INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA

INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU 16-400 Suwałki, ul. Piaskowa 5 tel. 87-563-24-90, tel/fax 87-563-24-80 e-mail: suwalki@wios.bialystok.pl www.wios.bialystok.pl Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego w 2010 r. SUWAŁKI grudzień 2011

Spis treści WSTĘP 3 PODSTAWOWE INFORMACJE O POWIECIE 3 DZIAŁALNOŚĆ INSPEKCYJNO-KONTROLNA I BADAWCZA 4 ZAKRES DZIAŁALNOŚCI INSPEKCYJNO-KONTROLNEJ 4 MONITORING ŚRODOWISKA 5 POWIETRZE 5 PRESJE emisja zanieczyszczeń do powietrza 5 STAN ocena jakości powietrza 6 PRZECIWDZIAŁANIA działalność kontrolna 7 STAN CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH 8 PRESJE źródła zanieczyszczeń wód 8 STAN ocena jakości wód powierzchniowych 10 KLASYFIKACJA WÓD 10 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ 11 RZEKI 11 JEZIORA 18 PRZECIWDZIAŁANIA działalność kontrolna 27 KONTROLE PROBLEMOWE Z ZAKRESU GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ 27 WODY PODZIEMNE 28 PRESJE 28 STAN ocena jakości wód podziemnych 28 KLASYFIKACJA WÓD PODZIEMNYCH 28 GOSPODARKA ODPADAMI 30 PRESJE 30 ODPADY PRZEMYSŁOWE 30 ODPADY KOMUNALNE 30 STAN 31 SKŁADOWISKA 31 PRZECIWDZIAŁANIA kontrole składowisk i zakładów przemysłowych 32 HAŁAS KOMUNIKACYJNY I PRZEMYSŁOWY 33 PRESJE źródła hałasu 33 STAN pomiary hałasu 33 HAŁAS KOMUNIKACYJNY 33 PRZECIWDZIAŁANIA 34 HAŁAS KOMUNIKACYJNY 34 HAŁAS PRZEMYSŁOWY działalność kontrolna 35 POLA ELEKTROMAGNETYCZNE 35 PRESJE źródła promieniowania elektromagnetycznego 35 STAN pomiary monitoringowe 36 OCHRONA ŚRODOWISKA PRZED AWARIAMI 37 NIEBEZPIECZNE SUBSTANCJE CHEMICZNE W ZAKŁADACH PRZEMYSŁOWYCH 37 TRANSPORT 37 KONTROLE INTERWENCYJNE 37 OBOWIĄZKI SAMORZĄDÓW W ZAKRESIE SPRAW ZWIĄZANYCH Z OCHRONĄ ŚRODOWISKA 38 OBOWIĄZKI SAMORZĄDU POWIATOWEGO 38 ZADANIA I KOMPETENCJE STAROSTY 38 ZADANIA I KOMPETENCJE RADY POWIATU 39 KOMPETENCJE ZARZĄDU 39 ORGANY SAMORZĄDU GMINNEGO 40 ZADANIA I KOMPETENCJE WÓJTA, BURMISTRZA LUB PREZYDENTA MIASTA 40 ZADANIA I KOMPETENCJE RADY GMINY 40 2

WSTĘP PODSTAWOWE INFORMACJE O POWIECIE PołoŜenie Powiat sejneński połoŝony jest w północno-wschodniej części województwa podlaskiego, na obszarze zaliczanym do Zielonych Płuc Polski. Ukształtowanie terenu charakteryzują polodowcowe, pagórkowate obszary Pojezierza Wschodniosuwalskiego w części północnej powiatu i lekko faliste obszary Równiny Augustowskiej w południowej części powiatu. Pod względem zajmowanej powierzchni powiat sejneński zajmuje 13 miejsce w województwie podlaskim. Jego obszar wynosi 855 km 2. Południową część powiatu zajmuje Puszcza Augustowska, a zachodni i południowo-zachodni skraj powiatu znajduje się w Wigierskim Parku Narodowym. Przez region przebiegają waŝne szlaki komunikacyjne droga krajowa nr 16 Dolna Grupa Olsztyn Augustów Ogrodniki granica państwa (Republika Litewska), droga wojewódzka nr 651 Gołdap śytkiejmy Szypliszki Sejny, droga wojewódzka nr 653 Sedranki Bakałarzewo Suwałki Sejny Poćkuny, droga wojewódzka nr 663 Sejny Pomorze oraz linia kolejowa relacji Suwałki Trakiszki Šestokai (Republika Litewska). Struktura administracyjna i ludność Powiat sejneński zamieszkuje 21.096 osób (stan: 31.XII.2010 r.) i jest 17 pod względem liczby ludności w województwie podlaskim. Gęstość zaludnienia wynosi około 25 os./km 2. Na terenie powiatu znajduje się jedna gmina miejska (Sejny) oraz 4 gminy wiejskie (Sejny, Giby, Krasnopol i Puńsk). Sieć osadnicza składa się z 182 miejscowości, w tym 1 miasto, zorganizowanych w 146 sołectw. Jednostki samorządowe powiatu sejneńskiego Powierzchnia [km 2 ] Ludność [mieszk.] Gęstość zaludnienia [os./km 2 ] Powiat sejneński 855,23 21.096 24,7 Gminy miejskie: Sejny 4,5 5.721 1.271,3 Gminy wiejskie: Giby 323,2 2.927 9,1 Krasnopol 171,5 3.923 22,9 Puńsk 138,6 4.365 31,5 Sejny 217,4 4.160 19,1 Gospodarka Powiat ma charakter głównie rolniczo-przemysłowy. Pod koniec 2010 r. w powiecie zarejestrowanych było 1.206 podmiotów gospodarczych, z czego 92 naleŝało do sektora publicznego, reszta stanowiła własność prywatną. Głównym centrum gospodarczym są Sejny, gdzie zlokalizowane są największe przedsiębiorstwa. Rozwijającymi się dziedzinami przemysłu w regionie są: przetwórstwo rolnospoŝywcze, obróbka drewna, budownictwo. Najbardziej znaną firmą w regionie jest Spółdzielnia Mleczarska Mlekpol w Grajewie Zakład Produkcji Mleczarskiej Sejnmlek w Sejnach. Samorząd powiatu sejneńskiego nawiązał współpracę z samorządami sąsiadujących: rejonu Łoździeje (Lazdijaji) i miasta Łoździeje z Republiki Litewskiej. Celem partnerskich kontaktów ma być współdziałanie w zakresie promocji gospodarki, ochrony środowiska, turystyki, kultury i nauki. Walory przyrodnicze powiatu Tereny o szczególnych walorach przyrodniczych zajmują aŝ 60,9 % powierzchni powiatu (52.058,2 ha). Na Wigierski Park Narodowy przypada 5.208,2 ha, rezerwaty przyrody 568,8 ha, 3

