Polska droga do niepodległości Walka Polaków o niepodległość w latach 1792 1815
W 1772 roku doszło do I rozbioru Rzeczpospolitej. Rosja, Prusy i Austria okroiły terytorium naszego państwa. Warstwy rządzące i społeczeństwo szlacheckie zaczęło przekonywać się do reformy państwa polsko-litewskiego. W 1788 roku rozpoczął obrady sejm nazwany później Wielkim lub 4 letnim.
Stronnictwa polityczne w sejmie 4-letnim Hetmańskie gromadziło magnatów oraz konserwatywną szlachtę przeciwników reform Królewskie w jego skład wchodził król i jego zwolennicy, dążyło do reform w oparciu o Rosję Patriotyczne za reformami, było przeciwko Rosji, dążyło do sojuszu z Prusami
Reformy sejmu wielkiego Sejm Wielki przeprowadził następujące reformy: Skarbu obciążył obowiązkiem płacenia podatków dochodowych szlachtę (10%) i duchowieństwo (20%) Wojska zwiększył liczbę armii do 100 tys., (później zmniejszono do 60 tys. żołnierzy Prawo o miastach zrównano bogate mieszczaństwo w prawach ze szlachtą (dostęp do urzędów, prawo do posiadania ziemi, itd.)
Konstytucja 3 Maja W dniu 3 maja 1791 roku sejm uchwalił konstytucję. Była to pierwsza konstytucja w Europie, a druga na świecie (po USA). Składała się z 11 rozdziałów. Zakładała trójpodział władzy, znosiła odrębność Polski i Litwy,
Władza ustawodawcza Sejm pełnił władzę ustawodawczą. Składał się z Izby Poselskiej i Senatorskiej pod prezydencją króla. Decyzje podejmował większością głosów, zniesiono więc liberum veto. Szlachta gołota została pozbawiona praw do głosowania
Władza wykonawcza Władza wykonawcza była w rękach króla i Straży Praw. W jej skład wchodzili: prymas, ministrowie policji, wojny, skarbu, spraw wewnętrznych i spraw zagranicznych. Każda decyzja króla musiała być zatwierdzona przez odpowiedniego ministra.
Władza wykonawcza dalsza część Zniesiono wolną elekcję. Od tej pory władza królewska była dziedziczną i spoczywała w rękach saskiej dynastii Wettynów. Po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego królem miał zostać Fryderyk August elektor saski.
Władza sądownicza Sprawowały ją sądy wojewódzkie, ziemskie i powiatowe ( pierwsza instancja ) i apelacyjne dla każdej prowincji. Dla mieszczan działały tzw. jurysdykcje, a dla wolnych chłopów sądy referendarskie. Zbrodnie stanu rozpatrywać miał Sąd Najwyższy Sejmowy.
Podsumowanie Konstytucja 3 maja wprowadziła monarchię konstytucyjną, osłabiła magnaterię, nadała prawa mieszczanom z miast królewskich oraz wzięła pod opiekę chłopów (jednak przepisy konstytucji były tutaj bardzo ogólne). Została ona uchwalona praktycznie w drodze zamachu stanu, ponieważ nie wszyscy posłowie zostali powiadomieni o terminie posiedzenia sejmu na którym przegłosowano konstytucję. Autorami jej byli: król, Ignacy Potocki oraz Hugo Kołłątaj.
