Grupa G6 Artur Gruszczak 1 wszelkie prawa zastrzeżone 1 Koordynator Forum Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne UE w Centrum Europejskim Natolin w Warszawie; e-mail: wsisw@natolin.edu.pl
Wprowadzenie Debata polityczna o integracji europejskiej, która nabrała rumieńców po referendach w sprawie Traktatu Konstytucyjnego we Francji i Holandii w maju i czerwcu 2005 r., koncentrowała się nie tylko na kwestii reformy systemu prawno -instytucjonalnego Unii Europejskiej, ale także być może w najwyższym stopniu na sprawie usprawnienia modelu integracyjnego funkcjonującego w ramach Unii. Problematyka współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych w ramach Unii Europejskiej często pojawiała się w tej debacie, zwykle stając się przedmiotem sporu o efektywność metody wspólnotowej zaprojektowanej dla tej współpracy w Traktacie ustanawiającym Konstytucję dla Europy (TKE) oraz przewidywane rezultaty reformy traktatowej. Ważnym tematem był rozwój współpracy w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego Unii Europejskiej poza ramami prawnymi i instytucjonalnymi UE. Nim doszło do podpisania TKE, a następnie odrzucenia go przez obywateli Francji i Holandii we wspomnianych referendach, w stosunkach między niektórymi państwami członkowskimi UE dał się zauważyć wzrost aktywności w zakresie transgranicznej współpracy dotyczącej bezpieczeństwa i walki z przestępczością międzynarodową, który zaowocował porozumieniami o wprowadzeniu nowych, bardziej zaawansowanych i lepiej zorganizowanych form współpracy transgranicznej organów ścigania, a także władz sądowych i politycznych. Nieprzypadkiem w tym okresie postępy współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych UE były niezadowalające, wiele projektów nowych środków prawnych utknęło na unijnych ścieżkach legislacyjnych, zaś wdrażanie przez państwa członkowskie już przyjętych instrumentów następowało z opóźnieniem i różnymi problemami. W maju 2003 r doszło do spotkania ministrów spraw wewnętrznych Hiszpanii, Francji, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Włoch w hiszpańskiej miejscowości Jérez de la Frontera. Inicjatorem powołania międzyrządowego forum konsultacji w sprawach bezpieczeństwa wewnętrznego państw europejskich był ówczesny minister spraw wewnętrznych Francji Nicolas Sarkozy. Pojawienie się na początku 2003 r. inicjatywy koordynowania stanowisk pięciu największych państw członkowskich UE w dziedzinie bezpieczeństwa wewnętrznego UE nie tylko nie wzbudziło większego zainteresowania, ale również zostało potraktowane przez nielicznych obserwatorów jako anachroniczna próba wskrzeszania luźnych form współpracy poza ramami unijnymi, uelastycznienia Unii wbrew istniejącym traktatowym mechanizmom wzmocnionej współpracy, rozszerzonym w Traktacie Nicejskim, oraz otwartej metodzie koordynacji zarysowanej w strategii lizbońskiej w marcu 2000 r. Jednak determinacja Francji, której zależało na skutecznej polityce w odniesieniu do imigrantów, a następnie potrzeba lepszej koordynacji strategii antyterrorystycznej, szczególnie odczuwana po zamachu bombowym w Madrycie w marcu 2004 r., nadały konsultacjom ministerialnym politycznej wagi i dały się odczuć na posiedzeniach Rady UE, na których kraje G5 prezentowały uzgodnione zawczasu wspólne stanowisko. Poszerzenie składu G5 o Polskę, uzgodnione jesienią 2005 r. i sformalizowane podczas spotkania ministerialnego w Heiligendamm w marcu 2006 r., zwiększyło zainteresowanie funkcjonowaniem grupy postrzeganej nie tylko jako forum
politycznej koordynacji w sprawach bezpieczeństwa wewnętrznego UE, ale także jako ulokowana poza ramami prawno-instytucjonalnymi Unii płaszczyzna nieformalnych działań sześciu największych państw członkowskich. Cele Grupy G6 Głównym celem grupy miało być nieformalne przygotowywanie inicjatyw przedstawianych Radzie UE w zakresie skuteczniejszej walki z terroryzmem oraz groźnymi formami przestępczości zorganizowanej, a także z nielegalną imigracją. Grupa G5 (a później G6) miała być unijnym dyrektoriatem, w ramach którego największe, najsilniejsze państwa członkowskie proponowałyby nowe rozwiązania polityczne, które następnie byłyby kierowane na ścieżkę legislacyjną według procedur obowiązujących we współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych UE. Jednakże wiele propozycji wysuwanych przez ministrów spraw wewnętrznych państw tworzących G5/G6 na posiedzeniach Rady UE bądź konsultowanych uprzednio z ministrami pozostałych państw członkowskich UE trafiało w próżnię lub nie spotykało się ze zrozumieniem, albo też było obwarowywane dodatkowymi warunkami lub wymogami, co i tak blokowało ścieżkę legislacyjną w ramach instytucji wspólnotowych. Skutkiem tego było inicjowanie