BENZEN, PYŁ PM10, ARSEN

Załącznik nr 3 do uchwały Nr XXX/537/13 Sjmiku Wojwództwa KujawskoPomorskigo z dnia 28 stycznia 2013 r. Podstawow kirunki działań nizbędnych do przywracania standardów jakości środowiska wraz z harmonogramm rzczowofinansowym planowanych działań i wykazm podmiotów, do których skirowan są obowiązki BENZEN, PYŁ PM10, ARSEN Podstawow kirunki działań W strfi kujawskopomorskij koniczna jst rdukcja misji pyłu zawiszongo PM10, w clu dotrzymania wilkości dopuszczalnych. W przypadku arsnu i bnznu ni stwirdzono w modlowaniu przkroczń odpowidnio poziomu docloo i dopuszczalngo na trni strfy. W trzcij części Programu, która objmuj uzasadnini, przdstawion zostały wyniki modlowania rozprzstrzniania analizowanych zaniczyszczń. Analizując uzyskan wyniki pomiarów moŝna wysnuć następując wnioski: w strfi kujawsko pomorskij przkrocznia dopuszczalnj częstości przkroczń stęŝń 24godzinnych (powyŝj 35 razy w roku) występują na obszarz: o Grudziądza, o powiatu inowrocławskigo, o powiatu bydgoskigo, o powiatu nakilskigo, o powiatu brodnickigo; przkrocznia śrdniorocznych wartości stęŝń pyłu zawiszongo PM10 występują na obszarz powiatu inowrocławskigo; modlowani ni wykazało przkrocznia dopuszczalnj wartości stęŝnia śrdnioroczngo dla bnznu w strfi kujawskopomorskij; modlowani ni wykazało przkrocznia doclowj wartości stęŝnia śrdnioroczngo dla arsnu w strfi kujawskopomorskij. Działania zmirzając do ograniczania zaniczyszcznia powitrza W zakrsi misji powirzchniowj Aby ograniczyć misję z źródł powirzchniowych koniczn jst wprowadzni zmian w zakrsi sposobu ogrzwania czy to w budynkach uŝytczności publicznj czy zabudowi jdnolub wilorodzinnj na trni strfy. Ograniczni misji z tych źródł moŝna osiągnąć poprzz: zmnijszni zapotrzbowania na nrgię ciplną poprzz trmomodrnizację budynków, wymianę stolarki okinnj i drzwiowj, podłącznia do lokalnych sici ciplnych, Strona 1 z 16

wymianę dotychczasowych kotłów węglowych na now o wyŝszj sprawności, lub zastąpini ich kotłami opalanymi gazm zimnym lub oljm opałowym, albo zastosowani ogrzwani lktryczngo. Sposobm na ralizację tych jst opracowani i wdroŝni programu ograniczania niskij misji (PONE) dla miast i gmin strfy kujawskopomorskij. Głównym clm PONE jst poprawa jakości powitrza na danym obszarz, a ni tylko rdukcja ilości zaniczyszczń. Działania t przyniosą fkt w prspktywi długotrminowj, w związku z czym, powinny być ralizowan sukcsywni, w miarę moŝliwości finansowych i organizacyjnych. W Programi ni wskazano obligatoryjni działań, jaki nalŝy wykonać, al okrślono wymaganą wilkość rduk misji, jaką nalŝy osiągnąć. Dobór działań zmirzających do ogranicznia misji powirzchniowj na trni miast strfy kujawskopomorskij, dzięki opracowaniu Programów ograniczania niskij misji (PONE) i wdroŝniu zawartych w nich działań, pozostawiono gminom, któr zostały wskazan, jako obszary przkroczń. Uznano, Ŝ dobór działań zalŝny będzi od lokalnych moŝliwości i prfrn miszkańców. Wyminion obszary objmują miasta i gminy, w których, w wyniku modlowania, odnotowano obszary przkroczń dopuszczalnych stęŝń 24godzinnych pyłu zawiszongo PM10. Są to: Inowrocław, Grudziądz, gmina Brodnica, gmina Nakło nad Notcią, gminy powiatu bydgoskigo, a takŝ gmina Janikowo. Gminy t zostały zobowiązan do opracowania i wdroŝnia systmu zachęt finansowych do wymiany systmów grzwczych. Przykładową ilość poszczgólnych inwsty, któr powinny zostać objęt Programm ograniczania niskij misji w miastach i gminach podano w postaci powirzchni uŝytkowj lokali, któr powinny zostać objęt Programm wymiany źródł cipła. W tablach podano równiŝ szacunkow przdsięwzięć i wilkości rduk poszczgólnych zaniczyszczń poddanych analizi w ninijszym Programi. Wyminion obszary objmują miasta i gminy, w których w wyniku modlowania wskazano obszary przkroczń stęŝń dopuszczalnych pyłu zawiszongo PM10. Udział źródł misji powirzchniowj w miastach i gminach, w których nalŝy opracować i wdroŝyć Program ogranicznia niskij misji, ma istotny wpływ na wilkość stęŝń pyłu zawiszongo PM10. Przykładowy wariant obniŝnia misji powirzchniowj w Inowrocławiu 1 Lp. Inowrocław miasto powirzchnia uŝytkowa 1 podłączni do sici ciplnj 160 700 36 250 000 2 wymiana ogrzwania węgloo na lktryczn 16 600 2 250 000 3 wymiana starych kotłów węglowych na now zasilan ręczni 4 5 6 7 wymiana starych kotłów węglowych na now zasilan automatyczni wymiana kotłów węglowych na kotły na biomasę zasilan ręczni wymiana kotłów węglowych na kotły na biomasę zasilan automatyczni wymiana kotłów węglowych na kotły na plty zasilan automatyczni 88 600 24 200 000 8 wymiana ogrzwania węgloo na gazow 166 200 43 950 000 9 wymiana ogrzwania węgloo na oljow 33 200 13 140 000 1 źródło: opracowani własn Strona 2 z 16

