ZDZISŁAW BITNER MOTYWY PŁOCKIE NA POLSKICH ZNAKACH POCZTOWYCH CZĘŚĆ IV FRANKATURY MECHANICZNE Frankownica typu Hasler System 120 PŁOCK 2012
FRANKATURY MECHANICZNE Masowy obrót przesyłek pocztowych spowodował iż do ich opłaty, zamiast naklejania znaczków, zastosowano specjalne maszyny odbijające na przesyłkach odpowiednie znaki opłaty. Za zgodą władz pocztowych maszyny odbijające znaki opłaty wprowadziły również przedsiębiorstwa i instytucje. Frankatury mechaniczne to szczególnego rodzaju znaki pocztowe, odbijane maszynowo na przesyłkach obejmujące jednocześnie znak opłaty odpowiedniej wysokości i stempel nadawczy czyli datownik. Pierwsze maszyny do frankowania przesyłek zastosowano w Norwegii w 1903 roku. Następnie maszyny frankujące zastosowano w Nowej Zelandii w 1904 roku. W Europie dopiero po pierwszej wojnie, w 1922 roku, zastosowano maszyny frankujące w Wielkiej Brytanii. W następnych latach już szybko znalazły zastosowanie w większości państw na świecie. Frankatura mechaniczna z 1927 roku W 1927 roku pierwsze maszyny frankujące zastosowano w Polsce. Dość szybko zdobyły sobie popularność wśród licznych firm. Sama maszyna do frankowania frankownica jest własnością firmy, ale zgodę na jej stosowanie licencję wydają władze pocztowe. Także datownik i klucze do maszyny stanowią własność poczty. Znaki odbijane przez maszynę do frankowania składają się z trzech zasadniczych elementów, licząc od strony prawej do lewej. Są to: znak opłaty z podaną wartością, nazwa lub godło państwa i numer licencyjny, datownik z numerem licencyjnym, napis firmowy lub reklamowy użytkownika. Datę nadania oraz wartość przesyłki urzędnik obsługujący frankownicę może ustawiać zgodnie przepisami pocztowymi dotyczącymi wagi przesyłki, rodzaju: normalna polecona i innymi przepisami. W myśl uchwały Kongresu UPU (Union Postale Universelle Światowy Związek Pocztowy) - frankatury powinny być odbijane w kolorze czerwonym. Zdarzają się jednak odbitki w innych kolorach. UWAGA Wszystkie odbitki frankatur, prezentowane w niniejszej pracy, są w oryginale odbite w kolorze czerwonym, jednak powodu słabej jakości odbitek pokazano je, po retuszu, w kolorze czarnym. W nielicznych przypadkach pokazano je w kolorze oryginalnym.
PŁOCKIE PRZEDSIĘBIORSTWO ROBÓT MOSTOWYCH [1] Pierwszą maszynę frankującą w Płocku zainstalowano w 1956 roku. Była to niemiecka maszyna typu Frankotyp C znak identyfikacyjny: Wr.W2. Stosowano ją do 1964 roku. MAZOWIECKIE ZAKŁADY RAFINERYJNE i PETROCHEMICZNE [2] Pierwszą maszynę frankującą w Petrochemii uruchomiono w 1966 roku. Była to niemiecka maszyna typu Postalia znak identyfikujący: PŁOCK 5, Wr pł 5. W latach 1969-1972 brakowało tuszu czerwonego, więc wlewano tusz niebieski. Spotyka się więc odbitki w kolorach: niebieskim, zielonym, fioletowym i innych barwach pośrednich. [3] W 1974 roku zastosowano w Petrochemii nową maszynę frankującą typu Postalia znak identyfikacyjny: PŁOCK 5, Wr PŁ 5. [4] W latach 1984-1985, stosowano w Petrochemii zamiennie inną nową maszynę frankującą typu Postalia znak identyfikacyjny: PŁOCK 5, Wr pł 5.
