Zagospodarowanie terenów zielonych wokół miasta Sanoka na przykładzie ścieżek rowerowych Sanok posiada wiele terenów zielonych w centrum, jak i w obrębie granic miasta. Znakomicie nadają się one do czynnego wypoczynku, a szczególnie do jazdy na rowerze. Najbardziej charakterystycznymi terenami są: Park Miejski Tereny po zachodniej stronie miasta, tzw. Glinice Okolice Białej Góry, Skansenu i Czołgowiska Tereny mniej znane (południowa strona miasta) Właśnie w te obszary naszego miasta warto wybrać się na rowerze. Projekt ścieżek zacznę od najbardziej znanego miejsca, jakim jest Park Miejski. Park posiada sieć ścieżek pieszych, które również nadają się do jazdy na rowerze. Trzeba zaznaczyć, że ścieżki te mimo wyasfaltowania stają się bardzo śliskie po deszczu. Jazda rowerem po parku wymaga dobrej kondycji i niezłych umiejętności manewrowych, ponieważ obszar parku znajduje się na wzniesieniu o wysokości 350 m n.p.m. Z uwagi że są to ścieżki piesze, co kawałek rozmieszczone są ławeczki, na których można odpocząć i nabrać siły do dalszej jazdy. Warto wspomnieć, że w parku znajduje się specjalny tor do jazdy wyczynowej na rowerach. W latach 2001 2002 odbyły się na nim ogólnopolskie zawody w sportach ekstremalnych. Niestety tor przygotowany był tylko na zawody i dzisiaj jest on w kiepskim stanie, ale może kiedyś uda się go odnowić dla sanoczan i przyjezdnych rowerzystów. Atutem parku jest jego korzystne usytuowanie (centrum miasta). W projekcie tym przedstawię propozycję ścieżki do parku z dzielnicy Wójtostwo. Ruszając z parkingu przy kościele na ulicy Jana Pawła II, kierujemy się na ulicę Gorazdowskiego, bezpośrednio przyległą do parkingu. Jadąc wzdłuż tej ulicy, docieramy do skrzyżowania z ulicą Sadową, na której skręcamy w prawo, dojeżdżając do ulicy Kiczury. Na ulicy tej pokonujemy niewielkie wzniesienie i po chwili widać już park. Dalej kierujemy się w stronę ulicy II Pułku Strzelców Podhalańskich, ale najpierw korzystamy z przejścia dla pieszych przez ulicę Dmowskiego. Pierwsza droga wjazdowa do parku znajduje się przy ulicy II Pułku Strzelców Podhalańskich, a druga nieco dalej na ulicy Szopena. Wybieramy pierwszą drogę, gdzie jest wprawdzie stromy podjazd, który można podejść, ale po pokonaniu ok. 100 m nachylenie chodnika zmniejsza się i bez większego problemu można jechać dalej. Park przeznaczony jest raczej dla ludzi młodych, lubiących duży wysiłek. Kolejnym terenem są tzw. Glinice. Jest to dość spory obszar zieleni, otoczony zabudowaniami Sanoka i Trepczy. Teren ten bardzo dobrze nadaje się do jazdy na rowerze górskim. Glinice posiadają wiele dróg i ścieżek, ale tylko niektóre tworzą pętle i drogi dojazdowe np. do Trepczy. Należy wspomnieć, że w zdecydowanej większości mają one nawierzchnię gruntową, która po deszczu staje się błotnista i trudna do jazdy. Są tu liczne podjazdy, zjazdy, nieraz bardzo strome, dostarczające wiele przyjemności. Dojazd na Glinice z centrum Sanoka to dystans ok. 3 km. Przykładowy projekt ścieżki rozpoczynamy sprzed Muzeum Historycznego przy ulicy Zamkowej. Dalej, prosto przejeżdżając przez skrzyżowanie, docieramy do ulicy II Pułku Strzelców Podhalańskich. Ulica ta kończy się, a my jedziemy dalej przez ulicę Dmowskiego do ulicy Kiczury, którą docieramy do ogródków działkowych Tulipan. Dalej kończy się asfalt i zaczyna droga polna, którą jedziemy u podnóża góry, a następnie odbijamy w lewo. Jadąc lekko do góry docieramy do asfaltowej drogi idącej od Trepczy, na
