DOKUMENTACJA NIEINWAZYJNE BADANIA GEOFIZYCZNE ZESPOŁU OSADNICZEGO KAŁDUS Kałdus Lipiec-wrzesień 2011 Łukasz Porzuczek Tel. (+48) 783-497-542 ul. Szarych Szeregów 7/43 lukaszporzuczek@protonarcheo.pl 32-065 Krzeszowice www.protonarcheo.pl
SPIS TREŚCI WSTĘP... 3 1. OPIS METOD BADAWCZYCH... 4 1.1. PROFILOWANIA ELEKTROOPOROWE... 4 1.2. METODA MAGNETYCZNA... 5 1.3. GEORADAR... 6 2. ZAKRES PRAC... 7 3. ANALIZA I INTERPRETACJA UZYSKANYCH DANYCH... 8 3.1. METODA ELEKTROOPOROWA... 8 3.2. METODA MEGNETYCZNA... 8 3.3. METODA GEORADAROWA... 9 4. KOŃCOWE WNIOSKI I ZALECENIA... 11 SPIS ZAŁĄCZNIKÓW FORMATU A3 (SKALA 1:1000)... 12 2
WSTĘP a) Zleceniodawca: INSTYTUT ARCHEOLOGII UMK Szosa Bydgoska 44/48 87-100 Toruń b) Wykonawca: PROTON ARCHEO Łukasz Porzuczek ul. Szarych Szeregów 7/43 32-065 Krzeszowice c) Lokalizacja badań Badaniami objęto wnętrze grodziska w okolicach Góry Świętego Wawrzyńca oraz obszar podgrodzia położony na południe i południowy-wschód od grodziska. d) Cel opracowania Celem niniejszego opracowania jest rozpoznanie budowy wgłębnej ośrodka i lokalizacja podpowierzchniowych struktur archeologicznych. e) Zastosowane metody badawcze: metoda elektrooporowa, metoda magnetyczna, metoda georadarowa. 3
1. OPIS METOD BADAWCZYCH 1.1. PROFILOWANIA ELEKTROOPOROWE Metoda profilowań geoelektrycznych polega na pomiarach oporu pozornego w określonej siatce geometrycznej przy stałym rozstawie elektrod pomiarowych. Dzięki temu uzyskuje się informację o poziomym rozkładzie oporności gruntu. Głębokość penetracji zależy głównie od odległości pomiędzy elektrodami doprowadzającymi prąd, oporności właściwej warstw, którymi prąd przepływa, oraz od aktualnie panujących na badanym obszarze warunków zawilgocenia. Dzięki zastosowaniu elektrod stykowych możliwe jest wykonywanie pomiarów nie tylko na stanowiskach otwartych, ale również we wnętrzach budynków. Dane uzyskane w trakcie badań transmitowane są do komputera, gdzie opracowuje się je za pomocą programów do graficznej prezentacji danych. Pomiary elektrooporowe pozwalają zmierzyć oporność pozorną wszystkich warstw zalegających do głębokości równej teoretycznemu maksymalnemu zasięgowi penetracji prądu. Oporność pozorna oznacza średnią wartość oporów właściwych warstw z całej zadanej głębokości. Wartość taka powinna być stała w jednorodnym podłożu. Jeśli zostanie ona zakłócona, oznacza to, iż w danym miejscu znajduje się anomalia. Zmiany wartości oporu pozornego gruntu mogą być interpretowane jako anomalie w rozkładzie oporności. Typ anomalii zależy od charakteru obiektu lub warstwy, która ją generuje. Można je rozróżniać jako dodatnie, czyli zwiększające oporność pozorną w stosunku do tła jak i ujemne, które zmniejszają oporność pozorną w stosunku do tła. Metoda ta została wielokrotnie sprawdzona na wielu stanowiskach archeologicznych. Do badań metodą elektrooporową użyto aparatury ADA-05. Jest ona przeznaczona do pomiarów elektrooporowych prowadzonych dla potrzeb rozwiązywania zadań płytkiej geologii. ADA-05 posiada szeroki zakres dynamiczny odbiornika, wysoką rozdzielczość przetwornika ADC oraz dużą dynamikę parametrów nadajnika. Umożliwia to prowadzenie badań w trudnych warunkach w obszarach o zróżnicowanych parametrach warstw przypowierzchniowych. Konstrukcja aparatury i algorytmy oprogramowania umożliwiają wykonywanie pomiarów zarówno poprzez wykorzystanie pola elektrycznego generowanego przez przyrząd w różnych układach geometrii rozstawów elektrod jak i pola naturalnego. Idea konstrukcji, a także algorytmy oprogramowania zostały podporządkowane potrzebom rozwiązywania różnych zadań z możliwością optymalnego doboru metodyki i techniki badań do konkretnego zadania. Wyniki pomiarów polowych są gromadzone w wewnętrznej pamięci urządzenia w postaci plików charakterystycznych dla każdego z pięciu typów badań. Wybrane pliki mogą być transmitowane do komputera. 4