obszary chronionego krajobrazu 46.850,0 ha, uŝytki ekologiczne 106,8 ha,. W powiecie zlokalizowanych jest 70 pomników przyrody. Obszary leśne zajmują łącznie 36.668,3 ha, w tym lasy 35.813,6 ha. Lesistość sięga 41,9 % powierzchni powiatu, przy czym najbardziej zalesiona jest gmina Giby (75,7 %). Szczególnie cenne obszary są objęte siecią Natura 2000, za które uznaje się tereny najwaŝniejsze dla zachowania zagroŝonych lub bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt czy charakterystycznych siedlisk przyrodniczych, mających znaczenie dla ochrony wartości przyrodniczych Europy. Na terenie powiatu sieć Natura 2000 tworzą: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Puszcza Augustowska (PLB200002) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) Ostoja Augustowska (PLH200005), Ostoja Wigierska (PLH200004), Pojezierze Sejneńskie (PLH200007). Według Katalogu jezior Polski w obrębie powiatu sejneńskiego znajduje się około 97 jezior o powierzchni powyŝej 1 ha. Powierzchnia jezior powiatu sejneńskiego jest zróŝnicowana największym zbiornikiem tego obszaru jest graniczne jezioro Gaładuś (728,6 ha, z czego około 560 ha po stronie polskiej). Wśród zbiorników występuje 5 jezior o powierzchni powyŝej 100 ha i 14 jezior o powierzchni 50 100 ha. Większość akwenów nie jest głęboka jedynie 10 jezior ma głębokość przekraczającą 20 m, a głębokość maksymalną w powiecie osiąga jezioro Gaładuś 54,8 m. Spośród jezior powiatu sejneńskiego Rada Powiatu Uchwałą nr XV/73/04 z dnia 31 marca 2004 r. zmienioną Uchwałą Nr XXII/144/08 z dnia 14 listopada 2008 r. i Uchwałą nr IV/31/11 z dnia 19 stycznia 2011 r. objęła zakazem uŝywania obiektów pływających wyposaŝonych w silniki spalinowe 12 akwenów, a na 5 jeziorach wprowadziła ograniczenia w stosunku do jednostek pływających wyposaŝonych w silniki spalinowe. DZIAŁALNOŚĆ INSPEKCYJNO-KONTROLNA I BADAWCZA Prawne podstawy funkcjonowania Inspekcji Ochrony Środowiska określono w ustawie z dnia 20 lipca 1991 r., która nałoŝyła na nią obowiązek: kontrolowania przestrzegania przepisów prawa o ochronie środowiska przez podmioty gospodarcze, prowadzenia badania stanu środowiska, informowania społeczeństwa o wynikach tych badań. Cele działalności inspekcyjno-kontrolnej WIOŚ są corocznie ustalane w planach pracy, tworzonych na podstawie wytycznych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, analizy wyników dotychczasowej działalności, propozycji przekazanych przez Marszałka, Wojewodę oraz propozycji zgłaszanych przez organy samorządowe. ZAKRES DZIAŁALNOŚCI INSPEKCYJNO-KONTROLNEJ Podstawowym celem kontroli jest wymuszenie na jednostkach organizacyjnych podejmowania działań, które w konsekwencji mają spowodować zmniejszenie ich negatywnego wpływu na środowisko. Inspekcja Ochrony Środowiska zgodnie z przysługującymi kompetencjami moŝe zastosować róŝnego rodzaju środki dyscyplinujące, między innymi: wydać zarządzenie pokontrolne, wydać decyzję wyznaczającą termin usunięcia zaniedbań, a w przypadku stwierdzenia zagroŝenia Ŝycia lub zdrowia, a takŝe znacznych szkód w środowisku, decyzję wstrzymującą działalność zakładu, wymierzyć karę pienięŝną za naruszanie warunków korzystania ze środowiska, skierować wystąpienia do innych organów administracji państwowej, rządowej i samorządu terytorialnego z wnioskiem o podjęcie działań związanych z ich właściwością, zastosować karę grzywny (mandat karny), 4

skierować wniosek do sądu i organów ścigania. W tym miejscu naleŝy zwrócić uwagę na moŝliwości prawnych działań samorządów, zbieŝnych z kompetencjami lub celami działań przypisanymi Inspekcji Ochrony Środowiska, które pozwalają przeciwdziałać negatywnemu oddziaływaniu na środowisko, a takŝe minimalizować problemy środowiskowe. Kompetencje samorządów powiatowych i gminnych zamieszczono na końcu niniejszego opracowania. W 2010 r. na terenie powiatu przeprowadzono 17 kontroli w najbardziej uciąŝliwych podmiotach i obiektach. W wyniku przeprowadzonych kontroli stwierdzono 29 nieprawidłowości, wobec czego zastosowano następujące sankcje: - wydano 11 zarządzeń pokontrolnych zawierających 25 obowiązków, - skierowano 3 wystąpień do innych organów, - nałoŝono 1 kary grzywny na łączną kwotę 300 złotych, - w 7 przypadkach zastosowano pouczenia, - w 10 przypadkach zastosowano instruktaŝ. MONITORING ŚRODOWISKA W ramach działalności badawczej, główny zakres prac prowadzony jest w oparciu o Program Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ), którego koordynatorem jest Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. System PMŚ składa się z trzech głównych bloków zagadnień: presja (emisja), stan (jakość środowiska), ocena/prognoza. Zadania PMŚ realizowane są głównie przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska. Stanowią one równieŝ wojewódzką bazę informacji o stanie środowiska. Program badawczy realizowany przez WIOŚ obejmuje następujące komponenty środowiska: monitoring powietrza atmosferycznego, monitoring wód powierzchniowych płynących i stojących, monitoring wód podziemnych, monitoring hałasu, monitoring pól elektromagnetycznych, monitoring odpadów niebezpiecznych. W kaŝdym podsystemie na potrzeby wykonywanych ocen wyszczególniono 3 elementy: presje, stan i przeciwdziałanie. Aktualne wyniki kontroli i badań stanu środowiska na terenie powiatu przedstawiono poniŝej. POWIETRZE PRESJE emisje zanieczyszczeń do powietrza Do substancji mających największy udział w emisji zanieczyszczeń, pochodzących głównie z procesów spalania energetycznego naleŝą: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pyły. Pozostałe rodzaje zanieczyszczeń emitowane z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie województwa to: węglowodory aromatyczne i alifatyczne, alkohole, octan etylu i ksylen oraz inne zanieczyszczenia. Głównymi źródłami zanieczyszczeń atmosfery na terenie województwa podlaskiego są ciepłownie miejskie, przemysłowe oraz rozproszone źródła emisji z sektora komunalno-bytowego, a takŝe zanieczyszczenia komunikacyjne. 5

Według Głównego Urzędu Statystycznego w powiecie nie występują zakłady szczególnie uciąŝliwe i emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z terenu powiatu sejneńskiego nie jest wykazywana. Znaczy to, Ŝe emisja z podmiotów gospodarczych z terenu powiatu sejneńskiego nie osiąga poziomu wymaganego w statystyce publicznej. STAN ocena jakości powietrza Podstawową oceną jakości powietrza słuŝącą do stwierdzenia zachowania norm jakości, a w przypadku ich niedotrzymania, wdroŝenia działań naprawczych, jest coroczna ocena wykonywana na podstawie art. 89 Ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. Ocena stopnia zanieczyszczenia powietrza na terenie województwa podlaskiego dokonywana jest w oparciu o pomiary kontrolne głównych zanieczyszczeń bezpośrednio emitowanych do atmosfery (emisja) oraz badania monitoringowe substancji powstających w atmosferze (imisja). Na terenie strefy podlaskiej, na obszarze której leŝy powiat sejneński, oceny jakości powietrza według celów ochrony zdrowia i ochrony roślin dokonano na podstawie ocen wyników pomiarów poszczególnych zanieczyszczeń ze stacji: w Suwałkach (automatyczny pomiar pyłu PM 10 na stacji tła miejskiego) cel ochrona zdrowia, 4 pozostałych stacji stacjonarnych z terenu województwa podlaskiego (SO 2, NO 2, Pb, Ni, As, Cd, benzo(a)piren, O 3, CO, benzen): aglomeracja białostocka (2 stacje tła miejskiego i 1 stacja tła podmiejskiego), miasto ŁomŜa (1 stacja tła miejskiego) cel ochrona zdrowia, we wsi Borsukowizna, gmina Krynki (SO 2, NO x, O 3 1 stacja tła wiejskiego reprezentatywna dla całego województwa) cel ochrona roślin. NaleŜy podkreślić, Ŝe zakres badań jakości powietrza w związku z wejściem w Ŝycie Dyrektywy 2008/50/WE w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy uległ poszerzeniu m.in. o pomiary pyłu PM2,5. W związku z tym Inspektorat wdroŝył pomiary pyłu PM2,5 w strefach: aglomeracja białostocka oraz strefie podlaskiej, która obejmuje wszystkie pozostałe powiaty województwa podlaskiego. Badania zanieczyszczeń powietrza uzupełniono o obiektywne metody szacowania emisji. W klasyfikacji stref w 2010 roku uwzględniono równieŝ wyniki pomiarów wskaźników wykonanych w latach poprzednich (metoda pasywna, pomiary laboratorium mobilnym). Badania na terenie Sejn wykonano w 2003 roku (metoda pasywna) pomiarami objęto dwutlenek siarki SO 2, tlenki azotu NO x i benzen. Kryteriami klasyfikacji stref są: - dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (z uwzględnieniem dozwolonej liczby przekroczeń poziomu dopuszczalnego określonego dla niektórych zanieczyszczeń), - dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji, - poziomy docelowe dla niektórych substancji, - poziomy celów długoterminowych (dla ozonu). Wartość poszczególnych marginesów tolerancji (określonych dla SO 2, NO 2, PM10, Pb, CO, benzenu) w ostatnich latach była stopniowo zmniejszana aŝ do osiągnięcia poziomu stęŝeń dopuszczalnych. Zanieczyszczeniem, dla którego będzie uwzględniany margines tolerancji jest pył PM2,5. Wykonywana corocznie Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego wykazała za 2010 rok przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu PM10 w strefie podlaskiej kryterium ochrona zdrowia. Obszarem przekroczeń w strefie jest miasto ŁomŜa (zanotowano większą od dopuszczalnej ilość dni w roku z przekroczeniem normy 24-godzinnej pyłu 6