Lp. Inowrocław miasto powirzchnia uŝytkowa 10 wymiana ogrzwania węgloo na pompę cipła 2 800 2 250 000 11 zastosowani kolktorów słoncznych 5 500 2 965 000 12 trmomodrnizacja 105 300 16 315 300 fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj pyłu PM10) fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj arsnu) fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj bnznu) SUMA 578 900 141 320 300 186,49 0,0204 1,4241 Przykładowy wariant obniŝnia misji powirzchniowj w Brodnicy 2 Lp. Brodnica miasto powirzchnia uŝytkowa 1 podłączni do sici ciplnj 41 300 7 500 000 2 wymiana ogrzwania węgloo na lktryczn 6 900 750 000 3 wymiana starych kotłów węglowych na now zasilan ręczni 4 5 6 7 wymiana starych kotłów węglowych na now zasilan automatyczni wymiana kotłów węglowych na kotły na biomasę zasilan ręczni wymiana kotłów węglowych na kotły na biomasę zasilan automatyczni wymiana kotłów węglowych na kotły na plty zasilan automatyczni 27 600 6 050 000 8 wymiana ogrzwania węgloo na gazow 44 800 9 522 500 9 wymiana ogrzwania węgloo na oljow 6 200 1 971 000 10 wymiana ogrzwania węgloo na pompę cipła 2 800 1 800 000 11 zastosowani kolktorów słoncznych 6 900 2 965 000 12 trmomodrnizacja 48 200 7 475 650 fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj pyłu PM10) fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj arsnu) fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj bnznu) SUMA 184 700 38 034 150 46,27 0,0051 0,35 2 źródło: opracowani własn Strona 3 z 16

Przykładowy wariant obniŝnia misji powirzchniowj w Grudziądzu 3 Lp. Grudziądz miasto powirzchnia uŝytkowa 1 podłączni do sici ciplnj 39 500 8 750 000 2 wymiana ogrzwania węgloo na lktryczn 5 600 750 000 3 wymiana starych kotłów węglowych na now zasilan ręczni 4 5 6 7 wymiana starych kotłów węglowych na now zasilan automatyczni wymiana kotłów węglowych na kotły na biomasę zasilan ręczni wymiana kotłów węglowych na kotły na biomasę zasilan automatyczni wymiana kotłów węglowych na kotły na plty zasilan automatyczni 11 300 3 025 000 8 wymiana ogrzwania węgloo na gazow 39 500 10 255 000 9 wymiana ogrzwania węgloo na oljow 5 600 2 190 000 10 wymiana ogrzwania węgloo na pompę cipła 2 800 2 250 000 11 zastosowani kolktorów słoncznych 5 600 2 965 000 12 trmomodrnizacja 33 800 5 245 200 fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj pyłu PM10) fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj arsnu) fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj bnznu) Przykładowy wariant obniŝnia misji powirzchniowj w powici bydgoskim 4 Lp. SUMA 143 700 35 430 200 46,01 0,0053 0,364 powiat bydgoski powirzchnia uŝytkowa 1 podłączni do sici ciplnj 2 wymiana ogrzwania węgloo na lktryczn 17 800 1 500 000 3 wymiana starych kotłów węglowych na now zasilan ręczni 4 5 6 7 wymiana starych kotłów węglowych na now zasilan automatyczni wymiana kotłów węglowych na kotły na biomasę zasilan ręczni wymiana kotłów węglowych na kotły na biomasę zasilan automatyczni wymiana kotłów węglowych na kotły na plty zasilan automatyczni 151 100 25 712 500 8 wymiana ogrzwania węgloo na gazow 320 000 52 740 000 9 wymiana ogrzwania węgloo na oljow 4 400 1 095 000 10 wymiana ogrzwania węgloo na pompę cipła 900 450 000 11 zastosowani kolktorów słoncznych 2 700 889 500 3 źródło: opracowani własn 4 źródło: opracowani własn Strona 4 z 16

Lp. powiat bydgoski powirzchnia uŝytkowa 12 trmomodrnizacja 248 900 38 582 600 fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj pyłu PM10) fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj arsnu) fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj bnznu) Przykładowy wariant obniŝnia misji powirzchniowj w gmini Janikowo 5 Lp. SUMA 745 800 120 969 600 158,08 0,0169 1,161 Gmina Janikowo powirzchnia uŝytkowa 1 podłączni do sici ciplnj 9 700 1 875 000 2 wymiana ogrzwania węgloo na lktryczn 1 900 225 000 3 wymiana starych kotłów węglowych na now zasilan ręczni 4 5 6 7 wymiana starych kotłów węglowych na now zasilan automatyczni wymiana kotłów węglowych na kotły na biomasę zasilan ręczni wymiana kotłów węglowych na kotły na biomasę zasilan automatyczni wymiana kotłów węglowych na kotły na plty zasilan automatyczni 14 900 3 478 750 8 wymiana ogrzwania węgloo na gazow 11 000 2 490 500 9 wymiana ogrzwania węgloo na oljow 1 300 438 000 10 wymiana ogrzwania węgloo na pompę cipła 1 300 900 000 11 zastosowani kolktorów słoncznych 2 300 1 037 750 12 trmomodrnizacja 9 700 1 504 275 fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj pyłu PM10) fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj arsnu) fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj bnznu) Przykładowy wariant obniŝnia misji powirzchniowj w gmini Nakło nad Notcią 6 Lp. SUMA 52 100 11 949 275 15,09 0,0015 0,1063 Gmina Nakło nad Notcią powirzchnia uŝytkowa 1 podłączni do sici ciplnj 3 200 625 000 2 wymiana ogrzwania węgloo na lktryczn 600 75 000 5 źródło: opracowani własn 6 źródło: opracowani własn Strona 5 z 16