Konfederacja targowicka Uchwalona 3 maja 1791 r. Konstytucja, wyraźnie godziła w interesy magnatów oraz państw ościennych. To właśnie im zależało na utrzymaniu dotychczasowej słabości Rzeczpospolitej. Wkrótce po uchwaleniu Konstytucji majowej, przywódcy stronnictwa hetmańskiego znaleźli się poza granicami Rzeczpospolitej. Byli oni reprezentantami tzw. polskiego republikanizmu. Kiedy więc główni przeciwnicy reform Sejmu Wielkiego: Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki oraz Seweryn Rzewuski przedstawili w kwaterze armii rosyjskiej w Jassach plan zawiązania antysejmowej konfederacji, Katarzyna II przyjęła projekt lecz wyczekiwała z jego realizacją. Dopiero podpisanie pokoju z Turcją w Jassach w styczniu 1792 r. pozwoliło Rosji na uregulowanie kwestii polskiej. 27 kwietnia 1792 r. podpisano w Petersburgu akt konfederacji, który oficjalnie ogłoszono w posiadłości Potockiego- przygranicznej miejscowości Targowica 14 maja 1792r. Konfederaci zwrócili się o pomoc do Katarzyny II, która wysłała przeciwko Polsce 100-tysięczną armię
Stanisław Szczęsny Potocki Seweryn Rzewuski Franciszek Ksawery Branicki
Wojna polsko rosyjska w 1792r Atak rosyjski zastał armię polską nieprzygotowaną do wojny. Polacy zgromadzili około 56 tysięcy żołnierzy zgrupowanych w dwie armie: na Ukrainie, pod dowództwem bratanka króla księcia Józefa Poniatowskiego oraz na Litwie, gdzie dowodził książę Ludwik Wirtemberski. W nocy z 18 na 19 maja 1792r wojska rosyjskie przekroczyły granice Rzeczypospolitej chcąc okrążyć i zniszczyć zgrupowanie Poniatowskiego.
Polska armia cofała się na Połonne i dalej na Zasław. 18 maja pod Zieleńcami przegrodził jej drogę rosyjski korpus generała Morkowa. Po kilku godzinach walki Polacy powstrzymali atak rosyjski. Była to pierwsza zwycięska bitwa od ponad 100 lat stoczona przez Polaków. Na jej cześć król ustanowił nowe odznaczenie bojowe medal Virtuti Militari. Pierwszymi, którzy go otrzymali byli książę Józef Poniatowski i generał Tadeusz Kościuszko.
Bitwa pod Zieleńcami Bitwa stoczona w czasie wojny polsko-rosyjskiej, pomiędzy wojskami polskimi (15,5 tys.) pod dowództwem Księcia Józefa Poniatowskiego a wojskami rosyjskimi (11 tys.) dowodzonymi przez gen. Herkulesa Morkowa. Siły rosyjskie rozwinęły się na nizinie u podnóża wzniesienia, na którym stały gotowe oddziały polskie. Wieś Zieleńce leżała na prawym skrzydle ugrupowania polskiego. Bitwa zaczęła się o 7 rano od wymiany ognia artyleryjskiego i harców kawaleryjskich. Pierwszy atak rosyjski natrafił na 3 000 oddział generała Michała Lubomirskiego, a następnie piechota rosyjska zaatakowała centrum polskiego ugrupowania. Strona polska po opanowaniu paniki "niedoświadczonych" żołnierzy przeszła do kontruderzenia, zmuszając Rosjan do odwrotu. Tymczasem inny oddział rosyjski zajął Zieleńce. Polacy zmusili Rosjan do opuszczenia wsi, podpalając jej zabudowania. W okolicy płonących Zieleniec doszło następnie do starcia kawaleryjskiego, wygranego przez polską jazdę. W tym czasie Rosjanie zaatakowali także polskie lewe skrzydło. Jednak także tutaj rosyjskie natarcie załamało się pod celnym polskim ogniem. Po odparciu natarcia rosyjskiego strona polska przejęła inicjatywę. Atak polskiej kawalerii zmusił konnicę rosyjską do ucieczki. Z powodu braków w sztuce wojennej polskiej kawalerii nie udało się rozbić ugrupowań piechoty i natarcie utknęło. Ostatecznie gen. Morkow zwinął piechotę rosyjską w czworoboki i ustąpił pola.
Medale i ordery Virtuti Militari
Po bitwie pod Zieleńcami trwał nadal odwrót sił polskich. Poniatowski postanowił bronić się na linii Bugu i podzielił armię na trzy korpusy: Poniatowskiego, Kościuszki i Wielhorskiego.
