DZIAŁALNOŚĆ STOWARZYSZENIA GMIN POLSKA SIEĆ ENERGIE CITÉS

DZIAŁALNOŚĆ STOWARZYSZENIA GMIN POLSKA SIEĆ ENERGIE CITÉS Maria Stankiewicz Dyrektor Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć Energie Cités 31-016 Kraków, ul. Sławkowska 17 tel./faks: +48 12 429 17 93 e-mail: biuro@pnec.org.pl

STOWARZYSZENIE GMIN POLSKA SIEĆ ENERGIE CITÉS jest pozarządową organizacją non-profit od 1994 roku aktywnie działa na rzecz kształtowania lokalnej polityki energetycznej i ochrony klimatu promuje poprawę efektywności energetycznej i wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych członkami Stowarzyszenia są miasta i gminy z całej Polski

Partnerzy

DZIAŁALNOŚĆ STOWARZYSZENIA GMIN POLSKA SIEĆ ENERGIE CITÉS W ZAKRESIE OCHRONY KLIMATU organizacja szkoleń, warsztatów, seminariów, konferencji organizacja podróży studyjnych organizacja Dni Energii audyty energetyczne i świadectwa charakterystyki energetycznej obiektów komunalnych publikacja poradników dla gmin publikacja dobrych praktyk na CD edukacja ekologiczna wystawy strony internetowe

ORGANIZACJA SZKOLEŃ, WARSZTATÓW, SEMINARIÓW, KONFERENCJI

ORGANIZACJA PODRÓŻY STUDYJNYCH

ORGANIZACJA DNI ENERGII

W ramach projektu Świadectwa charakterystyki energetycznej dla budynków komunalnych dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 40 audytów energetycznych dla budynków komunalnych

40 świadectw charakterystyki energetycznej dla budynków komunalnych W ramach projektu Świadectwa charakterystyki energetycznej dla budynków komunalnych dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

WYDAWNICTWA Stowarzyszenia opracowało, wydało i bezpłatnie rozprowadziło ponad 50 000 płyt CD zawierających poradniki, przegląd metodologii, schematy lekcji oraz kilkaset opisów najlepszych przykładów efektywnego wykorzystania energii, wykorzystania energii odnawialnej i zrównoważonego rozwoju w krajach Unii Europejskiej

WYDAWNICTWA Stowarzyszenie opracowało, wydało i bezpłatnie rozprowadziło 5 000 egz. poradnika Zarządzanie energią w budynkach szkolnych 1 000 egz. poradnika Odnawialne źródła energii w Małopolsce 500 egz. poradnika Planowanie energetyczne w miastach i gminach 10 000 egz. poradnika Zarządzanie energią w budynkach komunalnych

WYDAWNICTWA Stowarzyszenie opracowało, wydało i bezpłatnie rozprowadziło 1 000 egz. broszury nt. Porozumienia Burmistrzów 1 000 egz. poradnika Jak opracować SEAP? 4 100 egz. broszury Ogród nad głową 1000 egz. poradnika dla gmin Zasady projektowania i wykonywania zielonych dachów i żyjących ścian

EDUKACJA EKOLOGICZNA Cyfrowy luksomierz Miernik Energii Cyfrowy termometr Płyta z przykładami scenariuszy energetycznych lekcji

STRONY INTERNETOWE www.dobrepraktyki.org.pl www.etykietyenergetyczne.pl www.pnec.org.pl/apetyt www.energyformayors.eu www.pnec.org.pl www.pnec.org.pl/oswietlenie

9 marca 2007 r. Unia Europejska przyjęła Pakiet Klimatyczno-Energetyczny Energia dla zmieniającego się świata zobowiązując się do roku 2020: ograniczyć emisji CO 2 o 20% zmniejszyć zużycie energii o 20% zwiększyć udział energii ze źródeł odnawialnych o 20% zwiększyć wykorzystanie biopaliw w transporcie do 10%