Lp. Gmina Nakło nad Notcią powirzchnia uŝytkowa 3 wymiana starych kotłów węglowych na now zasilan ręczni 4 5 6 7 wymiana starych kotłów węglowych na now zasilan automatyczni wymiana kotłów węglowych na kotły na biomasę zasilan ręczni wymiana kotłów węglowych na kotły na biomasę zasilan automatyczni wymiana kotłów węglowych na kotły na plty zasilan automatyczni 2 600 605 000 8 wymiana ogrzwania węgloo na gazow 12 300 2 783 500 9 wymiana ogrzwania węgloo na oljow 600 219 000 10 wymiana ogrzwania węgloo na pompę cipła 600 450 000 11 zastosowani kolktorów słoncznych 1 300 593 000 12 trmomodrnizacja 6 500 1 002 850 W zakrsi misji liniowj fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj pyłu PM10) fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj arsnu) fkt kologiczny [Mg/rok] (rdukcja misji powirzchniowj bnznu) SUMA 27 700 6 353 350 9,01 0,0011 Ograniczni misji liniowj jst osiągan poprzz szrg działań m.in. modrnizację stanu dróg, czy poprawę stanu tchniczngo pojazdów poruszających się po drogach. Poprawa stanu dróg wpłyni bzpośrdnio na zmnijszni wilkości unosu pyłu (tzw. misję wtórną) z powirzchni drogi. Paramtry tchniczn pojazdów będą się sukcsywni poprawiać wskutk dostosowywania do wymogów prawnych obcni (od 1 stycznia 2012 r.) now pojazdy są rjstrowan pod warunkim spłniania norm misyjnych Euro 5 7. Dodatkowo, aby ograniczyć misję komunikacyjną, moŝna wyprowadzić ruch tranzytowy z cntrów miast na obwodnic, lub poza trny zabudowan. Tgo rodzaju działania, poprawiając układ komunikacyjny w miastach, powiatach, gminach i przyczyniając się do poprawy stanu jakości powitrza, ujęt zostały w harmonogrami rzczowofinansowym. W ramach działalności Zarządu dróg wojwódzkich planowan jst: połączni układu drogoo korytarza TENT VIa, S5 w śnini z korytarzm VI autostrada A1, droga krajowa Nr 1. Odcink śnin Inowrocław Włocławk A1, projkt budowy DW240 TucholaŚwici, 0,07 7 Źródło: Na podstawi art. 72 ustawy z dnia 20 czrwca 1997 roku Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 1997 r. Nr 98, poz. 602 z późn. zm.) oraz przpisów związanych: Rozporządzni Ministra Infrastruktury z dnia 22 lipca 2002 r. w sprawi rjstra i oznaczania pojazdów (Dz. U. z 2002 r. Nr 133, poz. 1123 z późn. zm.) Rozporządzni Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2005 r. w sprawi homologa typu pojazdów samochodowych mających dwa lub trzy koła, niktórych pojazdów samochodowych mających cztry koła oraz motorowrów (Dz. U. z 2005 r. Nr 162, poz. 1360 z późn. zm.) Rozporządzni Ministra Infrastruktury z dnia 27 wrzśnia 2003 r. w sprawi szczgółowych czynności organów w sprawach związanych z dopuszcznim pojazdu do ruchu oraz wzorów dokumntów w tych sprawach (Dz. U. z 2003 r. Nr 192, poz. 1878 z późn. zm.) Strona 6 z 16

projkt budowy DW nr 241 Tuchola Sępólno Krajński, projkt budowy DW nr 251 śnin granica wojwództwa, projkt budowy DW nr 254 Brzoza Wylatowo, projkt budowy DW nr 255 Pakość Strzlno, projkt budowy DW nr 265 Brzść Kujawski Kowal, projkt budowy DW nr 548 Stolno Wąbrzźno, projkt budowy DW nr 559 Lipno granica wojwództwa. Na drogach krajowych nalŝących do Gnralnj Dyrk Dróg Krajowych i Autostrad Oddział planowana jst: budowa dwujzdniowj drogi ksprsowj S10 na odcinku Wyrzysk Bydgoszcz Toruń Blinno (granica wojwództwa), budowa drogi krajowj nr 5 z Gnizna w kirunku północnym do mijscowości Now Marzy w okolicach Grudziądza. Na drogach krajowych nalŝących do Gnralnj Dyrk Dróg Krajowych i Autostrad Oddział ralizowana jst: budowa Autostrady Al. odcink ToruńStryków w rjoni mijscowości Czrniwic Brzzi Kowal. Większość tych ralizowana jst lub będzi ralizowana przy współfinansowaniu Europjskigo Funduszu Spójności Programu Infrastruktura i Środowisko, a takŝ Rgionalngo Programu Opracyjngo Wojwództwa KujawskoPomorskigo na lata 20072013 Działani 1.1 Infrastruktura drogowa. Ponadto w strfi kujawsko pomorskij, w prspktywi długotrminowj, modrniza bądź przbudowi poddanych zostani szrg dróg powiatowych i gminnych. W zakrsi misji punktowj Zgodni z wydanymi pozwolniami i dcyzjami na misję gazów i pyłów do powitrza, zakłady i przdsiębiorstwa zlokalizowan w strfi kujawskopomorskij, muszą rspktować postanowinia zawart w tych dokumntach, a takŝ dotrzymywać wilkości misji dopuszczalnych ustalonych w pozwolniach. Ralizacja planów inwstycyjnych przdsiębiorstw, takich jak: modrnizacj kotłowni, modrnizacja duŝych obiktów nrgtyczngo spalania paliw, wprowadzni nowoczsnych i przyjaznych środowisku tchnologii, hrmtyza układów tchnologicznych, modrniza instala w zakrsi spłniania wymagań BAT i standardów misyjnych pozwoli na sukcsywną rdukcję misji zaniczyszczń w dłuŝszj prspktywi, do roku. Działania wspomagając Wyszczgólnić tutaj moŝna takŝ działania wspomagając: 1. Uwzględnini w planach zagospodarowania przstrznngo trnów, aspktów wpływających bzpośrdnio na jakość powitrza poprzz: podłączni do sici ciplnj uŝytkowników w kaŝdym mijscu, w którym taki jst moŝliw do wykonania. Skutkować to będzi ogranicznim tzw. niskij misji z indywidualnych źródł cipła. Stosowani bardzij kologicznych źródł w sytua, gdy podłączni do mijskij sici ni jst moŝliw poprzz stosowani kotłów gazowych lub oljowych, planowani juŝ na tapi projktów urbanistycznych korytarzy zapwniających moŝliwość swobodngo przpływu mas powitrza clm przwitrzania trnów zabudowanych. Strona 7 z 16