Bitwa pod Dubienką Tadeusz Kościuszko skoncentrował swą dywizję pod Dubienką na 3 km odcinku. Będąc słabszym od Rosjan przyjął obronny wariant bitwy przygotowując solidne umocnienia polowe, w tworzeniu których był mistrzem. 18 lipca pozycje Kościuszki zaatakowała prawie 5 razy silniejsza armia rosyjska generała Kachowskiego. Wszystkie czołowe ataki zostały przez Polaków odparte, a Rosjanie ponieśli duże straty. Pewne rezultaty dały Rosjanom próby oskrzydlenia Kościuszki, który po 6 godzinach bitwy dał rozkaz do odwrotu.
Działania wojenne na Litwie Na Litwie po zdradzie pruskiego sojusznika i współdziałającego z nim księcia Ludwika Wirtemberskiego, armia litewska dowodzona odtąd przez generała Józefa Judyckiego została pobita w bitwie pod Mirem 10 czerwca 1792. Po zmianie nieudolnego dowódcy 4 lipca 1792, armia litewska poniosła kolejną porażkę w bitwie pod Zelwą. Dalsze wycofywanie się w kierunku Warszawy doprowadziło do zaciętej obrony Brześcia oraz bitew w obronie przepraw na Bugu pod Grannem i Krzemieniem.
Kapitulacja Mimo odwrotu sytuacja Polski nie była zła. Zbliżając się do Warszawy armia polska rosła w siłę, a rosyjska traciła żołnierzy, którzy musieli zabezpieczać wydłużone linie komunikacyjne. O zdolności Polaków do oporu świadczy m.in. bitwa pod Markuszowem. Jednak król nie wierząc w sukces przystąpił 24 lipca 1792 do konfederacji targowickiej spełniając w ten sposób żądanie carycy Katarzyny II. Liczył najprawdopodobniej, że uda się uratować choć część reform. Postępowanie władcy spotkało się z potępieniem ze strony opinii publicznej, a wyżsi dowódcy i czołowi reformatorzy musieli udać się na emigrację.
W O J N A 1 7 9 2
Rządy Targowicy Konfederacja targowicka zaprowadziła w Rzeczypospolitej rządy terroru, przy pomocy wojska rosyjskiego dokonując licznych grabieży i kontrybucji dóbr patriotów. Zrujnowany wojną kraj musiał dodatkowo znosić finansowe skutki pobytu 100 tysięcznej rosyjskiej armii okupacyjnej. Miarą upadku targowiczan było uroczyste poselstwo przywódców konfederackich 14 listopada 1792 do Katarzyny II, którzy podziękowali jej, że zechciała przywrócić wolność i ustrój republikański w Polsce. Nie skrywając swych wiernopoddańczych uczuć żywionych dla cesarzowej Rosji, Franciszek Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski, Szymon Kossakowski i Antoni Protazy Potocki wyrazili wówczas swą radość, że gdy despotyzm osiadł tron polski, na nieszczęśliwy naród wejrzał Bóg i Katarzyna. Zniesiono też wszystkie reformy Sejmu Wielkiego włącznie z konstytucją.
II rozbiór Polski Pod naciskiem króla Prus Fryderyka Wilhelma II, Katarzyna II zgodziła się na II rozbiór Polski. 23 stycznia 1793r podpisano odpowiedni traktat. Na jego mocy Prusy otrzymały: Gdańsk i Toruń oraz województwa gnieźnieńskie, poznańskie, sieradzkie (z Wieluniem), kaliskie, płockie, brzeskokujawskie, inowrocławskie, ziemię dobrzyńską oraz części krakowskiego, rawskiego i mazowieckiego (57 tys. km²). Na rzecz Rosji Rzeczpospolita zrzekła się województw: mińskiego, kijowskiego, bracławskiego i podolskiego oraz części wileńskiego, nowogródzkiego, brzeskolitewskiego i wołyńskiego (250 tys. km²). Postanowienia rozbioru musiał zatwierdzić sejm grodzieński, ostatni sejm Rzeczypospolitej Szlacheckiej.