Program odbioru dekoduje otrzymane dane i zapisuje je na dysku w formacie kolumnowym (współrzędna x, współrzędna y, wynik/wyniki), łatwo dostępnym przez wszelkie programy obróbki graficznej danych. 1.2. METODA MAGNETYCZNA Metoda ta opiera się na wykorzystaniu właściwości pola magnetycznego otaczającego Ziemię. Już w latach 60-tych stan wiedzy pozwalał na ustalenie jego wartości dla każdej szerokości geograficznej. Znając te wartości i dysponując sprzętem, który jest w stanie precyzyjnie zmierzyć wartość pola magnetycznego w każdym punkcie, możliwe jest wykonanie mapy magnetycznej danego terenu. Pomiar pola magnetycznego dokonywany jest za pomocą magnetometru z funkcją pomiaru gradientu (różnicy wyników pomiędzy dwiema sondami pomiarowymi). Badania geomagnetyczne umożliwiają wykrycie obiektów, które wykazują się podatnością magnetyczną. Do takich obiektów należą również obiekty archeologiczne. Najłatwiej wykrywalne są wszelkiego typu przepalenia, jednak metodą tą możliwe jest również wykrycie obiektów z wypełniskiem ziemnym takich jak np. groby, jamy osadowe, rowy itp. Do badań magnetycznych użyto magnetometru cezowego Geometrics G-858G typu OPM (pompowany optycznie) z funkcją pomiaru gradientu. Umożliwia on rejestrowanie 10 pomiarów gradientowych w ciągu jednej sekundy z dokładnością 0.001 nt (nanotesli). Tak szybki pomiar umożliwia objęcie obszaru badawczego siatką badań o gęstości 10 pomiarów na metr bieżący profilu. Magnetometr ten wykazuje się również dużo większą odpornością na zakłócenia pola magnetycznego niż stosowane powszechnie w badaniach archeologicznych magnetometry typu fluxgate, dzięki czemu możliwa jest praca przy liniach wysokiego napięcia i w obecności współczesnej infrastruktury co jest niemożliwe w przypadku wspomnianych magnetometrów fluxgate. Magnetometr G-858G daje możliwość ustawiania dwóch sond cezowych zarówno w pozycji pionowej jak i poziomej. G-858G ma możliwość 4 trybów pracy: SEARCH MODE tryb ten umożliwia szybkie przeszukanie terenu i wskazanie obszarów występowania anomalii na tyle dużych, iż operator ma możliwość ich wykrycia podczas pomiarów. W tym trybie dane nie są zapisywane do pamięci urządzenia. SIMPLE SURVEY MODE tryb ten umożliwia szybkie sporządzenie ogólnej mapy rozkładu anomalii na badanym obszarze, bez możliwość zapisywania markerów. BASE STATION tryb ten umożliwia pracę magnetometru jako stacji bazowej monitorującej okresowe zaburzenia pola magnetycznego danego obszaru. 5
MAPPED SURVEY tryb ten umożliwia sporządzenia szczegółowej mapy rozkładu anomalii magnetycznych na danym obszarze wraz z zapisem markerów. W trybie tym można połączyć G-858G z GPS-em, dzięki czemu możliwe jest precyzyjne wskazanie każdego punktu pomiarowego. Podczas badań wykorzystano tryb MAPPED SURVEY. 1.3. GEORADAR Metoda ta należy do grupy metod radiofalowych. Aparatura pomiarowa składa się m.in. z dwóch anten: nadawczej i odbiorczej. Antena nadawcza emituje w głąb gruntu krótki impuls fali elektromagnetycznej, który rozchodząc się ulega odbiciu, załamaniu i tłumieniu. Najważniejszym zjawiskiem z punktu widzenia metody georadarowej jest odbicie fali na granicy ośrodków o różnych parametrach fizycznych. Współczynnik odbicia fali elektromagnetycznej na granicy dwóch ośrodków jest tym większy, im większy jest kontrast stałych dielektrycznych tych