2. Prowadzni działań dukacyjno promocyjnych: stworzni systmu słuŝącgo do informowania miszkańców o aktualnym stani zaniczyszcznia powitrza np. poprzz audycj radiow czy informacj zamiszczan na stronach intrntowych, prowadzni ak dukacyjnych wśród miszkańców o szkodliwości dla zdrowia ludzkigo, jaki nisi za sobą zaniczyszczni powitrza poprzz m.in. organizowani spotkań dukacyjnych, na których problmy zaniczyszcznia powitrza będą poruszan i szczgółowo omawian, kolportaŝ ulotk i plakatów o tmatyc kologicznj, dukacja kologiczna dzici w szkołach podstawowych i przdszkolach, włączni do tych ak lokalnych organiza kologicznych. 3. Uwzględnini w spcyfika SIWZ wymogów dotyczących ochrony środowiska. Ralizacja tgo a polgać powinna na przygotowaniu odpowidnich zapisów w spcyfika istotnych warunków zamówinia, stawiając wymogi ogranicznia ilości zaniczyszczń wprowadzanych do powitrza. Zapisy t w szczgólności powinny dotyczyć zakupu m.in. pojazdów spłniających normy misji spalin, źródł nrgtyczngo spalania o niskij misji, zakupu i stosowania paliw kologicznych, czy stosowania nrgooszczędnych matriałów przy budowi. W ramach tgo a koniczn jst takŝ postawini wymagań wykonawcom m.in. koniczność ogranicznia pylnia przy raliza budowy poprzz zraszani pryzm matriałów sypkich, czy przmywani kół pojazdów opuszczających plac budowy. 4. Zmnijszani misji z źródł przmysłowych poprzz: systmatyczn kontrol w zakrsi dotrzymywania standardów misyjnych przz zakłady przmysłow, systmatyczn kontrol w zakrsi dotrzymywania wilkości misji dopuszczalnych ustalonych przz odpowidni dcyzj administracyjn, stał modrnizacj ciągów tchnologicznych, stosowani wysoko sprawnych urządzń odpylających, wprowadzani nowoczsnych i bardzij kologicznych tchnologii spalania, ogranicznia dla nowych inwsty polgając na wymuszniu juŝ na tapi planowania inwsty stosowania bardzij kologicznych tchnologii produk czy spalania, poprawę jakości stosowanych paliw nrgtycznych, lub zastąpini ich bardzij kologicznymi, sukcsywn wdraŝani nowoczsnych tchnologii przyjaznych środowisku, sukcsywn wdraŝani w przdsiębiorstwach systmów zarządzania środowiskim (np. ISO 14000). Ralizacja działań zmirzających do ogranicznia misji z indywidualnych systmów grzwczych W strfach, w których stwirdzono przkroczni poziomu dopuszczalngo dla pyłu zawiszongo PM10 lub PM2,5, koniczn jst prowadzni systmowych działań prowadzących do rduk misji zaniczyszczń z indywidualnych systmów grzwczych, tzw. niskij misji. T działania w miastach związan są z stworznim przz władz systmu zachęt do likwida (poprzz podłączni do sici ciplnj) lub wymiany indywidualnych systmów grzwczych na taki, któr ograniczają znacząco misj zaniczyszczń do powitrza. W przypadku, kidy systm taki tworzony jst po raz pirwszy w gmini clow jst podjęci pwnych działań przygotowawczych, tj.: przprowadzani szczgółowj inwntaryza indywidualnych systmów grzwczych, okrślni moŝliwości tchnicznych podłączń do sici ciplnj lub gazowj, Strona 8 z 16