PM10). W ocenie poziomów dopuszczalnych strefa podlaska została zaliczona do klasy C ze względu na pył PM10. Wymaganym działaniem dla tej strefy jest opracowanie dla niej programu ochrony powietrza (POP). Poziomy stęŝeń pozostałych badanych wskaźników (SO 2, NO 2, Pb, Ni, As, Cd, PM2,5, benzo(a)piren, O 3, CO, benzen) na terenie strefy podlaskiej nie przekraczały poziomów dopuszczalnych dla poszczególnych zanieczyszczeń pod względem wymaganych celów (ochrona zdrowia, ochrona roślin). Ocena zachowania poziomów docelowych nie wykazała przekroczeń. Ocena zachowania poziomu celu długoterminowego wykazała przekroczenia dla ozonu dla kryteriów ochrony zdrowia i ochrony roślin. W przypadku pozostałych zanieczyszczeń nie zanotowano przekroczeń poziomów celów długoterminowych. Osiągnięcie poziomu celu długoterminowego jest jednym z zadań wojewódzkich planów ochrony środowiska. Pełne informacje dotyczące klasyfikacji stref zawiera Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego w 2010 r. zamieszczona na stronie internetowej www.wios.bialystok.pl PRZECIWDZIAŁANIA działalność kontrolna Na terenie powiatu największa emisja zanieczyszczeń powietrza pochodzi z miasta Sejny, gdzie głównymi źródłami zanieczyszczeń są kotłownie osiedlowe lub zakładowe oraz zakłady przemysłowe. Delegatura WIOŚ w Suwałkach kontroluje w zakresie ochrony powietrza kilka zakładów i instytucji znajdujących się na terenie powiatu sejneńskiego. Są to głównie kotłownie emitujące zanieczyszczenia powstałe w wyniku spalania paliw: węgla i oleju opałowego oraz drewna. Kotłownie te są obiektami o niewielkiej mocy i są zwolnione z obowiązku posiadania pozwolenia na wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza. Największe z nich to: kotłownie Spółdzielni Mieszkaniowej w Sejnach, kotłownia Spółdzielni Mleczarskiej Mlekpol Zakład Produkcji Mleczarskiej SejnMlek w Sejnach, kotłownia Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Sejnach, kotłownia Gorzelni Rolniczej w Sejnach. Spółdzielnia Mieszkaniowa w Sejnach Kotłownie Spółdzielni Mieszkaniowej w Sejnach, są największymi obiektami spalania paliw, zlokalizowanymi na terenie powiatu sejneńskiego. Spółdzielnia Mieszkaniowa w Sejnach posiada 3 kotłownie: - przy ul. Konarskiego 15: o łącznej wydajności 3,60 MW wyposaŝona w 1 kocioł Buderus C-605 o wydajności 740 kw (opalany olejem opałowym) oraz 2 kotły typu UKS o pojedynczej mocy cieplnej 450 kw, 4 kotły KMR o pojedynczej mocy cieplnej 600 kw (opalane węglem), - przy ul. Wojska Polskiego 19: o łącznej wydajności 2,20 MW wyposaŝona w 1 kocioł Viessman Patromat Simplex o wydajności 720 kw (opalany olejem opałowym) oraz 3 kotły typu KMR o pojedynczej mocy cieplnej 600 kw, 2 kotły UKS o pojedynczej mocy cieplnej 450 kw (opalane węglem), - przy ul. Zawadzkiego 12: o łącznej wydajności 1,8 MW wyposaŝona w 4 kotły typu UKS o pojedynczej mocy cieplnej 450 kw (opalane węglem). Kotłownie nie posiadają urządzeń do ograniczania emisji substancji wprowadzanych do powietrza. 7

Spółdzielnia Mleczarska Mlekpol w Grajewie, Zakład Produkcji Mleczarskiej SejnMlek w Sejnach Zakład Produkcji Mleczarskiej SejnMlek w Sejnach eksploatuje kotłownię parową wyposaŝoną w 3 kotły P2-65, o łącznej mocy 2,88 MW, opalane węglem. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Sejnach Kotłownia Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Sejnach, o łącznej mocy cieplnej 1,15 MW, wyposaŝona jest w 4 kotły opalane olejem opałowym: - 2 kotły Patromat Triplex o pojedynczej wydajności 405 kw (wodne), - 2 kotły Patromat ER-ND o pojedynczej wydajności 170 kw (parowe). Gorzelnia Rolnicza w Sejnach Kotłownia Gorzelni Rolniczej w Sejnach wyposaŝona jest w jeden kocioł parowy opalany węglem P-2/65/12, o wydajności cieplnej 0,832 kw, który nie jest uŝytkowany oraz kocioł opalany olejem opałowym o mocy 249 kw. W powiecie sejneńskim znajdują się równieŝ zakłady, z terenu których emitowane są zanieczyszczenia powstające w procesach technologicznych. Są to głównie zakłady rzemieślnicze warsztaty samochodowe z lakierniami, stolarnie, zakłady produkcji architektury ogrodowej itp. emitujące niewielkie ilości zanieczyszczeń gazowych i pyłowych oraz zakłady przemysłu spoŝywczego, na terenie których znajdują się wędzarnie. Największe wędzarnie naleŝą do Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowo- Handlowego DEŠRA w Puńsku oraz Gminnej Spółdzielni SAMOPOMOC CHŁOPSKA w Sejnach. Kontrolowane przez Delegaturę WIOŚ obiekty charakteryzują się małym stopniem oddziaływania na środowisko zarówno w zakresie emisji z kotłowni, jak i ze źródeł technologicznych. STAN CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH PRESJE źródła zanieczyszczeń wód Wielkość presji na wody prezentuje stopień wyposaŝenia w infrastrukturę obsługującą gospodarkę wodno-ściekową. Długość czynnej sieci wodociągowej w 2010 roku w powiecie sejneńskim wynosiła 435,4 km. W 2010 roku ponad 74 % ludności korzystało z sieci wodociągowej, najwięcej w gminie miejskiej Sejny 98,7 %, najmniej w gminie Krasnopol 33,4 %. Korzystający z sieci wodociągowej w % ogółu ludności Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Powiat sejneński 71,3 73,7 73,8 74,1 70,4 70,5 73,9 73,9 74,4 Sejny gmina miejska 92,3 98,6 98,6 98,6 90,1 90,1 98,7 98,7 98,7 Sejny gmina wiejska 59,3 62,0 62,5 62,8 58,4 58,7 62,8 63,4 64,6 Giby 64,5 64,5 64,5 65,4 64,5 64,5 65,4 65,4 65,5 Krasnopol 31,9 31,9 31,9 31,9 31,5 31,7 31,9 31,9 33,4 Puńsk 93,7 94,3 94,3 94,3 93,6 93,7 94,4 94,4 94,5 dane: GUS Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w 2010 roku w powiecie sejneńskim wynosiła 20,2 km. W 2010 roku około 26 % ludności powiatu korzystała z sieci kanalizacyjnej, najwięcej w gminie miejskiej 8

