PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA ZWIĄZKU GMIN DORZECZA WISŁOKI

ZWIĄZEK GMIN D ORZECZA WISŁOKI ZWIĄZEK GMIN DORZECZA WISŁOKI ul. Konopnickiej 82 38-200 JASŁO tel./fax 013 445-85-54 tel. 013 446 80-19 e-mail: wisloka@karpaty.pl PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA ZWIĄZKU GMIN DORZECZA WISŁOKI OPINIA MIESZKAŃCÓW GMIN NALEŻĄCYCH DO ZWIĄZKU GMIN DORZECZA WISŁOKI NA TEMAT STANU ŚRODOWISKA NATURALNEGO Kraków, grudzień 2004

OPINIA MIESZKAŃCÓW GMIN NALEŻĄCYCH DO ZWIĄZKU GMIN DORZECZA WISŁOKI NA TEMAT STANU ŚRODOWISKA NATURALNEGO RAPORT Z BADAŃ Miasto Jasło i gminy: Brzyska, Dębowiec, Jasło, Kołaczyce, Krempna, Nowy Żmigród, Osiek Jasielski, Skołyszyn, Tarnowiec, Chorkówka, Jedlicze, Brzostek, Czarna, Pilzno, Żyraków, Sękowa Kraków, grudzień 2004 1

Zespół autorski: Program ochrony środowiska: Jacek Godyń Barbara Nawrot Jadwiga Pauli Wilga Stefan Gawroński Adam Kałucki Plan gospodarki odpadami: Ewa Kalinowska Artur Bielaszka Jacek Kawala Zbigniew Grabowski ul. Szpitalna 40, 31-024 Kraków tel. (0 12) 429-40-31, fax (0 12) 429-40-65 e-mail: lemtech@lemtech.krakow.pl internet: www.lemtech.krakow.pl 2

Spis treści Wstęp... 4 Charakterystyka próby... 5 Stan środowiska naturalnego... 8 Zmiany stanu środowiska naturalnego... 10 Zagrożenia... 13 Uciążliwości odczuwane przez mieszkańców... 16 Inwestycje i działania proekologiczne... 18 Opłaty... 20 Składowisko odpadów komunalnych... 21 Gospodarka odpadami komunalnymi... 23 Media o zagospodarowaniu odpadów... 25 Kwestionariusz... 27 3

WSTĘP W ramach prac nad Programem ochrony środowiska oraz planem gospodarki odpadami dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki na lata 2005-2008 z perspektywą na lata 2009-2012 została przeprowadzona ankietyzacja mieszkańców gmin należących do Związku. Celem badań było poznanie ich opinii na temat stanu środowiska naturalnego dorzecza. W badaniach, trwających od 4 maja do 14 czerwca 2004, wzięły udział 792 osoby, reprezentujące każdą z gmin Związku (Jasło, Brzostek, Brzyska, Chorkówka, Czarna, Dębowiec, Jasło, Jedlicze, Kołaczyce, Krempna, Nowy Żmigród, Osiek Jasielski, Pilzno, Sękowa, Skołyszyn, Tarnowiec, Żyraków). Liczba ankietowanych odpowiada 0,39% ogółu mieszkańców wszystkich gmin. Większość kwestionariuszy została wypełniona przez rodziców dzieci uczęszczających do losowo wybranych szkół podstawowych oraz gimnazjalnych z terenu całego dorzecza (udział w badaniach zaproponowano 17 placówkom oświatowym, po jednej z każdej gminy). Do szkół trafiło po 70 ankiet, z pismami od władz Związku Gmin Dorzecza Wisłoki oraz LEMTECH Konsulting, z prośbą o ich wypełnienie i odesłanie pod adresem firmy prowadzącej badania. Oprócz tego ankiety trafiały do mieszkańców za pośrednictwem urzędów gmin. Na stronach internetowych Związku, w części poświęconej pracom nad programem i planem, udostępniony został kwestionariusz w wersji interaktywnej (www.wisloka.karpaty.pl/html/inne/index.htm). 4

CHARAKTERYSTYKA PRÓBY WIEK ORAZ PŁEĆ Badani zostali podzieleni na sześć grup wiekowych, przyjmując 18 lat za dolną granicę (18-24, 25-30, 31-40, 41-50, 51-60, powyżej 60). Zdecydowanie najliczniej (39%) są reprezentowane osoby w wieku 31-40 lat, a aż jedną trzecią tej grupy stanowią 40-latkowie. Powodem tego jest, prawdopodobnie, założony sposób pobierania próby, polegający na włączeniu do ankietyzacji rodziców dzieci ze szkół podstawowych i gimnazjów, a z tego źródła, jak już wcześniej wspomniano, pochodzi większość kwestionariuszy. Tymi samymi powodami można wytłumaczyć znaczną nadreprezentację kobiet (69%) w ogólnej liczbie badanych. Ich udział procentowy w grupie wiekowej 31-40 wzrasta aż do 75%. Najwidoczniej to matki częściej pomagają swoim dzieciom odrabiać zadania domowe, a tak z pewnością została potraktowana ankieta. Rys. 1. Podział ankietowanych ze względu na wiek wiek [lata] 18-24 5% 25-30 12% 31-40 39% 41-50 32% 51-60 10% 61+ 2% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 5

