Plac Żelaznej Bramy 10, 00-136 Warszawa, http://www.bcc.org.pl Warszawa, 2 stycznia 2012 r. SONDAŻ BCC Przedsiębiorcy z ostrożnym optymizmem patrzą w przyszłość Pod koniec roku ocena stanu gospodarki staje się coraz bardziej realna. Grudzień to, z jednej strony, czas podsumowań, a z drugiej nakreślania perspektyw i tworzenia planów na kolejny rok. By dowiedzieć się, jak przedsiębiorcy oceniają miniony, 2011 rok oraz jakie widzą perspektywy dla swoich firm w 2012 r., w drugiej połowie grudnia Business Centre Club we współpracy z Rzeczpospolitą przeprowadził internetowy sondaż wśród członków BCC * menedżerów i właścicieli firm z całego kraju. 2011 rok lepszy niż poprzedni Zapytaliśmy przedsiębiorców zrzeszonych w BCC jak oceniają kondycję swojej firmy w 2011 r. Najwięcej, bo 42,4 proc. uważa, że była ona dobra, zaś bardzo dobrze oceniło ją ponad 15 proc. (15,2%) przedsiębiorstw, co łącznie daje blisko 58 proc. optymistycznie postrzegających swoją kondycję firm. 36 proc. przedsiębiorstw oceniło swoją kondycję jako przeciętną, a tylko 6,4 proc. jako złą. Nie padła ani jedna radykalnie pesymistyczna, czyli bardzo zła, opinia nt. kondycji firmy w 2011 r. Dla porównania, w poprzednim sondażu BCC, nieco mniej, bo 55 proc. ankietowanych, oceniając kondycję swoich firm w 2010 r. wystawiło oceny bardzo dobrą lub dobrą, 30 proc. uznała, że 2010 r. był dla firmy przeciętny, a 9 proc., że zły. Widać więc niewielką, ale jednak poprawę nastrojów w 2011 r. w porównaniu do 2010 r. choć przegrywał w oczekiwaniach Warto jednak przypomnieć, że prognozując sytuację swojej firmy na 2011 r. aż 40,2 proc. przebadanych przez BCC przedsiębiorców uznało, że w 2011 r. ich przedsiębiorstwu będzie wiodło się gorzej niż w roku poprzednim. Te obawy, jak widać, nie potwierdziły się. Obecnie, pomimo dużej niepewności związanej z rozwojem sytuacji w Europie oraz spowolnieniem gospodarczym, przedsiębiorcy wydają się być mniejszymi pesymistami niż rok temu dokładnie jedna trzecia (33,3%) uważa, że sytuacja finansowa ich firmy w 2012 r. pogorszy się. Ale, w parze z mniejszym pesymizmem, nie idzie wcale większy optymizm 42,3 proc. przedstawicieli firm uważa, że sytuacja finansowa ich przedsiębiorstwa poprawi się w 2012 r., podczas gdy rok temu zakładała tak blisko połowa (48,3%). Więcej za to, bo prawie jedna piąta (24,4%) zakłada, że pozostanie ona taka sama. W poprzednim badaniu, w odniesieniu do 2011 r., twierdziło tak jedynie 11,5 proc.
Prawie wszędzie wzrosną koszty Ponad cztery piąte (81,9%) przedsiębiorstw przewiduje, że w 2012 r. koszty prowadzonej przez nie działalności w porównaniu do 2011 r. wzrosną. Wśród nich aż 90 proc. spodziewa się wzrostu kosztów o kilka kilkanaście procent, zaś co dziesiąta firma wzrostu powyżej 20 procent (maksymalnie 38 proc.). Tylko 8,7 proc. badanych firm zakłada możliwość spadku kosztów o kilka, do maksymalnie 20 proc., zaś 9,4 proc. szacuje, że pozostaną one takie same jak w ubiegłym roku. To znacznie więcej niż rok temu, kiedy średni 10-procentowy wzrost kosztów zakładało 63 proc. ankietowanych przedsiębiorstw. Inwestycje będą mniejsze W efekcie, blisko jedna trzecia firm (33,1%) nie planuje w 2012 r. inwestować więcej niż w ubiegłym, 15,7 proc. w ogóle nie planuje żadnych inwestycji a dokładnie tyle samo zamierza zmniejszyć nakłady inwestycyjne. Wśród tych firm, które będą redukować nakłady inwestycyjne, ponad połowa (55%) zmniejszy je nawet o 50-100 proc., a 45 proc. przeznaczy na nie od 10 do 30 proc. mniej. Większe wydatki inwestycyjne planuje w nowym roku 35,5 proc. ankietowanych przez BCC przedsiębiorstw, w tym 78 proc. zamierza przeznaczyć na inwestycje 10-30 proc. więcej, zaś 22 proc. zakłada conajmniej dwukrotny (100%) wzrost wydatków inwestycyjnych w wyjątkowych przypadkach będzie to nawet 300-500 procent więcej. Rok temu, planując działalność w 2011 r., 40 proc. firm nie zamierzało inwestować więcej niż w 2010 r., a 28 proc. ograniczyć wydatki inwestycyjne o 20-30 proc. Jedna trzecia deklarowała wzrost nakładów inwestycyjnych o 25 proc. Połowa inwestuje wyłącznie za swoje Od lat nie zmienia się tendencja jeśli chodzi o sposób finansowania. Również w 2012 r. ponad połowa