[5] W roku 1984 zastosowano następna maszynę frankującą typu Junior znak identyfikacyjny: 09-400 PŁOCK 5, M 470. Maszynę eksploatowano w latach 1984-1985. [6] W 1986 roku zaczęto eksploatować w Petrochemii nową maszynę frankującą typu Postalia znak identyfikacyjny: PŁOCK 5, Wr pł 5. Zgodnie z międzynarodowym zaleceniem, zastosowano w datowniku frankatury nowy zapis daty: rok - miesiąc - dzień. [7] Z końcem 1989 roku zlikwidowano upt Płock 5. Przesyłki zaczęto nadawać w niedalekim od siedziby dyrekcji Petrochemii, upt Biała k. Płocka. Na przesyłkach nazwa w datowniku frankatury pozostała bez zmian PŁOCK 5- lecz nalepki polecenia tzw. Er-ki są już z nowego urzędu. W wyniku inflacji, a więc i szybkiego wzrostu cen także usług pocztowych, w znaku opłaty frankatury dodano z dniem 1 sierpnia 1990 r., piątą ostatnią cyfrę 0.
[8] W 1993 roku zmieniono maszynę frankującą z nową nazwą urzędu pocztowego. W dalszym ciągu była to maszyna frankująca typu Postalia, lecz o znaku identyfikacyjnym: 09-411 BIAŁA K / PŁOCKA, x 7 x. W znaku opłaty frankatury jest dodatkowa piąta ostatnia cyfra 0. PETROCHEMIA PŁOCK S.A. Z dniem 1 lipca 1993 roku Mazowieckie Zakłady Rafineryjne i Petrochemiczne przekształcone zostają w Spółkę Akcyjną i zmieniają nazwę na: Petrochemia Płock S.A. [9] We wrześniu 1993 roku, na istniejącej maszynie frankującej typu Postalia, o znaku identyfikacyjnym: 09-411 BIAŁA K / PŁOCKA, x 7 x, zmieniono nakładkę z nazwą firmy. W znaku opłaty frankatury jest dodatkowa piąta ostatnia cyfra 0. [10] W dyrekcji Płockiej Petrochemii zaczęto także w 1993 roku używać drugiej maszyny frankującej typu Postalia lecz o znaku identyfikacyjnym: 09-411 BIAŁA K/ PŁOCKA, x 8 x. W znaku opłaty frankatury jest dodatkowa piąta ostatnia cyfra 0. Z dniem 1 stycznia 1995 r. nastąpiła denominacja waluty: stare 10 000 zł = 1 zł nowy. Przez cały rok 1995 można było równorzędnie podawać ceny w starej i nowej walucie.
[11] Od stycznia 1996 roku zmieniono maszynę frankującą. W nowej maszynie typu Postalia powrócono do starego zapisu daty: dzień miesiąc rok, w znaku opłaty możliwość zapisu nowej waluty. Znak identyfikacyjny: BIAŁA K / PŁOCKA, 8. [12] Od stycznia 1996 roku zaczęto eksploatować drugą maszynę frankująca typu Postalia o znaku identyfikacyjnym: PŁOCK 1, 8. [13] W marcu 1996 roku zaczęto eksploatować nową maszynę frankująca typu Pitney- Bowes E531 ze zmienioną nakładką z nazwą firmy. Znak identyfikacyjny: 09-411 BIAŁA K / PŁOCKA, 23. [14] Od 1998 roku zaczęto eksploatować maszynę frankująca typu Pitney-Bowes E531 ze zmienionym znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, 23. Dnia 19 maja 1999 roku w Petrochemii Płock S.A. i CPN S.A. (Centrali Produktów Naftowych) odbyły się równolegle Walne Zebrania Akcjonariuszy, które
przyjęły uchwałę o połączeniu obu firm i utworzeniu: Polskiego Koncernu Naftowego z siedzibą w Płocku. [15] W maszynie frankującej typu Pitney-Bowes E531 ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, 23, zmieniono nakładkę z nową nazwą firmy. [16] W starej maszynie frankującej typu Postalia o znaku identyfikacyjnym: PŁOCK 1, 8 (patrz nr 13), także zmieniono nakładkę z nową nazwą firmy. [17] Od 1999 roku zaczęto eksploatować nową maszynę frankująca typu Neopost 4400 ze zmienionym znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, 41. W wyniku konkursu przyjęto nową nazwę firmy - ORLEN oraz nowy znak firmowy głowa orła. [18] W maszynie frankującej typu Pitney-Bowes E531 ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, 23, (patrz nr 15 i 16), zmieniono nakładkę z nową nazwą firmy.