ośrodków. Wartość stałej dielektrycznej ma zasadniczy wpływ na prędkość propagacji fali elektromagnetycznej w ośrodku geologicznym. Fala odbita rejestrowana jest przez antenę odbiorczą. Otrzymany obraz falowy jest odzwierciedleniem budowy ośrodka. Rys. 1.1 Schemat ideowy działania georadaru. A propagacja i odbicie fali EM w ośrodku, B radarowy obraz ośrodka (echogram) (źródło: materiały MalaGeoscience) Z uwagi na duże tłumienie fali elektromagnetycznej, jak również niewielką moc anteny nadawczej, zasięg metody georadarowej nie przekracza na ogół kilkunastu metrów. Głębokość penetracji bardzo silnie zależy od budowy ośrodka geologicznego (przewodności badanego gruntu), od częstotliwości emitowanej fali elektromagnetycznej oraz od stopnia zawilgocenia gruntu. Dla anteny ekranowanej o częstotliwości głównej 500 MHz wynosi ona średnio od 2 do 7 metrów. Firma PROTON-ARCHEO dysponuje dwukanałowym georadarem ProEx, który jest produktem najnowszej generacji szwedzkiej firmy Mala GeoScience. Radar ten może współpracować ze wszystkimi antenami produkowanymi przez tę firmę. Są to anteny bistatyczne, ekranowane i nieekranowane. Anteny połączone są z jednostką centralną 6
światłowodami. Georadar ten sterowany jest zewnętrznym komputerem. Firmowy pakiet oprogramowania umożliwia wybór optymalnych parametrów pomiarowych (długość okna czasowego, częstotliwość próbkowania, sposób wyzwalania sygnału). Zawiera on ponadto podstawowe procedury interpretacyjne. 2. ZAKRES PRAC Badaniami objęty został cały dostępny obszar wnętrza grodziska, gdzie wykonano badania elektrooporowe, magnetyczne oraz georadarowe. Ponadto na terenie podgrodzia od południowej oraz południowo-wschodniej strony grodziska przeprowadzono badania magnetyczne. Profilowania geoelektryczne wykonano na terenie grodziska z zastosowaniem układu niesymetrycznego w siatce co metr na dostępnym terenie (patrz załącznik 1). Specyfika zastosowanego układu pomiarowego powoduje, iż w przypadku głębszych zaburzeń mogą występować przesunięcia (w linii N-S) pomiędzy faktycznym położeniem obiektu zaburzającego a efektem, który on powoduje. W metodzie magnetycznej linie profilowe wytyczono co metr. Prospekcję prowadzono w dwóch kierunkach. Wyniki pomiarów pozwoliły na analizę rozkładu wartości pionowego gradientu natężenia pola magnetycznego w kilku zakresach zmierzonych wartości tj. od 3 do 3 nt, 6 do 6 nt, 10 do 10 nt oraz od 20 do 20 nt (patrz. załączniki od 3 do 10). Takie przedstawienie zakresów wartości pozwala na wydzielenie anomalii o różnych wartościach podatności magnetycznej. Profile georadarowe na głównym terenie grodziska poprowadzono co cztery metry, natomiast w południowo-wschodniej części grodziska profile poprowadzono w siatce krzyżowej co dwa metry. Szkic wszystkich wykonanych profili i ich wzajemnego położenia wraz z wyznaczonymi anomaliami znajduje się na załączniku 11. Pomiary metodą georadarową wykonano przy użyciu anteny ekranowanej o częstotliwości 500 MHz. Lokalizację obszarów badań domierzono w trakcie prac w układzie lokalnym za pomocą tachimetru Leica TS02, a następnie naniesiono na plan dostarczony przez Zleceniodawcę. 7