podjęci współpracy przz gminę z dostawcami cipła systmoo, paliw gazowych itp. w clu wypracowania wspólnj polityki poprawy konkurncyjności kologicznych mdiów grzwczych. W dalszj koljności koniczn jst zdobyci środków finansowych na ralizację zamirzń oraz opracowani rgulaminu dofinansowania, którgo zasady są zalŝn od spcyfiki obszaru. Głównym clm podjmowanych działań jst poprawa jakości powitrza na danym obszarz, a ni tylko wilkość rduk misji. Dlatgo koniczna jst optymalizacja podjmowanych działań tak, aby posiadan środki lokowan były fktywni i w nwralgicznych mijscach. Efkt wdroŝnia działań powinin być monitorowany, aby w razi koniczności korygować ich kirunki. Do szczgółowj inwntaryza misji oraz do monitorowania fktów warto wykorzystać widzę i doświadczni słuŝb kominiarskich. NalŜy równiŝ wykorzystać szroki doświadczni wynikając z innych projktów ralizowanych w miastach i gminach (np. programy poszanowania nrgii). W clu fktywngo wdraŝania nalŝy wyznaczyć wspóln zasady okrślając moŝliwości finansowania z Wojwódzkigo Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnj w Toruniu działań polgających na likwida lub wymiani starych, nifktywnych źródł cipła na niskomisyjn lub podłączni do sici cipłowniczj. Ogóln wytyczn do rgulaminów okrślających zasady finansowania: 1) Warunkim otrzymania dofinansowania do wymiany stargo źródła cipła musi być jgo trwała likwidacja (poza uzasadnionymi przypadkami jak: wykorzystani piców węglowych, jako akumulacyjn przy ogrzwaniu lktrycznym lub objęci pica ochroną konsrwatorską). 2) NalŜy rozwaŝyć zastosowani prfrncyjnych warunków finansowania dla obiktów zlokalizowanych w obszarach przkroczń wyznaczonych w ninijszym Programi. 3) Powinny zostać ustalon krytria wsparcia i priorytty działań. 4) Powinno zostać okrślon, jaki kotły będą objmowan dofinansowanim. Powinny on mić ustalon dopuszczaln misj graniczn. 5) Wilkość dofinansowania musi być uzalŝniona od rodzaju inwsty wdług prioryttów: a) sić cipłownicza, b) kotły gazow, oljow i nrgia lktryczna, c) kotły na paliwo stał zasilan automatyczni, d) odnawialn źródła nrgii: kolktory, pompy cipła oraz inn (zarówno do produk nrgii ciplnj jak i nrgii lktrycznj). 6) Wymiana piców węglowych na ogrzwani cntraln, gazow lub oljow powinno być wspiran poprzz równoczsn umoŝliwini prfrncyjnych warunków dofinansowania do trmomodrniza budynku. 7) Brak moŝliwości stosowania sici ciplnj razm z lokalnym źródłm cipła. 8) Brak moŝliwości odłączania się od sici ciplnj i montaŝu lokalngo źródła cipła. 9) Brak moŝliwości zmiany wyminiongo dzięki dofinansowaniu źródła cipła na inn w okrsi 10 lat od daty instala. 10) MoŜliwość przprowadznia kontroli przz organy gminy czy miasta sposobu uŝytkowania źródła cipła, w okrsi 10 lat od dnia instala. 11) MoŜna przmyślć wdroŝni systmu monitorowania paramtrów pracy kotłów i piców oraz spalanych paliw w gospodarstwach domowych w clu zapwninia jak najbardzij fktywngo i nrgooszczędngo funkcjonowania tych urządzń. 12) NalŜy ujdnolicić dla całgo wojwództwa wskaźniki misji dla kotłów. Strona 9 z 16

W rgulaminach dofinansowania moŝna uwzględnić zapisy o koniczności utrzymywania w nalŝytym stani tchnicznym kotła i komina, gdyŝ są to czynniki, od których zalŝy fktywność spalania oraz misja zaniczyszczń do powitrza. Warto równiŝ, prowadzonych działań, umoŝliwić bzpłatn uczstnictwo uŝytkowników indywidualnych źródł cipła w szkolniach z zakrsu: zasad fktywngo wykorzystania paliw, uŝytkowania kotłów róŝnych rodzajów, moŝliwości otrzymania środków finansowych na róŝn cl związan z ogranicznim misji. Przystąpini do raliza systmu zachęt do wymiany systmów grzwczych powinno zostać poprzdzon przprowadznim ak promocyjnych (informujących o prowadzniu systmu zachęt) i dukacyjnych (w zakrsi wpływu na zdrowi zaniczyszczń powitrza i moŝliwości zapobigania ngatywnym oddziaływaniom). Prowadzni działań promocyjnych i dukacyjnych Prowadzni odpowidnij polityki ochrony środowiska powinno być ralizowan ni tylko przz uprawnion do tgo organy, al takŝ poprzz włączni się społczności lokalnych. Związan to będzi z zmianą podjścia do spraw rozwoju gospodarczgo, przwartościowanim hirarchii potrzb i zrozuminia, czym jst dla cowika przyroda i środowisko, w którym przbywa. Dlatgo juŝ wśród dzici i młodziŝy konicznym staj się wprowadzani duka kologicznj, z szczgólnym uwzględninim ochrony powitrza. Działania informacyjnodukacyjn powinny być ralizowan w clu: podnisinia widzy i zwiększnia akcpta społcznj dla planowanych rozwiązań w ochroni środowiska, intgra róŝnych partnrów wokół tworznia wspólnych systmów zarządzania środowiskim w wojwództwi, wpłynięcia na udział miszkańców w systmach ochrony glb, powitrza i zasobów przyrodniczych, unikania konfliktów społcznych, tworznia zasad dialogu i włączania społczności w procs podjmowania dcyzji. Dodatkowo w zakrsi działań dukacyjnych waŝnym lmntm jst informowani społczństwa o aktualnj sytua na trni danj strfy, czy całgo wojwództwa. Działaniami w tym zakrsi są: rozbudowa i utrzymani systmu informowania miszkańców o aktualnym stani zaniczyszcznia powitrza oraz o jgo wpływi na zdrowi, np. poprzz stronę intrntową lub lktroniczn tablic informacyjn, prowadzni ak dukacyjnych uświadamiających miszkańcom zagroŝnia dla zdrowia, jaki nisi z sobą zaniczyszczni powitrza, prowadzni ak promocyjnych w zakrsi korzystania z transportu zbioroo oraz rowrów w miastach (np. obchodów Europjskigo Dnia Bz Samochodu lub Europjskigo Tygodnia ZrównowaŜongo Transportu). Harmonogram rzczowofinansowy dla działań naprawczych Harmonogram rzczowofinansowy działań naprawczych dla strfy kujawskopomorskij, opracowany został w oparciu o diagnozę istnijącgo stanu jakości powitrza, a takŝ prognozy jgo Strona 10 z 16