przedsiębiorstw (52,9%) zamierza finansować swój rozwój przede wszystkim dzięki środkom własnym. Drugim głównym źródłem finansowania pozostają kredyty 21,5 proc. Znacznie mniejsze znaczenie w finansowaniu rozwoju firm przypada funduszom europejskim 4,1 proc., a w zasadzie śladowa liczba firm (0,8%) zamierza pozyskiwać środki na rozwój poprzez rynek kapitałowy (emisję akcji) oraz inne źródła (również 0,8%), jak choćby leasing czy faktoring. Warto jednak podkreślić, że wiele przedsiębiorstw sięga po kilka źródeł kapitału jednocześnie najczęściej jest to kombinacja środków własnych, kredytów oraz unijnych dotacji, czy leasingu. Rok temu, podobnie jak obecnie, firmy wymieniały jako źródła finansowania: środki własne (50%), środki własne i kredyty (ponad 20%), wyłącznie kredyty (12%), a 4,6 proc. zamierzało wyemitować akcje lub obligacje. Spadek zainteresowania emisjami papierów wartościowych wydaje się po doświadczeniach drugiej połowy 2011 r. oczywisty to skutek znacznej przeceny akcji na giełdach spowodowany oczekiwaniami spadku tempa wzrostu gospodarczego na świecie, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych i Europie. W związku z tym
sprzedaż papierów udziałowych nie jest dziś wystarczająco opłacalna dla emitentów. Więcej, ograniczając inwestycje firmy zaoszczędziły sporo środków (wg najnowszych danych NBP 183 mld zł na koniec października) które przeznaczają na skupowanie z rynku własnych akcji po atrakcyjnych cenach. Zatrudnienie i płace W kontekście powyższych danych nie dziwi niechęć firm do zmian w stanie zatrudnienia. Blisko połowa (47,6%) zamierza utrzymać status quo, co w obliczu spowolnienia gospodarczego jest dobrą informacją. Natomiast ponad jedna czwarta (26,2%) ankietowanych przez BCC przedsiębiorstw przewiduje wzrost liczby nowych pracowników. Wśród nich, 53 proc. deklaruje, że wyniesie on od kilku do dziesięciu procent (średni 5%), zaś 47 proc. przewiduje wzrost rzędu 10-25 proc. Dokładnie taki sam odsetek firm (26,2%) zamierza zredukować liczbę zatrudnionych osób ok. dwie trzecie (66%) chce zmniejszyć zatrudnienie średnio o 5 proc., zaś nieco ponad jedna trzecia przedsiębiorstw (34%) planuje redukcję zatrudnienia o conajmniej 10 proc. (w pojedynczych przypadkach nawet o 25-30%). W poprzednim sondażu utrzymanie zatrudnienia na tym samym poziomie w 2011 r. deklarowało ponad 34 proc. przedsiębiorców, ale już wzrost liczby pracowników ponad 42 proc. Zredukować miejsca pracy planowało blisko 23 proc. firm. Wśród przedsiębiorstw członków BCC przeważają te, które planują w 2012 r. wzrost wynagrodzeń pracowników 45,1 proc., a wśród nich 85,7 proc. zamierza podnieść je o kilka procent (średnio 5%), zaś 14,3 proc. o 10-15 proc. Jeżeli więc pensje będą rosły to najczęściej o tyle, o ile rosną ceny (inflacja). Jednak niewiele mniej, bo 44,4 proc. firm planuje pozostawić płace na tym samym poziomie. Mniej więcej co dziesiąta firma (10,5%) odpowiedziała, że będzie zmuszona obniżyć pensje pracownikom, z czego 54 proc. przewiduje, że będzie to obniżka o 10 proc., a 46 proc. zmniejszy wynagrodzenia o maksymalnie 5 proc. Rok wcześniej około 57 proc. ankietowanych przedsiębiorców nie deklarowało żadnych zmian w wynagrodzeniach w 2011 r., podnieść płace zamierzało 37 proc., a blisko 6 proc. obniżyć. Wzrost składki rentowej ograniczy nabór nowych pracowników W 2012 r. niebagatelny wpływ na decyzje firm w kwestii zatrudniania i wynagradzania pracowników będzie miało podniesienie od 1 lutego składki rentowej. Starając się oddzielić wpływ wzrostu składki rentowej od innych czynników rzutujących na politykę kadrową firm, zapytaliśmy wprost jakie skutki na zatrudnienie i wynagrodzenia spowoduje podwyższenie składki rentowej o 2 punkty procentowe. 29,3 proc. ankietowanych firm odpowiedziało, że z powodu podwyższenia składki rentowej ograniczy liczbę przyjmowanych do pracy nowych pracowników, co w kontekście rosnącego ostatnio bezrobocia, nie jest niestety dobrą dla polskiej gospodarki informacją. Blisko jedna piąta przedsiębiorców (19,5%) stwierdziła, że wyższa składka rentowa spowoduje spadek zatrudnienia w ich firmach. Dokładnie tyle samo przewiduje natomiast spadek poziomu wynagrodzeń.
