Apel spójną plitykę eurpejską na rzecz walki z głdem i zrównwaŝneg rlnictwa rdzinneg w krajach rzwijających się STRESZCZENIE Prmwanie zrównwaŝneg rlnictwa rdzinneg, szanująceg śrdwisk naturalne, praw rlników d gdneg Ŝycia z wców własnej pracy raz praw knsumentów d zdrwych prduktów Ŝywnściwych w wystarczającej ilści i p przystępnej cenie, stanwi kluczwe wyzwanie dla sprawiedliweg i zrównwaŝneg rzwju krajów Glbalneg Płudnia raz zwalczania głdu i biedy na świecie. Wymaga n uznania specyfiki rlnictwa, wdrŝenia dpwiednich plityk rlnych i nadania specjalneg statusu rlnictwu w umwach handlwych. Apelujemy, aby Unia Eurpejska: - uspójniła swje plityki, szczególnie w zakresie rlnictwa, handlu międzynardweg i współpracy, ze zbwiązaniami dtyczącymi rzwju krajów Glbalneg Płudnia, zmniejszenia biedy i walki z głdem na świecie. - ustanwiła suwerennść Ŝywnściwą sprawą prirytetwą, która pwinna znajdwać dzwierciedlenie w róŝnrdnych plitykach na pzimie eurpejskim i międzynardwym (WPR, plityka handlwa, współpraca rzwjwa ) raz uznała praw zarówn krajów rzwijających się, jak i eurpejskich d suwerennści Ŝywnściwej, zwłaszcza w kntekście umów handlwych, które zawiera. Wymaga t pdjęcia knkretnych działań w ramach Wspólnej Plityki Rlnej (WPR), zewnętrznej plityki handlwej, a takŝe plityki współpracy międzynardwej i rzwju. WSTĘP Obrna zrównwaŝneg rlnictwa rdzinneg stanwi kluczwe wyzwanie dla przyszłści 6 miliardów ludzi Ŝyjących becnie na Ziemi. Ten mdel rlnictwa pzwala jak największej liczbie rlników w róŝnych zakątkach świata na gdne Ŝycie z wców własnej pracy raz prdukcję zdrwej Ŝywnść dbrej jakści, przy jednczesnym pszanwaniu zasbów śrdwiska naturalneg. Takie rlnictw pwinn przyczyniać się d budwania więzi między rlnikami a innymi mieszkańcami i Ŝywienia śrdwiska wiejskieg, by stał się miejscem Ŝycia przyjaznym dla wszystkich. Pwinn takŝe szanwać prawa knsumentów d zdrwej Ŝywnści w wystarczającej ilści i p przystępnej cenie. Mdel ten jest tym waŝniejszy, Ŝe w 2050 rku ludnść świata wzrśnie d 9 miliardów sób. W gspdarstwach rdzinnych, które w wielu przypadkach reprezentują właśnie zrównwaŝne rlnictw, pracuje k. 2,8 miliarda ludzi, czyli 45% światwej ppulacji 1. Takie gspdarstwa psiadają wiele atutów 2 : ptymalizują wykrzystanie rdzinnej siły rbczej i pzwalają graniczyć migrację ludnści wiejskiej d miast, a tym samym niekntrlwany rzwój skupisk miejskich; częst uzyskują znaczną wydajnść z hektara; nakierwane na prdukcję artykułów rlnych i Ŝywnści, bardziej skutecznie przyczyniają się d walki z głdem i biedą, gdyŝ pdział prdukwanych przez nie dóbr jest bardziej sprawiedliwy; 1 Dane CIRAD (Centrum Międzynardwych Badań Rlniczych na rzecz Rzwju): Rlnictw rdzinne - świat, który naleŝy zbudwać. Wg FAO, z 854 mln fiar głdu 80% stanwią rlnicy i ich rdziny. 2 Krdynacja Płudnie: «Jakich gspdarstw rdzinnych brnić i dlaczeg», ParyŜ, grudzień 2007. Jak przykład mŝna pdać przypadek Brazylii. 1
ich działalnść jest częst bardziej zdywersyfikwana (uprawa wielu gatunków rślin i hdwla zwierząt), prwadzna z większym pszanwaniem śrdwiska naturalneg niŝ duŝe gspdarstwa parte na mnkulturze. JednakŜe presja w kierunku craz większej liberalizacji światwej gspdarki stanwi zagrŝenie dla teg typu rlnictwa. Zarówn w krajach Glbalnej Półncy jak i Glbalneg Płudnia pgłębiająca się deregulacja rynków rlnych raz brak inwestycji w tym sektrze sprawiają, Ŝe craz więcej małych, zrównwaŝnych gspdarstw rlnych przestaje istnieć (600 tysięcy rcznie według danych rganizacji Via Campesina). Zmusza t miliny rlników d migracji d miast i innych krajów, które nie są w stanie zapewnić wszystkim gdnej pracy. Pnadt, brak glbalneg systemu regulacji rynków rlnych naraŝa je na spekulacje. Taka sytuacja nie sprzyja ani rlnikm, ani knsumentm. Liberalizacja