POWSTANIE KOŚCIUSZKOWSKIE - 1794 Patrioci polscy przebywający na emigracji w Saksonii w Dreźnie przygotowywali powstanie przeciwko Rosji, na czele którego miał stanąć bohater wojny o niepodległość USA i wojny z Rosją generał Tadeusz Kościuszko. Decyzję o wybuchu powstania podjęto na wiosnę 1794 r.
BUNT MADALIŃSKIEGO Wybuch powstania przyśpieszył bunt generała Antoniego Madalińskiego, który nie podporządkował się rozkazom o redukcji oddziałów wojskowych i ruszył ze swoją brygadą z Mazowsza w stronę Krakowa
Wykorzystując, że oddziały rosyjskie opuściły Kraków ścigając brygadę Madalińskiego Kościuszko wkroczył do miasta i 24 marca 1794 złożył na rynku przysięgę.
BITWA POD RACŁAWICAMI 1 kwietnia na czele około 1.tyś oddziału wyrusza z Krakowa w kierunku Warszawy. Po drodze dołączają oddziały generała Józefa Zajączka i Madalińskiego oraz chłopi uzbrojeni w kosy. Razem wojsko Kościuszki liczy około 6.tyś żołnierzy ( wojsko liniowe i kosynierzy). 4 kwietnia oddziały polskie natknęły się na oddział generała Aleksandra Tormasowa liczący około 3 tyś. Żołnierzy. Tormasow lekceważąc polaków ruszając do ataku na liczniejszych polaków. Atak ten załamuje się pod polskim ogniem. Bitwę rozstrzygnął atak przy 120 kosynierów na rosyjskie działa zakończony sukcesem. Rosjanie stracili wszystkie 12 dział oraz ponad 1000 zabitych ( Polacy nie brali jeńców).
INSUREKCJA WARSZAWSKA Na wieść o zwycięskiej bitwie wybuchło powstanie w Warszawie przywódcami powstania byli oficerowie warszawskiego garnizonu wojsk koronnych Fryderyk Melfort, Józef Górski i inni. Na czele ludu stał szewc Jan Kieliński. Powstanie wybuchło 17 kwietnia, a zapoczątkował go atak gwardii konnej koronnej na baterie rosyjskie ustawione za Żelazną Bramą. Żołnierze Polscy zasileni przez lud Warszawy zaatakowali też inne pozycje Rosjan. Najbardziej zacięte walki toczyły się o ambasadę rosyjską przy ulicy Miodowej. Następnego dnia wojska rosyjskie wycofały się z miasta ponosząc bardzo duże straty.
INSUREKCJA WILEŃSKA Na czele organizacji spiskowej stał Jakub Jasiński. Powstanie wybuchło w nocy z 22 na 23 kwietnia 1794 r i zakończyło się pełnym sukcesem, pomimo liczebnej przewagi wroga.
UNIWERSAŁ POŁANIECKI 7 maja 1794r. W obozie warownym pod Połańcem Kościuszko wydał uniwersał który formalnie przyznawał chłopom ograniczoną wolność osobistą. Chłop mógł opuścić ziemię po spełnieniu określonych warunków. Uniwersał był ostatnim aktem prawnym Rzeczpospolitej. Kościuszko wydał go chcąc zachęcić chłopów do udziału w powstaniu.