Łącznie 31,7 proc. przebadanych przez BCC przedsiębiorców odpowiedziało, że wzrost składki rentowej o 2 pp. nie będzie miał w przypadku ich firm wpływu ani na zatrudnianie nowych pracowników (12,2%), ani na ogólny stan zatrudnienia (10,6%), ani też na poziom wynagrodzeń (8,9%). Obawy o wzrost podatków i podwyższanie opłat lokalnych przez samorządy Aż 78 proc. przedsiębiorców, którzy wzięli udział w sondażu BCC, odpowiedziało twierdząco na pytanie czy polski rząd w latach 2012-2014 podniesie VAT lub inne podatki? Tylko 22 proc. jest przekonanych, że taka ewentualność nie nastąpi. Firmy obawiają się również (86,9%), że narzucone przez rząd na samorządy terytorialne ograniczenia wydatków oraz zwiększenie zadań przy tym samym poziomie finansowania z budżetu centralnego, odbiją się negatywnie na ich działalności. Połowa ankietowanych uważa, że wzrosną z tego powodu różnego rodzaju daniny i opłaty lokalne, a 36,9 proc. firm spodziewa się spadku liczby inwestycji samorządowych, w których biorą udział. Tylko 13,1 proc. przedsiębiorców jest przekonanych, że problemy samorządów nie wpłyną bezpośrednio na ich działalność. Recesja możliwa, ale raczej mało prawdopodobna w 2012 r. Blisko połowa przedsiębiorców członków BCC (48,8%) uważa, że spowolnienie gospodarcze w Polsce może przerodzić się w recesję, ale nie w najbliższym roku, tylko kolejnym 2013. Nieco ponad jedna czwarta (25,2%) jest przekonana iż takie ryzyko w najbliższych latach w ogóle Polsce nie grozi. Mniej więcej co piąty (21,1%) spodziewa się takiego rozwoju wydarzeń jeszcze w 2012 roku. Natomiast 4,9 proc. spodziewa się przerodzenia spowolnienia gospodarczego w recesję najwcześniej za dwa lata, w 2014 r. Kryzys w strefie euro dotyka coraz więcej polskich firm Z punktu widzenia aż dwóch trzecich firm (66,7%) konsekwencje kryzysu w strefie euro są z punktu widzenia ich działalności zdecydowanie negatywne, 28,4 proc. przedsiębiorstw nie odczuwa z tego powodu żadnego wpływu na prowadzoną działalność. Jedynie na 4,9 proc. podmiotów gospodarczych biorących udział w sondażu kryzys w strefie euro oddziałuje pozytywnie. W porównaniu do 2010 r. wyraźnie widać, że rośnie liczba firm, które boleśnie odczuwają turbulencje w strefie euro. W poprzednim badaniu na pozytywne jak i negatywne oddziaływanie kryzysu w strefie euro na działalność firmy wskazało dokładnie tyle samo respondentów po 48,9 proc. Jedynie 2,2 proc. stwierdziło, że nie ma on żadnego wpływu na funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Tak dla reform i bardziej zjednoczonej Europy W związku z tym, przedsiębiorcy zrzeszeni w BCC jednoznacznie opowiadają się za koniecznością przeprowadzenia reform finansów publicznych w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej. Na pytanie Czy kraje Unii Europejskiej, a wraz z nimi Polska, powinny zastosować się do kryteriów z Maastricht i obniżyć swoje deficyty budżetowe oraz długi