Sejny 74,2 %, natomiast w gminach wiejskich Sejny, Giby i Krasnopol nie istnieje komunalna sieć kanalizacyjna. Korzystający z sieci kanalizacyjnej w % ogółu ludności Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Powiat sejneński 25,6 26,2 26,2 26,4 24,1 24,8 26,1 26,2 26,1 Sejny gmina miejska 73,3 74,0 74,1 74,1 73,2 73,3 74,2 74,2 74,2 Sejny gmina wiejska 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Giby 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Krasnopol 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Puńsk 25,0 27,3 27,5 27,5 18,5 21,5 27,5 28,4 28,4 dane: GUS W powiecie w 2010 roku działały 2 komunalne i 1 przemysłowa oczyszczalnia ścieków. Wszystkie trzy oczyszczalnie wyposaŝone były w systemy podwyŝszonego usuwania biogenów. Najwięcej oczyszczalni 2 funkcjonowało w gminie miejskiej Sejny Komunalne i przemysłowe oczyszczalnie ścieków ogółem ilość obiektów Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Powiat sejneński 4 3 3 3 3 3 3 3 3 Sejny gmina miejska 3 2 2 2 2 2 2 2 2 Sejny gmina wiejska 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Giby 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Krasnopol 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Puńsk 1 1 1 1 1 1 1 1 1 dane: GUS W 2010 roku jedynie ok. 30 % mieszkańców (6365 osób) korzystało z oczyszczalni ścieków. Wskaźnik ten jest dość niski w porównaniu do stopnia zwodociągowania powiatu (74 %). Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w % ogólnej liczby ludności Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Powiat sejneński 27,10 27,89 28,73 30,30 30,43 30,49 30,07 30,29 30,4 Ogólna liczba mieszkańców obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków dane GUS Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Powiat sejneński 5 880 6 020 6 165 6 500 6 461 6 454 6 350 6 365 6 365 Sejny gmina miejska 5 080 5 100 5 105 5 200 5 200 5 200 5 100 5 100 5 100 Sejny gmina wiejska 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Giby 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Krasnopol 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Puńsk 800 920 1 060 1 300 1 261 1 254 1 250 1 265 1 265 dane: GUS 9

STAN ocena jakości wód powierzchniowych Zasady monitoringu wód uwzględniają badanie i ocenę jakości wód w sposób odpowiedni do celów jej uŝytkowania i prowadzonej działalności na obszarze zlewni. Badania objęły: monitoring wód dla celów ogólnej oceny jakości wody, w tym stopnia eutrofizacji poprzez badania stęŝeń związków azotu i fosforu oraz w celu określenia odcinków wód wraŝliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. monitoring jakości wód przeznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków w warunkach naturalnych, monitoring wód prowadzony w ujęciach zaopatrujących ludność w wodę do spoŝycia oraz w obszarach ochronnych zbiorników wód śródlądowych, monitoring jakości wód granicznych. KLASYFIKACJE WÓD Ogólna ocena jakości wód stan wód. Podstawą oceny jest Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008). Rozporządzenie określa sposób klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych i przybrzeŝnych oraz sztucznych jednolitych części wód powierzchniowych i silnie zmienionych jednolitych części wód powierzchniowych. Rozporządzenie zmieniło dotychczasowe podejście do sposobu badania i oceny. Punkty monitoringowe zlokalizowane są na zamknięciach zlewni tzw. jednolitych części wód (JCW). Monitoring prowadzi się w sposób umoŝliwiający ocenę ich stanu oraz ilościowe ujęcie czasowej i przestrzennej zmienności parametrów biologicznych, hydromorfologicznych, fizykochemicznych i chemicznych. Stan wód dla wód naturalnych określa się, porównując wyniki klasyfikacji cząstkowych tj.: oceny stanu ekologicznego z wynikami stanu chemicznego. Stan wód sztucznych i silnie zmienionych określa się, porównując wyniki klasyfikacji cząstkowych tj.: ocenę potencjału ekologicznego z wynikami stanu chemicznego. W zaleŝności od stanu ekologicznego/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego stan wód naturalnych, sztucznych i silnie zmienionych moŝe być: dobry lub zły. Ocena przydatności do bytowania ryb. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455). Ocena przydatności wody do spoŝycia. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spoŝycia (Dz. U. Nr 204 poz. 1728). Ocena wraŝliwości wód na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych i podatności na eutrofizację. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wód wraŝliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241 poz. 2093). 10

Ocena eutrofizacji ze źródeł komunalnych dla lat 2008 2010. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162 poz. 1008). Uwaga: W niniejszym opracowaniu przedstawiono wstępną ocenę stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i stanu jednolitych części wód. OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WÓD RZEKI W latach 2009 2010 na terenie powiatu sejneńskiego w ramach programu monitoringu wód płynących przeprowadzono badania rzek: Marychy (dopływu Czarnej Hańczy) w profilach: Michnowce, Aleksiejówka, wodowskaz Zelwa i Stanowisko, Hołnianki (dopływu Białej Hańczy) w profilu w m. Hołny Wolmera, Czarnej Hańczy (dopływu Niemna) w profilu śluza Kudrynki (poza obszarem powiatu). Badania prowadzono w programie monitoringu diagnostycznego oraz monitoringu operacyjnego, które umoŝliwiły dokonanie wstępnych ocen: stanu ekologicznego, stanu chemicznego, oceny przydatności do bytowania ryb oraz oceny podatności na eutrofizację, oceny eutrofizacji ze źródeł komunalnych. Marycha jest lewostronnym dopływem Czarnej Hańczy o długości 80,8 km (w tym 17,6 km poza granicami Polski). Marycha odbiera ścieki komunalne i przemysłowe z Sejn. Ocena jakości wód rzeki Marychy w profilu w m. Michnowce Ocena stanu ekologicznego w 2009 r. na podstawie wskaźników biologicznych (chlorofilu a, makrofitowego indeksu rzecznego MIR, fitobentosu indeksu okrzemkowego IO) wskazała dobry stan wód w JCW (II klasa). Spośród badanych stęŝeń wskaźników fizykochemicznych wykazano przekroczenia wartości ogólnego węgla organicznego określonego dla stanu dobrego, w związku z tym stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu umiarkowanego (III klasa). W 2008 r. stan ekologiczny ww. JCW równieŝ zaliczono do stanu umiarkowanego ze względu na przekroczenia wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (indeks nadmanganianowy) i ogólnego węgla rozpuszczonego. Ocena stanu chemicznego w 2009 r. stan chemiczny nie był oceniany. W 2008 r. na podstawie wybranych wskaźników chemicznych wykazano stan dobry wód w JCW. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, Ŝe wody nie spełniają kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych. Wskaźnikami, które zadecydowały o tym stanie były: tlen rozpuszczony i azotyny. W 2008 r. wody nie spełniały kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych ze względu na azotyny. Ocena podatności na eutrofizację w latach 2008 2009 nie wykazała przekroczeń wartości granicznych wskaźników stosowanych przy ocenie eutrofizacji wód powierzchniowych. Ocena eutrofizacji ze źródeł komunalnych za lata 2008 2009 spośród branych pod uwagę wskaźników (chlorofilu, indeksu okrzemkowego IO, pięciodobowego biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT 5 ), ogólnego węgla organicznego (OWO), azotu amonowego, azotu Kjeldahla, azotu azotanowego, azotu ogólnego, fosforu ogólnego, fosforanów) wykazała przekroczenie wartości granicznej ogólnego węgla organicznego. 11