WYKSZTAŁCENIE Rys. 2. Podział ankietowanych ze względu na wykształcenie wyższe 29% podstawowe 5% średnie 66% Pod nazwą średnie kryją się mieszkańcy posiadający wykształcenie średnie oraz zawodowe, stanowiący łącznie dwie trzecie badanych. 29% kwestionariuszy wypełnili mieszkańcy dorzecza legitymujący się wykształceniem wyższym. Tak wysoki procent najlepiej wykształconej części społeczności lokalnej można wytłumaczyć większą jej otwartością na tego typu badania (z pewnością nie bez znaczenia pozostaje tematyka, jakiej poświęcona była ankietyzacja). Istnieją duże różnice w procentowym udziale osób z wyższym wykształceniem wśród ankietowanych z poszczególnych gmin, na przykład dla Jasła będzie to 50%, Jedlicza 35%, a Pilzna 7%. 6

MIEJSCE ZAMIESZKANIA Rys. 3. Podział ankietowanych ze względu na miejsce zamieszkania Żyraków 6% Tarnowiec 7% Skołyszyn 9% Sękowa 7% Pilzno 11% Osiek Jasielski 6% Nowy Żmigród Krempna 3% 3% Kołaczyce 4% Jedlicze 8% Jasło* 14% Dębowiec 6% Czarna 5% Chorkówka 3% Brzyska Brzostek 4% 4% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% * miasto i gmina Każda z gmin ma swój udział wśród respondentów, najliczniejszy mieszkańcy Jasła (miasta i gminy) 14% oraz Pilzna 11%, natomiast 3-procentowy osoby z Chorkówki, Krempnej oraz Nowego Żmigrodu. Zdecydowana większość badanych mieszka w domach jednorodzinnych (86%), a w przypadku Kołaczyc i Chorkówki nawet 100%. Jasło ma najwyższy, ze wszystkich gmin, procent ankietowanych, którzy zaznaczyli odpowiedź zabudowa wielorodzinna (38%). 7

STAN ŚRODOWISKA NATURALNEGO Pierwsze pytanie dotyczyło określenia stanu środowiska naturalnego w gminie respondenta. Do wyboru była jedna z czterech odpowiedzi: dobry, średni, zły i nie wiem. Rys. 4. Odpowiedzi na pytanie pierwsze: Jaki jest stan środowiska naturalnego w gminie? nie wiem 8% dobry 11% zły 18% średni 63% Zdaniem 63% badanych stan środowiska w ich gminach jest średni, a co dziewiąty zapytany odpowiedział, że dobry. Tego zdania jest 10% kobiet oraz 15% mężczyzn. Rys. 5. Różnice pomiędzy grupami wiekowymi w ocenie stanu środowiska naturalnego gminy wiek [lata] 18-24 11% 54% 26% 9% 25-30 12% 62% 17% 9% 31-40 11% 66% 17% 6% 41-50 11% 64% 17% 8% 51-60 19% 56% 19% 6% 61+ 6% 69% 6% 19% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% dobry średni zły nie wiem Największe różnice w ocenie czystości środowiska naturalnego pojawiły się pomiędzy najmłodszymi badanymi, a osobami w wieku 51-60 lat. Pierwsza grupa surowiej ocenia stan środowiska, przyznając 11% głosów odpowiedzi dobry, a 26% zły. W przypadku starszych respondentów wyniki te wyglądają następująco: 6% oraz 6%. Opinie mieszkańców dorzecza 8

Wisłoki w wieku od 25 do 50 lat są do siebie dosyć zbliżone (dobry 11-12%, średni 62-66%, zły 17%). Największy procent osób niezdecydowanych (19%) oraz tych, którzy na kwestionariuszu wybrały odpowiedź średni (69%), jest wśród najstarszych ankietowanych. Rys. 6. Różnice w ocenie stanu środowiska naturalnego pomiędzy mieszkańcami poszczególnych gmin Żyraków 2% 65% 25% 8% Tarnowiec 2% 54% 30% 14% Skołyszyn 11% 63% 22% 4% Sękowa 31% 50% 8% 11% Pilzno 11% 54% 28% 7% Osiek Jasielski 5% 75% 18% 2% Nowy Żmigród 4% 70% 15% 11% Krempna 46% 42% 4% 8% Kołaczyce 14% 79% 7% Jedlicze 6% 63% 18% 13% Jasło* 13% 67% 11% 9% Dębowiec 2% 72% 20% 6% Czarna 7% 71% 15% 7% Chorkówka 25% 57% 4% 14% Brzyska 17% 70% 13% Brzostek 10% 67% 23% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% * miasto i gmina dobry średni zły nie wiem Zdecydowanie najmniej zastrzeżeń do środowiska naturalnego mają mieszkańcy trzech najdalej na południe wysuniętych gmin dorzecza: Sękowa, Chorkówki i Krempna. Zwłaszcza w tej trzeciej gminie procent głosów dobrze oceniających stan środowiska jest wysoki i wynosi 46%, tylko co dwudziesty piąty mieszkaniec Krempnej jest odmiennego zdania. Tak niewielu pesymistów zanotowano jeszcze tylko w Chorkówce, przy 25% wskazań na odpowiedź dobry. Ankietowani z pozostałych gmin byli już znacznie bardziej krytyczni w swych ocenach. Tylko jeden na pięćdziesięciu badanych z Tarnowca, Żyrakowa oraz Dębowca określił stan środowiska jako dobry. W Tarnowcu uzyskano zresztą największy procent odpowiedzi zły (30%). 9

