Załącznik do pisma okólnego Nr 1 Rektora UMK z dnia 24 czerwca 2008 r. Zasady finansowania badań naukowych w UMK I. FINANSOWANIE BUDśETOWE 1. Wstęp Badania naukowe finansowane są z róŝnych źródeł. Główne środki pochodzą z budŝetu państwa i są nadzorowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa WyŜszego (MNiSW). Pod względem formalnym, ww. proces finansowania regulują przede wszystkim: 1) Ustawa z dnia 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. Nr 238, poz. 2390 z dnia 4 listopada 2004 r. z późn. zmianami 1 ) oraz 2) Pakiet rozporządzeń Ministra Nauki i Szkolnictwa WyŜszego do ww. ustawy, z których w chwili obecnej opublikowano część [bliŝsze informacje znajdują się na stronie internetowej MNiSW w dziale Ministerstwo Akty prawne Akty prawnenauka (BIP)]. Wspomniane przepisy definiują poszczególne źródła finansowania badań i formułują odpowiednie wymagania dotyczące terminów składania wniosków, trybu ich realizacji, sposobu rozliczania. Z wnioskami na sfinansowanie lub dofinansowanie zadań badawczych (w zaleŝności od źródeł będących w gestii MNiSW) mogą wystąpić: uczelnia, wydział, inna jednostka posiadająca kategorię, grupa jednostek naukowych podejmujących na podstawie umowy zorganizowaną współpracę, konsorcjum naukowo-przemysłowe 2, badacz lub grupa badawcza. WyróŜnia się 4 podstawowe strumienie źródeł finansowania badań naukowych. NaleŜą do nich: A. działalność statutowa 1) podstawowa działalność statutowa, 2) badania własne, 3) utrzymanie specjalnego urządzenia badawczego w jednostce naukowej (SPUB), 4) badania wspólne sieci naukowej. B. projekty badawcze, rozwojowe i celowe C. współpraca naukowa z zagranicą D. inwestycje słuŝące potrzebom badań naukowych lub prac rozwojowych 1 Szczególnie patrz ustawa o zmianie ustawy o zasadach finansowania nauki z dnia 15 czerwca 2007 r. (Dz. U. Nr 115, poz. 795 dnia 29 czerwca 2007 r.). 2 Grupa jednostek organizacyjnych, w skład której wchodzi co najmniej jedna jednostka naukowa oraz co najmniej jeden przedsiębiorca, podejmujących na podstawie umowy wspólne przedsięwzięcie obejmujące badania naukowe, prace rozwojowe lub inwestycje słuŝące potrzebom badań naukowych lub prac rozwojowych; 1
1.1. Audyt zewnętrzny wydatkowania środków finansowych na naukę z 5 września 2007 r. w sprawie sposobu i trybu przeprowadzania audytu zewnętrznego wydatkowania środków finansowych na naukę (Dz.U. Nr 170, poz. 1197, z 2007 r.). Ustawodawca postanowił wprowadzić cykliczne kontrole wydatkowania środków finansowych przeznaczanych na naukę, zwane audytem zewnętrznym. Audytora wybiera jednostka na swój koszt zgodnie z przepisami o zamówieniach publicznych. Obowiązkowemu audytowi podlegają: 1) projekty, w których całkowita wartość dofinansowania przekracza 2 mln zł (audyt projektu); 2) jednostki naukowe, które otrzymują środki na działalność statutową (audyt jednostki). Audyt projektu powinien zostać rozpoczęty po zrealizowaniu, co najmniej 80% planowanych wydatków związanych z projektem i zakończony przed złoŝeniem końcowego sprawozdania z realizacji projektu. Audyt jednostki obejmuje sprawdzenie jednego roku, z okresu 3 lat poprzedzających rok przeprowadzania audytu, wybranego na podstawie przeprowadzonej analizy ryzyka. 2. Działalność statutowa z 17 października 2007 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na działalność statutową (Dz. U. Nr 205, poz. 1489, z 2007 r.). Działalność statutowa to realizacja określonych w statucie jednostki naukowej zadań związanych z prowadzonymi przez nią w sposób ciągły badaniami naukowymi lub pracami rozwojowymi. 2.1. Podstawowa działalność statutowa (PDS) Wnioskodawca: wydział. Podstawa realizacji: decyzja ministra o przyznaniu dotacji podmiotowej na dany rok budŝetowy. Finansowanie podstawowej działalności statutowej obejmuje: a) badania naukowe lub prace rozwojowe ujęte w planie zadaniowym wydziału, b) zakup lub wytworzenie aparatury naukowo-badawczej związanej z prowadzeniem badań naukowych lub prac rozwojowych, o których mowa w pkt. a, c) współpracę naukową krajową i zagraniczną, niezbędną do prowadzenia badań naukowych lub prac rozwojowych, o których mowa w pkt. a, d) działalność wspomagającą badania (DWB), e) utrzymanie jednostki naukowej, z wyłączeniem kosztów związanych z jej działalnością inną niŝ wymieniona w pkt. a-d oraz w ppkt. 2-4 (punkt A, we wstępie). 2
