Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich Wystąpienie przed Komisją Petycji Parlamentu Europejskiego Bruksela, 2 grudnia 2014 r. Dziękuję, Pani Przewodnicząca. Szanowni Państwo, to dla mnie przyjemność występować dzisiaj przed Wami jako osoba nominowana na Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich na drugą kadencję. Pragnę omówić z Państwem pierwszy rok mojej pracy i zarysować ambicje i strategię urzędu na najbliższe pięć lat. Od czasu wyboru na stanowisko Rzecznika w ubiegłym roku jest to moje siódme wystąpienie przed komisją Parlamentu Europejskiego w tym charakterze. Za każdym razem korzystałam z Waszej wiedzy, Waszych porad i Waszego wsparcia, mogłam także liczyć na personel, który pomaga Wam w pracy. Wysłuchania przed Waszą komisją, a także liczne spotkania indywidualne, pozwoliły mi lepiej zrozumieć naszą wspólną pracę na szczeblu europejskim i zasiliły bezpośrednio strategię, którą opracowałam na potrzeby urzędu. Jak już mówiłam przy licznych okazjach w minionym roku, jakość współpracy między moim urzędem a Wami, Parlamentem, ostatecznie będzie miała wpływ na skuteczność Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich w działaniach zmierzających do poprawy jakości administracji z korzyścią dla obywateli Unii Europejskiej. Moim zadaniem jako trzeciego Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich jest dalsze usprawnienie funkcjonowania urzędu i zapewnienie jego owocnych działań i prosperowania. Podczas ceremonii zaprzysiężenia w ubiegłym roku powiedziałam przed wielką izbą Trybunału Sprawiedliwości w Luksemburgu, że: Współczesne społeczeństwa europejskie nie chcą już tylko pięknych słów z traktatów i kart, lecz codziennego przekuwania ich przez instytucje w politykę i działania, które 1
przystają do rzeczywistości życia obywateli. Moją ambicją jest pomóc instytucjom Unii zbliżyć się do ideału działania instytucji państwowej, zrealizować ich własne ambicje oraz ambicje określone w stosunku do nich w Traktatach unijnych i w Karcie praw podstawowych. W ubiegłym roku zaczęliśmy wprowadzać te słowa w czyn. Moja strategia polega na połączeniu trzech celów zapewnienia adekwatności podejmowanych działań, zwiększenia widoczności i wywierania w ten sposób większego wpływu. Rozwijaliśmy tę strategię przez cały rok, po wielu dyskusjach i konsultacjach zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz z innymi zainteresowanymi stronami. Niedawno na stronie internetowej urzędu opublikowałam naszą strategię na pięć lat, zatytułowaną W stronę 2019 roku. Przed rozpoczęciem realizacji strategii przeprowadziłam, zgodnie z obietnicą złożoną Waszej komisji, wewnętrzny audyt procedur i praktyk stosowanych w urzędzie Rzecznika. Wymagało to zasięgnięcia opinii pracowników na wszystkich szczeblach i owocuje teraz wieloma zmianami wewnętrznymi, łącznie z wprowadzeniem nowoczesnego systemu rozpatrywania skarg, procesu rozpoczętego przez mojego poprzednika, co umożliwi nam wydajniejsze rozpatrywanie skarg; dokonaliśmy także przeglądu sposobu opracowywania decyzji w konkretnych sprawach, aby w większym stopniu nakierować je na obywatela; konieczny był również przegląd naszych kluczowych wskaźników efektywności oraz procesów prowadzenia dochodzeń w następstwie skarg, co umożliwi nam wczesne identyfikowanie najważniejszych spraw i nadawanie im priorytetu. Jestem przekonana, że zmiany te zaowocują ogólnie lepszymi usługami dla obywateli. Mając mniej niż 100 pracowników, uważam za swój obowiązek jak najefektywniejsze wykorzystywanie posiadanych zasobów. Adekwatność podejmowanych działań Aby nasza praca bardziej przystawała do głównych trosk zwykłych obywateli europejskich i osób mieszkających w Europie, w większym stopniu korzystałam ze swoich uprawnień, aby wszczynać dochodzenia w interesie publicznym bez konkretnej skargi u podstaw. 2