ZMIANY STANU ŚRODOWISKA NATURALNEGO Do badanych należało określenie stopnia, w jakim w ciągu ostatnich pięciu lat zmienił się stan środowiska naturalnego gmin. Ankietowani mogli wybrać jedną z następujących odpowiedzi: lepszy, nie uległ zmianie, zły oraz nie wiem. Rys. 7. Odpowiedzi na pytanie drugie: Jaki jest stan środowiska w porównaniu z minionym okresem 5 lat? nie wiem 10,0% nie uległ zmianie 26,5% lepszy 51,5% gorszy 12,0% Przeszło połowa ankietowanych pozytywnie ocenia zmiany, jakim uległo środowisko naturalne, zdaniem co czwartego nic w tym zakresie w ciągu ostatniego 5-lecia się nie zmieniło, a 12% dostrzega pogorszenie sytuacji. 10

Rys. 8. Ocena zmian środowiska naturalnego w ciągu ostatnich 5 lat (różnice pomiędzy gminami) Żyraków 34% 44% 16% 6% Tarnowiec 25% 46% 14% 15% Skołyszyn 47% 34% 15% 4% Sękowa 65% 8% 10% 17% Pilzno 46% 31% 10% 13% Osiek Jasielski 54% 28% 14% 4% Nowy Żmigród 44% 26% 15% 15% Krempna 76% 8% 8% 8% Kołaczyce 68% 14% 11% 7% Jedlicze 45% 20% 25% 10% Jasło* 60% 19% 5% 16% Dębowiec 54% 29% 6% 11% Czarna 73% 12% 5% 10% Chorkówka 75% 14% 4% 7% Brzyska 60% 30% 10% Brzostek 31% 53% 13% 3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% * miasto i gmina lepszy nie uległ zmianie gorszy nie wiem W siedmiu gminach otrzymano mniej niż 50% odpowiedzi lepszy, najniższy wynik uzyskano w Tarnowcu (25%), nieco lepszy w Brzostku (31%) oraz Żyrakowie (34%). Co czwarty jedliczanin, który wziął udział w badaniach, uważa, że stan środowiska w jego gminie uległ pogorszeniu. Znacznie lepsze nastroje społeczne zanotowano w Krempnej i Chorkówce, gdzie trzy czwarte respondentów dostrzega poprawę środowiska naturalnego, a tylko 4-8% jest odmiennego zdania. Interesujący jest przypadek gminy Dębowiec, której ankietowani mieszkańcy z jednej strony bardzo surowo ocenili stan środowiska (2% odpowiedzi dobry, przy 20% zły), natomiast z drugiej dostrzegli w ostatnich latach pozytywne zmiany (54% odpowiedzi lepszy, 6% gorszy). 11

Rys. 9. Ocena zmian środowiska naturalnego w ciągu ostatnich 5 lat (różnice pomiędzy grupami wiekowymi) wiek [lata] 18-24 43% 34% 14% 9% 25-30 49% 24% 14% 13% 31-40 53% 27% 9% 11% 41-50 53% 23% 14% 10% 51-60 58% 25% 13% 4% 61+ 56% 31% 13% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% lepszy nie uległ zmianie gorszy nie wiem Wśród wszystkich grup wiekowych najmłodsi respondenci wykazali się najbardziej krytycznymi sądami o zmianach w środowisku naturalnym, 43% głosów oddanych na odpowiedź lepszy, to wynik o 8,5 procent niższy od średniej dla całego grona ankietowanych. Najwyższy rezultat uzyskali respondenci między 51 a 60 rokiem życia (58%), w tej grupie było także najmniej osób niezdecydowanych. W żadnym z kwestionariuszy wypełnionych przez mieszkańców posiadających więcej niż 60 lat nie pojawiło się wskazanie na odpowiedź gorszy. 12

ZAGROŻENIA Ankietowanych poproszono o określenie zagrożeń dla środowiska naturalnego gminy, którą zamieszkują. Każda z propozycji została oceniona według 4-stopniowej skali, do wyboru były następujące stopnie zagrożenia: duże, średnie, małe, żadne. Tab. 1. Odpowiedzi na pytanie trzecie: Jakie według Pani/Pana zagrożenie dla środowiska naturalnego Gminy powodują: a) odprowadzanie nie oczyszczonych ścieków do wód i ziemi duże 60% średnie 25% małe 11% żadne 4% b) zanieczyszczenie odpadami duże 44% średnie 36% małe 17% żadne 3% c) dzikie wysypiska śmieci duże 47% średnie 30% małe 19% żadne 4% d) zanieczyszczenie powietrza przez transport samochodowy duże 24% średnie 42% małe 27% żadne 7% e) zanieczyszczenie powietrza przez przemysł duże 21% średnie 25% małe 31% żadne 23% f) zanieczyszczenie powietrza przez paleniska domowe duże 13% średnie 35% małe 43% żadne 9% g) zanieczyszczenie dróg i ulic duże 16% średnie 40% małe 38% żadne 6% h) hałas drogowy duże 19% średnie 36% małe 31% żadne 14% 13