jest w duŝej mierze dpwiedzialna za becny kryzys. Ogrmny wzrst cen niektórych prduktów rlnych (zbóŝ, prduktów mlecznych, itp.), wywłany w części przez działania spekulacyjne, uderzył najmcniej w kraje rzwijające się, które, zrezygnwawszy w statnich dziesięcileciach z rzwju własneg rlnictwa, w zbyt duŝym stpniu zaleŝne są d imprtu Ŝywnści. Zamieszki na tle głdwym przetczyły się juŝ przez wiele miast w Kamerunie, Senegalu, czy na Haiti. Z klei państwa, które wspierały krajwe rlnictw i prdukują pdstawwe prdukty Ŝywnściwe dla swich mieszkańców, są na gół mniej dtknięte kryzysem. Właśnie dlateg, w bliczu pwagi sytuacji, Organizacja Nardów Zjedncznych d spraw WyŜywienia i Rlnictwa (FAO) uznała za swój prirytet szybkie pbudzenie wzrstu prdukcji Ŝywnści w krajach dtkniętych kryzysem 3. Takie stanwisk dzwierciedla pstulaty wysuwane d lat przez rganizacje rlników, głównie w Afryce. Aby siągnąć ten cel, kraje Glbalneg Płudnia pwinny, pdbnie jak Unia Eurpejska (UE), mieć mŝliwść wzmcnienia integracji reginalnej, chrnienia swjeg rlnictwa, prwadzenia plityki rlnej, która pzwalałaby im dąŝyć d niezaleŝnści Ŝywnściwej, a takŝe stswania zasady preferencji reginalnej. Takie działania plityczne pwinny mieć na uwadze szczególnie rlników prwadzących rdzinne gspdarstwa rlne i ich rdziny, gdyŝ są ni pierwszymi fiarami głdu i biedy. Na pczątku lat 60-tych ubiegłeg stulecia, aby rzwiązać prblem deficytu Ŝywnści, kraje eurpejskie zdecydwały się wprwadzić w Ŝycie Wspólną Plitykę Rlną (WPR) partą na dtwaniu eurpejskiej prdukcji rlnej i na zabezpieczeniach przeciwk imprtwi z krajów trzecich. Pzwlił t Eurpie siągnąć samwystarczalnść Ŝywnściwą juŝ w latach 70-tych. Obecnie, gdy Unia Eurpejska przeprwadza cenę funkcjnwania WPR i zaczyna definiwać kierunki jej rzwju p 2013 rku, Francja, sprawująca prezydencję w Unii w drugim półrczu 2008 rku, wielkrtnie pwtarzała, Ŝe pdstawwym celem WPR jest nadal zapewnienie niezaleŝnści i bezpieczeństwa Ŝywnściweg Unii Eurpejskiej 4, ddając, iŝ wzmcnienie preferencji wspólntwej stanwi cel któreg nie mŝna pminąć 5. Unia Eurpejska pwinna przyznać krajm trzecim takie same prawa, jakie przyznała sbie 6. Umwy Partnerstwie Gspdarczym (EPAs), które są negcjwane przez Unię i kraje AKP (Afryki, Karaibów i Pacyfiku) dsknale dzwierciedlają tę sytuację. Mają ne na celu zmuszenie tych krajów d twarcia swich rynków na prdukty eurpejskie, c narazi prdukcję rlną i rdzący się dpier agrprzemysł krajów AKP na knkurencję prduktów Ŝywnściwych imprtwanych z Eurpy, które częst są tańsze. Jest t tym pwaŝniejszy prblem, Ŝe Unia Eurpejska nie zrezygnwała całkwicie z dtwania swjeg eksprtu w ramach WPR. 3 Knferencja praswa Jacques a Diufa, Dyrektra Generalneg FAO, Rzym, 17/12/2007. 4 Wpływ WPR na rlnictw w Eurpie nie jest tematem niniejszeg dkumentu. NaleŜy jednak pdkreślić liczne słabści tej plityki, których wynikiem jest między innymi niepkjący spadek liczby gspdarstw i nierówny pdział dpłat. 5 Francuski Minister Rlnictwa i Rybłówstwa: W strnę nwej WPR: twórzmy debatę, ParyŜ, 2007. 6 Unia Eurpejska uzasadnia zasady EPAs graniczeniami narzucnymi przez WTO, ale przecieŝ kt jak nie człnkwie WTO, wśród których UE dgrywa kluczwą rlę, decydują tych zasadach? 2