Ocena jakości wód rzeki Marychy w profilu Aleksiejówka (j.pomorze dopływ A21 [Marycha]) Ocena stanu ekologicznego w 2010 r. na podstawie wskaźników biologicznych (wskaźnika fitoplanktonowego IFPL, makrofitowego indeksu rzecznego MIR) wskazała stan dobry (klasa II). Niektóre oceniane wskaźniki fizykochemiczne: tlen rozpuszczony, ogólny węgiel organiczny i azot Kjeldahla przekroczyły granicę stanu dobrego. W związku z tym stan ekologiczny w punkcie zakwalifikowano do stanu umiarkowanego. W 2009 r. element biologiczny sklasyfikowano na poziomie III klasy stanu umiarkowanego, a wartości tych samych (jak w 2010 r.) wskaźników fizykochemicznych przekraczały granicę stanu dobrego, wobec czego stan ekologiczny w profilu oceniono jako umiarkowany. Ocena stanu chemicznego w 2009 i 2010 r. stan chemiczny nie był oceniany. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, Ŝe wody nie spełniają kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych. Wskaźnikami, które zadecydowały o tym stanie były: tlen rozpuszczony, azotyny i fosfor ogólny. W 2009 r. wody nie spełniały kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych ze względu na azotyny. Ocena podatności na eutrofizację w 2009 r. nie wykazała przekroczeń wartości granicznych wskaźników stosowanych przy ocenie eutrofizacji wód powierzchniowych. W 2010 r. oceny tej nie wykonywano. Ocena eutrofizacji ze źródeł komunalnych na podstawie wyników z lat 2008 2010, spośród branych pod uwagę wskaźników wykazała przekroczenie wartości granicznej ogólnego węgla organicznego oraz stęŝenia fosforanów. Ocena jakości wód rzeki Marychy w profilu wodowskaz Zelwa (profil oceniający JCW Marycha od Marychny do dopływu z jez. Zelwa) Ocena stanu ekologicznego w 2010 r. element biologiczny wskaźnik fitoplanktonowy IFPL sklasyfikowano jako bardzo dobry (I klasa). Spośród badanych stęŝeń wskaźników fizykochemicznych wykazano przekroczenia wartości tlenu rozpuszczonego i ogólnego węgla organicznego określonego dla stanu dobrego, w związku z tym stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu umiarkowanego (III klasa). W 2009 r. ocena elementu biologicznego wskazywała na II klasę (stan dobry), te same wskaźniki fizykochemiczne, co w 2010 r. miały obniŝoną klasyfikację poniŝej stanu dobrego, wobec czego stan ekologiczny JCW oceniono jako stan umiarkowany (III klasa). Ocena stanu chemicznego w 2010 r. stanu chemicznego nie oceniano. W 2009 r. na podstawie wybranych wskaźników chemicznych stan chemiczny JCW oceniono jako stan dobry. Ocena przydatności do bytowania ryb w 2010 r. wykazała, Ŝe wody nie spełniają kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych. Wskaźnikami, które zadecydowały o tym stanie były: tlen rozpuszczony, azotyny i fosfor ogólny. W 2009 r. wody nie spełniały kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych ze względu na azot amonowy, azotyny, fosfor ogólny. Ocena podatności na eutrofizację w 2009 r. nie wykazała przekroczeń wartości granicznych wskaźników stosowanych przy ocenie eutrofizacji wód powierzchniowych. W 2010 r. oceny tej nie wykonywano. Ocena eutrofizacji ze źródeł komunalnych na podstawie wyników z lat 2008 2010, spośród branych pod uwagę wskaźników wykazała przekroczenie wartości granicznej ogólnego węgla organicznego. Ocena jakości wód rzeki Marychy w profilu w m. Stanowisko Ocena stanu ekologicznego w 2009 r. na podstawie wskaźników biologicznych (chlorofilu a, makrofitowego indeksu rzecznego MIR, fitobentosu indeksu okrzemkowego IO) wskazała dobry stan wód w JCW (II klasa). Spośród badanych stęŝeń wskaźników 12

fizykochemicznych wykazano przekroczenia wartości ogólnego węgla organicznego określonego dla stanu dobrego, w związku z tym stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu umiarkowanego (III klasa). W 2008 r. element biologiczny nie był oceniany, wobec czego nie było podstaw do oceny stanu ekologicznego, a wartości indeksu nadmanganianowego przekraczały granicę stanu dobrego. Ocena stanu chemicznego na podstawie wybranych wskaźników chemicznych w 2009 r. wskazała stan dobry wód w JCW. Wszystkie uwzględnione substancje chemiczne, w tym substancje priorytetowe, nie przekroczyły granicy dobrego stanu wód. W 2008 r. równieŝ oceniono stan chemiczny jak stan dobry. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała w 2009 r., Ŝe wody nie spełniają kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych. Wskaźnikami, które zadecydowały o tym stanie były: azot, tlen rozpuszczony i azotyny. W 2008 r. wody nie spełniały kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych ze względu na azotyny. Ocena podatności na eutrofizację w latach 2008 2009 nie wykazała przekroczeń wartości granicznych wskaźników stosowanych przy ocenie eutrofizacji wód powierzchniowych. Ocena eutrofizacji ze źródeł komunalnych na podstawie wyników z lat 2008 2009, spośród branych pod uwagę wskaźników nie wykazała przekroczeń wartości granicznych. Hołnianka jest dopływem Zopsi w zlewni Białej Hańczy (dopływu Niemna) o długości 15,2 km (w tym 10,2 km w granicach Polski). Rzeka przepływa przez graniczne jezioro Gaładuś największe jezioro powiatu sejneńskiego. Ocena jakości wód rzeki Hołnianki w profilu w m. Hołny Wolmera Ocena stanu ekologicznego w 2009 r. na podstawie wskaźników biologicznych (chlorofilu a, makrofitowego indeksu rzecznego MIR, fitobentosu indeksu okrzemkowego IO) wskazała umiarkowany stan wód w JCW (III klasa). Spośród badanych stęŝeń wskaźników fizykochemicznych nie wykazano przekroczeń wartości określonych dla stanu dobrego. Stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu umiarkowanego (III klasa). W 2008 r. stan ekologiczny ww. JCW zaliczono do stanu dobrego. Ocena stanu chemicznego w 2009 r. nie oceniano stanu chemicznego. W 2008 r. na podstawie wybranych wskaźników chemicznych stan wód w JCW oceniono jako poniŝej dobrego. Granicę dobrego stanu wód przekroczyły stęŝenia sumy benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-c,d)pirenu (składniki WWA). Ocena przydatności do bytowania ryb w 2009 r. wykazała, Ŝe wody nie spełniają kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych. Wskaźnikami, które zadecydowały o tym stanie były: tlen rozpuszczony i azotyny. W 2008 r. niespełnienie ww. kryteriów wykazały ponadnormatywne wartości azotynów. Ocena podatności na eutrofizację w latach 2008 2009 nie wykazała przekroczeń wartości granicznych wskaźników stosowanych przy ocenie eutrofizacji wód powierzchniowych. Ocena eutrofizacji ze źródeł komunalnych na podstawie wyników z lat 2008 2009, spośród branych pod uwagę wskaźników wykazała przekroczenie wartości granicznej wskaźnika biologicznego (fitobentosowego) indeksu okrzemkowego IO. Czarna Hańcza jest dopływem Niemna o długości 141,7 km (w tym 107,8 km w granicach Polski). Dolny odcinek rzeki jest uregulowany biegnie nim Kanał Augustowski. Rzeka jest odbiornikiem ścieków z Jeleniewa i Suwałk. W 2010 r. przeprowadzono badania w profilu śluza Kudrynki, badanym w ramach współpracy polsko-białoruskiej. śaden z punktów nie leŝy w powiecie sejneńskim, ale punkt śluza Kudrynki ocenia jednolitą część wód: Czarna Hańcza od Gremzdówki do granicy państwa, której duŝa część leŝy w powiecie sejneńskim. 13