3. ANALIZA I INTERPRETACJA UZYSKANYCH DANYCH 3.1. METODA ELEKTROOPOROWA Większość pomierzonych wartości oporności pozornej zawierała się w przedziale od 60 do 700 omometrów. Wartości pojedynczych punktów dochodziły do wartości ekstremalnych 45 omm oraz 827 omm. Skalę barwną dobrano tak, aby jak najlepiej uwidocznić zróżnicowany rozkład oporności pozornej gruntu (patrz załączniki 1 oraz 2). Na przedstawionych wynikach profilowań elektrooporowych wyróżniono kilka stref anomalnych. W obszarze oznaczonym numerem 1 zaznaczają się anomalie wysokooporowe (barwa biała, żółta i niebieska), które wyraźnie kończą się od północy i południa granicą o niskiej oporności (patrz załącznik 2). Taki rodzaj granicy jest najprawdopodobniej efektem działalności człowieka i może stanowić odzwierciedlenie przebiegu systemu obronnego. W środku badanego obszaru widoczna jest anomalia niskooporowa (kolor jasno zielony). Jest to rejon o najmniejszej oporności pozornej na całym grodzisku. Od północy ogranicza ją opisana wyżej anomalia wysokooporowa, natomiast od południa anomalia liniowa oznaczona w załączniku 2 za pomocą czerwonej linii (numer 2). Ten rodzaj anomalii liniowej może być związany z występowaniem we wskazanym miejscu fosy. W załączniku 2 numerem 3 oznaczono inny rodzaj anomalii niskooporowej, który może mieć związek z występowaniem studni. Jest to jednak jedynie hipoteza, którą należy potwierdzić badaniami wykopaliskowymi. W południowo-wschodniej części badanego grodziska również stwierdzono występowanie anomalii niskooporowej oznaczonej w załączniku 2 numerem 4. Anomalia ta ma swoje odzwierciedlenie w wynikach metody magnetycznej. Może ona świadczyć o istnieniu we wskazanym miejscu budynku na planie koła. Wyniki badań metody elektrooporowej nie uchwyciły anomalii liniowych, co może wskazywać, iż fundamenty poszukiwanego budynku nie zostały wykonane z kamienia. Istnieje również ryzyko, iż zastosowana w tej konfiguracji metoda elektrooporowa nie uchwyciła fundamentów, natomiast zrobiła to metoda magnetyczna z natury posiadająca większą rozdzielczość. 3.2. METODA MEGNETYCZNA Większość anomalii magnetycznych pochodzących od obiektów archeologicznych ma niewielkie wartości. Zazwyczaj mieszczą się one w zakresie od -20 do 20 nanotesli. Jedynie przedmioty metalowe oraz bardzo silnie przepalone wywołują powstanie większych anomalii magnetycznych. 8
Na terenie grodziska widoczne jest pasmo anomalii dipolowych, które charakteryzują się podwyższeniem i obniżeniem wartości natężenia pola magnetycznego w obrębie konkretnego zaburzenia (manifestują się w postaci występujących obok siebie kolorów czerwonego i niebieskiego). Najbardziej zauważalne są one w zakresie wartości od -6 do 6 nanotesli (patrz załącznik 3). Oznaczono je kolorem żółtym w załączniku 6. Tak występujący ciąg anomalii związany jest z występowaniem obiektów archeologicznych. Nad opisanymi anomaliami, od strony północnej widoczna jest liniowa anomalia o przebiegu wschód-zachód wyznaczająca jakby granice pomiędzy anomaliami dipolowymi a resztą terenu. Oznaczono ją w załączniku 6 za pomocą czerwonej linii. Podobny typ anomalii występuje w północnej części badanego obszaru (również oznaczony na czerwono w załączniku 6). Ich charakter może wskazywać na występowanie we wskazanym miejscu fosy lub innego systemu obronnego. Na niewielkim przebadanym obszarze od strony południowo-wschodniej wyraźnie zaznacza się anomalia magnetyczna w kształcie okręgu (kolor fioletowy w załączniku 6). Na terenie podgrodzia od strony południowo-wschodniej zaznacza się kilka anomalii liniowych. Zostały one zaznaczone w załączniku 10 za pomocą czerwonych linii. Anomalie te mogą wskazywać na występowanie obiektów archeologicznych. Dodatkowo żółtym kolorem zaznaczono inne anomalie liniowe pochodzące od drogi lub miedzy. Warto podkreślić, iż podczas badań mierzony jest efekt magnetyczny wywoływany przez dany obiekt i anomalie nie muszą dokładnie odzwierciedlać faktycznego wymiaru obiektu. Mogą także pojawić się pewne przesunięcia położenia obiektu (rzędu kilkunastu centymetrów) wynikające ze specyfiki pomiaru (pomiar na profilach w obu kierunkach). 