W tym celu mianowałam koordynatora dochodzeń z własnej inicjatywy, którego zadaniem jest kierowanie takimi dochodzeniami we współpracy z kolegami i dopilnowanie, aby wyniki osiągano zarówno szybko, jak i efektywnie. W bieżącym roku wszczęliśmy dochodzenia z własnej inicjatywy w sprawie przejrzystości i zrównoważenia grup eksperckich Komisji, przejrzystości negocjacji w sprawie transatlantyckiego partnerstwa w dziedzinie handlu i inwestycji, sposobu wdrażania przez instytucje UE nowych przepisów o ochronie osób zgłaszających przypadki naruszenia oraz działania Komisji Europejskiej w związku z europejską inicjatywą obywatelską, sposobu przestrzegania praw podstawowych w unijnych programach realizowanych w ramach Funduszu Spójności, a także sposobu przestrzegania przez Frontex Karty praw podstawowych przy wykonywaniu jego ważnej i trudnej pracy. Toczą się dwa inne ważne dochodzenia o dużym znaczeniu: jedno dotyczące postępowania Komisji w przypadku ewentualnych konfliktów interesów mogących wystąpić w przypadku odchodzenia urzędników UE do innych obszarów zatrudnienia, a drugie dotyczące wspierania przez Europejską Agencję Leków kierowanych przez Parlament apeli o przejrzystość w badaniach klinicznych dotyczących leków w UE. Widoczność Aby uzyskać większą widoczność, skupiłam się na dbaniu o to, by lepiej informować na temat naszej pracy Państwa, wybranych przedstawicieli obywateli, a także inne podmioty i społeczeństwo. Komentarze w mediach i śledzenie mediów wskazują, że taka strategia odnosi duży skutek, gdyż obecnie informacje związane z prowadzonymi przez nas sprawami i inną pracą regularnie pojawiają się w środkach przekazu w Brukseli, ale także w głównych mediach danego państwa członkowskiego i w całej Europie?. Ponadto wysyłam Państwu teraz streszczenie naszych prac, mając nadzieję, że dowodzę tym gotowości do prowadzenia ciągłego dialogu na tematy budzące naszą wspólna troskę. Skupiliśmy się także na zasięgu naszych mediów społecznościowych i potroiliśmy liczbę naszych sympatyków na Twitterze. Wielu z Państwa widziało już także nasze roczne sprawozdanie złożone obecnie w Parlamencie w nowym formacie wykorzystującym wiele nowych technologii medialnych, co czyni je bardziej czytelnym i atrakcyjniejszym. 3
Podstawą mojej strategii medialnej jest przekonanie, że powinniśmy mówić o naszej pracy jak najotwarciej i najprzystępniej, ponieważ dzięki temu zachęcimy ludzi do sygnalizowania nam przypadków rzekomej niewłaściwej administracji, które ich zdaniem powinniśmy zbadać. W tym miejscu chciałabym podziękować mojemu zespołowi ds. komunikacji, który przyjął nową strategię z ogromnym entuzjazmem i takąż energią i kreatywnością. Wpływ Pomimo że wiele z prowadzonych przez nas nowych dochodzeń nadal trwa, jestem przekonana, że nowa strategia już wywarła wpływ i jestem bardzo wdzięczna wszystkim urzędnikom z instytucji, z którymi miałam kontakt w tej sprawie, za ich zdecydowanie pozytywne zaangażowanie. W grudniu ubiegłego roku otrzymaliśmy pozytywną odpowiedź od Komisji w dwóch ważnych sprawach. Jedna dotyczyła nieuzasadnionego opóźnienia w związku z dochodzeniem w sprawie pomocy państwa dla niektórych zawodowych klubów piłkarskich, a druga domniemanego konfliktu interesów w odniesieniu do byłego przewodniczącego komitetu ad hoc ds. etyki komisarzy. Po mojej interwencji przewodniczący komitetu ustąpił, a Komisja