i) zanieczyszczone rzeki i zbiorniki powierzchniowe duże 35% średnie 37% małe 21% żadne 7% j) niedostateczna świadomość ekologiczna społeczeństwa duże 36% średnie 41% małe 18% żadne 5% k) niedostateczna kontrola i słaba egzekucja przestrzegania przepisów duże 33% średnie 40% małe 21% żadne 6% l) bezodpływowe przydomowe zbiorniki na ścieki (szamba) duże 32% średnie 35% małe 27% żadne 6% m) stosowane w rolnictwie nawozy sztuczne duże 16% średnie 42% małe 33% żadne 9% n) istniejące duże obiekty służące do hodowli zwierząt duże 8% średnie 23% małe 33% żadne 36% Z możliwości wskazania innych zagrożeń, oceniając jednocześnie ich wpływ na środowisko, skorzystało 3% ankietowanych. Oto wszystkie propozycje (w nawiasach podano liczbę wskazań): spalanie opon, gumy, plastiku (4) wypalanie traw i łąk (3) pokrycia dachowe eternit, azbest (2) Rafineria (2) zanieczyszczenie przez kominy fabryczne (2) ścieki płynące przy drodze i spływające do rowów (2) brak kanalizacji ogólnej (1) brak koszy na śmieci (1) brak zbiorników na ścieki (1) CO na paliwo stałe (1) składowisko nie posiadające odpowiednich zabezpieczeń wg WIOŚ (1) spalarnia w Rafinerii Jedlicze (1) środki ochrony roślin (1) 14

wyrąb drzew na opał (1) zagrożenia przez powódź (1) zanieczyszczone rowy przydrożne (1) źle funkcjonująca oczyszczalnia (1) Dzięki skorzystaniu z zasady, polegającej na przypisaniu każdej z czterech odpowiedzi określonej liczby punktów (duże 6 pkt, średnie 4 pkt, małe 2 pkt, żadne 0 pkt), zestawienie zyskuje na przejrzystości. Poszczególne propozycje, po zliczeniu punktów i podzieleniu ich przez liczbę ankietowanych, uzyskiwały wskaźnik oceny. Tab. 2. Lista zagrożeń ułożona według wartości wskaźnika Lista zagrożeń Wskaźnik (w skali od 6 do 0) a) odprowadzanie nie oczyszczonych ścieków do wód i ziemi 4,84 b) zanieczyszczenie odpadami 4,41 c) dzikie wysypiska śmieci 4,37 j) niedostateczna świadomość ekologiczna społeczeństwa 4,14 i) zanieczyszczone rzeki i zbiorniki powierzchniowe 4,02 k) niedostateczna kontrola i słaba egzekucja przestrzegania przepisów 3,99 l) bezodpływowe przydomowe zbiorniki na ścieki (szamba) 3,83 d) zanieczyszczenie powietrza przez transport samochodowy 3,65 g) zanieczyszczenie dróg i ulic 3,29 m) stosowane w rolnictwie nawozy sztuczne 3,27 h) hałas drogowy 3,17 f) zanieczyszczenie powietrza przez paleniska domowe 3,03 e) zanieczyszczenie powietrza przez przemysł 2,86 n) istniejące duże obiekty służące do hodowli zwierząt 2,04 Żadne z zagrożeń nie uzyskało wyniku powyżej 5 punktów, co może świadczyć o tym, iż ogólny obraz środowiska naturalnego gminy w oczach respondentów nie wygląda najgorzej. Na pierwszym miejscu znalazło się odprowadzanie nie oczyszczonych ścieków do wód i ziemi. Aż 85% badanych z Dębowca oraz 75% z Kołaczyc określiło to zagrożenie jako duże. Bezpośredni związek z tym zagrożeniem mają dwa inne, które znalazły się na 5 i 7 miejscu listy, czyli zanieczyszczone rzeki i zbiorniki powierzchniowe oraz bezodpływowe przydomowe zbiorniki na ścieki (szamba). Na zanieczyszczenie odpadami najbardziej uskarżają się mieszkańcy Kołaczyc (68% wskazań na odpowiedź duże) oraz Pilzna (56%). Hałas drogowy oraz zanieczyszczenie powietrza przez transport samochodowy to problemy najbardziej odczuwalne w gminie i mieście Jasło. 15

UCIĄŻLIWOŚCI ODCZUWANE PRZEZ MIESZKAŃCÓW Ankietowanych mieszkańców dorzecza Wisłoki poproszono o określenie stopnia, w jakim odczuwają oni uciążliwość zjawisk związanych z korzystaniem ze środowiska naturalnego (według tej samej co poprzednio 4-stopniowej skali). Tab. 3. Odpowiedzi na pytanie czwarte: W jakim stopniu odczuwa Pani/Pan następujące uciążliwości: a) zanieczyszczenia powietrza (z kominów) duże 16% średnie 37% małe 33% żadne 14% b) zanieczyszczenia powietrza komunikacyjnego (od środków transportu) duże 17% średnie 38% małe 34% żadne 11% c) hałasu komunikacyjnego duże 16% średnie 33% małe 35% żadne 16% d) hałasu przemysłowego duże 5% średnie 19% małe 33% żadne 43% e) zanieczyszczenia terenów zielonych duże 14% średnie 33% małe 42% żadne 11% f) brudu i śmieci na drogach i ulicach duże 24% średnie 38% małe 31% żadne 7% 16