Ocena jakości wód rzeki Czarnej Hańczy w profilu śluza Kudrynki Ocena stanu ekologicznego na podstawie wskaźnika biologicznego makrofitowego indeksu rzecznego MIR wskazała dobry stan wód w JCW (II klasa). Spośród badanych stęŝeń wskaźników fizykochemicznych nie zanotowano przekroczeń wartości określonych dla stanu dobrego, w związku z tym stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu dobrego (II klasa). W 2009 r. elementy biologiczne wskazywały na stan dobry (II klasa), wskaźniki fizykochemiczne nie przekraczały wartości określonych dla II klasy, więc stan ekologiczny w JCW równieŝ oceniono jako dobry. Ocena stanu chemicznego w 2010 r. nie był oceniany, w 2009 r. na podstawie wybranych wskaźników chemicznych wskazała stan poniŝej dobrego wód w JCW. Granicę dobrego stanu wód przekroczyły stęŝenia sumy benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-c,d)pirenu (Wielopierścieniowe Węglowodory Aromatyczne ). Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, Ŝe wody w 2010 r. wody nie spełniały kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych ze względu na zawartość azotynów. W 2009 r. wody Czarnej Hańczy w profilu Kudrynki spełniały kryteria bytowania ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Ocena podatności na eutrofizację w 2009 r. nie wykazała przekroczeń wartości granicznych wskaźników stosowanych przy ocenie eutrofizacji wód powierzchniowych. W 2010 r. oceny tej nie wykonywano..ocena eutrofizacji ze źródeł komunalnych na podstawie wyników z lat 2008 2010 r. nie wykazała przekroczeń wartości granicznych ocenianych wskaźników. 14

Klasyfikacja rzek powiatu sejneńskiego badanych w 2009 r. w systemie monitoringu wód powierzchniowych stan ekologiczny Lp. Nazwa i kod JCW Zlewnia rzeki Hołnianki d. Białej Hańczy (RZGW Warszawa) 1. Hołnianka do granicy państwa PLRW80002566225 Zlewnia rzeki Marychy d. Czarnej Hańczy (RZGW Warszawa) 2. 3. 4. 5. Marycha do Marychny z jez. Boksze, Sejwy, Szejpiszki PLRW800018648299 Marycha od Marychny do dopływu z jez. Zelwa PLRW80002564872 Marycha od Marychny do dopływu z jez. Zelwa PLRW80002564872 Marycha od dopływu z jez. Zelwa do granicy państwa PLRW80002064875 Zlewnia rzeki Czarnej Hańczy d. Niemna (RZGW Warszawa) 6. Czarna Hańcza od Gremzdówki do granicy państwa PLRW80002064739 Rzeka i punkt pomiarowy km rzeki Monitoring stan ekologiczny 1) m. Hołny Wolmera 1,8 O umiarkowany m. Michnowce 59,1 O umiarkowany j.pomorze dopływ A21 (Marycha) m. Aleksiejówka 41,5 O umiarkowany wodowskaz Zelwa 33,2 D, O umiarkowany m. Stanowisko 20,4 D, O umiarkowany śluza Kudrynki 38,7 D, O dobry wskaźniki decydujące o klasie klasa średnia jednostka minimum maksimum wskaźnika 3) IO III - 42,34 42,34 42,34 BZT 5 II mgo 2/l 1,3 3,9 3,9 OWO II mgc/l 9,0 13,9 13,9 Azot Kjeldahla II mgn/l 0,78 1,71 1,71 MIR II - 40,51 40,51 40,51 IO II - 0,65 0,65 0,65 OWO poniŝej II mgc/l 9,76 19,7 19,7 MIR III - 32,97 32,97 32,97 Tlen rozp. poniŝej II mgo 2/l 2,7 13,2 2,7 OWO poniŝej II mgc/l 9,98 23,8 23,8 Azot Kjeldahla poniŝej II mgn/l 0,84 2,03 2,03 MIR II - 39,49 39,49 39,49 Tlen rozp. poniŝej II mgo 2/l 2,8 12,2 4,2 OWO poniŝej II mgc/l 9,17 16,4 15,4 MIR II - 42,32 42,32 42,32 OWO poniŝej II mgc/l 5,87 16,3 15,3 IO II - 0,56 0,56 0,56 MIR II - 41,16 41,16 41,16 BZT 5 II mgo 2/l 1,3 3,6 3,3 ChZT-Mn II mgo 2/l 5,1 9,6 8,3 OWO II mgc/l 5,72 11,6 10,2 bytowanie ryb 2) wody nieprzydatne ze wzgl. na tlen rozp., azotyny wody nieprzydatne ze wzgl. na tlen rozp., azotyny wody nieprzydatne ze wzgl. na tlen rozp., azotyny, fosfor og. wody nieprzydatne ze wzgl. na azot amonowy, azotyny, fosfor og. wody nieprzydatne ze wzgl. na tlen rozp., azotyny woda przydatna dla ryb karpiowatych UWAGA: punkt śluza Kudrynki znajduje się poza powiatem sejneńskim, ale ocenia jednolitą część wód Czarna Hańcza od Gremzdówki do granicy państwa, której duŝa część znajduje się w powiecie sejneńskim. Objaśnienia: Rodzaj sieci: D monitoring diagnostyczny, O monitoring operacyjny Objaśnienia wskaźników: MIR makrofitowy indeks rzeczny, BZT 5 biochemiczne zapotrzebowanie tlenu, ChZT-Mn indeks nadmanganianowy, OWO ogólny węgiel organiczny Podstawy klasyfikacji: 1) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. Nr 162, poz.1008). 2) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 04 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych (Dz.U. Nr 176, poz. 1455). 3) średnia do oceny wg rozporządzena Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. Nr 162, poz.1008): stan i potencjał ekologiczny w przypadku minimum 12 prób w roku wylicza się percentyl 90 (dla tlenu rozpuszczonego percentyl 10), w przypadku mniejszej ilości prób wstawia się wartość najgorszą, dla chlorofilu a średnia arytmetyczna. 15

Klasyfikacja rzek powiatu sejneńskiego badanych w 2009 r. w systemie monitoringu wód powierzchniowych stan chemiczny Lp. Nazwa i kod JCW Zlewnia rzeki Marychy d. Czarnej Hańczy (RZGW Warszawa) 1. 2. Marycha od Marychny do dopływu z jez. Zelwa PLRW80002564872 Marycha od dopływu z jez. Zelwa do granicy państwa PLRW80002064875 Zlewnia rzeki Czarnej Hańczy d. Niemna (RZGW Warszawa) Czarna Hańcza od Gremzdówki do granicy państwa 3. PLRW80002064739 Rzeka i punkt pomiarowy km rzeki Monitoring stan chemiczny 1) wodowskaz Zelwa 33,2 D, O dobry m. Stanowisko 20,4 D, O dobry wskaźniki decydujące o klasie klasa wskaźnika jednostka minimum maksimum średnia 3) Antracen dobry µg/l 0,00028 0,00067 0,00067 Benzen dobry µg/l 12,5 12,5 pgo Kadm dobry µg/l 0,25 0,25 pgo Naftalen dobry µg/l 0,01974 0,04699 0,03336 Fluoranten dobry µg/l 0,00257 0,00643 0,00643 Ołów dobry µg/l 3,5 3,5 pgo Rtęć dobry µg/l 0,007 0,25 pgo Nikiel dobry µg/l 1,0 1,0 pgo Benzo(a)piren dobry µg/l 0,00025 0,00199 0,00199 2 benzo dobry µg/l 0,00060 0,00344 0,00190 benzo-indeno dobry µg/l 0 0,00359 0,00188 Antracen dobry µg/l 0,00022 0,00050 0,00050 Benzen dobry µg/l 12,5 12,5 pgo Kadm dobry µg/l 0,25 0,25 pgo Naftalen dobry µg/l 0,02005 0,02887 0,02446 Fluoranten dobry µg/l 0,00075 0,00406 0,00406 Ołów dobry µg/l 3,5 3,5 pgo Rtęć dobry µg/l 0,04 0,25 pgo Nikiel dobry µg/l 1,0 1,0 pgo Benzo(a)piren dobry µg/l 0,00025 0,00068 0,00068 2 benzo dobry µg/l 0,00073 0,00130 0,000923 benzo-indeno dobry µg/l 0 0 pgo śluza Kudrynki 38,7 D, O poniŝej dobrego benzo-indeno poniŝej dobrego µg/l 0 0,00760 0,003837 Objaśnienia: Rodzaj sieci: D monitoring diagnostyczny, O monitoring operacyjny Objaśnienia skrótów wskaźników: 2 benzo suma benzo(b)fluorantenu i benzo(k)fluorantenu, benzo-indeno suma benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-c,d)pirenu Podstawy klasyfikacji: 1) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. Nr 162, poz.1008). 2) średnia do oceny wg rozporządzena Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. Nr 162, poz.1008): stan chemiczny: o o pgo poniŝej granicy oznaczalności dla benzenu, kadmu, fluorantenu, rtęci, benzo(a)pirenu i heksachlorocykloheksanu (HCH) wartość maksymalna; dla ołowiu, niklu, sumy benzo(b)fluorantenu i benzo(k)fluorantenu, sumy benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-c,d)pirenu, sumy aldryny, endryny, dieldryny i izodryny oraz DDT całkowitego średnia arytmetyczna. 16

