Osady molasowe źródłem mołdawitów

Podobne dokumenty
Impakty Ries-Steinheim. Wzorzec rozrzutu mołdawitów

Wpływ fali uderzeniowej na zmiany tektoniczne osadów jurajskich wokół krateru Ries studium SEM wybranych skamieniałości

Migracja żelaza w indochinicie podczas jego wygrzewania w 1100 C: badania EMPA i XRD

1. Od kiedy i gdzie należy złożyć wniosek?

DZIA 4. POWIETRZE I INNE GAZY

WYROK. Zespołu Arbitrów z dnia 22 czerwca 2005 r. Arbitrzy: Krzysztof Błachut. Elżbieta Zasadzińska. Protokolant Katarzyna Kawulska

Polska-Warszawa: Usługi w zakresie napraw i konserwacji taboru kolejowego 2015/S

Zakres wiedzy i umiejętności oraz wykaz literatury

art. 488 i n. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.),

Podatek przemysłowy (lokalny podatek od działalności usługowowytwórczej) :02:07

ZASADY WYPEŁNIANIA ANKIETY 2. ZATRUDNIENIE NA CZĘŚĆ ETATU LUB PRZEZ CZĘŚĆ OKRESU OCENY

Powiatowy Urząd Pracy w Trzebnicy. w powiecie trzebnickim w 2008 roku Absolwenci w powiecie trzebnickim

Szczegółowe informacje na temat gumy, rodzajów gumy oraz jej produkcji można znaleźć w Wikipedii pod adresem:

Załącznik nr 4 WZÓR - UMOWA NR...

Chmura to kropelki wody, lub kryształki lodu zawieszone w powietrzu

PRAWA ZACHOWANIA. Podstawowe terminy. Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc

U Z A S A D N I E N I E

Olej rzepakowy, jako paliwo do silników z zapłonem samoczynnym

refundacji kosztów przejazdu i zakwaterowania przez Powiatowy Urząd Pracy w Poznaniu

PL B1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANIS AWA STASZICA, Kraków, PL BUP 26/07

OFERTA. 6. Telefon (z numerem kierunkowym) Fax (z numerem kierunkowym)

Przepisy regulujące kwestię przyznawania przez Ministra Zdrowia stypendium ministra:

Sferule z granicy Kreda-Paleogen (Lechówka, Polska) wstępne dane

- 1 - Szkolnictwo gimnazjalne po trzech latach funkcjonowania UWAGI OGÓLNE

Rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych

Dostawa warzyw i owoców do Centrum Szkolenia Policji w Legionowie i Zakładu Kynologii Policyjnej w Sułkowicach. OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU - dostawy

OGŁOSZENIE O PRZETARGU NA SPRZEDAŻ SAMOCHODU SPECJALNEGO DWUFUNKCYJNEGO- WUKO

Załącznik nr 7 do Umowy Nr z dnia r. Oświadczenie Podwykonawcy (WZÓR) W związku z wystawieniem przez Wykonawcę: faktury nr z dnia..

INDATA SOFTWARE S.A. Niniejszy Aneks nr 6 do Prospektu został sporządzony na podstawie art. 51 Ustawy o Ofercie Publicznej.

Uchwała Nr XV/83/15 Rady Gminy w Jeżowem z dnia r. w sprawie ustanowienia jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka.

OFERTA WSPÓŁPRACY. Prezentacja firmy Apetito

według zestawienia i klasyfikacji wymienionej w załączniku 1 do Certyfikatu wprowadzone do obiegu przez

Informacje o omawianym programie. Założenia programu omawianego w przykładzie

WYPRAWKA SZKOLNA 2015

PROWADZ CEGO ZAK AD O ZWI KSZONYM RYZYKU WYST PIENIA POWA NEJ AWARII PRZEMYS OWEJ

WARUNKI WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT BUDOWLANYCH. D f

Uchwała nr V/25/2015 Rady Miejskiej w Szczytnie z dnia 26 lutego 2015 r.

