Stanisław Koziej INTERESY NARODOWE jako podstawa strategii bezpieczeństwa państwa oraz kryterium akceptacji strategii sojuszniczych WRZESIEŃ 2018 www.koziej.pl 1
POJĘCIE INTERESÓW PODMIOTU BEZPIECZEŃSTWA Interesy podmiotu bezpieczeństwa to zsyntetyzowane oczekiwania podmiotu wobec otoczenia wynikające i kształtowane przez jego tożsamość, wyznawane wartości, historyczny dorobek, tradycje, bieżące potrzeby oraz dążenia i aspiracje przyszłościowe. Można wyróżnić interesy żywotne (dotyczące istnienia podmiotu: być albo nie być?) i pożądane (związane z jakością owego istnienia, trwania: jak być?). Wg (MINI)SŁOWNIK BBN: Propozycje nowych terminów z dziedziny bezpieczeństwa, https://www.bbn.gov.pl/pl/bezpieczenstwo-narodowe/minislownik-bbn-propozy/6035,minislownik- BBN-Propozycje-nowych-terminow-z-dziedziny-bezpieczenstwa.html WRZESIEŃ 2018 www.koziej.pl 2
Interesy narodowe na tle historycznym Misje Społeczeństwo globalne? Cele strategiczne Racja stanu Interesy narodowe Tożsamość narodowa Potrzeby (biologiczne i społeczne) WRZESIEŃ 2018 www.koziej.pl 3
Interesy narodowe w kontekście narodu i państwa Naród bez państwa Państwo jednonarodowe Państwo wielonarodowe N A R Ó D ( I N T E R E S Y N A R O D O W E ) P A Ń S T W O ( I N T E R E S Y P A Ń S T W A = R A C J A S T A N U WRZESIEŃ 2018 www.koziej.pl 4
Interesy narodowe Polski w dziedzinie bezpieczeństwa M orz e Bałtyckie ZACHÓD POLSKA WSCHÓD Sude ty Karpaty WRZESIEŃ 2018 www.koziej.pl 5
Podstawy (determinanty) interesów narodowych Własne doświadczenie historyczne: tożsamość narodowa, tradycje, Przynależność do cywilizacji zachodniej: wyznawane wartości, ustrój konstytucyjny państwa, Położenie geostrategiczne: potrzeby (wyzwania, zagrożenia) bezpieczeństwa, Potencjał strategiczny: aspiracje, dążenia a możliwości i ograniczenia WRZESIEŃ 2018 www.koziej.pl 6
Określanie interesów w dziedzinie bezpieczeństwa Metoda agregacji: synteza szczegółowych wniosków z diagnozy państwa jako podmiotu bezpieczeństwa (historia, tożsamość, wartości, położenie, potencjał ) Metoda dezagregacji: analiza konstytucyjnych fundamentów i interesów narodowych pod kątem potrzeb bezpieczeństwa WRZESIEŃ 2018 www.koziej.pl 7
KONSTYTUCYJNE (art. 5.) INTERESY NARODOWE Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. WRZESIEŃ 2018 www.koziej.pl 8
Cele: operacyjne i preparacyjne Konstytucja Konstytucja jako podstawa definiowania interesów narodowych art. 5.: PAŃSTWO [niepodległość, nienaruszalność terytorium], OBYWATEL [wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli], POTENCJAŁ NIEMATERIALNY [dziedzictwo, kultura], POTENCJAŁ MATERIALNY [gospodarka, środowisko]. Interesy w dziedzinie bezpieczeństwa: własny potencjał silne sojusze wolności i obowiązki obywatela ochrona obywatela i ludności bezpieczny rozwój społecznogospodarczy społecznogospodarcze wsparcie bezpieczeństwa WRZESIEŃ 2018 www.koziej.pl 9
Cele strategiczne Cele strategiczne w dziedzinie bezpieczeństwa - to zoperacjonalizowane interesy i misje (określone stosownie do danych warunków, ujęte w określonym czasie i miejscu, z uwzględnieniem zewnętrznych i wewnętrznych potrzeb i możliwości) Cele operacyjne i preparacyjne elementy celu strategicznego; dotyczą konkretnego działania i przygotowania WRZESIEŃ 2018 www.koziej.pl 10
Misje organizacji Misja przeznaczenie: kategoria stworzona (wygenerowana) przez członków danej organizacji Misja organizacji międzynarodowej (międzypaństwowej np. NATO, UE) - synteza interesów narodowych państw członkowskich. Problem: eliminacja sprzecznych interesów Misja organizacji krajowej (elementu państwa np. samorządu, instytucji państwowej lub pozarządowej) ustalona przez prawo WRZESIEŃ 2018 www.koziej.pl 11
Propozycja: Misja strategiczna Unii Europejskiej jako synteza interesów narodowych państw członkowskich Interesy państw członkowskich i stosunek do nich innych państw (partnerów, sojuszników): Wspólne (akceptowane) wszyscy są gotowi uczestniczyć w we wsparciu ich realizacji (ubezpieczane wspólnotowo); Niesprzeczne (tolerowane) nikt nie zgłasza wobec nich sprzeciwu, ale też nie deklaruje z góry udziału w zabezpieczeniu ich realizacji (w razie potrzeby koalicja ad hoc); Katalog (pakiet) wspólnych i niesprzecznych interesów państw członkowskich, czyli: Misja Unii Europejskiej w dziedzinie bezpieczeństwa Sprzeczne (odrzucone) nie uwzględniane we wspólnej misji bezpieczeństwa. WRZESIEŃ 2018 www.koziej.pl 12
Relacje między misją UE a interesami narodowymi państw członkowskich Interesy narodowe państwa członkowskiego Interesy narodowe państwa członkowskiego Misja UE (wspólne i niesprzeczne między sobą interesy narodowe państw członkowskich) Interesy narodowe państwa członkowskiego Interesy narodowe państwa członkowskiego WRZESIEŃ 2018 www.koziej.pl 13
PODSUMOWANIE Interesy narodowe/racja stanu są podstawą i punktem wyjścia przy formułowaniu własnej strategii bezpieczeństwa oraz głównym kryterium akceptacji koncepcji strategicznych (w tym zwłaszcza misji) bezpieczeństwa sojuszy, których jesteśmy członkiem. WRZESIEŃ 2018 www.koziej.pl 14
Dziękuję WRZESIEŃ 2018 www.koziej.pl 15