3.3. METODA GEORADAROWA Zasięg metody georadarowej wyniósł do 3 m p.p.t. Prędkość rozchodzenia się fali elektromagnetycznej w gruncie została przyjęta jako stała o wartości 0,1 m/ηs. Jest to wartość poprawna dla utworów przypowierzchniowych. Przyjęcie stałej prędkości rozchodzenia się fali (którą można traktować jako prędkość uśrednioną) związane jest z założeniem, iż badany ośrodek, w którym propaguje fala, jest jednorodny. Tym samym podczas analizy wyników nie uwzględniono zmian w składzie mineralnym, zawilgocenia czy warstwowania, a co za tym idzie uzyskano przybliżone wyniki głębokości położenia anomalii. Należy jednak podkreślić, że uzyskane rezultaty mogą tylko nieznacznie odbiegać od stanu faktycznego, a poczynione założenie w praktyce nie ma istotnego wpływu na oszacowanie głębokości występowania anomalii. 9
Zasięg oznaczonych powierzchniowych anomalii georadarowych wynika z wielkości pomierzonego efektu i może lekko odbiegać od rzeczywistych wymiarów ciała zaburzającego. Wynika to z faktu, iż dane nie są zbierane punktowo, a pochodzą z tzw. śladu pokrycia. Jest to obszar w kształcie stożka o podstawie rozszerzającej się w miarę oddalania od źródła, w obrębie którego fala propaguje i ulega odbiciu. Może to powodować uzyskanie anomalii o większych rozmiarach niż rzeczywistych. Na zarejestrowanym obrazie falowym ośrodka widoczne są refleksy o różnym pochodzeniu. Na podstawie analizy charakteru zapisu radarowego wyznaczone zostały różne typy anomalii (opis zgodny z legendą załącznika 11). Typ A. Silne wzmocnienia sygnału anomalie charakteryzujące się mocnymi i chaotycznie rozmieszczonymi refleksami, wyróżniającymi się na tle reszty echogramu. W takim obszarze występuje wzmocnienie amplitud sygnału i współczynnika odbicia fali, co jest związane z dużym kontrastem właściwości elektrycznych. Zlokalizowano wiele takich anomalii oznaczonych na załączniku 11 za pomocą czerwonych kształtów. Charakter anomalii sugeruje, że mogą to być miejsca zagruzowane lub miejsca rozluźnień ośrodka. Typ B. Lekkie wzmocnienia sygnału mniej wyraźne zaburzenia ośrodka geologicznego. Obszary te nie wyróżniają się tak bardzo na echogramach jak anomalie typu A opisane powyżej. Oznaczono je w załączniku 11 za pomocą różowych kształtów. Typ C. Granice odbijające występują w postaci mocnych, najczęściej poziomych refleksów (oznaczone na fioletowo w załączniku 11). Przyczyną powstania anomalii tego typu może być lokalna zmiana budowy przypowierzchniowej ośrodka. Typ D. Hiperbole - są to zaburzenia punktowe o mniej lub bardziej stromo opadających ramionach. Jest to kształt charakterystyczny dla znajdujących się w ośrodku obiektów o przekroju zbliżonym do cylindrycznego. Pojedyncze zaburzenia tego typu mogą również pochodzić od mniejszych obiektów znajdujących się w gruncie jak np. kamienie, fragmenty skalne lub niewielkie puste przestrzenie. Anomalie te w zależności od głębokości występowania zostały oznaczone w załączniku 11 kolorami: jasnoniebieskim: głębokość do 0,5 m p.p.t, niebieskim: głębokość większa niż 0,5 m p.p.t. 10