Wydatki w ramach PDS W ramach PDS moŝna pokrywać koszty badań naukowych ujętych w planie zadaniowym. Mogą one obejmować: a) wynagrodzenia osobowe i bezosobowe (bezosobowe wyłącznie dla pracowników spoza uczelni) Uwaga: w wyjątkowych przypadkach, gdy pracownik UMK wykonał czynności niewchodzące w zakres jego obowiązków, ale istotne dla realizacji planu zadaniowofinansowego jednostki, dziekan moŝe wnioskować do rektora o zgodę na dodatkowe wynagrodzenie ze środków na podstawową działalność statutową (fundusz bezosobowy), b) materiały, c) aparaturę naukowo-badawczą (niezbędną do wykonania danego zadania badawczego), d) organizację konferencji naukowych (nie wolno jednak pokrywać wydatków dotyczących kosztów zakwaterowania i wyŝywienia uczestników konferencji), e) usługi obce (związane z zadaniami wykonywanymi w ramach tej działalności), f) podróŝe krajowe, g) podróŝe zagraniczne, h) składki w organizacjach międzynarodowych - na rzecz instytucji lub organizacji, w których członkostwo UMK jest obowiązkowe lub niezbędne - wynikające z zawartych umów międzynarodowych. (składki od osób fizycznych - wyłącznie na podstawie decyzji rektora), i) ubezpieczenia - w wyjątkowych przypadkach (wyłącznie na podstawie decyzji rektora), j) prenumeratę czasopism i zakup baz danych. Uwaga: w ramach PDS moŝna pokrywać wydatki związane z przewodami doktorskimi i habilitacyjnymi pracowników UMK. W przypadku osób z zewnątrz - ww. opłaty mogą być realizowane pod warunkiem uczestniczenia, przez te osoby, w badaniach naukowych prowadzonych w danej jednostce UMK. Środki na PDS przechodzą na rok następny. W ramach funduszy na PDS wyodrębnia się środki na działalność wspomagającą badania. 2.1.1. Działalność wspomagająca badania (DWB) z 17 października 2007 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na działalność wspomagającą badania (Dz.U. Nr 194, poz. 1402, z 2007 r.). Działalność wspomagająca badania to realizacja zadań słuŝących rozwojowi, promocji i zastosowaniom praktycznym nauki, a takŝe wspierających wzrost innowacyjności gospodarki, nieobejmujących prowadzenia badań naukowych lub prac rozwojowych. Wnioskodawca: w zaleŝności od rodzaju zadania (np. badacz, grupa badawcza, jednostka uczelni). Podstawa realizacji: decyzja ministra lub umowa. DWB jest przeznaczona na: 1) sporządzanie ekspertyz, opinii i ocen naukowych; 3
2) tworzenie, przetwarzanie, udostępnianie i upowszechnianie informacji naukowych i naukowo-technicznych, a w szczególności na: a) działalność wydawniczą, b) opracowywanie zasobów naukowych bibliotek oraz informacji bibliotecznej, c) udostępnianie na rzecz nauki informacji sporządzanych na podstawie zasobów muzealnych lub archiwalnych, d) tworzenie lub zakup oraz utrzymywanie baz danych o zasięgu regionalnym lub krajowym, w szczególności baz włączonych do naukowych sieci komputerowych, e) zakupy oprogramowania lub informatycznych nośników danych (za pośrednictwem UCI). 3) upowszechnianie, promowanie i popularyzowanie osiągnięć naukowych lub naukowotechnicznych, a w szczególności na: a) organizowanie konferencji, wystaw, targów, konkursów i przedsięwzięć promocyjnych, b) prenumeratę czasopism naukowych lub popularyzujących naukę (biblioteki wydziałowe), c) informację i popularyzację nauki w środkach masowego przekazu oraz w Internecie, d) przedsięwzięcia szkoleniowe wspomagające prowadzenie badań naukowych lub prac rozwojowych; 4) promowanie przedsięwzięć innowacyjnych wykorzystujących wyniki badań naukowych lub prac rozwojowych; 5) podejmowanie innych działań szczególnie waŝnych dla rozwoju nauki. Do kosztów prowadzonej działalności wspomagającej badania mogą być wliczone koszty zakupu przedmiotów zaliczanych do środków trwałych, jeŝeli są one niezbędne do wykonania finansowanego zadania. Środki na DWB przechodzą na rok następny. JeŜeli została zawarta umowa na wykonanie konkretnego zadania (np. dofinansowanie organizacji festiwalu nauki) ministerstwo określa odpowiednie terminy. 