zaniczyszcznia do roku, przdstawion w dalszych rozdziałach. Czas raliza tych objmuj lata. W poniŝszj tabli zstawiono działania naprawcz wskazan do raliza, wskazując odpowidzialnych za ich ralizację oraz moŝliw źródła ich finansowania. Proponowan działania prowadzą do rduk misji pyłu zawiszongo PM10, al równiŝ bnznu i arsnu. NalŜy równiŝ zaznaczyć, Ŝ proponowan działania naprawcz ni zawsz skutkować będą obniŝnim misji, a jdyni przsunięcim na obszary o mnijszj gęstości zaludninia. Dotyczy to przd wszystkim źródł liniowych, gdzi wskutk wyprowadzania ruchu tranzytoo z cntrów miast na obwodnic następuj przmiszczni misji. W harmonogrami przdstawiony został takŝ moŝliwy do osiągnięcia fkt kologiczny podjętych działań. NalŜy takŝ podkrślić, Ŝ niktór z tych juŝ są ralizowan. Koszty działań związanych z rdukcją moŝna oszacować w bardzo duŝym przybliŝniu, a niktór z nich są ponoszon w zakrsi działań własnych jdnostk. Koszty ogranicznia misji punktowj moŝliw będą do oszacowania dopiro na tapi powstawania projktów inwstycyjnych i tchnicznych. Proponowana rdukcja misji pozwala na wyliminowani przkroczń stęŝń zaniczyszczń, jaki zostały wskazan w wyniku modlowania. Harmonogram rzczowofinansowy działań naprawczych dla strfy kujawskopomorskij nr a działani naprawcz wartość doclowa odpowidzialn y za ralizację tapy raliza trmin raliza szacunko w śrdni źródło finansowania działania systmow 01 Przygotowani Programu Ograniczania Niskij Emisji (PONE) i stworzni systmu organizacyjngo w clu jgo raliza. Przydnt Inowrocławia 2013 100 000 budŝt miasta, 02 Przygotowani Programu Ograniczania Niskij Emisji (PONE) i stworzni systmu organizacyjngo w clu jgo raliza. Przydnt Grudziądza 2013 100 000 budŝt miasta, 03 Przygotowani Programu Ograniczania Niskij Emisji (PONE) i stworzni systmu organizacyjngo w clu jgo raliza. Burmistrz Brodnicy 2013 70 000 budŝt miasta i Gminy, 04 Przygotowani Programu Ograniczania Niskij Emisji (PONE) i stworzni systmu organizacyjngo w clu jgo raliza. Burmistrz i Gminy Nakło nad Notcią 2013 70 000 budŝt miasta i Gminy, 05 Przygotowani Programu Ograniczania Niskij Emisji (PONE) i stworzni systmu organizacyjngo w clu jgo raliza. Burmistrz i Gminy Janikowo 2013 70 000 budŝt miasta i Gminy, 06 Przygotowani Programu Ograniczania Niskij Emisji (PONE) i stworzni systmu organizacyjngo w clu jgo raliza. Wójtowi, burmistrzowi miast i gmin powiatu bydgoskigo 2013 210 000 budŝt miasta i Gminy, ograniczni misji powirzchniowj 07 Modrnizacja ogrzwania węgloo w budynkach uŝytczności publicznj przydnci, wójtowi, burmistrzowi, starostowi, Zarząd Wojwództwa, Wojwoda 2019 budŝty miast i gmin, powiatów, budŝt wojwództwa Strona 11 z 16

nr a działani naprawcz wartość doclowa odpowidzialn y za ralizację tapy raliza trmin raliza szacunko w śrdni źródło finansowania 08 Modrnizacja ogrzwania węgloo poprzz systmy dofinansowania wymiany kotłów w budynkach osób fizycznych na trnach gmin i miast ni objętych wymogim raliza PONE. burmistrzowi miast i gmin, wójtowi gmin 2019 budŝty miast i gmin, powiatów 09 10 11 12 13 14 Ralizacja PONE poprzz stworzni systmu zachęt do wymiany systmów grzwczych do uzyskania wymagango fktu kologiczngo Ralizacja PONE poprzz stworzni systmu zachęt do wymiany systmów grzwczych do uzyskania wymagango fktu kologiczngo Ralizacja PONE poprzz stworzni systmu zachęt do wymiany systmów grzwczych do uzyskania wymagango fktu kologiczngo Ralizacja PONE poprzz stworzni systmu zachęt do wymiany systmów grzwczych do uzyskania wymagango fktu kologiczngo Ralizacja PONE poprzz stworzni systmu zachęt do wymiany systmów grzwczych do uzyskania wymagango fktu kologiczngo Ralizacja PONE poprzz stworzni systmu zachęt do wymiany systmów grzwczych do uzyskania wymagango fktu kologiczngo PM10 [Mg/ro k] bnzn [Mg/ro k] arsn [Mg/ro k] 65,10 0,48 0,01 1 tap 120,90 0,88 0,01 Przydnt Inowrocławia 2 tap 16,08 0,13 0,00 1 tap Przydnt Grudziądza 29,87 0,23 0,00 2 tap 16,43 0,12 0,00 1 tap Burmistrz Brodnicy 30,52 0,23 0,00 2 tap 3,12 0,02 0,00 1 tap Burmistrz i Gminy Nakło 5,79 0,04 0,00 nad Notcią 2 tap 5,26 0,04 0,00 Burmistrz 1 tap i Gminy 9,77 0,07 0,00 Janikowo 2 tap 55,30 0,43 0,01 1 tap Wójtowi, burmistrzowi miast i gmin 102,70 0,80 0,01 powiatu 2 tap bydgoskigo 2015 2016 2016 2016 2021 2016 2016 2021 2017 2016 2022 2017 2016 2022 2017 2016 2022 50 698 183 94 153 768 12 506 358 23 226 093 13 578 460 25 217 140 2 946 062 5 471 258 4 211 996 7 822 279 47 016 900 87 317 100 budŝt miasta, budŝt miasta, budŝt miasta, budŝt miasta, budŝt miasta, budŝt miast i gmin suma kosztów 0114 374 785 595 Strona 12 z 16