której skręcamy w lewo. Po chwili asfalt się kończy i dalej jedziemy dość stromym podjazdem, drogą szutrową, na szczyt Glinic. Ze szczytu można jechać na Zabłotce w stronę mostku na rzece Sanoczek lub zjechać na osiedle Okołowiczówka. Ja dalszą część trasy poprowadzę na Zabłotce, aby utworzyć pętlę, nadającą się na popołudniową wycieczkę poza miasto. Znajdując się już na szczycie jedziemy na zachód szeroką szutrową drogą. Po lewej stronie mijamy przekaźnik telefonii komórkowej, a następnie ostro w dół, jakieś 500 m aż do zwężenia drogi, gdzie stok staje się łagodniejszy. Dalej polna ścieżka doprowadza nas na wprost wspomnianego już mostku, po pokonaniu którego odbijamy w lewo na drogę asfaltową, która prowadzi na Zabłotce. Natomiast skręcając za mostkiem w prawo istnieje możliwość dojazdu do Srogowa i powrotu do Sanoka przez Trepczę. Jadąc przez Zabłotce do centrum Sanoka musimy pokonać ruchliwą ulicę Krakowską. Jest możliwe ominięcie tej drogi i zjechanie na ulicę Piastowską, która jest bardziej przyjazna rowerzystom. I dalej według uznania. Tereny od strony północnej to raj dla rowerów można powiedzieć dla każdego coś miłego. Zacznę od tras dla bardziej wymagających i doświadczonych rowerzystów. Są to przede wszystkim szlaki piesze, po których można jeździć rowerem. Najbardziej polecam szlak czerwony, który rozpoczyna się przy Studzience Królewskiej. Godny polecenia jest także szlak niebieski, zwany także szlakiem ikon. Powstał nawet specjalny folder dla rowerzystów, który opisuje szlak zza kółka roweru. Istnieje jeszcze szlak żółty, który jest odnogą czerwonego. Rozpoczyna się on na szczycie Góry Orli Kamień i biegnie w stronę Olchowiec i dalej do Dworca Głównego PKP. Najlepszą alternatywą dla rowerzysty jest połączenie szlaku czerwonego i żółtego, które to tworzą pętle długości ok. 8 km. Na terenie dawnego czołgowiska u podnóża Gór Słonnych stworzony został specjalny tor do ekstremalnej jazdy na rowerze, który można rozbudowywać. Na tym terenie są także doskonałe warunki do spokojniejszej jazdy. Przedstawię przykładowy projekt ścieżki rowerowej wzdłuż brzegu Sanu. Jazdę zaczynamy na parkingu przy moście białogórskim, który przejeżdżamy, a następnie skręcamy w prawo jadąc wzdłuż Sanu ulicą Rybickiego aż do Sosenek. Dalej przejeżdżamy przez ośrodek wypoczynkowy, jadąc cały czas wzdłuż Sanu. Po ok. 500 m droga afaltowa kończy się, a zaczyna szutrowa, która skręca w lewo obok byłej strzelnicy wojskowej. Tą drogą dojeżdżamy do asfaltu i dalej ulicą Wyspiańskiego dojeżdżamy do głównej drogi wyjazdowej na Przemyśl, gdzie skręcamy w prawo, kierując się w stronę mostu olchowskiego i dalej na ulicę Królowej Bony cały czas wzdłuż Sanu. Za Zakładami Mięsnymi skręcamy w prawo w ulicę Mickiewicza, a następnie prosto w ulicę Białogórską, która doprowadza nas do parkingu początku ścieżki. Tę trasę można modernizować w zależności od wymagań rowerzysty. Na przykład zamiast jechać przez ośrodek Sosenki, można skręcić w lewo i wjechać na drogę Gajową, która prowadzi aż do drogi na Liszną. W ten sposób można przedłużyć i nieco utrudnić naszą trasę. Tereny zielone od strony południowej są mało znane i dlatego też nie są uczęszczane przez rowerzystów. Powodem tego jest odległość od centrum miasta i słabe oznakowanie ścieżek i szlaków. Najbardziej znane szlaki na tych terenach to szlak niebieski, który prowadzi aż na Chryszczatą oraz szlak na Wiechę, który został opisany tak jak szlak ikon, czyli z punktu widzenia rowerzysty. Szkoda, że na tak ogromnym terenie mamy tylko dwa znane szlaki rowerowe. Możliwości rozwoju ścieżek rowerowych w obrębie Sanoka W Sanoku, podobnie jak w innych miastach naszego kraju, w ostatnich latach zapanowała moda na