2.2. Badania własne (BW) Badania własne są to badania naukowe lub prace rozwojowe oraz zadania z nimi związane, słuŝące: rozwojowi kadry naukowej danej uczelni oraz specjalności naukowych w uczelni. Wnioskodawca: uczelnia (wydziały dostarczają dane o planowanych badaniach). Podstawa realizacji: decyzja ministra na dany rok budŝetowy. Środki na badania własne są w UMK przeznaczane na: a) dotacje dla wydziałów (finansowanie zadań ujętych w planach zadaniowych) uwaga: w ramach ww. dotacji wydział otrzymuje takŝe środki na wydatki związane z przewodami doktorskimi i habilitacyjnymi pracowników UMK. W przypadku osób z zewnątrz - ww. opłaty mogą być realizowane pod warunkiem uczestniczenia w badaniach naukowych prowadzonych w danej jednostce UMK, b) granty Rektora UMK, c) granty pomostowe UMK, d) granty UMK, 4
e) wyjazdy zagraniczne młodych pracowników naukowych, f) stypendia na pisanie monografii, g) granty na granty (sfinansowanie prac słuŝących przystąpieniu Uczelni do projektów międzynarodowych). Wydatki w ramach BW W przypadku dotacji dla wydziałów, grantów Rektora UMK, pomostowych oraz grantów na granty wydatki mogą obejmować: a) wynagrodzenia bezosobowe (wyłącznie dla pracowników spoza Uczelni), b) materiały, c) aparaturę naukowo-badawczą (niezbędna do wykonania danego zadania badawczego), d) organizację konferencji naukowych (nie wolno jednak pokrywać wydatków dotyczących kosztów zakwaterowania i wyŝywienia uczestników konferencji), e) usługi obce (związane z zadaniami wykonywanymi w ramach tej działalności), f) podróŝe krajowe, g) podróŝe zagraniczne, h) koszty przewodów doktorskich i habilitacyjnych (wyłącznie z dotacji dla wydziałów), i) ubezpieczenia - w wyjątkowych przypadkach (wyłącznie na podstawie decyzji rektora). W grantach UMK wydatki mogą obejmować: a) wynagrodzenia bezosobowe (wyłącznie dla pracowników spoza Uczelni), b) materiały (materiały biurowe mogą zostać zakupione do kwoty 500 zł, dla pojedynczego grantu), c) aparaturę naukowo-badawczą (niezbędna do wykonania danego zadania badawczego), d) usługi obce (z wyjątkiem usług niezwiązanych z zadaniami wykonywanymi w ramach danego grantu), e) podróŝe krajowe, f) ubezpieczenia - w wyjątkowych przypadkach (wyłącznie na podstawie decyzji rektora). W przypadku wyjazdów zagranicznych młodych pracowników naukowych wydatki mogą obejmować wyłącznie koszty podróŝy najtańszym środkiem lokomocji i koszty pobytu. Środki na BW przechodzą na rok następny. 2.3. Utrzymanie specjalnego urządzenia badawczego w jednostce naukowej (SPUB) Specjalne urządzenie badawcze to unikatowe urządzenie lub miejsce pracy badawczej o ogólnokrajowym lub regionalnym znaczeniu, którego koszty utrzymania stanowią znaczną część kosztów działalności statutowej jednostki naukowej. Wnioskodawca: wydział. Podstawa realizacji: decyzja ministra na czas określony. Dotacja na utrzymanie specjalnego urządzenia badawczego, w tym w zakresie infrastruktury informatycznej nauki, moŝe być przyznana na czas określony i przeznaczona wyłącznie na bieŝące koszty utrzymania urządzenia w gotowości do prowadzenia badań naukowych lub prac rozwojowych albo świadczenia usług na rzecz tych badań lub prac. Nie obejmuje kosztów zakupu lub wytworzenia aparatury naukowo-badawczej oraz kosztów amortyzacji i kosztów prac prowadzonych z wykorzystaniem tego urządzenia. 5