WIODĄCA ROLA MIAST I GMIN W WALCE ZE ZMIANAMI KLIMATU około 75% populacji europejskiej żyje na obszarach miejskich miasta odpowiadają za blisko 80% zużycia energii i emisji CO 2 władze miejskie mają potencjał, by działać są odpowiedzialne za: zamówienia publiczne, oświetlenie miejskie, transport publiczny, zarządzanie budynkami komunalnymi Podejmowane inicjatywy mogą znacząco przyczynić się do zmniejszenia emisji CO 2

Nierozsądne jest twierdzenie, że cele Unii Europejskiej mogą zostać osiągnięte bez zaangażowania władz lokalnych Andris Piebalgs, były Komisarz UE ds. Energii

POROZUMIENIE BURMISTRZÓW To najbardziej ambitna inicjatywa europejska, gromadząca burmistrzów pionierskich miast i gmin europejskich, którzy zobowiązali się do przekroczenia celów energetycznych Unii Europejskiej 3x20% poprzez zwiększenie efektywności energetycznej oraz zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii.

Jerzy Buzek, były Przewodniczący Parlamentu Europejskiego Działania sygnatariuszy Porozumienia Burmistrzów mogą przyczynić się do znacznego zmniejszenia emisji CO 2. Dzięki wspieraniu ich wysiłków Europa może sprostać wyzwaniom związanym ze zmianami klimatu. Z tych powodów w pełni popieram działania podejmowane w ramach inicjatywy Porozumienia Burmistrzów. Jest ona pomocna w rozwiązywaniu problemów mieszkańców.

ZOBOWIĄZANIA SYGNATARIUSZY POROZUMIENIA Przekroczenie celów unijnej polityki klimatyczno-energetycznej: ograniczenie emisji CO 2 o 20% do 2020 roku Przygotowanie Planu działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP Sustainable Energy Action Plan) Wdrożenie Planu Działań (SEAP) i okresowe raportowanie postępów Zaangażowanie obywateli i innych interesariuszy (Dni Energii, Lokalne Forum) Zachęcenie innych miast do przystąpienia do tej inicjatywy

POROZUMIENIE BURMISTRZÓW Pierwsza uroczystość podpisania Porozumienia Burmistrzów miała miejsce 10 lutego 2009 r. w sali obrad Parlamentu Europejskiego. Wówczas ponad 300 burmistrzów miast i gmin europejskich przystąpiło do Porozumienia Burmistrzów.

POROZUMIENIE BURMISTRZÓW Wśród miast i gmin, które podpisały Porozumienie Burmistrzów do lutego 2009 roku były 4 miasta z Polski: Warszawa, Bielsko-Biała, Niepołomice, Łubianka.

POROZUMIENIE BURMISTRZÓW Druga ceremonia podpisania Porozumienia Burmistrzów miała miejsce 5 maja 2010 r. w sali obrad Parlamentu Europejskiego.

POROZUMIENIE BURMISTRZÓW Trzecia ceremonia podpisania Porozumienia Burmistrzów miała miejsce 29 listopada 2011 r. w sali obrad Parlamentu Europejskiego.

DO DZISIAJ 4 661 MIAST I GMIN LICZĄCYCH 176 501 005 MIESZKAŃCÓW PODPISAŁO POROZUMIENIE BURMISTRZÓW I ZOBOWIĄZAŁO SIĘ OGRANICZYĆ EMISJĘ CO 2 NA SWYM TERENIE O PRZYNAJMNIEJ 20% DO ROKU 2020!