rowery. Korzystają z nich zarówno dzieci, jak i dorośli, gdyż o zaletach i korzyściach jazdy na rowerze wiemy wszyscy. W związku z tym pojawił się problem pogodzenia ruchu pieszego, samochodowego i rowerowego. Jeżdżąc po chodnikach, rowerzyści są zagrożeniem dla pieszych, natomiast na ulicy rowerzyści są ignorowani i niezauważani przez kierowców, co jest powodem licznych wypadków, w których bardziej poszkodowani są rowerzyści. Naprzeciw rowerzystom wyszły już niektóre szkoły, urzędy i sklepy, przygotowując specjalne miejsca parkingowe. Niestety problem poruszania się rowerem po naszym mieście pozostał. Problem ten ma po części rozwiązać projekt wytyczenia ścieżek rowerowych. Drogi rowerowe Wydzielone drogi rowerowe to najbardziej oczywisty, ale nie jedyny element przyjaznej dla rowerzystów infrastruktury. W pierwszej kolejności drogi te powinny powstawać tam, gdzie z jednej strony niemożliwe jest ograniczenie prędkości samochodów do 30 km/h, a z drugiej gdzie badania ruchu i analiza rozkładu podróży wskazują, że na danym odcinku ma już miejsce duży ruch rowerowy lub istnieje duży potencjał przejęcia przez komunikację rowerową dużej części podróży, odbywających się obecnie innymi środkami transportu. Wydzielone drogi rowerowe podobnie jak wszystkie inne elementy infrastruktury rowerowej powinny być projektowane dla prędkości rzędu 30 40 km/h. Powinny umożliwiać bezpieczną i wygodną jazdę nie tylko sprawnym fizycznie, ale także osobom starszym, dzieciom i mniej doświadczonym rowerzystom. Niedopuszczalne są ostre spadki, a promienie łuków powinny brać pod uwagę nie tylko prędkość projektową, ale i fizjologię jazdy rowerem. Pokonując łuki rowerzyści pochylają się, dlatego w tym miejscu droga rowerowa powinna być znacznie szersza, niż standardowe, wymagane przepisami 2,5 m dla trasy dwukierunkowej i 1,5 m dla drogi jednokierunkowej.
Drogi rowerowe powinny mieć dobrej jakości nawierzchnię warunku tego nie spełnia nagminnie stosowana kostka betonowa, która bardzo szybko staje się nierówna i tworzą się na niej kałuże, a przede wszystkim stawia znacznie większe opory toczenia niż asfalt. Słabe strony wydzielonych dróg rowerowych to między innymi ograniczenie swobody ruchu rowerzysty. Dlatego co pewien czas droga rowerowa powinna umożliwiać bezkolizyjne, zgodne z przepisami jej opuszczenie lub wjazd na nią w kluczowych punktach (np. przed gmachami użyteczności publicznej). Zwłaszcza dotyczy to jednokierunkowych wydzielonych dróg rowerowych. Podstawową słabością wielu wydzielonych dróg rowerowych jest ich fatalna integracja z pozostałą siecią drogową, wynikająca z błędów projektanta i nieznajomości tematu przez urzędników zatwierdzających projekty. Choć nie jest to zawsze oczywiste, drogi rowerowe muszą być perfekcyjnie zintegrowane z otaczającą je siecią drogową. Źle zaprojektowany wjazd na drogę rowerową powoduje zazwyczaj, że rowerzyści w ogóle nie będą z niej korzystać. Może się też zdarzyć, że przy źle zaprojektowanym wjeździe będzie dochodziło do niebezpiecznych sytuacji, kolizji, a wręcz wypadków. Wjazd na drogę rowerową powinien być zaprojektowany tak jak i wszystkie inne elementy rowerowej infrastruktury dla prędkości rzędu 30 km/h. Musi być czytelny, widoczny, nie może być blokowany nielegalnie parkującymi autami i musi być w pełni dostępny dla nietypowych rowerów (poziomych, towarowych, inwalidzkich, rowerów z przyczepkami itp.). W Sanoku ulice, którymi poruszają się rowerzyści, można podzielić na trzy kategorie: 1. Ulice przyjazne 2. Ulice uciążliwe 3. Ulice niebezpieczne Z ulicami tymi można zapoznać się przy pomocy dołączonej mapki miasta Sanoka. Do kategorii pierwszej zaliczamy następujące ulice: Rybickiego Piastowska Chopina Młynarska Cegielniana Wesoła Zielona Aleje Wojska Polskiego Kwiatowa Kiczury Są to ogólnodostępne samochodem ulice, gdzie jednak wprowadzono pewne ograniczenia na przykład ograniczono dopuszczalną prędkość do 30 km/h lub wprowadzono jeden kierunek jazdy obowiązujący samochody. Na tych ulicach mogą powstać ścieżki niewpływające na utrudnienia w ruchu drogowym. Charakteryzują się one znikomym ruchem samochodowym, są na tyle szerokie, aby pomieścić samochód i rowerzystę. Pozwala to na duży margines bezpieczeństwa. Należy nadmienić, że ulice te są w dobrym stanie użytkowym. Do kategorii drugiej zaliczają się drogi, na których bez większych problemów można poruszać się rowerem. Są to: Jana Pawła II