od tamtego czasu uczyniła jego pracę bardziej przejrzystą, co przyjmuję z zadowoleniem. Jeżeli chodzi o Europejską Agencję Leków, jestem przekonana, że interwencja mojego urzędu i zainteresowanych posłów do Parlamentu oraz społeczeństwa obywatelskiego pomogła dopilnować, żeby jej nowa polityka na rzecz przejrzystości nie uległa osłabieniu, jak wydawało się na początku roku, kiedy ogłoszono szczegóły tej polityki. Również wskutek interwencji koalicji odnośnych posłów do Parlamentu i społeczeństwa obywatelskiego oraz przeprowadzonego przez mój urząd dochodzenia w sprawie braku przejrzystości wokół mandatu negocjacyjnego dla Rady w sprawie rozmów dotyczących TTIP, ta ostatnia wydała zgodę na szerszą kontrolę publiczną, co także przyjmuję z zadowoleniem. Wreszcie w następstwie spotkania z prezesem EBC M. Draghim na początku tego roku jesteśmy teraz proszeni o udzielanie porad dotyczących nowej polityki banku w dziedzinie etyki i z ogromnym zadowoleniem witam gotowość banku do zaangażowanie nas w tę kwestię. Jak Państwu wiadomo, EBC ma nowe uprawnienia w dziedzinie kontroli bankowej i w związku z tym powiększył znacznie liczbę swoich pracowników. Nowa polityka w dziedzinie etyki ma dla EBC kluczowe znaczenie w utrzymaniu wysokiego stopnia zaufania obywateli. 4
Jeżeli dostąpię zaszczytu bycia ponownie wybraną przez Parlament w przyszłym miesiącu, będę nadal realizować tę strategię, jednocześnie blisko współpracując z Parlamentem. Siłę rzecznika sprawującego demokratyczną kontrolę nad administracją w imieniu obywateli mierzy się siłą jego relacji z Parlamentem, co podkreśliłam na początku tego wystąpienia. W ostatnich tygodniach uważnie słuchałam głosów nowej Komisji, a zwłaszcza osób, które będą kierować tą istotną instytucją w nadchodzących i być może trudnych latach. Otuchy dodały mi zobowiązania do większej przejrzystości, otwartości, odpowiedzialności i zaufania i przyrzekam współpracować możliwie jak najściślej z Komisją, aby pomóc jej w realizacji tych celów. Pani Przewodnicząca! Na zakończenie chciałabym jeszcze raz podkreślić, jak ogromne wrażenie mają na mnie wysokie standardy europejskiej służby cywilnej, tysięcy oddanych ludzi pracujących w instytucjach i agencjach UE w całej Europie. Ogromna większość z nich ciężko pracuje, aby osiągnąć wysokie standardy w pracy i ma wpojoną prawdziwą etykę służby publicznej. Jednakże, jak nam wszystkim wiadomo, stopień zaufania zarówno do rządzących na szczeblu UE, jak i na szczeblach krajowych nie jest obecnie wysoki w Europie. Powoli wychodzimy z bolesnej recesji i kryzysu bankowego. Ludzie w Europie odzyskają zaufanie do instancji rządzących, kiedy zaczną widzieć pozytywne zmiany spowodowane decyzjami dotyczącymi ich rodzin i codziennego życia. Jednakże w przeciwieństwie do większości państw narodowych w Europie, których istnienie jest zasadne w mniemaniu ich obywateli, administracja UE nie osiągnęła jeszcze tak wysokiego poziomu prawomocności, jaki powinna mieć zdaniem wielu Europejczyków, i dlatego tak ważne jest, aby właśnie ona była nie tylko możliwie najwyższej jakości, ale wręcz posiadała standard złota w obszarze etyki, przejrzystości, odpowiedzialności i skuteczności. Moim zadaniem jako Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich jest współpracować z instytucjami i agencjami UE, aby cel ten zrealizować. Jeżeli Państwo, posłowie do Parlamentu Europejskiego, głosowaniem powierzycie mi zadanie kontynuowania tej pracy, zobowiązuję się uczynić wszystko, aby zadanie to zrealizować i kierować moim urzędem w sposób, który wesprze to moje zobowiązanie wobec Was. Dziękuję za uwagę. 5