4 661 SYGNATARIUSZY 47 KRAJE 30 STOLIC 176 milionów Zaangażowanych mieszkańców 190 regionów, prowincji oraz sieci miast wspierających Porozumienie Źródło: www.eumayors.eu

DO MIAST-SYGNATARIUSZY NALEŻY M.IN.: 2 314 MIAST WŁOSKICH, W TYM RZYM, FLORENCJA, GENOVA, NEAPOL, MEDIOLAN 1 209 MIAST HISZPAŃSKICH, W TYM BARCELONA, MADRYT, SEWILLA, VALENCJA, BILBAO

DO MIAST-SYGNATARIUSZY NALEŻĄ: 133 MIASTA FRANCUSKIE, W TYM PARYŻ, LYON, NICEA, BORDEAUX, BESANCON 65 MIAST NIEMIECKICH, W TYM BERLIN, MONACHIUM, BONN, KOLONIA, HAMBURG

Jakie motywacje wskazują burmistrzowie?...ważna jest dla mnie zachęta ze strony innych ludzi. Być może także nasze działania będą stanowiły dla kogoś taką zachętę Bo Frank, Burmistrz Växjö (SE)... Łącząc siły z naszymi europejskimi partnerami i wzmacniając nasze zaangażowanie w tak wartościowe inicjatywy jak Porozumienie Burmistrzów, możemy wspólnie wzmocnić europejską zieloną gospodarkę Emer Costello, Burmistrz Dublin a (IR) Przystąpiliśmy do Porozumienia by spotkać ludzi z takimi samymi ambicjami, zyskać motywację, uczyć się od siebie nawzajem... Manuela Rottmann, Zastępca Burmistrza Frankfurtu nad Menem (DE) Przystąpiliśmy do Porozumienia by pokazać, że władze lokalne już działają i przewodzą walce ze zmianami klimatu. Państwa potrzebują ich pomocy w osiągnięciu celów Protokołu z Kioto, w związku z czym powinny wspierać je w ich wysiłkach... Denis Baupin, Zastępca Mera Paryża(FR)

33 POLSKICH SYGNATARIUSZY 2009 Bielsko-Biała 2009-01-12 Łubianka 2009-01-12 Niepołomice 2009-01-14 Raciechowice 2009-10-29 Warszawa 2009-02-05 2010 Bielawa 2010-02-24 Dzierżoniów 2010-01-25 Ełk 2010-03-30 Laszki 2010-06-25 Stare Juchy 2010-03-30 2012 Ustka 2012-03-29 Dąbrowa Górnicza 2012-09-02 Częstochowa 2012-11-22 2011 Bestwina 2011-07-11 Błażowa 2011-10-20 Bydgoszcz 2011-11-23 Chorzele 2011-06-24 Gdynia 2011-02-23 Gniewino 2011-04-15 Hel 2011-03-24 Jasienica 2011-05-29 Jaworze 2011-09-05 Kolbuszowa 2011-08-26 Kościerzyna 2011-03-23 Kozy 2011-06-20 Piaseczno 2011-09-21 Sokołów Małopolski 2011-10-28 Szczyrk 2011-07-15 Tryńcza 2011-06-14 Wilamowice 2011-04-29 Wilkowice 2011-09-02 Władysławowo 2011-03-30

2 373 złożonych SEAPów 160 milionów ton CO 2 potencjalnie niewyemitowanych > 40 miliardów inwestycji zaplanowanych w SEAPach > 80 000 miejsc pracy /rok utworzonych / utrzymanych do 2020 Źródło: www.eumayors.eu

KORZYŚCI DLA SYGNATARIUSZY POROZUMIENIA BURMISTRZÓW Włączenie się w globalną walkę ze zmianami klimatu Poprawa: jakości życia oraz stanu zdrowia mieszkańców wizerunku miasta długoterminowej niezależności energetycznej miasta efektywności wykorzystania energii oraz niższe opłaty za energię

KORZYŚCI DLA SYGNATARIUSZY POROZUMIENIA BURMISTRZÓW Lepszy dostęp do krajowych i europejskich źródeł finansowania Zabezpieczenie środków finansowych na przyszłe działania i projekty dzięki oszczędnościom energetycznym oraz lokalnej produkcji energii Współpraca sieciowa z innymi sygnatariuszami Porozumienia Burmistrzów