XXXV OLIMPIADA GEOGRAFICZNA Zawody II stopnia pisemne podejście 1 - rozwiązania

Koszty bezpośrednie rozliczane w ramach PO KL

Zalecenia dotyczące prawidłowego wypełniania weksla in blanco oraz deklaracji wekslowej

NAWIERZCHNIA POLIURETANOWA

Udoskonalona wentylacja komory suszenia

ZAPYTANIE OFERTOWE. Tłumaczenie pisemne dokumentacji rejestracyjnej ZAPYTANIE OFERTOWE

Harmonogramowanie projektów Zarządzanie czasem

OCHRONA DRZEW NA TERENACH INWESTYCYJNYCH

Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin. Dominika Sowa

Gdańsk, dnia 13 listopada 2014 r. Poz UCHWAŁA NR L/327/14 RADY POWIATU TCZEWSKIEGO. z dnia 28 października 2014 r. Tczewskiego.

REGULAMIN STYPENDIALNY FUNDACJI NA RZECZ NAUKI I EDUKACJI TALENTY

UCHWAŁA NR XXVIII/294/2013 RADY GMINY NOWY TARG. z dnia 27 września 2013 r. w sprawie przyjęcia programu 4+ Liczna Rodzina

WYROK. Zespołu Arbitrów z dnia 24 maja 2006 r. Arbitrzy: Stanisław Janusz Hejna. Protokolant Filip Orczykowski

Zapisy na kursy B i C

DE-WZP JJ.3 Warszawa,

PLAN POŁĄCZENIA SPÓŁEK

REGULAMIN przeprowadzania okresowych ocen pracowniczych w Urzędzie Miasta Mława ROZDZIAŁ I

Fig _31 Przyk ad dyskretnego modelu litologicznego

Pompy odkamieniające. Zmiana kierunku automatyczna. Zmiana kierunku ręczna. Przepływ zgodnie ze wskazówkami zegara

Wtrącenia niemetaliczne w staliwie topionym w małym piecu indukcyjnym

X. M A N A G E R. q Przeznaczenie modu³u q Wykaz funkcji q Codzienna eksploatacja

Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2.

PODSTAWY OBLICZEŃ CHEMICZNYCH DLA MECHANIKÓW

Grupa Prawno-Finansowa CAUSA. Spółka Akcyjna. Raport kwartalny za okres od do

KALKULACJA CZYNSZU DLA BUDYNKÓW MIESZKALNO-UśYTKOWYCH W PSZCZYNIE PRZY UL. KS. BISKUPA H. BEDNORZA 10,12, 14,16, 18 I 20

ZAPYTANIE OFERTOWE. Gryfice, dn. 09 luty 2015 r.

Anomalie platynowców w historii Ziemi

PROBIT Wysoka Kultura w Księgowości

Piława Górna, Centrum, ul. Szkolna 6 Opis lokalizacji i dostępności. Obiekt bezpośrednio przy ulicy, wejście na teren za zgodą obsługi Długość

Turniej Piłkarski. Copa Manufaktura 2006

Regulamin konkursu na Logo Stowarzyszenia Wszechnica Zawodowa Nasza Szkoła

P R O J E K T D r u k n r... UCHWAŁA NR././2014 RADY GMINY CHYBIE. z dnia r.

WPŁYW MODYFIKACJI NA STRUKTURĘ I MORFOLOGIĘ PRZEŁOMÓW SILUMINU AK132

Rozbudowa domu przedpogrzebowego na cmentarzu komunalnym w Bierutowie. Specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych - Okna i drzwi

Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym

Profilaktyka w zakresie udzielania pierwszej pomocy i ratownictwa

, dnia roku (miejscowość)

Rodzaje biomasy wykorzystywane na cele energetyczne:

- Miejscowość Kod pocztowy Nr posesji Ulica Gmina

DOKUMENTACJA GEOTECHNICZNA

CERTYFIKAT ZGODNO CI

OTWARTE SPOTKANIE CZŁONKÓW I SYMPATYKÓW STOWARZYSZENIA HYDROGEOLOGÓW POLSKICH

Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy)

Warszawa, dnia 11. września 2006 r. Szanowna Pani LUIZA GZULA-FELISZEK Agencja Obsługi Nieruchomości ZAMEK Błonie, ul. Łąki 119,

DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Warszawa, dnia 29 czerwca 2009 r. Nr 100. TREÂå: Poz.: UMOWA MI DZYNARODOWA