g) spalania śmieci przez mieszkańców w piecach domowych duże 20% średnie 34% małe 35% żadne 11% h) braku w najbliższym sąsiedztwie zamieszkania urządzonych zielonych terenów rekreacyjnosportowych duże 22% średnie 21% małe 28% żadne 29% i) zagrożenia przez wody powodziowe duże 13% średnie 23% małe 34% żadne 30% j) spowodowaną gromadzeniem ścieków w szambach duże 20% średnie 31% małe 31% żadne 18% Także i tym razem bardzo przydatne przy ocenie otrzymanych wyników okazało się wprowadzenie punktacji odpowiedzi (duże 6 pkt, średnie 4 pkt, małe 2 pkt, żadne 0 pkt). Oto kolejność odpowiedzi, uwzględniając wskaźnik odpowiedzi: Tab. 4. Lista uciążliwości ułożona według wartości wskaźnika Lista uciążliwości Wskaźnik (w skali od 6 do 0) f) brudu i śmieci na drogach i ulicach 3,58 g) spalania śmieci przez mieszkańców w piecach domowych 3,25 b) zanieczyszczenia powietrza komunikacyjnego (od środków transportu) 3,22 a) zanieczyszczenia powietrza (z kominów) 3,10 j) spowodowaną gromadzeniem ścieków w szambach 3,06 e) zanieczyszczenia terenów zielonych 3,00 c) hałasu komunikacyjnego 2,95 h) braku w najbliższym sąsiedztwie zamieszkania urządzonych zielonych terenów rekreacyjno-sportowych 2,69 i) zagrożenia przez wody powodziowe 2,39 d) hałasu przemysłowego 1,72 17

Najbardziej uciążliwe dla respondentów jest zanieczyszczanie dróg i ulic. Ma to szczególne znaczenie dla mieszkańców miasta i gminy Jasło (26%) oraz Pilzno (36%). Uciążliwe jest również spalanie śmieci przez mieszkańców w domowych piecach, szczególnie w gminach: Pilzno, Jasło, Brzostek oraz Tarnowiec. Wdychanie powietrza zanieczyszczonego przez samochody i autobusy jest najbardziej uciążliwe dla mieszkańców miast (Jasło 31% ankietowanych i Pilzno 29%). Najmniej odczuwają to mieszkańcy Skołoszyna, Krampnej oraz Czarnej. Najpoważniejsze zastrzeżenia do zanieczyszczenia powietrza przez kominy mają natomiast osoby z Jedlicza. Na temat uciążliwości związanej z gromadzeniem ścieków w szambach najsurowiej wypowiedzieli się mieszkańcy Tarnowca (39%) oraz Żyrakowa (27%), a stosunkowo najłagodniej Jedlicza oraz Sękowa. INWESTYCJE I DZIAŁANIA PROEKOLOGICZNE W piątym pytaniu ankietowani zostali poproszeni o wskazanie najwyżej pięciu inwestycji i działań (spośród jedenastu wymienionych), które w pierwszej kolejności należałoby podjąć, by poprawić stan środowiska naturalnego. Tak oto powstała lista najczęstszych odpowiedzi, określona w procentach: Tab. 5. Odpowiedzi na pytanie piąte: Jakie inwestycje i działania należy zrealizować dla poprawy stanu środowiska w gminie w pierwszej kolejności Działania i inwestycje na rzecz środowiska naturalnego Wskazania [%] f) rozbudowa gminnej sieci kanalizacji sanitarnej tak, aby objęła całą Gminę 74 a) edukacja ekologiczna 53 g) budowa gminnej oczyszczalni ścieków 43 j) rozbudowa gminnej sieci wodociągowej tak, aby objęła całą Gminę 42 d) budowa tras rowerowych 39 c) budowa obwodnic drogowych zmniejszających ruch samochodowy w centrum 36 b) realizacja przedsięwzięć chroniących Gminę przed powodzią 35 k) budowa nowego ujęcia wody (nowej stacji uzdatniania wody) 28 e) budowa ścieżek turystycznych 24 h) budowa międzygminnej oczyszczalni ścieków 18 i) budowa indywidualnych (zagrodowych) oczyszczalni ścieków 14 18