NAJCZĘSTSZE DZIAŁANIA NA RZECZ ZMNIEJSZENIA EMISJI CO 2 ZAWARTE W POLSKICH SEAPACH Termomodernizacja obiektów publicznych i prywatnych Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (głównie energii słonecznej, biomasy i biogazu) Modernizacja oświetlenia publicznego Modernizacja sieci centralnego ogrzewania Monitoring zużycia energii w obiektach użyteczności publicznej Edukacja energetyczna obywateli

Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć Energie Cités zostało pierwszą w Polsce Strukturą Wspierającą Porozumienie Burmistrzów. 24 kwietnia 2009 roku w Brukseli podczas międzynarodowej konferencji, która zgromadziła ponad 400 uczestników z całej Europy, Zbigniew Michniowski, Prezes Zarządu Stowarzyszenia podpisał umowę o partnerstwie pomiędzy Dyrekcją Generalną ds. Energii i Transportu Komisji Europejskiej a Stowarzyszeniem Gmin Polska Sieć Energie Cités.

ZOBOWIĄZANIA STOWARZYSZENIA JAKO ORGANIZACJI WSPIERAJĄCEJ Promocja Porozumienia Burmistrzów oraz miast i gmin sygnatariuszy na szczeblu krajowym i europejskim Publiczne uznanie Porozumienia Burmistrzów za kluczowy element swojej polityki Utrzymywanie kontaktu z sygnatariuszami Porozumienia oraz ułatwienie wymiany doświadczeń pomiędzy miastami i gminami sygnatariuszami i kandydatami Pośredniczenie w kontaktach między miastami i gminami sygnatariuszami i kandydatami a Biurem Porozumienia Burmistrzów w Brukseli Pomoc miastom i gminom sygnatariuszom w wypełnianiu zobowiązań wynikających z podpisania Porozumienia Burmistrzów (opracowywanie SEAP, organizacja Dni Energii) Pomoc w identyfikacji imprez, podczas których można promować Porozumienie Burmistrzów Informowanie na bieżąco o nowych wydarzeniach związanych z Porozumieniem

PROJEKTY WSPIERAJĄCE SYGNATARIUSZY POROZUMIENIA BURMISTRZÓW 1. Porozumienie Burmistrzów dla poprawy klimatu ENERGY FOR MAYORS maj 2010 maj 2013 2. Budowanie sieci na rzecz Porozumienia Burmistrzów NET COM czerwiec 2011 listopad 2013 3. Apetyt na klimat ekologiczne menu polskich gmin wrzesień 2011 marzec 2013

PROJEKTY WSPIERAJĄCE SYGNATARIUSZY POROZUMIENIA BURMISTRZÓW 4. Budowanie kompetencji i wymiana doświadczeń w zakresie strategii zrównoważonego rozwoju energetycznego w miastach kwiecień 2012 marzec 2014 5. Pomiary i wymiana danych pomiędzy zakładami energetycznymi a gminami na rzecz Porozumienia Burmistrzów MESHARTILITY marzec 2012 - luty 2015

INNE PROJEKTY REALIZOWANE NA RZECZ OCHRONY KLIMATU 1. Zrównoważone i efektywne wykorzystanie energii na obszarach wiejskich VIS NOVA maj 2011 sierpień 2014 Współfinansowanie 2. Regionalne strategie dla świadomych energetycznie gmin RENERGY styczeń 2012 grudzień 2014 Współfinansowanie 3. Ogród nad głową - czyli szwajcarskie zielone dachy i żyjące ściany modelem i inspiracją dla innowacyjnych działań polskich samorządów na rzecz oszczędności energii i ochrony klimatu Współfinansowanie maj 2011 sierpień 2014

Apetyt na klimat ekologiczne menu polskich gmin wrzesień 2011 marzec 2013 Koordynator: Dofinansowanie: Beneficjenci: Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć Energie Cités Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej polskie gminy kandydaci oraz sygnatariusze Porozumienia Burmistrzów oraz wszyscy mieszkańcy tych gmin