WYROK. Zespołu Arbitrów z dnia 15 marca 2005 r. Arbitrzy: Mateusz Winiarz. Protokolant Marta Grzebalska

Problematyczność identyfikacji impaktu na podstawie geologicznych mikrośladów

z dnia Rozdział 1 Przepisy ogólne

Przedmiotowy system oceniania z języka angielskiego

Wyniki finansowe funduszy inwestycyjnych i towarzystw funduszy inwestycyjnych w 2011 roku 1

Rozporządzenia dla placówek. Profilaktyka w szkole jako przykład systemowych rozwiązań we współpracy szkoły, poradni i ODN

PRACE. Instytutu Ceramiki i Materia³ów Budowlanych. Nr 6. Scientific Works of Institute of Ceramics and Construction Materials ISSN

w Sokołowie Podlaskim Znak sprawy: FZP /13 Sokołów Podlaski, r.

DANE MAKROEKONOMICZNE (TraderTeam.pl: Rafa Jaworski, Marek Matuszek) Lekcja IV

Eksperyment,,efekt przełomu roku

Wyniki badań hałasu lotniczego w roku 2014

Regulamin wynagradzania pracowników Zakładu Ekonomiczno - Finansowej Obsługi Placówek Oświatowych w Piekarach Śląskich.

Postanowienia ogólne. Usługodawcy oraz prawa do Witryn internetowych lub Aplikacji internetowych

ZAPYTANIE OFERTOWE. MERAWEX Sp. z o.o Gliwice ul. Toruńska 8. ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORSTWA MERAWEX Sp. z o.o. POPRZEZ EKSPORT.

Metodyka zwalczania pachówki strąkóweczki występującej na grochu przy wykorzystaniu sygnalizacji pojawienia się szkodnika

Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia:

UMOWA NAJMU nr.../.../.../2011

Iwona Sójkowska. Dobre praktyki BPŁ w zakresie kreowania wizerunku i budowania dobrych relacji

Transkrypt:

ACTA SOCIETATIS METHEORITICAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 5, 2014 Tomasz BRACHANIEC 1, Krzysztof SZOPA 1, Mirosław SZCZYRBA 1 Osady molasowe źródłem mołdawitów Molasse deposits as a source of moldavites Abstract: Moldavite are result of melting and mixing of ejecta Cenozoic deposits from Ries crater. The Czech moldavites have different Al, Ca and Si content in contrast to tektites from Lusatian area. Differences in chemical composition of moldavites are caused by local interbedded layers of Tertiary Obere Süâwasser Molasse, which are represented by: quartz sands and limestons with clays. Key-words: moldavite origin, melting, molasse, substrewnfields Pierwsze prace dotycz¹ce hipotetycznego pochodzenia mo³dawitów zaczê³y siê pojawiaæ pod koniec XVIII wieku (Mayer 1788; Lindaker 1792; patrz Meisel i in. 1997 i literatura tam cytowana). Naukowe badania materia³u Ÿród³owego tych tektytów przeprowadzili Schwarcz (1962) i Bouška (1968). Obecnie jest wiele prac opisuj¹cych ich sk³ad chemiczny, a tym samym mówi¹cych o utworach z jakich powsta³y (przegl¹d w: Trnka i Houzar 2002 oraz Žák i in. 2012). Walter (1967) wysun¹³ hipotezê, wed³ug której mo³dawity powsta³y na drodze parowania drobnych cz¹stek p³ynnego skalnego stopu, utworzonego na skutek impaktu Ries. Obecnie przyjmuje siê, e te bry³ki zasobnego w krzemionkê szkliwa s¹ przedstawicielami tzn. ejecta deposits, czyli materia³u, który zosta³ wyrzucony z krateru, co teoretycznie zobrazowa³ ju w 1933 roku jako pierwszy L. Spencer. Pó³p³ynny, gor¹cy stop krzemionki w koñcowej fazie lotu ulega³ och³odzeniu i finalnie zastygniêciu. PóŸno mioceñska paleogeografia Centralnej Europy sugeruje e, znaczna czêœæ nowo powsta³ych mo³dawitów mog³a zostaæ gwa³towanie sch³odzona na skutek spadku do rzek i zbiorników wodnych. Proces wyrzutu pó³p³ynnych warstw skalnych z krateru, które tworzy³y macierzysty materia³ dla tektytów zosta³ opraco- 1 Katedra Geochemii, Mineralogii i Petrografii; Wydzia³ Nauk o Ziemi UŒ; Bêdziñska 60, 41-200 Sosnowiec; email: tribal216@gmail.com; kszopa@us.edu.pl; mirek.szczyrba@gmail.com