Zdecydowanie najwięcej głosów (74%) zdobyła rozbudowa gminnej sieci kanalizacji sanitarnej tak, aby objęła całą Gminę. Takim rozwiązaniem zainteresowani są głównie mieszkańcy Tarnowca (88%), Żyrakowa (88%), Brzostka (87%), Osieka Jasielskiego (86%) oraz Krempnej (85%). W 14 gminach na 16, za realizacją tego zadania opowiedziało się ponad 50% mieszkańców. Na drugim miejscu znalazła się edukacja ekologiczna. Według 53% ankietowanych jednym ze skuteczniejszych sposobów poprawienia stanu środowiska naturalnego poszczególnych miejscowości byłoby zintensyfikowanie edukacji ekologicznej. Tego zdania są głównie osoby ze średnim i wyższym wykształceniem. Trzecie miejsce na liście najważniejszych inwestycji, z 43% oddanych głosów, zajmuje budowa gminnej oczyszczalni ścieków. Potrzebują jej zwłaszcza mieszkańcy Krempnej (85%), Osieka Jasielskiego (82%), Żyrakowa (79%) oraz Nowego Żmigrodu (78%). Za budową miedzygminnej oczyszczalni ścieków opowiedziało się jedynie 18% badanych (przedostatnie miejsce na liście), zaś za budową indywidualnych oczyszczalni 14%. Na kolejnej pozycji znajduje się rozbudowa gminnej sieci wodociągowej tak, aby objęła całą Gminę. Potrzebę taką odczuwają zwłaszcza mieszkańcy Chorkówki (79%), Brzostka (63%) oraz Nowego Żmigrodu (55%). Jak widać realizacja zadań wodociągowo-kanalizacyjnych jest zdecydowanie zadaniem priorytetowym na terenie analizowanego Związku Gmin. Budowy tras rowerowych domaga się 41% kobiet i 35% mężczyzn. Różnicę tę można wytłumaczyć większą dbałością reprezentantek płci pięknej o bezpieczeństwo swoje i dzieci podczas jazdy na rowerze poprzez unikanie ruchliwych dróg i skrzyżowań. Dla 36% badanych jednym z podstawowych działań na rzecz ochrony środowiska jest budowa obwodnic drogowych, zmniejszających ruch drogowy w centrum. Jest to szczególnie ważne dla osób zamieszkujących miasta (Pilzno 84% oraz Jasło 72%). Realizacja przedsięwzięć chroniących poszczególne gminy przed powodzią znalazła się na 7 miejscu (około 35% badanych osób). Żywiołu najbardziej obawiają się osoby w wieku do 24 lat (40%) oraz od 41 do 50 lat (38%), najmniej osoby w wieku od 51 do 60 lat (27%). Za budową nowego ujęcia wody (nowej stacji uzdatniania wody) opowiedziało się 28% ankietowanych. Są to przede wszystkim mieszkańcy Dębowca (54%) oraz Sękowa (52%). 19

OPŁATY Do respondentów należało udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy poprawa stanu środowiska naturalnego musi oznaczać podwyższenie opłat za wodę, ścieki i odpady. Rys. 10. Odpowiedzi na pytanie szóste: Czy poprawa stanu środowiska musi wiązać się z ponoszeniem przez mieszkańców zwiększonych opłat za wodę, ścieki i odpady? Nie wiem 14% Tak 21% Nie 65% Około 65% osób uczestniczących w badaniach wypowiedziało się przeciwko podnoszeniu opłat. W grupie tej przeważają osoby w wieku 31-40 lat (41%). Wśród akceptujących podwyższone opłaty (21%) przeważają osoby w wieku od 31 do 50 lat (łącznie 62%) po 31% odpowiednio w grupie 31-40 oraz 41-50 lat. Wśród najmłodszych respondentów (wiek do 24 lat) przeważała odpowiedź negatywna (57%). 20

SKŁADOWISKO ODPADÓW KOMUNALNYCH Ankietowanym zadano pytanie o to, czy wiedzą gdzie trafiają odpady komunalne wywożone z ich domów. W kwestionariuszu była rubryka na wpisanie nazwy składowiska odpadów. Rys. 11. Odpowiedzi na pytanie siódme: Czy wie Pani/Pan, gdzie są wywożone odpady z domów. Jeśli tak, to proszę podać gdzie. Tak 36% Nie 64% Większość ankietowanych nie wie, gdzie są wywożone odpady (64%). Zdecydowanie najsłabszą wiedzą na ten temat wykazała się najmłodsza grupa badanych, w której około 63% nie potrafiło poprawnie odpowiedzieć na zadane pytanie. Rys. 12. Odpowiedzi na pytanie siódme: Czy wie Pani/ Pan, gdzie są wywożone odpady z domów (według wykształcenia ankietowanych) wykształcenie wyższe 33% 67% średnie 37% 63% podstawowe 48% 52% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Tak Nie Wraz z wykształceniem maleje niestety znajomość miejsca składowania odpadów, i wynosi ona odpowiednio 48% dla respondentów z wykształceniem podstawowym, 37% ze średnim oraz 33% z wyższym. 21

Rys. 13. Odpowiedzi na pytanie siódme: Czy wie Pani/ Pan, gdzie są wywożone odpady z domów (według poszczególnych gmin) Żyraków 38% 62% Tarnowiec Skołyszyn Sękowa 12% 15% 17% 88% 85% 83% Pilzno Osiek Jasielski Nowy Żmigród 23% 30% 37% 77% 70% 63% Krempna 100% Kołaczyce Jedlicze Jasło* Dębowiec Czarna 29% 23% 20% 17% 37% 71% 77% 80% 83% 63% Chorkówka 71% 29% Brzyska 33% 67% Brzostek 17% 83% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Tak Nie * miasto i gmina Brak odpowiedzi w powyższym zestawieniu potraktowano jako odpowiedź negatywną Najlepszą wiedzą na temat miejsca składowania odpadów wykazali się mieszkańcy Chorkówki (71%). W zdecydowanej większości gmin nie wiadomo, gdzie wywożone są produkowane przez nich odpady. Wyróżnia się tutaj Krempna, w której nie było ani jednej odpowiedzi pozytywnej. 22