Działania Seminarium dla gmin polski i europejski kontekst zrównoważonego zarządzania energią i ochrony klimatu na poziomie lokalnym Warsztaty dla gmin praktyczne aspekty wdrażania Porozumienia Burmistrzów i zrównoważonego gospodarowania energią w gminie Międzynarodowe warsztaty dla gmin europejski energetyczny okrągły stół Dni Energii w gminach kształtowanie postaw ekologicznych społeczeństwa Kampania edukacyjno-promocyjna Planowane rezultaty 24 zaplanowane inwestycje pro-ekologiczne 23 gminy wypromowane na arenie międzynarodowej 15 nowych sygnatariuszy Porozumienia Burmistrzów 8 Planów na rzecz zrównoważonej energii 2 nowe Struktury Wspierające 1 gmina wdrażająca System Zarządzania Energią EMS (EN 16001)

WYSTAWA DOBRA ENERGIA Stowarzyszenie przygotowało wystawę promującą sygnatariuszy Porozumienie Burmistrzów prezentowaną całej Polsce Niepołomice, 2-5.02.2011 Gdańsk, 24.02.2011 Poznań, 23.03.2011 Kraków, 11-12.04.2011 Warszawa, 5-6.05.2011 Warszawa, PKiN, 24.05-7.06.11 Bielsko-Biała, 12-13.09.2011 Dzierżoniów, 23-25.09.2011 Kraków, 14-15.11.2011 Warszawa, 7.12.2011 Bydgoszcz, 23-25.03.2012 Katowice, 23-24.04.2012 Jasło, 17-21.05.2012 Warszawa 25.05.2012 Laszki, 26.08 30.09.2012 Warszawa, 29.10.2012

Europejska Sieć Centrów Edukacyjnych (EURONET 50/50) maj 2009 maj 2012 r., Koordynator: Dofinansowanie: Partnerzy: Cel: Prowincja Barcelona, ES Inteligentna Energia Europa, UE Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć Energie Cités oraz 7 partnerów z 7 innych krajów wsparcie walki ze zmianami klimatycznymi poprzez edukację energetyczną najmłodszych oraz utworzenie europejskiej sieci szkół oszczędzających energię i inne zasoby. Beneficjenci: 50 szkół z 9 krajów europejskich,w tym 11 szkół z Polski

Idea projektu EURONET 50/50 Cel: zaangażowanie uczniów w proces zarządzania energii w szkołach poprzez wprowadzenie w nich tzw. metodologii 50/50 utworzenie europejskiej sieci szkół oszczędzających energię i podejmujących walkę ze zmianami klimatycznymi Grupa docelowa: szkoły podstawowe z różnych krajów europejskich, dzieci 10 12 lat Lider: Partnerzy: Współfinansowanie:

Metodologia 50/50 Podział korzyści ekonomicznych wynikających z oszczędzania energii pomiędzy szkoły i władze lokalne 50% kwoty zaoszczędzonej dzięki zastosowaniu przez uczniów i nauczycieli środków efektywności energetycznej jest wypłacane szkołom drugie 50% będzie stanowiło oszczędności dla władz lokalnych, które płacą rachunki Lider: Partnerzy: Współfinansowanie:

Każdy wygrywa! szkoły uzyskają dodatkowe środki finansowe (np. Szkoła Podstawowa nr 13 w Bielsku-Białej w 2. roku realizacji projektu zaoszczędziła 31 026,01 zł) władze lokalne ograniczą swoje wydatki na energię szkoły efektywne energetycznie przyczynią się do osiągnięcia lokalnych celów związanych z wykorzystaniem energii i ochroną klimatu Lider: Partnerzy: Współfinansowanie:

Na przełomie kwietnia / maja 2013 r. Stowarzyszenie rozpoczyna realizację drugiej edycji projektu o akronimie EURONETΣ 50/50. Uczniowie kolejnych 100 polskich szkół podejmą się ograniczenia zużycia energii w swoich szkołach!!!