publiczne jako formę modernizowania gospodarki? aż 97,6 proc. ankietowanych przedsiębiorców odpowiedziało tak. Większość przedsiębiorców (80,8%) nie ma również wątpliwości, że powinna powstać nowa, bardziej zjednoczona politycznie i gospodarczo, Unia Europejska ze skoordynowaną polityką gospodarczą, wspólnym rządem i budżetem federalnym, wspólnym zarządzaniem zadłużeniem publicznym i kontrolą budżetów narodowych oraz sankcjami za przekraczanie limitów długu, wspólnymi obligacjami i systemem podatkowym, a także bardziej decydującą rolą Parlamentu Europejskiego. Metryczka podstawowe informacje o firmach W sondażu przeprowadzonym wśród firm członkowskich BCC udział wzięło: 42,3 proc. dużych przedsiębiorstw zatrudniających od 50 do 249 pracowników, 33,3 proc. średnich firm (od 10-49 pracowników), 15,5 proc. korporacji (liczba zatrudnionych powyżej 250 osób) oraz 8,9 proc. małych przedsiębiorstw (od 1 do 9 pracowników). Wśród ankietowanych przez BCC firm większość zajmuje się działalnością handlową (32,8%) i usługową (29,4%). 17,5 proc. to przedsiębiorstwa przemysłowo-produkcyjne, a 15,8 proc. działa w branży budowlanej. Inną, niezdefiniowaną w sondażu działalnością, zajmuje się 3,4 proc. firm, a 1,1% działa w sektorze usług finansowych. Komentarz do wyników sondażu: Marek Goliszewski prezes BCC, członek Loży Założycieli tel. 22 582 61 00 e-mail: biuro@bcc.org.pl Witold Michałek ekspert ds. gospodarki, legislacji i lobbingu tel. 605 426 959 e-mail: witold.michalek@bcc.org.pl Emil Muciński rzecznik Instytut Interwencji Gospodarczych BCC tel. 602 571 395, 22 58 26 113 e-mail: emil.mucinski@bcc.org.pl; instytut@bcc.org.pl
* Business Centre Club istnieje od 1991 roku. Jest największą w kraju organizacją indywidualnych pracodawców. Zrzesza 2500 członków (osób i firm). Wśród członków BCC znajdują się największe międzynarodowe korporacje, instytucje finansowe, ubezpieczeniowe, firmy telekomunikacyjne, najwięksi polscy producenci, uczelnie wyższe, koncerny wydawnicze itd. Członkami Klubu są także prawnicy, dziennikarze, naukowcy, wydawcy, lekarze, wojskowi i studenci. BCC koncentruje się na działaniach lobbingowych, których celem jest rozwój polskiej gospodarki, zwiększenie liczby miejsc pracy i pomoc przedsiębiorcom. Związek Pracodawców BCC jest członkiem Komisji Trójstronnej. Członkowie Klubu, reprezentujący blisko 250 miast, skupiają się w 24 lożach regionalnych na terenie całej Polski. Koordynatorem wszystkich działań BCC jest prezes Marek Goliszewski. Więcej: http://www.bcc.org.pl Kontakty prasowe: http://www.bcc.org.pl/eksperci.244.0.html Wyniki sondażu bez opisu: 1. Kondycję mojej firmy w mijającym roku oceniam jako: bardzo dobrą 15,2% dobrą 42,4% dostateczną 36% złą 6,4% bardzo złą 0% 2. Przewiduję, że w 2012 r. sytuacja finansowa mojego przedsiębiorstwa w porównaniu do 2011 r. : poprawi się 42,3% pogorszy się 33,3% pozostanie taka sama 24,4% 3. Przewiduję, że w 2012 r. koszty działalności mojego przedsiębiorstwa w porównaniu do 2011 r.: wzrosną 81,9% (wśród nich 90% firm przewiduje wzrost o kilka - kilkanaście procent, a 10% wzrost kosztów powyżej 20% maksymalnie 38%) zmaleją 8,7% (przewiduje spadek kosztów o kilka do 20 proc.) pozostaną takie same 9,4% 4. Planowane w 2012 r. przez moje przedsiębiorstwo wydatki inwestycyjne w porównaniu do 2011 r. będą: większe 35,5% (wśród nich ponad 22% firm planuje wydatki inwestycyjne conajmniej dwukrotnie większe (powyżej 100%, a w wyjątkowych przypadkach nawet o 300 i 500%), natomiast większość, bo 78% zamierza przeznaczyć na inwestycje od 10 do 30% więcej) mniejsze 15,7% (wśród nich ponad połowa (55%) planuje inwestycje od 50 do 100% mniejsze niż w 2011 r., a 45% przedsiębiorstw przeznaczy na nie o 10-30% mniej) na podobnym poziomie 33,1% nie planuję żadnych inwestycji 15,7%