GOSPODARKA ODPADAMI KOMUNALNYMI Ankietowanych zapytano, co robią z takimi odpadami jak: papier, szkło, opakowania metalowe, butelki plastikowe PET po napojach oraz odpady zielone. Rys. 14. Odpowiedzi na pytanie ósme: Co ankietowany robi z następującymi odpadami: Rodzaj odpadu papier 51% 5% 17% 27% szkło 10% 36% 54% opakowania metalowe 18% 37% 45% butelki plastikowe PET 8% 39% 53% odpady zielone 15% 13% 66% 6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% spala oddaje do skupu wrzuca do kontenera na śmieci wrzuca do oddzielnego pojemnika wykorzystuje rolniczo wyrzuca na dzikie wysypisko Powyższy rysunek pokazuje, iż najczęściej segregowanym odpadem jest szkło (54%), zaraz po nim plastikowe butelki PET (53%) oraz opakowania metalowe (45%), najrzadziej zaś papier (27%). Papier jest głównie spalany (ponad 50%). Jest to wynikiem posiadania pieców przez przeważającą część mieszkańców Związku (większość miejscowości to wsie). Powstające odpady zielone są przede wszystkim wykorzystywane rolniczo (66%). Niewielka ich część jest wyrzucana na dzikie wysypiska (6%). Do punktów skupu trafia niezbyt duża część produkowanych odpadów. Są to jedynie opakowania metalowe (18%), szkło (10%) oraz papier (5%). 23

Rys. 15. Jaka część odpadów jest segregowana (z podziałem na wiek ankietowanych) wiek [lata] 18-24 25-30 31-40 41-50 51-60 61 + 37% 34% 57% 29% 57% 48% 58% 26% 49% 42% 52% 26% 56% 47% 57% 29% 51% 42% 48% 26% 44% 31% 37% 19% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% papier szkło opakowania metalowe butelki plastikowe PET Młodsze osoby najchętniej segregują odpady. Im wyższy wiek respondentów, tym mniejsza ilość odzyskiwanych surowców wtórnych. Zdecydowanie wyróżnia się tutaj grupa wiekowa od 25 do 30 lat oraz od 41 do 50 lat. Osoby w wieku do 50 lat najczęściej segregują szkło, natomiast starsi butelki plastikowe PET. Najrzadziej segregowanym surowcem wtórnym jest papier, o czym wspomniano we wcześniejszej części opracowania. 24

MEDIA O ZAGOSPODAROWANIU ODPADÓW Ankietę kończy pytanie o to, czy media w wystarczający sposób informują o zagospodarowaniu odpadów. Rys. 16. Odpowiedzi na pytanie dziewiąte: Czy zdaniem Pani/Pana prasa, radio, telewizja w wystarczający sposób informują o zagospodarowaniu odpadów? Brak odpowiedzi 4% Tak 23% Nie 73% Rys. 17. Odpowiedzi na pytanie dziewiąte: Czy zdaniem Pani/Pana prasa, radio, telewizja w wystarczający sposób informują o zagospodarowaniu odpadów (według wieku ankietowanych) wiek [lata] 18-24 31% 69% 25-30 31-40 41-50 51-60 61+ 21% 25% 22% 18% 25% 79% 75% 78% 82% 75% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Tak Nie Brak odpowiedzi w powyższym zestawieniu potraktowano jako odpowiedź negatywną. Jak widać powyżej, 73% mieszkańców Związku odpowiedziało przecząco na zadane pytanie. Za najbardziej niedoinformowanych na temat gospodarki odpadami komunalnymi uważają się 25

osoby w wieku od 51 do 60 lat, tylko 18% z nich odpowiedziało twierdząco. Najkorzystniej o polityce informacyjnej mediów wypowiadała się młodzież (31%), jednak i tak jest to niewielki odsetek. Rys. 18. Odpowiedzi na pytanie dziewiąte: Czy zdaniem Pani/Pana prasa, radio, telewizja w wystarczający sposób informują o zagospodarowaniu odpadów (według wykształcenia ankietowanych) wykształcenie wyższe 17% 83% średnie 24% 76% podstawowe 38% 62% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Tak Nie Brak odpowiedzi w powyższym zestawieniu potraktowano jako odpowiedź negatywną. Najbardziej krytyczne są osoby z wyższym wykształceniem, aż 83% z nich wyraziło dezaprobatę wobec działalności informacyjnej prasy, radia i telewizji. Oczekiwania tej grupy są z pewnością największe. Mniej wymagający są badani posiadający wykształcenie średnie (76%), a zwłaszcza podstawowe (62%). 26