Dofinansowanie Szwajcarsko-Polski Program Współpracy Budżet 875 724 PLN Realizacja maj 2012 maj 2014 49

Lider Projektu Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć Energie Cités Partnerzy projektu Uniwersytet Nauk Stosowanych w Zurichu (ZHAW) Zürcher Hochschule für Angewandte Wissenschaften Polskie Stowarzyszenie Dachy Zielone (PSDZ) z Wrocławia 50

Uczestnicy projektu 12 gmin będących członkami Stowarzyszenia Gmin Polska Sieć Energie Cités i sygnatariuszami Porozumienia Burmistrzów Bielawa Bielsko-Biała Bydgoszcz Dąbrowa Górnicza Dzierżoniów Ełk Kościerzyna Niepołomice Piaseczno Raciechowice Warszawa Władysławowo beneficjenci kampanii informacyjno-promocyjnej w mediach i na portalach internetowych 51

Cel projektu Przekazanie polskim gminom know-how i najlepszych szwajcarskich praktyk w wykorzystaniu zielonych dachów oraz żyjących ścian do: redukcji emisji CO 2 zwiększenia energooszczędności budynków retencji wody opadowej dla oszczędności energii w systemach ściekowych odtwarzania strat powierzchni zielonej związanej z intensywną zabudową 52

Działania Opracowanie i dystrybucja materiałów edukacyjnych i informacyjnych wraz z kampanią promocyjną Wyjazd studyjny do Szwajcarii ( państwa zielonych dachów i ścian ) Opracowanie poradnika dla gmin nt. zielonych dachów i żyjących ścian Dwie konferencje ogólnopolskie (inauguracyjna i zamykająca projekt) Warsztaty dla gmin nt. zielonych dachów i żyjących ścian Dni Zielonych Dachów w 12 gminach 53

Harmonogram działań Zarządzanie: 05.2012 05.2014 Materiały edukacyjne, informacyjne i promocyjne: 05.2012 05.2014 Wyjazd studyjny do Szwajcarii: 09.2012 Poradnik dla gmin nt. zielonych dachów/żyjących ścian: 01.2013 Konferencja inauguracyjna: 01.2013 Warsztaty dla gmin nt. zielonych dachów/żyjących ścian: 01 05.2013 Dni Zielonych Dachów w 12 gminach: 06.2013 05.2014 Kampania informacyjno-promocyjna: 05.2012 05.2014 Konferencja zamykająca: 05.2014 54

Główne rezultaty projektu 12 gmin członkowskich Stowarzyszenia Gmin Polska Sieć Energie Cités, sygnatariuszy Porozumienia Burmistrzów, włącza projekty ogrodów na dachach i żyjących ścian do swoich Planów działań na rzecz zrównoważonej energii i aktywizuje wokół tej inicjatywy społeczności lokalne organizując gminne Dni Zielonych Dachów 3 z 12 gmin opracowują modelowe koncepcje żyjących ścian i ogrodów na dachach dla wybranych budynków komunalnych (po jednym budynku w każdej gminie) 55

Główne rezultaty projektu 3 opracowane w ramach projektu modelowe koncepcje ogrodów na dachach i żyjących ścian zostają wypromowane na forum europejskim jako wzorce doskonałości dla miast sygnatariuszy Porozumienia Burmistrzów wielostronne porozumienie o kontynuacji współpracy podpisane przez Partnerów projektu i uczestniczące w nim polskie gminy działania w celu otwarcia na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu kierunku studiów podyplomowych lub innych kursów dotyczących ogrodów na dachach i żyjących ścian 56