26 Osady molasowe źródłem mołdawitów wany przez: Barnesa (1964, 1989), Wassona (1991, 1995), Koeberla (1992) oraz Engelhardta i in. (1987). Sk³ad chemiczny mo³dawitów mo na interpretowaæ jako wynik stopienia i zmieszania kilku rodzajów osadów (Delano i Lindsley 1982; Delano i in. 1988; Meisel i in. 1997; Magna i in. 2011; Žák i in. 2012). Pomimo, e mo³dawity powsta³y na skutek jednego impaktu, to ró ni¹ siê one od siebie sk³adem chemicznym. Ka de ich wystêpowanie na terenie Czech charakteryzuje siê zwiêkszon¹ iloœci¹ innego zwi¹zku chemicznego: tektyty z Bohemii maj¹ najwiêksz¹ iloœæ wêglanu, morawskie minera³ów ilastych, natomiast wysoka zawartoœæ krzemionki charakteryzuje mo³dawity z Radomilic (fig. 1). Ich niemieckie odpowiedniki s¹ mieszanin¹ uœrednionych iloœci w/w zwi¹zków. Bouška (1968) opisa³ chemiczne powinowactwo pomiêdzy mo³dawitami. Ró - nice w ich sk³adzie chemicznym mog¹ sugerowaæ lokalne prze³awicenia pierwotnych osadów krzemionkowych przed impaktem. Z drugiej jednak strony stop skalny móg³ powstaæ po impakcie, po zmieszaniu ju p³ynnych ska³. Delano i Lindsley (1982) oraz Delano i in. (1988) wyjaœnili mechanizm powstania mo³dawitów na skutek mieszania stopu, utworzonego na drodze po³¹czenia: minera³ów ilastych, wêglanów i kwarcu, który wed³ug autorów rozcieñcza³ nowo powsta³¹ mieszaninê. Równie Bouška (1992) wykaza³, e stosunek iloœciowy pierwiastków: Zr/Hf, K/U, Th/U, K/Rb, wskazywa³ na ich bliskie pokrewieñstwo z piaskiem kwarco- Fig. 1. Model zawartości głównych tlenków dla mołdawitów (uproszczone z: Lange 1995; Meisel i in. 1997) z: Radomilic (R), Moraw (M), Bohemii (B) i Łużyc (L).