KWESTIONARIUSZ 27

ANKIETA DLA MIESZKAŃCÓW GMIN NALEŻĄCYCH DO ZWIĄZKU GMIN DORZECZA WISŁOKI (w ramach prac nad Programem Ochrony Środowiska) Szanowni Państwo! Na zlecenie Związku Gmin Dorzecza Wisłoki przygotowywany jest projekt Programu Ochrony Środowiska oraz Planu Gospodarki Odpadami dla 17 gmin (Miasto Jasło, Gmina: Brzostek, Brzyska, Chorkówka, Czarna, Dębowiec, Jasło, Jedlicze, Kołaczyce, Krempna, Nowy Żmigród, Osiek Jasielski, Pilzno, Sękowa, Skołyszyn, Tarnowiec, Żyraków). Program będzie zawierał ocenę aktualnego stanu środowiska naturalnego, a także propozycje działań, które umożliwią poprawę jego jakości. Chcielibyśmy, aby program spełniał oczekiwania mieszkańców i dlatego zapraszamy do czynnego udziału w jego tworzeniu - będziemy wdzięczni za wypełnienie poniższej ankiety. Prosimy o zakreślenie cyfry w nawiasie kwadratowym obok wybranej odpowiedzi. 1. Jaki jest stan środowiska w Gminie? [1] dobry [2] średni [3] zły [4] nie wiem 2. Czy w porównaniu z minionym okresem 5 lat stan środowiska jest [1] lepszy [2] gorszy [3] nie uległ zmianie [4] nie wiem 3. Jakie według Pani/Pana zagrożenie dla środowiska naturalnego Gminy powodują:. 1- duże, 2 średnie, 3 małe, 4 żadne a odprowadzanie nieoczyszczonych ścieków do wód i ziemi 1-2-3-4 b zanieczyszczenie odpadami 1-2-3-4 c dzikie wysypiska śmieci 1-2-3-4 d zanieczyszczenie powietrza przez transport samochodowy 1-2-3-4 e zanieczyszczenie powietrza przez przemysł 1-2-3-4 f zanieczyszczenie powietrza przez paleniska domowe 1-2-3-4 g zanieczyszczenie dróg i ulic 1-2-3-4 h hałas drogowy 1-2-3-4 i zanieczyszczone rzeki i zbiorniki powierzchniowe 1-2-3-4 j niedostateczna świadomość ekologiczna społeczeństwa 1-2-3-4 k niedostateczna kontrola i słaba egzekucja przestrzegania przepisów 1-2-3-4 l bezodpływowe przydomowe zbiorniki na ścieki (szamba) 1-2-3-4 m stosowane w rolnictwie nawozy sztuczne 1-2-3-4 n istniejące duże obiekty służące do hodowli zwierząt 1-2-3-4 o inne (proszę wymienić jakie): 1-2-3-4 4. W jakim stopniu odczuwa Pani/Pan uciążliwość: : 1- dużym 2 średnim 3 małym 4 - żadnym a zanieczyszczenia powietrza (z kominów) 1-2-3-4 b zanieczyszczenia powietrza komunikacyjnego (od środków transportu) 1-2-3-4 c hałasu komunikacyjnego 1-2-3-4 d hałasu przemysłowego 1-2-3-4 e zanieczyszczenia terenów zielonych 1-2-3-4 f brudu i śmieci na drogach i ulicach 1-2-3-4 g spalania śmieci przez mieszkańców w piecach domowych 1-2-3-4 h braku w najbliższym sąsiedztwie zamieszkania urządzonych zielonych terenów rekreacyjno-sportowych 1-2-3-4 i zagrożenia przez wody powodziowe 1-2-3-4 j spowodowaną gromadzeniem ścieków w szambach 1-2-3-4 k inne (prosimy wymienić jakie): 1-2-3-4

5. Jakie inwestycje i działania należy zrealizować dla poprawy stanu środowiska w Gminie w pierwszej kolejności (prosimy zaznaczyć nie więcej niż pięć odpowiedzi [1]) a edukacja ekologiczna [1] b realizacja przedsięwzięć chroniących Gminę przed powodzią [1] c budowa obwodnic drogowych zmniejszających ruch samochodowy w centrum [1] d budowa tras rowerowych [1] e budowa ścieżek turystycznych [1] f rozbudowa gminnej sieci kanalizacji sanitarnej tak, aby objęła całą Gminę [1] g budowa gminnej oczyszczalni ścieków [1] h budowa międzygminnej oczyszczalni ścieków [1] i budowa indywidualnych (zagrodowych) oczyszczalni ścieków [1] j rozbudowa gminnej sieci wodociągowej tak, aby objęła całą Gminę [1] k budowa nowego ujęcia wody (nowej stacji uzdatniania wody) [1] l inne (prosimy wymienić jakie): [1] 6. Czy poprawa stanu środowiska musi wiązać się z ponoszeniem zwiększonych opłat przez mieszkańców za wodę, ścieki, odpady? [1] tak [2] nie [3] nie wiem 7. Czy wie Pani/Pan, gdzie są wywożone odpady z domów. Jeśli tak, to proszę podać gdzie. [1] tak... [2] nie 8. Co Pani/ Pan robi z następującymi odpadami: a) papier: [1] spalam [2] oddaję do skupu [3] wyrzucam do pojemnika na śmieci (bez segregacji) [4] wyrzucam do oddzielnego pojemnika (worka) b) szkło [1] oddaję do skupu [2] wyrzucam do pojemnika na śmieci (bez segregacji) [3] wyrzucam do oddzielnego pojemnika (worka) c) opakowania metalowe (puszki) [1] oddaję do skupu [2] wyrzucam do pojemnika na śmieci (bez segregacji) [3] wyrzucam do oddzielnego pojemnika (worka) d) butelki plastikowe PET po napojach [1] spalam [2] wyrzucam do pojemnika na śmieci (bez segregacji) [3] wyrzucam do oddzielnego pojemnika (worka) e) odpady zielone [1] spalam [2] wyrzucam do kontenera na śmieci [3] wyrzucam na dzikie wysypisko [4] wykorzystuję rolniczo (kompostuję) 9. Czy zdaniem Pani/Pana prasa, radio, telewizja w wystarczający sposób informują o zagospodarowaniu odpadów? [1] tak [2] nie Dodatkowe informacje: wiek... płeć: [1] kobieta [2] mężczyzna wykształcenie: [1] podstawowe [3] średnie [4] wyższe miejsce zamieszkania: [1] dom jednorodzinny [2] zabudowa wielorodzinna gmina:...