[19] Także w maszynę frankująca typu Neopost 4400 ze zmienionym znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, 41 (patrz nr 18) zmieniono nakładkę z nową nazwą firmy. [20] W 2003 roku zaczęto eksploatować nową maszynę frankująca typu Ascom Hasler z nowym znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, 53. [21] W maszynie frankującej typu Pitney-Bowes E531 ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, 23 (patrz nr 15, 16 i 19), powtórnie zmieniono nakładkę z nową nazwą firmy (jest skrót: PKN ORLEN S.A.). [22] Także w maszynie frankującej typu Neopost 4400 ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, 41 (patrz nr 18 i 20) powtórnie zmieniono nakładkę z nową nazwą firmy (jest skrót: PKN ORLEN S.A.).
PRZEDSIĘBIORSTWO HANDLU CHEMIKALIAMI CHEMIA [23] Polska maszyna frankująca typu Junior znak identyfikacyjny: PŁOCK 1, D. Stosowano ją od 1976 roku. Firma została zlikwidowana ok. 1990 roku. FABRYKA MASZYN ŻNIWNYCH [24] Polska maszyna frankująca typu Junior znak identyfikacyjny: PŁOCK 4, Wr-pł 4. Stosowano ją od 1976 do 1980 roku. OŚRODEK BADAWCZO ROZWOJOWY PRZEMYSŁU RAFINERYJNEGO Płock, ul. Chemików 3 [25] Pierwszą maszynę frankującą zastosowano w 1978 roku. Była to frankownica typu Junior ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 5, M 142. ZAKŁADY ENERGETYCZNE OKRĘGU CENTRALNEGO ZAKŁAD ENERGETYCZNY PŁOCK REJON ENERGETYCZNY PŁOCK [26] W 1981 roku wyposażono w maszynę frankująca typu Junior ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, M 285.
Zakład Energetyczny Płock wyposażył w maszyny frankujące typu Junior, z podobną nakładką informacyjną, swoje Rejony Energetyczne: ZAKŁAD ENERGETYCZNY PŁOCK REJON ENERGETYCZNY SIERPC [27] Frankownica typu Junior ze znakiem identyfikacyjnym: SIERPC, M 286. ZAKŁAD ENERGETYCZNY PŁOCK REJON ENERGETYCZNY KUTNO [28] Frankownica typu Junior ze znakiem identyfikacyjnym: KUTNO, M 287. ZAKŁAD ENERGETYCZNY PŁOCK REJON ENERGETYCZNY GOSTYNIN [29] Frankownica typu Junior ze znakiem identyfikacyjnym: GOSTYNIN, M 288. TELEKOMUNIKACJA POLSKA S.A. ZAKŁAD TELEKOMUNIKACJI Płock ul. 1 Maja 7 [30] Frankownica typu Neopost 4400 ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 37. W znaku opłaty wężyki i 3 cyfry. [31] Frankownica typu Neopost 4400 ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 37. W znaku opłaty 4 cyfry.
[32] Frankownica typu Neopost 4400 ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, 39. Nakładka ze starą nazwą firmy. W znaku opłaty wężyki i 3 cyfry. TELEKOMUNIKACJA POLSKA S.A. OBSZAR TELEKOMUNIKACJI Płock ul. 1 Maja 7 [33] Frankownica typu Neopost 4400 ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 37. Zmieniona nakładka propagandowa z nazwą firmy. W znaku opłaty 4 cyfry. [34] Frankownica typu Neopost 4400 ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 37. Zmieniono datownik. W znaku opłaty 4 cyfry. [35] Frankownica typu Neopost 4400 ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, 39. Zmieniona nakładka propagandowa z nazwą firmy.
TELEKOMUNIKACJA POLSKA S.A. OBSZAR TELEKOMUNIKACJI w RADOMIU Kancelaria ul. 3 Maja 7 09-402 Płock [36] Frankownica typu Neopost 4400 ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 37. W znaku opłaty 4 cyfry. POWSZECHNA KASA OSZCZĘDNOŚCI - BANK PAŃSTWOWY I Oddział w Płocku, ul. Jana Pawła II nr 2. [37] Frankownica typu Pitney-Bowes 5341 ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1 30. POWSZECHNA KASA OSZCZĘDNOŚCI - BANK PAŃSTWOWY II Oddział w Płocku, ul. 3 Maja 14. [38] Frankownica typu Hasler ze znakiem identyfikacyjnym: 09-400 PŁOCK 1, 15.