Tomasz BRACHANIEC, Krzysztof SZOPA, Mirosław SZCZYRBA 27 wym oraz i³em. Wy ej wymienionych autorów poparli m.in.: Meisel i in. (1997) oraz Øandy i in. (2008), którzy stwierdzili, e korelacja g³ównych zwi¹zków chemicznych Al 2 O 3 -CaO-SiO 2, mieszcz¹ca siê w œredniej dla mo³dawitów (fig. 1) oznacza, e powsta³y one z mieszaniny minera³ów ilastych (g³ównie Al, Fe, K, Na, Ti), wêglanów (Ca, Mg, Mn) i krzemionki (Si). Profile litostratygraficzne jednoznacznie wskazuj¹, e najstarszymi utworami w rejonie krateru Ries s¹ ska³y paleozoicznego i proterozoicznego pod³o a (g³ównie gnejsy, granity, metadiabazy) (Graup i in. 1981; Horn i in. 1985; Stöffler i in. 2002). Na nich znajduj¹ siê osady Permu oraz Mezozoiku (Jury i Triasu g³ównie wapienie, ³upki i piaskowce) (Stöffler i in. 2002). Niew¹tpliwym Ÿród³em mo³dawitów by³y jednak osady Trzeciorzêdu, osi¹gaj¹ce do 50 metrów mi¹ szoœci (Horn i in. 1985; Hüttner i Schmidt-Kaler 1999), tzw. Tertiary Obere Sü wasser Molasse (OSM; piaski kwarcowe z okruchami wêglanów i i³ami) (Bouška i in. 1973; Luft 1983; Horn i in. 1985; Engelhardt i in. 1987, 2005; Meisel i in. 1997; Trnka i Houzar 2002 i literatura tam cytowana). Horn i in. (1985) opisali z Tertiary Obere Sü wasser Molasse piaski kwarcowe ze skaleniami oraz soczewami wêglanów i przewarstwieniami i³u. Oznacza to, e ró nice chemiczne w rozmieszczeniu geograficznym mo³dawitów odpowiadaj¹ zmianom lokalnym osadów molasowych (Engelhardt 1967), powsta³ych na skutek erozji proterozoicznego i wczesno paleozoicznego pod³o a krystalicznego przedpola Alp. Zosta³o to potwierdzone badaniami geochemicznymi wykonanymi m.in. przez: Lufta (1983), Engelhardta i in. (1987), Koeberla i in. (1985) oraz Delano i in. (1988). Ró nice w sk³adzie chemicznym mo³dawitów s¹ stosunkowo niewielkie w porównaniu do np. australitów, co mo e œwiadczyæ o tym, e osad mimo, e prze³awicany, by³ na ogó³ doœæ jednorodny. Badania izotopowe oraz analizy iloœciowe pierwiastków ziem rzadkich nie da³y jednoznacznej odpowiedzi o geograficzn¹ lokalizacjê osadów stanowi¹cych Ÿród³o mo³dawitów (Meisel i in. 1997). W ich strukturze nie stwierdzono pierwiastków pochodzenia meteorytowego (Trnka i Houzar 2002). Øanda i in. (2008) oraz Skála i in. (2009) stwierdzili, e do osadów, które bez w¹tpienia stanowi³y Ÿród³o mo³dawitów (piaski kwarcowe, margle/i³y oraz wêglany) nale y do³¹czyæ materiê organiczn¹ (pochodz¹c¹ z drzew, krzewów i gleby). Wed³ug autorów hipoteza ta jest oparta na wysokiej zawartoœci K/Na i wzbogaceniem w Ca, Mg i Na, a tak e pozytywn¹ korelacj¹ tych pierwiastków z K, co jest obserwowane w mo³dawitach z Cheb Basin (Czechy). Obecnoœæ biogenicznych komponentów w materiale Ÿród³owym mo³dawitów jako pierwszy zasugerowa³ Kinnunen (1990). Wed³ug niego lechatelieryt obecny w szkliwach tektytów pochodzi z krzemionkowego biogenicznego opalu utworzonego w tkankach roœlinnych. OSM to wysoce porowaty osad, w którym wysoka zawartoœæ wody oraz pokrywa gleby sprzyja szybkiej wegetacji roœlin (Žák i in. 2012). Osady molasowe wokó³ krateru Ries zawieraj¹ ok. 0,09 %wag. wêgla organicznego (Žák i in. 2012), z którego Petersile i in. (1967) uzyskali 0,0072 %wag. zwi¹zków organicznych.