Klasyfikacja rzek powiatu sejneńskiego badanych w 2010 r. w systemie monitoringu wód powierzchniowych stan ekologiczny Lp. Nazwa i kod JCW Zlewnia rzeki Marychy d. Czarnej Hańczy (RZGW Warszawa) 1. 2. Marycha od Marychny do dopływu z jez. Zelwa PLRW80002564872 Marycha od Marychny do dopływu z jez. Zelwa PLRW80002564872 Zlewnia rzeki Czarnej Hańczy d. Niemna (RZGW Warszawa) 3. Czarna Hańcza od Gremzdówki do granicy państwa PLRW80002064739 Rzeka i punkt pomiarowy Marycha Aleksiejówka dopływ A21 do jez. Pomorze Marycha profil graniczny wodowskaz Zelwa Czarna Hańcza profil graniczny śluza Kudrynki km rzeki Monitoring stan ekologiczny 1) 41,5 O umiarkowany 33,2 O umiarkowany 38,7 O dobry wskaźniki decydujące o klasie klasa średnia jednostka minimum maksimum wskaźnika 3) Tlen rozp. poniŝej II mgo 2/l 3,6 10,1 3,6 OWO poniŝej II mgc/l 7,09 23,3 23,3 Azot Kjeldahla poniŝej II mgn/l 0,96 2,02 2,02 Tlen rozp. poniŝej II mgo 2/l 1,3 10,3 1,3 OWO poniŝej II mgc/l 4,9 16,7 16,7 MIR II - 40,5 40,5 40,5 Tlen rozp. II mgo 2/l 6,2 13,0 6,2 BZT 5 II mgo 2/l 1,0 3,7 3,7 OWO II mgc/l 3,56 13,1 13,1 Azot Kjeldahla II mgn/l 0,58 1,4 1,4 bytowanie ryb 2) wody nieprzydatne ze wzgl. na tlen rozp., azotyny, fosfor og. wody nieprzydatne ze wzgl. na tlen rozp., azotyny, fosfor og. wody nieprzydatne ze wzgl. na azotyny UWAGA: punkt śluza Kudrynki znajduje się poza powiatem sejneńskim, ale ocenia jednolitą część wód Czarna Hańcza od Gremzdówki do granicy państwa, której duŝa część znajduje się w powiecie sejneńskim. Objaśnienia: Rodzaj sieci: D monitoring diagnostyczny, O monitoring operacyjny Objaśnienia wskaźników: MIR makrofitowy indeks rzeczny, BZT 5 biochemiczne zapotrzebowanie tlenu, OWO ogólny węgiel organiczny Podstawy klasyfikacji: 4) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. Nr 162, poz.1008). 5) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 04 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych (Dz.U. Nr 176, poz. 1455). 6) średnia do oceny wg rozporządzena Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. Nr 162, poz.1008): stan i potencjał ekologiczny w przypadku minimum 12 prób w roku wylicza się percentyl 90 (dla tlenu rozpuszczonego percentyl 10), w przypadku mniejszej ilości prób wstawia się wartość najgorszą, dla chlorofilu a średnia arytmetyczna. 17

JEZIORA Do 2010 r. w ramach monitoringu wód powierzchniowych 39 zbiorników powiatu sejneńskiego zostało przebadanych przez WIOŚ Białystok. Ogólny stan czystości większości jezior powiatu sejneńskiego, badanych przez WIOŚ do 2008 roku (według Systemu Oceny Jakości Jezior stosowanego do 2007 r., a w 2008 r. zastosowanego razem z nowym systemem oceny), odpowiadał II klasie czystości (21 jeziora) jeziora średnio zanieczyszczone w granicach umiarkowanej eutrofii. Wody najwyŝszej jakości występowały w jeziorach: Dmitrowo, Zelwa i Płaskie k. Rygola. Pozostałe zbiorniki charakteryzowały się nadmiernym zanieczyszczeniem stan czystości 13 akwenów mieścił się w granicach III klasy czystości, a jakość wód 1 zbiornika (Punia) nie odpowiadał normom. Stan sanitarny wszystkich dotychczas badanych akwenów był dobry. Klasyfikacja jezior powiatu sejneńskiego wg Systemu Oceny Jakości Jezior badanych przez WIOŚ (do 2008 r. z uzupełnieniem z 2010 r.). Lp. Nazwa jeziora Powierzchnia [ha] Głębokość maks. [m] Jeziora zlewni dolnego biegu Czarnej Hańczy i Pawłówki Lata badań Kategoria podatności na degradację Klasa czystości 1. Dowcień 79,0 10,4 1992 3 3 2. śubrowo 97,3 17,0 1992 2 3 3. Długie Krasnopolskie (Sejneńskie) 102,4 48,0 1992, 2006 (2001 TT) 2 2 4. Jegliniec 22,6 8,2 1992 3 2 5. Gremzdel 59,3 10,0 1992, 2007-2008 3 3 6. Boczniel 25,5 6,8 1992 NON 2 7. Gremzdy 188,1 14,3 1992, 2006 3 3 8. Głuche ok. 32,0 3,4 1992 NON 3 9. Jurkowo ok. 20,0 2,3 1992 NON 3 10. Kociołek ok. 3,3 2,6 1992 NON 3 11. Płaskie ok. 15,5 6,1 1992 3 2 12. Miałkie ok. 26,5 2,0 1992, 2004 NON 2 13. Dmitrowo 61,2 42,0 1992 2 1 14. Sumowo k. Dmitrowa 14,3 14,6 1992 2 3 15. Białe k. Białogóry 78,2 15,1 1993, 2007-2 16. Czarne k. Białogóry 24 6,0 1993-2 17. Wierśnie 32,3 8,4 1993-3 18. BroŜane 44,6 24,3 2004 2 2 19. Płaskie koło Rygola 56,8 12,0 2010 2 1 Jeziora zlewni rzeki Marychy 20. Gieret 67,3 17,0 1995, 2001 2 2 21. Pomorze 295,4 23,5 1995, 2001, 2008 2 3 22. Zelwa 103,7 12,3 1995, 2001, 2008 2 1 18