[39] Frankownica typu Hasler ze zmienionym znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, 15. Nowy datownik nazwa urzędu bez kodu pocztowego. [40] Nowa frankownica typu Pitney-Bowes 5341 ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, 35. BANK HANDLOWY w WARSZAWIE S.A. Oddział w Płocku, 09-400 Płock 1, ul. Chemików 7 [41] Frankownica typu Postalia ze znakiem identyfikacyjnym: 09-400 PŁOCK 1,18. Data w datowniku typu: rr-mm-dd (rok-miesiąc- dzień). Oddział w Płocku, 09-400 Płock 1, Al. Floriana Kobylińskiego 13 W 1998 roku Bank Handlowy przeprowadza się do nowej, własnej siedziby. [42] Frankownica typu Postalia ze znakiem identyfikacyjnym: 09-400 PŁOCK 1, 18. Data w datowniku typu: rr-mm-dd.
[43] Frankownica typu Postalia ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, 18. Zmiana datownika, nowy datownik bez kodu pocztowego. KREDYT BANK S.A. Oddział w Płocku, 09-402, ul. Kolegialna 22 [44] Frankownica typu Neopost 4400 ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 42 BANK POLSKA KASA OPIEKI S.A. Oddział w Płocku, Stary Rynek [45] Frankownica typu Postalia ze znakiem identyfikacyjnym: 09-400 PŁOCK 1, KY. Data w datowniku typu: rr-mm-dd (rok-miesiąc-dzień). BANK POLSKA KASA OPIEKI S.A. Grupa Pekao S.A. I Oddział w Płocku, ul. Kolegialna 14a [46] Frankownica typu Pitney-Bowes ze znakiem identyfikacyjnym.: 09-400 PŁOCK 4, 24.
[47] Frankownica Pitney-Bowes ze znakiem identyfikacyjnym: 09-400 PŁOCK 4, 24. Zdemontowano uszkodzoną nakładkę z nazwą banku. [48] Frankownica Pitney-Bowes ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 24. Nowy datownik nazwa urzędu bez kodu pocztowego. NARODOWY BANK POLSKI Oddział Okręgowy Płock, Pl. Obrońców Warszawy 6 [49] Frankownica typu Pitney-Bowes ze znakiem identyfik.: 09-400 PŁOCK 4, 27. Uruchomiona w sierpniu 1996 roku. NBP Oddział Okręgowy w Łodzi Oddział Zamiejscowy w Płocku, Pl. Obrońców Warszawy 6 [50] Frankownica typu Pitney-Bowes ze znakiem identyfikacyjnym: 09-400 PŁOCK 4, 27. Zmiana nakładki z nową nazwą banku.
NBP Oddział Okręgowy w Warszawie Oddział Zamiejscowy w Płocku, Pl. Obrońców Warszawy 6 [51] Frankownica typu Pitney-Bowes ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 27 Zmiana nakładki z nową nazwą banku oraz datownika - nazwa upt. bez kodu. WIELKOPOLSKI BANK KREDYTOWY S.A. Oddział w Płocku, ul. Kolegialna 21 [52] Frankownica typu Pitney-Bowes ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 36. W znaku identyfikacyjnym gwiazdki. [53] Frankownica typu Pitney-Bowes ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 36. W znaku identyfikacyjnym rozetki zamiast gwiazdek.
[54] Frankownica typu Pitney-Bowes ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 38 ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Oddział w Płocku, ul. Kolegialna 22 [55] W 1977 roku wyposażono w maszynę frankująca typu Junior ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, Wr pł 4. Oddział w Płocku, ul. Stanisława Jachowicza 1 W 1998 roku ZUS przeprowadza się do nowej własnej siedziby. [56] Frankownica typu Neopast 7000 ze znakiem identyfikacyjnym: 09-400 PŁOCK 4, 20. [57] Frankownica typu Neopast 7000 ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 20. Zmieniono datownik, nazwa upt. bez kodu.