Uwaga: dotacja moŝe być przeznaczona na zakupy środków trwałych słuŝących utrzymaniu urządzenia w gotowości do prowadzenia badań - w tym środków niezbędnych do eksploatacji, napraw i kontroli funkcjonowania urządzenia 3. 2.4. Badania wspólne sieci naukowej Sieć naukowa to grupa jednostek naukowych podejmujących, na podstawie umowy, zorganizowaną współpracę związaną z prowadzonymi przez nie w sposób ciągły wspólnymi badaniami naukowymi lub pracami rozwojowymi, słuŝącymi rozwojowi specjalności naukowej tej sieci. Wnioskodawca: jednostka naukowa reprezentująca sieć naukową. Podstawa realizacji: decyzja ministra. Dotacja na badania wspólne sieci naukowej jest przeznaczona na: a) koordynację współpracy jednostek naukowych tworzących sieć naukową, związanej z prowadzonymi przez nie w ramach działalności statutowej badaniami naukowymi lub pracami rozwojowymi; b) finansowanie wspólnych badań naukowych lub prac rozwojowych, uzupełniających w stosunku do zadań wykonywanych w ramach działalności statutowej jednostek naukowych tworzących sieć naukową, niezbędnych do rozwoju specjalności naukowych tej sieci; c) tworzenie i upowszechnianie informacji w zakresie działania sieci naukowej. 3. Projekty badawcze, rozwojowe i celowe Wnioskodawca: badacz, zespól badawczy. Podstawa realizacji: umowa. Kierownicy projektów przyjętych do realizacji dysponują środkami finansowymi przekazanymi jednostce naukowej na realizację projektu zgodnie z umową (główne pozycje kosztorysowe są w niej określone), z tym, Ŝe ich dyspozycje są wykonywane po uzyskaniu zgody kierownika jednostki naukowej. 3.1. Projekty badawcze z 22 stycznia 2008 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania i rozliczania środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektów badawczych (Dz. U. Nr 21, poz. 126, z 2008 r.). 3 Z listu z dnia 11 października 2007 r. podsekretarza stanu MNiSW prof. Krzysztofa Jana Kurzydłowskiego do Rektora UMK prof. Andrzeja Jamiołkowskiego oraz listu z dnia 18.02.2008 r. zastępcy Dyrektora Departamentu Bazy badawczej MNiSW Krzysztofa Szubskiego. 6
Projekt badawczy to określone zadanie badawcze, przewidziane do rozwiązania w ustalonym okresie, na określonych warunkach. Finansowanie projektów badawczych obejmuje: a) projekty własne, w tym projekty habilitacyjne, o tematyce określonej przez wnioskodawcę, b) projekty promotorskie mające na celu przygotowanie rozprawy doktorskiej. 3.2. Projekty rozwojowe z 18 lutego 2008 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektów rozwojowych (Dz. U. Nr 38, poz. 216 z 6 marca 2008 r.) Projekt rozwojowy to przedsięwzięcie mające na celu wykonanie zadania badawczego stanowiącego podstawę do zastosowań praktycznych. Obejmuje on: 1) projekty własne o tematyce określonej przez wnioskodawcę; 2) projekty realizowane z inicjatywy własnej Ministra. Wniosek o finansowanie projektu rozwojowego moŝe złoŝyć jednostka naukowa lub konsorcjum naukowo-przemysłowe, w którego imieniu występuje podmiot wskazany w umowie konsorcjum. 3.3. Projekty celowe z 14 listopada 2007 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projektów celowych (Dz. U. Nr 221, poz. 1640, z 2007 r.). Projekt celowy to przedsięwzięcie przewidziane do realizacji w ustalonym okresie, na określonych warunkach, prowadzone przez przedsiębiorcę lub inny podmiot posiadający zdolność do bezpośredniego zastosowania wyników projektu w praktyce. Finansowanie obejmuje określoną przez Ministra część nakładów na badania przemysłowe i prace rozwojowe. 4. Współpraca naukowa z zagranicą z 25 września 2007 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie współpracy naukowej z zagranicą (Dz. U. Nr 188, poz. 1346, z 2007 r.). 7