5. W nadchodzącym, 2012 roku, najważniejszym źródłem finansowania rozwoju mojej firmy będą: środki własne przedsiębiorstwa 52,9% kredyty 21,5% rynek kapitałowy 0,8% fundusze europejskie 4,1% inne źródła 0,8% 6. Przewiduję, że w 2012 r. zatrudnienie w moim przedsiębiorstwie w porównaniu do 2011 r.: wzrośnie 26,2% (wśród nich 53% zamierza zwiększyć zatrudnienie o kilka, średnio 5%, a 47% przewiduje wzrost rzędu 10-25%) zmaleje 26,2% (wśród nich 66% chce zmniejszyć zatrudnienie średnio o 5%, zaś 34% firm przewiduje redukcję zatrudnienia o 10% i więcej w pojedynczych przypadkach nawet o 25-30%) pozostanie bez zmian 47,6% 7. W 2012 r. wynagrodzenia w mojej firmie w porównaniu do 2011 r.: wzrosną 45,1% (wśród nich 85,7% firm zamierza podnieść wynagrodzenia o kilka, średnio o 5%, a 14,3 podniesie pensje o 10, maksymalnie do 15%) zmaleją 10,5% (wśród nich 54% firm przewiduje obniżenie wynagrodzeń o 10-15%, a 46% cięcia płac o maksymalnie 5%) pozostaną na tym samym poziomie 44,4% 8. Wzrost składki rentowej o 2 pkt. proc. od 1 lutego 2012 r. z punktu widzenia działalności Pana /Pani firmy spowoduje: ograniczenie naboru nowych pracowników 29,3% spadek zatrudnienia 19,5% spadek poziomu wynagrodzeń 19,5% nie będzie miał wpływu na zatrudnianie nowych pracowników 12,2% nie będzie miał wpływu na stan zatrudnienia 10,6% nie będzie miał wpływu na poziom wynagrodzeń 8,9% 9. Czy Pana /Pani zdaniem polski rząd w latach 2012-2014 podniesie VAT lub inne podatki? tak 78% nie 22% 10. Narzucone przez rząd na samorządy terytorialne ograniczenia wydatków będą Pana /Pani zdaniem miały wpływ na działalność przedsiębiorstw? tak, wzrosną opłaty lokalne 50%
tak, spadnie liczba inwestycji samorządowych, w których firmy biorą udział 36,9% nie wpłynie to na działalność firm 13,1% 11. Czy Pana /Pani zdaniem spowolnienie gospodarcze w Polsce może przerodzić się w recesję? nie, takie ryzyko nam nie grozi 25,2% tak, w 2012 r. 21,1% tak, ale dopiero w 2013 r. 48,8% tak, ale dopiero w 2014 r. 4,9% 12. Kryzys w Strefie Euro wpływa na działalność mojego przedsiębiorstwa: pozytywnie 4,9% negatywnie 66,7% firma nie odczuwa wpływu 28,4% 13. Czy Pana /Pani zdaniem kraje Unii Europejskiej, a wraz z nimi Polska, powinny zastosować się do kryteriów z Maastricht i obniżyć swoje deficyty budżetowe oraz długi publiczne jako formę modernizowania gospodarki? tak 97,6% nie 2,4% 14. Czy Pana /Pani zdaniem powinna powstać nowa, bardziej zjednoczona politycznie i gospodarczo, Unia Europejska (ze skoordynowaną polityką gospodarczą przez wspólny rząd gospodarczy, kontrolą budżetów narodowych i wspólnym zarządzaniem zadłużeniem publicznym, budżetem federalnym, sankcjami za przekraczanie limitów długu, wspólnymi obligacjami i systemem podatkowym, bardziej decydującą rolą Parlamentu Europejskiego)? tak 80,8% nie 19,2% Metryczka podstawowe informacje o firmie Ile osób jest zatrudnionych w firmie? od 1 do 9 pracowników 8,9% od 10-49 pracowników 33,3% od 50 do 249 pracowników 42,3% powyżej 250 pracowników 15,5% Jaka jest podstawowa działalność firmy? produkcja/przemysł 17,5% budownictwo 15,8% handel 32,8% usługi 29,4% usługi finansowe 1,1% inne 3,4%