BITWA POD SZCZEKOCINAMI 16 maja 1794 Prusy przystąpiły do walki w powstaniu. Dowódca rosyjski Fiodor Denisow wycofał się do Szczekocin by połączyć się z wojskami pruskimi pod wodzą króla Fryderyka Wilhelma II. Kościuszko ruszył w pościg za Denisowem. Naczelnik popełnił błąd decydując się na stoczenie bitwy z połączonymi armiami przeciwników. 6 czerwca, 15000 powstańców zmierzyło się z 25000 armią rosyjsko pruską. Bitwa zakończyła się klęską, zginęli w niej generałowie: Józef Wodzicki i Jan Grochowski, a bohater spod Racławic Bartosz Głowacki został śmiertelnie ranny
OBLĘŻENIE WARSZAWY Po klęsce pod Szczekocinami Kościuszko wycofał się do Warszawy. Będąc utalentowanym inżynierem umiejętnie ufortyfikował stolicę. Miasta broniło 17000 piechoty regularnej, 15000 milicji, 18000 chłopów i 140 działa. Siły wroga liczyły 43000 żołnierzy. Oblężenie rozpoczęło się 13 lipca i nie przynosiło rezultatów. 6 września na wieść o wybuchu powstania w Wielkopolsce król Pruski zwinął oblężenie. Prusacy stracili ok. 12000 żołnierzy
POWSTANIE WIELKOPOLSKIE W nocy z 20 na 21 sierpnia wybuchło powstanie na Kujawach. Powstańcy wykorzystując ogołocenie ziem II zaboru pruskiego z wojska pruskiego ( było użyte pod Warszawą) zajęli Brześć Kujawski i Włocławek. W tym samym czasie oddziały powstańcze działały w Wielkopolsce. W szybko zdobytym Gnieźnie utworzono władze powstania. Główną wadą był brak naczelnego dowództwa. Po odstąpieniu Prusaków od oblężenia stolicy Kościuszko wspomógł Wielkopolan ok. 3000 odziałem generała Jana Henryka Dąbrowskiego. Szlak bojowy oddziału biegł przez Koło, Gniezno i zakończył się zdobyciem Bydgoszczy 3 października.
BITWA POD MACIEJOWICAMI W lecie 1794 Rosjanie zdobyli Wilno i opanowali Litwę. Z Ukrainy zbliżał się do Polski najsłynniejszy dowódca rosyjski generał Aleksander Suworow na czele 12000 korpusu. We wrześniu rozbił wojska polskie na Lubelszczyźnie w bitwach pod Krupczycami (17.09) i Terespolem (19.09). Kościuszko chcąc nie dopuścić do połączenia wojsk rosyjskich będących na lewym brzegu Wisły z Suworowem rozmieścił swoje wojska kordonem wzdłuż rzeki. Był to błąd, ponieważ osłabił w ten sposób armię i nie mógł użyć wszystkich sił w razie ataku Rosjan przez Wisłę. 10.10.1794 generał Fersen przekroczył rzekę pod Maciejowicami i zaatakował polskie oddziały. Kościuszko nie mógł wykorzystać wszystkich oddziałów ponieważ nie zdążyły one na czas i uległ przewadze wroga. Sam podczas ucieczki został ranny i dostał się do rosyjskiej niewoli.
RZEŹ PRAGI Po Maciejowicach dowódca rosyjski generał Aleksander Suworow postanowił szybko stłumić powstanie. 4 listopada 1794r oddziały rosyjskie zdobyły warszawską Pragę i dokonały tam rzezi mieszkańców. Warszawa skapitulowała, a reszta wojsk polskich pod dowództwem nowego naczelnika Tomasza Wawrzeckiego poddała się Rosjanom w Radoszycach 16 listopada 1794r.
3 ROZBIÓR POLSKI 24 października 1795r. Rosja, Prusy i Austria dokonały 3 rozbioru Rzeczpospolitej. Rosji przypadły ziemie na wschód od Niemna i Bugu (Litwa i Wołyń). Austria zabrała Lubelszczyznę, resztę Małopolski z Krakowem, część Podlasia i Mazowsza na południe od Pilicy i Bugu. Prusy wzięły północną cześć Mazowsza z Warszawą, resztę Podlasia oraz część woj. krakowskiego. 25 listopada 1795r. abdykował król Stanisław August Poniatowski
LEGIONY DĄBROWSKIEGO Po upadku Rzeczpospolitej część patriotów udała się do Francji chcąc dalej walczyć z zaborcami (Francja toczyła wojnę z Austrią i Prusami). Jednym z nich był generał Jan Henryk Dąbrowski, który zaproponował Dyrektoriatowi stworzenie oddziałów polskich walczących u boku armii francuskiej. Dyrektoriat wysłał Dąbrowskiego 1796r. do Włoch, gdzie z Austrią toczył wojnę generał Napoleon Bonaparte.