Poszczególne typy anomalii o podobnym charakterze korelujące się na kolejnych profilach posłużyły do wyznaczenia większych obszarów zaburzonych ośrodka geologicznego. Większa część anomalii na terenie grodziska to anomalie typu A. Świadczą one o znacznym rozluźnieniu ośrodka i mogą być związane z ingerencją człowieka (patrz załącznik 11). Szczególnie ważne są te miejsca, gdzie występują większe obszary anomalne. Ten typ anomalii jest najbardziej interesujący z punktu widzenia przeprowadzonych badań. W kilku miejscach, szczególnie w północnej oraz w południowo-wschodniej części grodziska znajdują się zaburzenia opisane jako granice odbijające (anomalia typu C). Są to silne refleksy o prawie poziomym przebiegu, które świadczą o występowaniu granicy pomiędzy warstwami o różnych właściwościach elektrycznych. Anomalie te są przypuszczalnie pochodzenia antropogenicznego. 4. KOŃCOWE WNIOSKI I ZALECENIA Każda z zastosowanych metod badawczych jest czuła na inne parametry fizyczne ośrodka. Metoda elektrooporowa daje ogólny obraz ośrodka i pozwala skupić się na większych zaburzeniach. Metoda georadarowa daje za to bardzo szczegółowy obraz ośrodka i pozwala wykryć nawet drobne ciała zaburzające. Z kolei metoda magnetyczna najlepsze wyniki daje przy poszukiwaniu obiektów metalowych bądź przepaleń. a) Metoda elektrooporowa W przypadku wyników uzyskanych metodą elektrooporową wyraźnie zaznaczają się miejsca o wysokiej wartości oporności pozornej gruntu na terenie głównego grodziska. Ponadto wskazano kilka obszarów niskooporowych ważnych z punktu widzenia przeprowadzonych badań. Mogą one wskazywać miejsca przebiegu fosy (numer 2 w załączniku 2), występowania studni (numer 3 w załączniku2) oraz pozostałości po zabudowaniach (numer 4 w załączniku 2). b) Metoda magnetyczna Zarówno na terenie grodziska jak również na obszarze podgrodzia za pomocą metody magnetycznej wskazano kilka anomalii pochodzących od obiektów archeologicznych. Wszystkie te anomalie zostały zaznaczone w załącznikach 6 oraz 10. 11
c) Metoda georadarowa Wszystkie anomalie georadarowe wskazane na terenie grodziska związane są z występowaniem różnego rodzaju zaburzeń bądź niejednorodności ośrodka. Najbardziej obiecujące zaburzenia zlokalizowane przy użyciu metody georadarowej oznaczono na czerwono oraz fioletowo w załączniku 11. d) Metoda elektrooporowa, metoda magnetyczna oraz metoda georadarowa Przy pomocy wszystkich trzech zastosowanych metod badawczych stwierdzono występowanie obiektu archeologicznego (najprawdopodobniej pozostałości budynku zbudowanego na planie koła) w południowo-wschodniej części grodziska. Oznaczono go numerem 4 w załączniku 2, kolorem fioletowym w załączniku 6 oraz jako anomalię typu A i B w załączniku 11. Należy zaznaczyć, iż interpretacja otrzymanych wyników opiera się na ich porównaniu z charakterystycznymi obrazami uzyskiwanymi dla modelowych typów obiektów archeologicznych przy użyciu poszczególnych metod badawczych. We wskazanych miejscach znajdują się obiekty wywołujące anomalie, jednakże nie można dać gwarancji, że są to wyłącznie obiekty archeologiczne. SPIS ZAŁĄCZNIKÓW FORMATU A3 (SKALA 1:1000) Załącznik 1 Mapa oporności pozornej wewnątrz grodziska Załącznik 2 Mapa oporności z zaznaczonymi obszarami anomalnymi Załącznik 3 Rozkład pola magnetycznego na obszarze grodziska (zakres od -6 do 6 nt) Załącznik 4 Rozkład pola magnetycznego na obszarze grodziska (zakres od -10 do 10 nt) Załącznik 5 Rozkład pola magnetycznego na obszarze grodziska (zakres od -20 do 20 nt) Załącznik 6 Rozkład pola magnetycznego na obszarze grodziska z zaznaczonymi obszarami anomalnymi Załącznik 7 Rozkład pola magnetycznego na obszarze podgrodzia (zakres od -3 do 3 nt) Załącznik 8 Rozkład pola magnetycznego na obszarze podgrodzia (zakres od -6 do 6 nt) Załącznik 9 Rozkład pola magnetycznego na obszarze podgrodzia (zakres od -10 do 10 nt) Załącznik 10 Rozkład pola magnetycznego na obszarze podgrodzia z zaznaczonymi obszarami anomalnymi Załącznik 11 Przebieg profili oraz lokalizacja anomalii georadarowych na terenie grodziska 12