28 Osady molasowe źródłem mołdawitów Literatura Barnes V.E., 1964,Variation of petrographic and chemical characteristics of indochinite tektites within their strewn-field, Geochimica et Cosmochimica Acta, 28, s. 893 913. Barnes V.E., 1989, Origin of tektites, Texas Journal of Science, 4, s. 5 33. Bouška V., 1968, On the original rock source of tektites, Lithos, 1, s. 102 112. Bouška V., 1992, Tajemne vltaviny, Gabriel, Praga. Bouška V., Benada J., Øanda Z., Kuncíø J., 1973, Geochemical evidence for origin of moldavites, Geochimica et Cosmochimica Acta, 37, s. 121 131. Delano J.W., Lindsley D.H., 1982, Chemical systematics among the moldavite tektites, Geochimica et Cosmochimica Acta, 46, s. 2447 2452. Delano J.W., Bouška V., Øanda Z., 1988, Geochemical contrains on the source materials of moldavite tektites, Proceedings Second International Conference on Natural Glasses, Praga, s. 221 230. Engelhardt von W., 1967, Chemical composition of Ries glass bombs, Geochimica et Cosmochimica Acta, 31, s. 677 1689. Engelhardt von W., Berthold C., Wenzel T., Dehner T., 2005, Chemistry, small-scale inhomogeneity, and formation of moldavites as condensates from sands vaporized by the Ries impact, Geochimica et Cosmochimica Acta, 69, s. 5611 5626. Engelhardt von W., Luft E., Arndt J., Schock H., Weiskirchner W., 1987, Origin of moldavites, Geochimica et Cosmochimica Acta, 51, s. 1425 1443. Graup G., Horn P., Köhler H., Müller-Sohnius D., 1981, Source material for moldavites and bentonites, Naturwissenschaften, 68, s. 616 617. Horn P., Müller-Sohnius D., Köhler H., Graup G., 1985, Rb-Sr systematic of rocks related to the Ries Crater. Germany, Earth and Planetary Science Letters, 75, s. 384 392. Hüttner R., Schmidt-Kaler H., 1999, Erläuterungen zur geologischen. Karte des Rieses 1:50000, Geologica Bavarica, 104, s. 7 76. Kinnunen K.A., 1990, Lechatelierite inclusions in indochinites and the origin of tektites, Meteoritics, 25, s. 181 184. Koeberl C.,1992, Geochemistry and origin of Muong Nong-type tektites, Geochimica et Cosmochimica Acta, 56, s. 1033 1064. Koeberl C., Kluger F., Kiesl W., 1985, Rare earth elemental patterns in some impact glasses and tektites and potential parent materials, Chemie der Erde, 44, s. 107 121. Lange J.M., 1995, Lausitzer moldavite und ihre fundschichten, Schriftenreihe für Geowissenschaften 3, Berlin. Luft E., 1983, Zur Bildung der Moldavite beim Ries-Impact aus Tertiären Sedimenten, Enke- Verlag, Stuttgart. Magna T., Deutsch A., Mezger K., Skála R., Seitz H.-M., Mizera J., Øanda Z., Adolph L., 2011, Lithium in tektites and impact glasses. Implications for sources, histories and large impacts, Geochimica et Cosmochimica Acta, 75, s. 2137 2158. Meisel T., Lange J.-M., Krahenbuhl U., 1997, The chemical variation of moldavite tektites. Simple mixing of terrestrial sediments, Meteoritics & Planetary Science, 32, s. 493 502. O Keefe J.A., 1976, Tektites and their origin, Elsevier, Amsterdam. Petersile I.A., Vorobev G.G., Ikorskij S.V., Proskuryakova E.B., 1967, Bituminoznoe veschestvo v tektitach, Geokhimiya, 4, s. 467 470. Øanda Z., Mizera J., Frána J., Kuèera J., 2008, Geochemical characterization of moldavites from a new locality, the Cheb Basin, Czech Republic, Meteoritics & Planetary Science, 43, s. 461 477.

Tomasz BRACHANIEC, Krzysztof SZOPA, Mirosław SZCZYRBA 29 Schwarcz H.P., 1962, Possible origin of tektites by soil fusion at impact sites, Nature, 194, s. 8 10. Skála R., Strnad L., McCammon C., Æada M., 2009, Moldavites from the Cheb Basin, Czech Republic, Geochimica et Cosmochimica Acta, 73, s. 1145 1179. Spencer L.J., 1933, Origin of tektites, Nature, 131, s. 117 118. Stöffler D., Artemieva N.A., Pierazzo E., 2002, Modeling the Ries-Steinheim impact event and the formation of the moldavite strewn field, Meteoritics & Planetary Science, 37, s. 1893 1907. Trnka M., Houzar S., 2002, Moldavites a review, Bulletin of the Czech Geological Survey, 77, s. 283 302. Walter L.S., 1967, Tektite compositional trends and experimental vapor fractionation of silicates, Geochimica et Cosmochimica Acta, 31, s. 2043 2063. Wasson J.T., 1991, Layered tektites a multiple impact origin for the Australasian Tektites, Earth and Planetary Science Letters, 102, s. 95 109. Wasson J.T., 1995, The disintegration of comet Shoemaker-Levy 9 and the Tunguska object and the origin of the australasian tektites, Lunar and Planetary Science, 26, s. 1469 1470. Žák K., Skála R., Øanda Z., Mizera J., 2012, A review of volatile compounds in tektites, and carbon content and isotopic composition of moldavite glass, Meteoritics & Planetary Science, 47, s. 1010 1028.