9 stycznia 1797r. Dąbrowski podpisał umowę z rządem republiki lombardzkiej. Współtwórcami Legionów byli m.in. Karol Kniaziewicz i Józef Wybicki.
Odziały otrzymały nazwę Legionów Polski. Mundury i sztandary były wzorowane na polskich, polskimi były także komendy i stopnie wojskowe. Do mundurów przypięte były trójkolorowe kokardy nawiązujące do rewolucji francuskiej. Żołnierze legionów mieli otrzymać obywatelstwo lombardzkie
W maju 1797 w szeregach legionów było około 7.000 żołnierzy, oficerowie to emigranci z Polski, żołnierze to polscy chłopi służący w armii austriackiej i którzy dostali się do niewoli francuskiej.
Utworzono dwie legie. Dowódcą pierwszej był generał Józef Wielhorski, drugiej generał Franciszek Rymkiewicz. W legionach zniesiono kary cielesne, żołnierze mieli możliwość awansu, wprowadzono naukę czytania i pisania oraz naukę historii. Legioniści mieli na mundurach napis Ludzie wojny są braćmi.
GENERAŁ JÓZEF WIELHORSKI
MAZUREK DĄBROWSKIEGO W lipcu 1797r. Józef Wybicki będący w Reggio nell Emilia napisał słowa Pieśni Legionów nazwanej później Mazurkiem Dąbrowskiego. W 1926 r. został on oficjalnie hymnem narodowym.
Już w kwietniu 1797 roku legioniści zostali skierowani do walki z ludem włoskim w okolicach jeziora Garda. W tym samym miesiącu Napoleon podpisał rozejm z Austrią w Leoben, a w październiku pokój w Campo Formio WALKI
W 1798 wybuchła wojna z II koalicją antyfrancuską. Legiony już jako Korpus Posiłkowy Republiki Cisalpińskiej wkroczyły do Rzymu obalając rządy papieża. Następnie w listopadzie bronili Republiki Rzymskiej przed wojskami Królestwa Neapolu.
DĄBROWSKI NA KAPITOLU
W grudniu legiony pod dowództwem generała Kniaziewicza wzięły udział w bitwie pod Civita Casterlana walnie przyczyniając się do zwycięstwa wojsk francuskich. W roku następnym do północnych Włoch wkroczyła armia rosyjska pod dowództwem feldmarszałka Aleksandra Suworowa.
Legiony brały czynny udział w walkach ponosząc ciężkie straty w bitwach pod: Weroną, Magnano, Nad Trebbią i pod Novi. Zginął m.in. gen. F. Rymkiewicz. Po kapitulacji Mantui francuski dowódca wydał Austriakom około 1500 żołnierzy II legii. Zostali oni potraktowani jak dezerterzy. Ogółem straty I legii wynosiły 2000 zabitych i rannych, w drugiej pozostało ok.800 żołnierzy zdolnych do walki
LEGIA NADDUNAJSKA 8 września 1799 w Republice Batawskiej (obecnie Holandia) utworzono Legie Naddunajską. Liczyła ok. 6000 żołnierzy, jej dowódcą został gen. Karol Kniaziewicz. Legia wsławiła się w bitwie pod Hohenlinden stoczonej 3 grudnia 1800. W bitwie tej armia francuska pokonała austriacką co spowodowało, że Austriacy poprosili o rozejm. Wkrótce Francja zawarła pokój z Austrią i Wielką Brytanią co zakończyło wojnę z II koalicją.