Traugutta Podgórze Białogórska Stróżowska Słowackiego Konopnickiej Sadowa Robotnicza Na tych ulicach panuje średni ruch samochodowy, a prędkość aut ograniczona jest do 50 km/h. Jednak ulice te są ciasne, często na poboczach stoją zaparkowane samochody, które utrudniają jazdę i stwarzają niebezpieczeństwo dla rowerzystów. Do kategorii trzeciej można zaliczyć takie ulice, jak: Krakowska Rymanowska Dmowskiego Lipińskiego Dworcowa Królowej Bony Mickiewicza Staszica Lwowska Kościuszki Jagiellońska Są to ulice, na których ruch samochodowy jest bardzo duży. Są one niebezpieczne, gdyż często właśnie na nich dochodzi do potrąceń i wypadków z udziałem rowerzystów. Właśnie z tego powodu lepiej je omijać. W obrębie Sanoka są jeszcze ulice szutrowe (np. ul. Gajowa), które można zaliczyć jako dobre do jazdy na rowerach. Jedyna niedogodność to brak asfaltu i z tego powodu nadają się one raczej dla rowerów górskich i trekingowych. Przykładowy projekt ścieżki dla turystów Ogólna charakterystyka ścieżki: Początek Dworzec Główny PKP ul. Dworcowa Koniec Skansen Długość 3,25 km Opis: Ścieżka rozpoczyna się na szerokim chodniku przyległym do Dworca Głównego. Po ok. 100 m szeroki chodnik się zwęża i konieczny jest przejazd na drugą stronę ul Dworcowej, a następnie ciasnym odcinkiem chodnika (który należy w przyszłości poszerzyć na odcinku ok. 10 m) do ul. Lwowskiej, którą przejeżdżamy specjalnie do tego wyznaczonym przejściem dla rowerów. Dalsza trasa projektu biegnie wzdłuż ulicy Zielonej (ok. 500 m). Początkowo na tej ulicy nie ma żadnych utrudnień, jednak po przejechaniu skrzyżowania z ulicą Prugara Ketlinga ul. Zielona wpada na osiedle, gdzie często stoją zaparkowane samochody, uniemożliwiając w ten sposób płynny przejazd rowerem. Jest to jedyna droga, aby trafić na Aleje WP, które to bardzo dobrze nadają się do przeprowadzenia ścieżki rowerowej z uwagi na mały ruch samochodowy. Ulicą tą pokonujemy ok. 450 m i przed skrzyżowaniem z ulicą Podgórze
trasa ścieżki skręca na mało używany chodnik wzdłuż Potoku Płowieckiego, prowadząc do przejścia pod ulicą Królowej Bony. Chodnik (długość ok. 150 m) jest niestety wykonany z płyt z wieloma otworami i jazda po nich jest bardzo uciążliwa, ale to jedyna droga, którą można się przedostać na drugą stronę tej ruchliwej ulicy. Występuje tu jeszcze problem schodów. Dalej chodnik się kończy, ale po 50 m na wprost jest mostek przez potok (tu także problemem są schodki), który można wykorzystać jako dalszą część ścieżki. Za mostkiem jest ścieżka gruntowa (250 m), którą należy przygotować do jazdy rowerem. Biegnie ona między chodnikiem a Sanem. Po pewnym czasie ścieżka ta dochodzi do chodnika biegnącego wzdłuż ul. Królowej Bony. Jest on jednak trochę za wąski, aby zmieścić na nim ścieżkę rowerową (wymaga poszerzenia o ok. 1 m) Dalej projekt ścieżki prowadzi w kierunku Zakładów Mięsnych, gdzie po 200 m skręca na chodnik między zakładami a Sanem. Prowadzi on przez ok. 450 m i doprowadza do ulicy Białogórskiej. Najprostszym rozwiązaniem byłoby poprowadzenie ścieżki wzdłuż tej ulicy, aż do mostu. Jednak problem z wąskim chodnikiem i brakiem miejsca na jego poszerzenie skierował bieg ścieżki na ulicę Młynarską, która jest odpowiednia do wyznaczenia ścieżki rowerowej. Młynarska (długość ok. 600 m) wyprowadza nas dokładnie na wprost mostu Białogórskiego. Na samym moście, jak i za nim, nie ma możliwości wyznaczenia ścieżki, dlatego też sugeruję ustawienie odpowiednich znaków, które usprawnią ruch rowerowy w stronę Skansenu.