Lp. Nazwa jeziora Powierzchnia [ha] Głębokość maks. [m] Lata badań Kategoria podatności na degradację Klasa czystości 23. Wiłkokuk 39,1 12,2 1995, 2004 3 2 24. Sejny 64,3 3,8 1996 NON 3 25. Boksze 96,4 22,0 1999 2 2 26. Sejwy 85,6 21,5 1999 3 3 27. Szejpiszki 71,4 21,6 1999 2 3 28. BerŜniki 81,0 38,8 2000 2 2 29. Punia (Puńsk) 15,0 6,9 2000 3 NON 30. Bobruczek (rezerwat) 0,9 3,9 2002 NON 2 31. Tobolinka I (rezerwat) 2,8 8,0 2002 2 2 32. Łempis (rezerwat) 8,7 3,3 2003 3 2 33. Łempiuk (rezerwat) 3,6 3,3 2003 NON 2 34. Stulpieniuk (rezerwat) 0,6 2,0 2003 NON 2 35. Stulpień (rezerwat) 7,4 3,8 2003 NON 2 Pozostałe jeziora 36. Sztabinki 60,5 27,8 2007-2 37. Hołny 158,1 15,2 1996, 2006 3 2-3 38. Gaładuś (graniczne) 728,6 54,8 1991 1995, 2001, 2006 1 2 39. Bałędzis (graniczne) 58,2 22,0 2004 2 2 Uwaga: parametry jakości dotyczą ostatniego roku badań danego jeziora (2000 TT) pomiary jedynie profili termiczno-tlenowych bez oceny jeziora W latach 2009 2010 na terenie powiatu sejneńskiego przeprowadzono badania jezior: Gremzdel (w punktach reperowych) 2009 2010, Pomorze 2010 r., Białe koło Białogóry 2010 r., Płaskie koło Rygola 2010 r. Badania prowadzone w 2009 r. w programie monitoringu diagnostycznego, który umoŝliwił dokonanie ocen 1 przeprowadzonych według nowej metodyki: stanu ekologicznego i stanu chemicznego, natomiast w 2010 r. badania prowadzono w ramach monitoringu operacyjnego i badawczego, dzięki którym dokonano oceny stanu ekologicznego akwenów. Jezioro Gremzdel jezioro polodowcowe o niewielkiej głębokości: maksymalnej 10,0 m i średniej 3,2 m (wg M. Stangenberga, 1934). Powierzchnia zwierciadła wody wynosi 59,3 ha, a objętość zbiornika 1.966,5 tys. m 3. Akwen jest lekko wydłuŝony, nieregularny, dno jest zróŝnicowane, linia brzegowa dobrze rozwinięta. Jezioro składa się z kilku zróŝnicowanych plos oddzielonych kanałem lub zwęŝeniem. Jezioro i zlewnia połoŝone są na Obszarze Chronionego Krajobrazu Pojezierze Sejneńskie. Jezioro znajduje się w zlewni Pawłówki (Gremzdówki), dopływu Czarnej Hańczy w dorzeczu Niemna. Jezioro nie posiada ujęć wody powierzchniowej, brak zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. Badania prowadzone w 2007 r. wykazały, Ŝe jezioro 1 ocena stanu wód jako wypadkowa ocen stanu ekologicznego i stanu chemicznego zostanie wykonana w przyszłym 6-letnim cyklu badawczym 2010-2015. 19

Gremzdel wykazuje cechy zbiornika typu eutroficznego, a stan czystości odpowiadał III klasie czystości (2,63 pkt.). Średnia przezroczystość wody jeziora wynosiła 1,7 m. Warstwa naddenna była słabo natleniona, zanotowano wysokie wartości związków azotu w wodzie. Wskaźniki morfometrycznozlewniowe świadczą o silnej podatności jeziora na degradację (III kategoria). Ocena stanu ekologicznego w 2010 r. na podstawie wskaźników biologicznych, obejmujących chlorofil a, multimetriks fitoplanktonowy oraz indeks fitobentosu IOJ i makrofitowy indeksu stanu jezior ESMI wskazała dobry stan wód w JCW. Spośród badanych wskaźników fizykochemicznych zawartość tlenu rozpuszczonego w warstwie naddennej przekraczała granicę stanu dobrego, w związku z tym ostatecznie stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu umiarkowanego (III klasa). Ocena wykonana w 2009 r. (zweryfikowana przez GIOŚ) wykazała dobry stan ekologiczny na podstawie ocenianych wskaźników biologicznych (chlorofil a, makrofitowy indeksu stanu jezior ESMI) i wspierających je wskaźników fizykochemicznych. Ocena stanu chemicznego wykonana w 2009 roku wskazała dobry stan wód w JCW. Wszystkie uwzględnione substancje chemiczne, w tym substancje priorytetowe (z zastrzeŝeniem dotyczącym sumy benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-c,d)pirenu), nie przekroczyły granicy dobrego stanu wód. Jezioro Pomorze polodowcowe jezioro rynnowe o głębokości maksymalnej 23,5 m. Powierzchnia zwierciadła wody wynosi 295,4 ha, a objętość zbiornika 25.280,5 tys. m 3. Akwen jest wydłuŝony, dno jest mało zróŝnicowane, linia brzegowa umiarkowanie rozwinięta. Jezioro i zlewnia połoŝone są na Obszarze Chronionego Krajobrazu Pojezierze Sejneńskie. Jezioro znajduje się w zlewni Marychy, dopływu Czarnej Hańczy w dorzeczu Niemna. Jezioro nie posiada ujęć wody powierzchniowej, brak zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. Do jeziora dopływają, wraz z wodami rzeki Marychy, oczyszczone ścieki komunalne i przemysłowe (mleczarskie) z Sejn. Zbiornik uŝytkowany przez spółkę rybacką, został zakwalifikowany do typu wód leszczowych. Poprzednie badania prowadzone w 2001 r. wykazały, Ŝe stan czystości jeziora Pomorze odpowiadał III klasie czystości (wg Systemu Oceny Jakości jezior). Ocena stanu jeziora Pomorze Ocena stanu ekologicznego wykonana w 2010 r. na podstawie elementów biologicznych (chlorofil a, makrofitowy indeks stanu jezior ESMI) wskazała umiarkowany stan wód, w związku z tym ostatecznie stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do III klasy stanu umiarkowanego. Dodatkowo spośród zbadanych stęŝeń wskaźników fizykochemicznych średnie nasycenie hypolimnionu tlenem przekroczyło wartości określone dla stanu dobrego. Ocena stanu chemicznego wykonana w 2008 r. na podstawie wybranych wskaźników chemicznych wskazała dobry stan wód w JCW. Wszystkie uwzględnione substancje chemiczne, w tym substancje priorytetowe, nie przekroczyły granicy dobrego stanu wód. Jezioro Białe koło Białogóry (Białowierśnie) polodowcowe jezioro wytopiskowo-rynnowe o głębokości maksymalnej 15,1 m. Powierzchnia zwierciadła wody wynosi 78,2 ha, a objętość zbiornika 4.952,1 tys. m 3. Akwen jest wydłuŝony, dno jest zróŝnicowane, linia brzegowa dobrze rozwinięta. Jezioro i zlewnia połoŝone są na Obszarze Chronionego Krajobrazu Pojezierze Sejneńskie oraz Obszarze Specjalnej Ochrony ptaków PLB 200002 Puszcza Augustowska (NATURA 2000). Zbiornik objęty jest zakazem uŝywania jednostek pływających z silnikami spalinowymi, tzw. ograniczona strefa ciszy. Jezioro znajduje się w zlewni dopływu z jeziora Gieret dopływu Marychy w dorzeczu Niemna. Jezioro nie posiada ujęć wody powierzchniowej, brak zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. Zbiornik uŝytkowany przez dzierŝawcę, został zakwalifikowany do typu wód leszczowych. Poprzednie badania prowadzone w 2007 r. wykazały, Ŝe stan czystości jeziora Białego koło Białogóry odpowiadał II klasie czystości (wg Systemu Oceny Jakości jezior). Ocena stanu ekologicznego w 2010 r. na podstawie elementów biologicznych (chlorofil a, makrofitowy indeks stanu jezior ESMI) wskazała dobry stan wód w JCW. Spośród zbadanych 20