nr a działani naprawcz wartość doclowa odpowidzialn y za ralizację tapy raliza trmin raliza szacunko w śrdni źródło finansowania pył PM10 460,8 [Mg/rok] fkt kologiczny ogranicznia misji powirzchniowj: bnzn 3,5 [Mg/rok] arsn 0,1 [Mg/rok] ograniczni misji punktowj 15 Modrnizacja kotłowni komunalnych oraz duŝych obiktów nrgtyczngo spalania paliw clm ogranicznia wilkości misji zaniczyszczń: modrnizacja kotłów, automatyzacja procsu spalania, zmiana rodzaju paliwa z stałgo na gazow lub altrnatywn źródła nrgii, budowa/modrnizacja systmów oczyszczania spalin. zakłady przmysłow, przdsiębiorst wa zarządców i właścicili,, fundusz unijn 16 Ralizacja stratgii czystj produk, poprzz zapobigani misji do środowiska oraz liminowani tchnologii powodujących nadmirn zuŝyci nrgii i surowców. zakłady przmysłow, przdsiębiorst wa zarządców i właścicili,, fundusz unijn 17 Wprowadzani przz przdsiębiorców nowoczsnych i przyjaznych środowisku tchnologii, hrmtyzacja układów tchnologicznych, modrnizacja instala clm spłninia wymagań BAT oraz standardów misyjnych. zakłady przmysłow, przdsiębiorst wa zarządców i właścicili,, fundusz unijn ograniczni misji liniowj 18 Budowa Autostrady A1 na odcinku Toruń Stryków na odcinku od Czrniwic do Kowala Gnralna Dyrkcja Dróg Krajowych i Autostrad oddział Bydgoszcz 5 833 mln budŝt, środki unijn 19 Budowa dwujzdniowj drogi ksprsowj S10 na odcinku Wyrzysk Bydgoszcz Toruń Blinno (granica wojwództwa) Gnralna Dyrkcja Dróg Krajowych i Autostrad oddział Bydgoszcz 200 mln budŝt miasta, dotacj, poŝyczki,, fundusz UE 20 Budowa drogi S5 spinającj miasta Wrocław, Poznań, Bydgoszcz, Gdańsk Gnralna Dyrkcja Dróg Krajowych i Autostrad oddział Bydgoszcz 200 mln budŝt miasta, dotacj, poŝyczki, fundusz UE 21 Połączni układu drogoo korytarza TENT VIa, S5 w śnini z korytarzm VI autostrada A1, droga krajowa Nr 1. Odcink śnin Inowrocław Włocławk A1 Wojwódzkich 108,5 mln Środki unijn, budŝt 22 Projkt budowy DW nr 240 TucholaŚwici Wojwódzkich Środki unijn, budŝt, 23 Projkt budowy DW nr 241 Tuchola Sępólno Krajński Wojwódzkich Środki unijn, budŝt Strona 13 z 16

nr a 24 działani naprawcz wartość doclowa Projkt budowy DW nr 251 śnin granica wojwództwa odpowidzialn y za ralizację Wojwódzkich tapy raliza trmin raliza szacunko w śrdni źródło finansowania Środki unijn, budŝt 25 Projkt budowy DW nr 254 Brzoza Wylatowo Wojwódzkich Środki unijn, budŝt 26 Projkt budowy DW nr 255 Pakość Strzlno Wojwódzkich Środki unijn, budŝt 27 Projkt budowy DW nr 265 Brzść Kujawski Kowal Wojwódzkich Środki unijn, budŝt 28 Projkt budowy DW nr 548 Stolno Wąbrzźno Wojwódzkich Środki unijn, budŝt 29 Projkt budowy DW nr 559 Lipno granica wojwództwa Wojwódzkich Środki unijn, budŝt 30 Przbudowa odcinka DW nr 239 w Gródku pod Świcim Wojwódzkich 2013 4,3 mln Fundusz unijn w ramach Rgionalngo Programu Opracyjngo 31 Działania polgając na ograniczaniu misji wtórnych pyłu poprzz rgularn czyszczni ulic będących w zarządzi ZDW w Bydgoszczy (mtodą mokrą) Wojwódzkich 200400 /km BudŜt 32 BiŜąc rmonty i modrnizacj dróg powiatowych i gminnych Wojwódzkich kosztorysó w Środki własn, środki unijn 33 Działania polgając na ograniczaniu misji wtórnych pyłu poprzz rgularn czyszczni ulic będących w administra u zarządców dróg powiatowych i gminnych (mtodą mokrą) zarządcy dróg powiatowych i gminnych 200400 /km BudŜt miasta, Gminy szacunkowy koszt 1833 6 341 500 000 fkt kologiczny: pył PM10 1< [Mg/rok] bnzn 1< [Mg/rok] działania i wspomagając 34 Koordynacja i monitorowani raliza działań naprawczych okrślonych w POP wykonywanych przz poszczgóln jdnostki przydnci, burmistrzowi, wójtowi miast i gmin 1 248 000 budŝty miast i gmin, 35 Kontynuacja działań polityki kologicznj miast strfy kujawsko pomorskij zgodni z załoŝonymi clami ochrony powitrza przydnci, burmistrzowi, wójtowi miast i gmin Wg kosztorysó w budŝty miast i gmin, Strona 14 z 16