[58] W starej frankownicy Neopast ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 20 zmieniono nakładkę z adresem. [59] Nowa frankownica ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 50. Zmieniono datownik oraz nakładkę z adresem. [60] Nowa frankownica ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 128. Zmieniono datownik oraz nakładkę z adresem. ZUS Oddział w Płocku, Inspektorat w Sierpcu [61] Frankownica typu ze znakiem identyfikacyjnym: SIERPC, 22. ZUS Oddział w Płocku, Inspektorat Gostynin [62] Frankownica typu ze znakiem identyfikacyjnym: GOSTYNIN, 38.
KASA ROLNICZEGO UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO Oddział Regionalny Płock, ul. Otolińska 25 [63] Frankownica typu Pitney-Bowes ze znakiem identyfikacyjnym 09-400 PŁOCK 1, 12. Data w datowniku typu: rr-mm-dd (rok-miesiąc-dzień). [64] Frankownica typu Pitney-Bowes ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, 12. Zmieniono datownik, nazwa upt. bez kodu pocztowego oraz zapis daty w datowniku na typ: dd-mm-rr (dzień-miesiąc-rok). POWSZECHNY ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ Inspektorat w Płocku, ul. Tumska 4 [65] Frankownica ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 6, 54. Bez nakładki propagandowej. [66] Frankownica ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 6, 54. Z nakładką propagandową PZU.
SĄD REJONOWY Płock, Pl. Narutowicza nr 6 [67] Frankownica typu Pitney-Bowes ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 6, 34. Uruchomiona we wrześniu 1997 roku. [68] Frankownica typu Pitney-Bowes ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 6, 34. Zmieniono treść nakładki. ZAKŁAD KARNY W PŁOCKU Pierwsze budynki więzienne wybudowali Prusacy w 1802 roku, kiedy Płock był stolicą departamentu tzw. Prus Nowowschodnich pod zaborem pruskim. [69] Frankownica typu Neopast 7000 ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 32
URZĄD SKARBOWY W PŁOCKU ul. 1-go Maja nr 7a [70] Frankownica ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 45. Na nakładce, zamiast nazwy firmy, napis: POLECONY / Za zwrotnym / potwierdzeniem odbioru [71] Nowa, druga frankownica ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, 51. Na nakładce, zamiast nazwy firmy, napis: POLECONY / Za zwrotnym / potwierdzeniem odbioru URZĄD POCZTOWY PŁOCK 1 ul. Bielska 14 [72] Frankownica ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, KB (rozetki). Nakładka propagandowa NAJTAŃSZA PRZESYŁKA ZNORMALIZOWANA. [73] Frankownica ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 1, KB (gwiazdki). Nakładka propagandowa: znak pocztowy trąbka i napis DRUK BEZ- ADRESOWY NAJTAŃSZĄ I NAJSKUTECZNIEJSZĄ FORMĄ REKLAMY
URZĄD POCZTOWY PŁOCK 4 od 1964 r. ul. 1-go Maja 7, od 1998 r. aleja St. Jachowicza 21 [74] Frankownica ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 4, KU (gwiazdki). Nakładka propagandowa: znak pocztowy trąbka i napis DRUK BEZ- ADRESOWY NAJTAŃSZĄ I NAJSKUTECZNIEJSZĄ FORMĄ REKLAMY URZĄD POCZTOWY PŁOCK 6 od 1964 r.- Stary Rynek 15, od 1986 r.- ul. Grodzka 10 [75] Frankownica ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 6, KP (gwiazdki). Nakładka propagandowa: znak pocztowy trąbka i napis DRUK BEZ- ADRESOWY NAJTAŃSZĄ I NAJSKUTECZNIEJSZĄ FORMĄ REKLAMY [76] Znany także bez nakładki propagandowej [77] Frankownica ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 6, KZ (rozetki). Bez nakładki propagandowej, najczęściej znany z korespondencji Urzędu Miasta Płocka.
[78] Frankownica ze znakiem identyfikacyjnym: PŁOCK 6, KA. Bez nakładki propagandowej, najczęściej znany z korespondencji Urzędu Miasta i Muzeum Mazowieckiego. Zdzisław Bitner Płock - styczeń 2012 zbitner@wp.pl