadania na dobieranie zbudowane z trzech członów lub z odpowiednio włczonymi rysunkami. Zadania testowe nie powinny zawiera słów i zada wieloznacznych. Zadania winny by budowane tak, aby ich tre była jednakowo zrozumiała dla wszystkich i niesugestywna. Zadania testowe powinny mie tak zwizłe ujcie, jak tylko to jest moliwe. 18