Projekt międzynarodowy to badania naukowe lub prace rozwojowe wykonywane w ustalonym okresie, na określonych warunkach, we współpracy z partnerem zagranicznym. Wnioskodawca: formalnie rektor (wskazuje się wykonawców: badacza lub zespól badawczy). Podstawa realizacji: decyzja (pkt 1 i 2), umowa (pkt 3), przekazanie środków (pkt 4; uwaga: minister moŝe równieŝ przekazać środki pkt 5 do KE lub innych organizacji). Finansowanie współpracy naukowej z zagranicą obejmuje: 1) projekty międzynarodowe realizowane w ramach programów Unii Europejskiej lub innych programów międzynarodowych, współfinansowane z zagranicznych środków finansowych niepodlegających zwrotowi, zwane projektami międzynarodowymi współfinansowanymi; 2) projekty międzynarodowe realizowane: a) w ramach programów lub inicjatyw międzynarodowych, w tym konkursów ogłaszanych we współpracy dwu- lub wielostronnej, b) przy wykorzystaniu przez polskie zespoły badawcze wielkich międzynarodowych urządzeń badawczych - niepodlegające współfinansowaniu z zagranicznych środków finansowych, zwane projektami międzynarodowymi niewspółfinansowanymi; 3) działania wspomagające uczestnictwo w programach, o których mowa w pkt l (dotyczy wyłącznie punktów kontaktowych itp. jednostek); 4) opłacanie składek na rzecz instytucji lub organizacji międzynarodowych, wynikających z zawartych umów międzynarodowych, z wyłączeniem składek od osób fizycznych; 5) wniesienie wkładu krajowego na rzecz wspólnego międzynarodowego programu lub przedsięwzięcia, w ramach którego finansowane są badania naukowe i prace rozwojowe (wpłaca minister do Komisji Europejskiej lub innych organizacji). Wydatki w ramach środków przyznanych na współpracę naukową z zagranicą Przyznane środki moŝna wykorzystać na cele ujęte we wniosku, a w szczególności na: - wynagrodzenia, - aparaturę naukowo-badawczą, - usługi, - koszty podróŝy słuŝbowych, - materiały i inne. Pieniądze mogą być przeznaczone na wszelkie cele związane z prowadzonymi w ramach projektu badaniami naukowymi. Często dotacja słuŝy pokryciu takich wydatków, których nie moŝna zakwalifikować w ramach projektu finansowanego przez Komisję Europejską czy teŝ inny podmiot zagraniczny, np. podatku VAT za nabywaną aparaturę. 5. Inwestycje słuŝące potrzebom badań naukowych lub prac rozwojowych z 16 października 2007 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na inwestycje słuŝące potrzebom badań naukowych lub prac rozwojowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1453, z 2007 r.). Środki na finansowanie inwestycji słuŝących potrzebom badań naukowych lub prac rozwojowych są przekazywane jednostce naukowej lub jednostce naukowej reprezentującej konsorcjum naukowo-przemysłowe w formie dotacji celowej. 8
Wnioskodawca: wydział, uczelnia. Podstawa realizacji: decyzja lub decyzja i umowa. Finansowanie inwestycji słuŝących potrzebom badań naukowych lub prac rozwojowych obejmuje finansowanie kosztów realizacji: 1) inwestycji budowlanych; 2) zakupu obiektów budowlanych; 3) zakupu lub wytworzenia aparatury naukowo-badawczej zaliczanej do środków trwałych zgodnie z odrębnymi przepisami, a takŝe zakupu wartości niematerialnych i prawnych o wartości początkowej przekraczającej kwotę ustaloną dla środka trwałego w przepisach odrębnych; 4) rozbudowy infrastruktury informatycznej nauki; 5) udziału w przedsięwzięciu inwestycyjnym podejmowanym na podstawie umowy międzynarodowej; 6) inwestycji współfinansowanych ze środków funduszy strukturalnych. WyŜej wymienione środki niewykorzystane w danym roku kalendarzowym mogą pozostać w jednostce naukowej na rok następny, z przeznaczeniem na cel, na jaki zostały przyznane. * * * II. FINANSOWANIE POZABUDśETOWE Finansowanie pozabudŝetowe dotyczy głównie umów na realizację zadań badawczych zawartych z róŝnego rodzaju podmiotami zewnętrznymi. W umowach tego typu o sposobie finansowania projektu decyduje porozumienie (umowa) między stronami. Oznacza to, Ŝe praktycznie moŝna zrealizować kaŝdy wydatek w granicach prawa - w stosunku do którego sponsor nie wyraŝa sprzeciwu. Ograniczenia mogą pojawić się, gdy zleceniodawcą jest np.: organ samorządowy, urząd wojewódzki, inna uczelnia. W ww. umowach, UMK pobiera z reguły narzut w wysokości 30%, wyłączając koszty aparatury. 9