WALKI NA HAITI Zakończenie wojny nie przyniosło rozstrzygnięcia w pozytywnym rozwiązaniu sprawy polskiej. Legioniści otwarcie krytykowali politykę Napoleona, do dymisji podała się część oficerów, m.in. Kniaziewicz. Niewygodnych legionistów wysłał Bonaparte na wyspę San Domingo ( Haiti), gdzie mieli tłumić antyfrancuskie powstanie Murzynów. Malaryczny klimat spowodował, że do Europy powróciło kilkuset żołnierzy (1/5 przybyłych).
KSIĘSTWO WARSZAWSKIE W 1806 Napoleon pokonał armię pruską w dwóch bitwach pod Jeną i Auerstadt. Następnie Francuzi wkroczyli na ziemie polskie. Bonaparte zaprosił do Berlina Dąbrowskiego i Wybickiego i zażądał by zorganizowali polskie wojsko. Chciał w ten sposób zobaczyć czy Polacy są godni niepodległości. Do 30 grudnia 1806 Dąbrowski dowodził 30.000 żołnierzy.
W styczniu 1807 pierwsze oddziały nowo sformowanych pułków piechoty liniowej zostały skierowane na Pomorze Gdańskie gdzie brały udział w zdobywaniu Grudziądza, Tczewa i Gdańska.
Na mocy postanowień pokoju w Tylży utworzono Księstwo Warszawskie. Składało się ono z ziem II i III zaboru pruskiego (Wielkopolska, Mazowsze). Księciem Warszawskim został król Saksonii Fryderyk August. 22 lipca Napoleon nadał księstwu konstytucję.
ORGANIZACJA ARMII KSIĘSTWA Głównodowodzącym w armii został w stopni generała dywizji książę Józef Poniatowski. Szefem sztabu generał brygady Ludwik Kamieniecki, dowódcą artylerii generał Wincenty Aksamitowski, inspektorem piechoty generał Stanisław Fiszer, a inspektorem kawalerii generał Aleksander Rożniecki.
Sformowano trzy dywizje. Dowódcą pierwszej został Poniatowski, drugiej generał dywizji Józef Zajączek, a trzeciej Jan Henryk Dąbrowski. Ogółem armia Księstwa Warszawskiego liczyła 31.000 piechoty, 6.000 jazdy i 95 dział.
WOJSKA NA ŻOŁDZIE W tym czasie utworzono punk szwoleżerów gwardii, którego dowódcą został hrabia Wincenty Krasiński. Składał się on z czterech szwadronów, którymi dowodzili Tomasz Łubieński, Jan Kozietulski, Ignacy Stokowski i Henryk Kamieński. Utworzono też Legię Nadwiślańską, która powstała na bazie dawnej Legii Polsko Włoskiej. Składała się ona z trzech pułków. NAPOLEONA
HISZPANIA W 1808r. Rozpoczęła się wojna w Hiszpanii. Wzięli w niej udział także Polacy. Wiosną polski kontyngent liczył ok. 8.000 żołnierzy Legii Nadwiślańskiej i szwoleżerów gwardii, a w sierpniu wzrósł do 16.000. Legia Nadwiślańska wsławiła się podczas oblężenia Saragossy na przełomie 1808/1809r.
Legia była wykorzystywana w ramach armii Aragonii, marszałka Sucheta. Jej dowódcą był wtedy generał Józef Chłopicki. Ostatnią bitwą w Hiszpanii była zwycięska bitwa pod Saguntem 25.10.1811r. Polacy walczyli też w bitwach pod Talawerą w czerwcu 1809r. oraz pod Ocana w listopadzie tego samego roku.
Ułani Legii Nadwiślańskiej służyli oddzielnie od piechoty. Najsłynniejszą ich akcją w Hiszpanii była szarża pod Albuerą 16.05.1811r. Gdy wraz z pułkiem huzarów francuskich zniszczyli brytyjską brygadę piechoty. Jednak najsłynniejszą szarża była szarża szwoleżerów gwardii pod Samosierrą 30.11.1808r.