wspólnych działań wyłącznie w gronie krajów należących do G5/G6, przykładem czego mogą być wspólne loty deportacyjne w celu repatriacji nielegalnych cudzoziemców, wprowadzenie instytucji funkcjonariuszy ochrony powietrznej w lotnictwie pasażerskim, lub też powołanie wspólnej grupy roboczej zajmującej się analizą materiałów wybuchowych stosowanych przez przestępców i terrorystów. Grupa G5/G6 była również reakcją na zatory decyzyjne w Radzie UE i grupach roboczych, a jednocześnie stanowiła bodziec do stawiania na forum politycznym spraw, które albo nie miały szans na poddanie ich regulacjom unijnych instrumentów prawa wykonawczego, albo też nie były ujęte w prawie pierwotnym (traktatowym) i wtórnym UE. Od czasu pierwszych konsultacji ministrów w Jerez de la Frontera miało miejsce 12 spotkań ministerialnych grupy G5/G6. Ich tematyka była zróżnicowana, poruszano nań wiele zagadnień dotyczących zarówno inicjatyw podejmowanych na forum Unii Europejskiej, jak też zgłaszano projekty współpracy w wąskim gronie państw G5/G6. Ustalenia spotkań ministerialnych dotyczyły przede wszystkim: - przeciwdziałania i zwalczania międzynarodowego terroryzmu, - walki z przemytem i handlem ludźmi, - współpracy w zakresie odsyłania nielegalnych imigrantów, - wzmocnienia bezpieczeństwa granic, - wprowadzenia funkcjonariuszy ochrony powietrznej w celu zapewnienia bezpieczeństwa pasażerów ruchu lotniczego, - wprowadzenia identyfikatorów biometrycznych (odciski palców, cyfrowe zdjęcie twarzy) do dokumentów podróży oraz dowodów osobistych, - kontroli produkcji, transportu i użycia materiałów wybuchowych, rozszczepialnych,
radioaktywnych lub substancjami podwójnego przeznaczenia wykorzystywanych do produkcji broni biologicznej lub chemicznej, - zwalczania przemytu narkotyków poprzez takie działania jak utworzenie morskiego centrum operacyjno-wywiadowczego na Atlantyku, - walki z międzynarodowymi przestępstwami podatkowymi, - gromadzenia i wymiany ważnych informacji z punktu widzenia bezpieczeństwa krajów UE - monitorowania Internetu pod kątem wykorzystywania go przez grupy terrorystyczne albo zorganizowane grupy przestępcze (tzw. Check-the-Web ), - przekazywania danych osobowych pasażerów narodowym służbom bezpieczeństwa deportacji nielegalnych imigrantów, - reformy Europejskiego Urzędu Policji (Europolu). Polska w G6 Polska uczestniczy we współpracy największych państw członkowskich UE od spotkania w Heiligendamm w 2006 r. Uczestniczył w nim ówczesny minister spraw wewnętrznych Ludwik Dorn, który podkreślił, że Polska chce aktywnie uczestniczyć we współpracy, szczególnie w takich dziedzinach jak ochrona granic zewnętrznych, walka z terroryzmem, przemytem narkotyków oraz nielegalną imigracją. Polska była inicjatorem powstania grupy roboczej, zajmującej się zapobieganiem i zwalczaniem handlu ludźmi. Pierwsze spotkanie tej grupy odbyło się 8 listopada 2006 r. w Warszawie. Przedmiotem dyskusji było m.in. wzmocnienie współpracy międzynarodowej w ściganiu przestępstwa handlu ludźmi oraz powołanie wspólnych zespołów śledczych do zwalczania przemytu i handlu ludźmi. Od września 2007 r. Polska przewodniczy pracom G6 Podsumowanie Grupa G6 pojawiła się w złożonej strukturze wzajemnie powiązanych form europejskiej współpracy w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego jako zgłoszony przez Francję polityczny projekt unijnego dyrektoriatu, ale praktycznie już od pierwszego spotkania ministrów w Jérez de la Frontera stała się forum konsultacji i uzgodnień w bieżących sprawach bezpieczeństwa wewnętrznego UE. W sytuacji, gdy Unia Europejska miała poważne trudności w wypracowywaniu i przyjmowaniu prawnych instrumentów współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, pojawiła się grupa państw promujących nowe, bardziej zaawansowane formy i mechanizmy współpracy. Rozszerzenie Unii Europejskiej dostarczyło tym krajom kolejnego argumentu uzasadniającego przenoszenie współpracy poza ramy prawno-instytucjonalne Unii. G6 funkcjonowała jako mini-rada oraz tak jak Rada UE była areną nie tylko konsensualnych uzgodnień, ale także sporów i różnic stanowisk między poszczególnymi
państwami. Podobnie jak w przypadku działalności Rady UE ds. wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, spotkania ministerialne G6 poprzedzone były konsultacjami w gronie wysokich urzędników ministerstw spraw wewnętrznych, a także spotkaniami ekspertów. W obliczu trudności w rozwoju współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa wewnętrznego w ramach UE, G6 stała się formułą umożliwiającą powiązanie działań na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym służących osiągnięciu wzmocnieniu bezpieczeństwa i skutecznej walce z zagrożeniami ładu publicznego.