nr a 36 działani naprawcz wartość doclowa Prowadzni działań promujących ogrzwani zmnijszając misj zaniczyszczń do powitrza oraz działań dukacyjnych (ulotki, imprzy, akcj szkoln, audycj i inn) w clu uświadamiania miszkańcom wpływu zaniczyszczń powitrza na zdrowi. odpowidzialn y za ralizację starostowi powiatów, przydnci, burmistrzowi, wójtowi miast i gmin tapy raliza trmin raliza szacunko w śrdni 1 920 000 źródło finansowania budŝty miast i gmin, 37 Uwzględniani w zamówiniach publicznych problmów ochrony powitrza, poprzz odpowidni przygotowywani spcyfika zamówiń publicznych, któr uwzględniać będą potrzby ochrony powitrza przd zaniczyszczniami. przydnci, wójtowi, starostowi, burmistrzowi miast i gmin jdnostk podlgłyc h starostom, przydnt om, burmistrzo m i wójtom budŝty miast i gmin, 38 Uwzględniani w planach zagospodarowania przstrznngo wymogów dotyczących zaopatrywania miszkań w cipło z nośników ni powodujących nadmirnj misji zaniczyszczń do powitrza oraz projktowani linii zabudowy uwzględniając zapwnini przwitrzania miasta z szczgólnym uwzględninim trnów o gęstj zabudowi. przydnci, burmistrzowi, wójtowi miast i gmin jdnostk podlgłyc h starostom, przydnt om, burmistrzo m i wójtom budŝty miast i gmin, 39 Informowani miszkańców o aktualnym stani zaniczyszcznia powitrza. Kujawsko Pomorski Wojwódzki Inspktor Ochrony Środowiska WIOŚ budŝt WIOŚ 40 Na tapi wydania dcyzji administracyjnych na misję gazów i pyłów do powitrza, wprowadzani zapisów na tmat standardów i limitów misji pyłu zawiszongo PM10, arsnu oraz bnznu, jśli prowadzona działalność powoduj misję arsnu do powitrza. przydnci, burmistrzowi, starostowi strfy własnych i jdnostk podlgłyc h działań własnych 41 Komplksow uwzględniani w stratgicznych dokumntach powiatów, miast i gmin zagadniń ochrony powitrza w zakrsi pyłu zawiszongo, arsnu i bnznu. starostowi powiatów, przydnci, burmistrzowi, wójtowi miast i gmin jdnostk podlgłyc h starostom, przydnt om, burmistrzo m i wójtom działań własnych 42 Wzmocnini kontroli sta diagnostycznych na trni powiatów (kontrola prawidłowości wykonywania badań tchnicznych pojazdów). starostowi powiatów Starostów budŝt powiatów 43 Kontrola gospodarstw domowych w zakrsi zorganizowango przkazywania odpadów oraz przstrzgania zakazu spalania odpadów. przydnci, burmistrzowi, wójtowi miast i gmin UM budŝt miast i gmin Strona 15 z 16

nr a 44 45 46 47 48 49 działani naprawcz wartość doclowa Kontrola podmiotów gospodarczych w zakrsi dotrzymywania przpisów prawa (np. standardów misyjnych) i warunków dcyzji administracyjnych w zakrsi wprowadzania gazów i pyłów do powitrza. Monitoring budów pod kątm ogranicznia nizorganizowanj misji pyłu (kontrola przstrzgania zapisów pozwolnia na budowę). Monitoring pojazdów opuszczających plac budów pod kątm ogranicznia zaniczyszcznia dróg, prowadzącgo do nizorganizowanj misji pyłu. Wymiana taboru komunika mijskij na pojazdy konwncjonaln spłniając normy misji spalin Euro 4 oraz zastosowani w komunika mijskij środków transportu zasilanych altrnatywnym paliwm gazowym CNG lub paliwm odnawialnym (biotanol) w mijsc olju napędoo Rozwój komunika zbiorowj przyjaznj dla uŝytkownika". Prowadzni odpowidnij polityki parkingowj w cntrach miast wymuszającj ogranicznia w korzystaniu z samochodów. odpowidzialn y za ralizację Kujawsko Pomorski Wojwódzki Inspktor Ochrony Środowiska Powiatowi Inspktorzy Nadzoru Budowlango Policja, StraŜ Mijska przydnci, burmistrzowi, miast i gmin strfy przydnci, burmistrzowi, miast i gmin strfy przydnci, burmistrzowi, wójtowi miast i gmin tapy raliza trmin raliza suma kosztów 3449 suma kosztów szacunko w śrdni WIOŚ Inspk i Nadzoru Budowlan go Poli i StraŜy Mijskij ok. 1 mln / autobus bz kosztów dodatkow ych 100 tys. /rok 3 968 000 6 720 253 595 źródło finansowania budŝt WIOŚ budŝt Inspk i Nadzoru Budowlango budŝt miasta i Poli budŝt miast i gmin, fundusz unijn budŝt miast i jdnostk podlgłych budŝt miast i gmin pył PM10 461,84 [Mg/rok] fkt kologiczny: bnzn 4,48 [Mg/rok] arsn 0,05 [Mg/rok] Strona 16 z 16