WOJNA 1809 ROKU Wiosną 1809 roku Austria wypowiedziała wojnę Francji ośmielona jej problemami w Hiszpanii. W tym czasie armia Księstwa składała się z dwunastu pułków piechoty, sześciu pułków jazdy, trzech batalionów artylerii (ogółem 93 działa), trzech kompanii saperów i trzech kompanii pociągów artylerii. Dawało to 11265 żołnierzy piechoty, 4584 jazdy i 1548 artylerii do obrony Księstwa. Armii tej zagroził siódmy korpus austriacki liczący około 33000 żołnierzy, dowodzony przez arcyksięcia Ferdynanda d Este.
Ferdynand zaatakował Księstwo 15 kwietnia a pierwsze poważne starcie miało miejsce 20 kwietnia pod Raszynem. Przez cały dzień Polacy pod dowództwem Poniatowskiego powstrzymywali ataki Austriaków, a następnie wycofali się do pobliskiej Warszawy.
Poniatowski postanowił opuścić Warszawę i przerzucić wojska na drugą stronę Wisły. Powstrzymał atak austriacki na Pragę a następnie rozpoczął ofensywę w Galicji zdobywając Sandomierz i Zamość. Ferdynand musiał odstąpić od Torunia, ponieważ Polacy zagrozili jego liniom komunikacyjnym. Wojna zakończyła się zdobyciem przez Poniatowskiego Krakowa 14 lipca 1809 roku.
Wojna z Rosją w 1812 roku Przed kampanią rosyjską Napoleon zorganizował V Korpus Wielkiej Armii składający się z jednostek polskich. Dowódcą został książę Józef Poniatowski, szefem sztabu generał Stanisław Fiszer. W jego skład weszły 16, 17 i 18 Dywizja oraz 4 Polska Dywizja Lekkiej Jazdy. Łącznie z innymi oddziałami, które znalazły się w innych korpusach Polacy wystawili około 100 tys. żołnierzy. 23 czerwca 1812 roku Wielka Armia przekroczyła Niemen wkraczając na terytorium Rosji.
16 sierpnia Polacy byli poważnie zaangażowani w ciężkie walki o Smoleńsk tracąc ponad 2000 żołnierzy w tym czterech generałów.
W bitwie pod Borodino 5-7 września Polacy także mieli znaczący udział. Podczas odwrotu z Rosji, który zakończył się dla Wielkiej Armii katastrofą Polacy też ponieśli ciężkie straty. Po walkach pod Borowskiem i Wiaźmą V Korpus liczył 800 zdolnych do walki żołnierzy. Jedną z ofiar był szef sztabu generał Fiszer poległy pod Winkowem.
W bitwie nad Berezyną V Korpus pod generałem Zajączkiem powstrzymywał natarcie Rosjan. Poniatowski, który był chory ledwie zdołał przedostać się przez rzekę. Dowodzenie przeszło na generała Kniaziewicza a potem na generała Krasińskiego, ponieważ generałowie jeden po drugim odnosili rany. W nocy z 5 na 6 listopada polscy szwoleżerowie gwardii i 7 pułk ułanów eskortowali Napoleona. 9 listopada resztki V Korpusu przekroczyły Niemen i powróciły na teren Księstwa.
Bitwa pod Lipskiem 16 października 1813 roku odbyła się Bitwa Narodów pod Lipskiem. Polacy w sile 9 tysięcy żołnierzy walczyli przeciwko Rosjanom i Prusakom ( 18 tysięcy ). W nocy Poniatowski został mianowany marszałkiem Francji. W trzecim dniu bitwy 18 października podczas odwrotu zginął książę Józef Poniatowski tonąc w Elsterze.
14 kwietnia 1814 roku został podpisany traktat paryski i wojna się zakończyła. Napoleon został władcą Elby, na którą zabrał szwadron 120 polskich szwoleżerów gwardii dowodzony przez majora Pawła Jerzmanowskiego. Wzięli oni później udział w bitwie pod Waterloo.
Dziękujemy za uwagę - Barbara Dzięgiel - Marcin Gabryś - Mateusz Góra - Magdalena Jania - Anna Kawaler - Patrycja Porąbka