Korzyści ekonomiczne i ekologiczne zwiększenie partycypacji społecznej i integracji gminnych społeczności poprzez wspólne zakładanie zielonych dachów i żyjących ścian na budynkach mieszkalnych, publicznych (szkoły, szpitale, urzędy), gospodarczych (garaże, parkingi) czy supermarketach stanowi alternatywę dla tradycyjnej termomodernizacji, wykonywanej często przez obce (spoza rodzimego rynku) firmy i prowadzącej do nieestetycznej uniformizacji osiedli oraz niszczenia lokalnych siedlisk ptaków itp. 57

Korzyści ekonomiczne i ekologiczne 20-30% oszczędności energii w porównaniu z dachami konwencjonalnymi dostępność niskonakładowej technologii poprawy energooszczędności budynków (dachy ekstensywne) jako optymalnego rozwiązania dla gmin wobec kryzysu i zakazu przekraczania 60% granicy zadłużenia, zgodnie z Ustawą o finansach publicznych (2011); łagodzenie efektu wysp ciepła (emisja ciepła przez samochody, budynki, nawierzchnie dróg): wilgoć z dachowej/ściennej roślinności pochłania ciepło ochładzając otoczenie; 58

Korzyści ekonomiczne i ekologiczne absorpcja wody deszczowej i ograniczenie powodzi: dachowa i ścienna roślinność działa jak gąbka, łagodzi gwałtowny odpływ, odciąża system kanalizacyjny oraz filtruje/oczyszcza deszczówkę odprowadzaną do rzek najczęściej bez oczyszczania; edukacja na temat odtwarzania utraconej wskutek urbanizacji powierzchni zielonej, tworzenia miejsc wypoczynku, odbudowy ekosystemów (ptaki, rośliny, owady), uprawy roślin ozdobnych i konsumpcyjnych, nowych wzorców konsumpcji tj. zapotrzebowania społecznego na architekturę ekologiczną; większe zapotrzebowanie społeczne na architekturę ekologiczną 59

Materiały edukacyjne, informacyjne i promocyjne 10 000 ulotek 4 100 szt. broszur 12 roll-upów 1 500 szt. materiałów promocyjnych 60

www.ogrodnadglowa.pl 61

Poradnik dla gmin Kompendium wiedzy i zbiór przykładów dotyczących zakładania oraz pielęgnacji zielonych dachów i żyjących ścian, a także informacji w jaki sposób zielone dachy i żyjące ściany przyczyniają się do ochrony klimatu, oszczędzania energii i ograniczenia spływu wód opadowych z dachów. 62

Wyjazd studyjny do Szwajcarii W dniach 10-14 września 2012 r. odbyła się podróż studyjna do Szwajcarii w celu obejrzenia najbardziej znanych budynków z zielonymi dachami i ścianami oraz ośrodka badawczego Centrum Wiedzy o Dachach Zielonych Uniwersytetu Nauk Stosowanych w Zurychu. 63

Wyjazd studyjny do Szwajcarii Uczestnicy poznali osiągnięcia Bazylei (gdzie ok. 25% pow. dachowej pokryte jest roślinnością) i Zurichu (którego dachowe plantacje orchidei i podziemne osiedla zachwycają ekologów) oraz uczyli się, jak realizować takie inicjatywy na swoim terenie. 64

Wyjazd studyjny do Szwajcarii Niepołomice stawiają na innowację. Po instalacjach solarnych, pompach ciepła, fotowoltaice i ogniwie wodorowym czas na zielone dachy i żyjące ściany. To kwestia najbliższej przyszłości Stanisław Nowacki Główny Specjalista ds. Energetyki NIEPOŁOMICE Zielone dachy i ściany sprawiają, że życie w centrach miast staje się komfortowe a miasto bardziej atrakcyjne Beata Jaromin-Kapusta Projektant krajobrazu, BIELSKO-BIAŁA 65

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ! Maria Stankiewicz Dyrektor Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć Energie Cités 31-016 Kraków, ul. Sławkowska 17 tel./faks: +48 12 429 17 93 e-mail: biuro@pnec.org.pl