Wreszcie, część ficjalnej pmcy rzwjwej (ODA) Unii Eurpejskiej przeznaczana na rlnictw zmniejsza się z kaŝdym rkiem i w 2005 rku stanwiła jedynie niewiele pnad 3% całej pmcy 7. Nawet jeśli rzwój sektra rlniczeg znajduje się wśród prirytetów w dyskursie Kmisji Eurpejskiej, zapwiadana cześć budŝetu 10-teg Eurpejskieg Funduszu Rzwju (EDF) przeznaczna na rlnictw w dalszym ciągu nie przekracza 7%. Decyzja przyznaniu miliarda eur na złagdzenie skutków pdwyŝki cen Ŝywnści zmierza w dbrym kierunku. Knieczne jest jednak, aby finanswanie był w pierwszej klejnści przeznaczne na rzwój zrównwaŝnych gspdarstw rdzinnych, a warunki jeg przyznawania były zdefiniwane w ścisłej współpracy z rganizacjami rlników. Mówiąc bardziej gólni, bietnice pmcy ze strny Unii Eurpejskiej pwinny być dtrzymywane, a wysiłki kntynuwane i wzmacniane w klejnych latach. Unia Eurpejska pwinna zadbać większą spójnść pmiędzy swją plityką a plitykami 27 państw człnkwskich. Parlament Eurpejski, który dgrywa rsnącą rlę w prcesie decyzyjnym Unii, dyspnuje śrdkami, pzwalającymi działać na rzecz zwiększania spójnści. Dlateg właśnie zapraszamy eurpejskie grupy plityczne i partie plityczne na innych szczeblach d zapczątkwania dialgu z zaintereswanymi pdmitami wkół tych tematów, celem pdjęcia jasnych zbwiązań c d ich realizacji w perspektywie kalendarza wybrczeg 2009 rku i nwej kadencji Parlamentu Eurpejskieg. NASZE PROPOZYCJE Apelujemy, aby Unia Eurpejska uspójniła swje plityki w sensie gólnym, a w szczególnści te dtyczące rlnictwa, międzynardweg handlu i współpracy, ze swimi zbwiązaniami na rzecz rzwju krajów Glbalneg Płudnia, c pzwli na sprawiedliwe i zrównwaŝne zaspkjenie pdstawwych ptrzeb wszystkich ludzi. Wśród tych zbwiązań są: międzynardwe teksty dtyczące praw człwieka, w tym Międzynardwy Pakt Praw Eknmicznych, Spłecznych i Kulturalnych z 1966 rku. Przypmnijmy tutaj, Ŝe praw międzynardwe uznaje wyŝszść praw człwieka nad wszelkimi innymi nrmami prawnymi; Milenijne Cele Rzwju (MDGs), z których pierwszy zakłada redukcję płwę d 2015 rku liczby ludzi cierpiących głód na świecie. Spójnść pszczególnych plityk Unii Eurpejskiej na rzecz rzwju t prawny bwiązek instytucji eurpejskich. 8 W kntekście realizacji Milenijnych Celów Rzwju, Eurpejski Knsensus na rzecz Rzwju z 2005 rku, przyjęty wspólnie przez Radę, Kmisję Eurpejską, Parlament Eurpejski i państwa człnkwskie, zakłada pracwywanie przez Unię Eurpejską raprtów na temat spójnści plityk na rzecz rzwju i definiuje ich zakres plityczny. T pierwszy krk. Jednak, jak wskazuje raprt z 2007 rku, działania te pierają się wyłącznie na wkładzie Kmisji i państw człnkwskich w pstaci wypełniania kwestinariuszy. Dmagamy się, aby Parlament Eurpejski uŝywał wszelkich śrdków, jakimi dyspnuje, by zagwarantwać spójnść plityk eurpejskich, które mają knsekwencje dla rzwju krajów Glbalneg Płudnia, uwzględniając ich wpływ na miejscwą ludnść. Między innymi, Parlament Eurpejski crcznie pwinien publikwać raprt ceniający spójnść plityk eurpejskich na rzecz rzwju, włącznie z zaleceniami. W raprcie będą ceniane inicjatywy Parlamentu Eurpejskieg w tej dziedzinie raz prpnwane mŝliwści ulepszeń. Dkument ten będzie redagwany w uzgdnieniu z zaintereswanymi pdmitami (parlamentarzyści krajów rzwijających się, rganizacje spłeczeństwa bywatelskieg raz rganizacje rlników w Eurpie i krajach rzwijających się, eksperci). 7 DAC-OECD, Ocena DAC z 2007 rku, str.77 8 Art. 177-178 Traktatu ustanawiająceg UE 3
Apelujemy takŝe, aby Unia Eurpejska i rządy pszczególnych krajów uczyniły suwerennść Ŝywnściwą prirytetwym kierunkiem plitycznym zarówn w krajach rzwiniętych, jak i w stsunku d krajów Glbalneg Płudnia. Zasady suwerennści Ŝywnściwej pwinny znajdwać dzwierciedlenie w róŝnych plitykach na pzimie eurpejskim i międzynardwym (WPR, zagraniczne plityki handlwe, plityki rzwjwe i współpracy międzynardwej itp.). Suwerennść Ŝywnściwa jest prawem ludnści i pszczególnych krajów lub unii państw d samdzielneg definiwania plityki rlnej i Ŝywnściwej, która jest jak najlepiej dstswana d ptrzeb ludnści, a jedncześnie nie szkdzi krajm trzecim. Daje na prirytet knsumpcji lkalnej, jednak nie zabrania uczestnictwa w międzynardwej wymianie handlwej. Suwerennść Ŝywnściwa jest niezbędnym narzędziem d prmcji zrównwaŝneg rlnictwa rdzinneg. 1. Wspólna Plityka Rlna Unii Eurpejskiej a rzwój Dmagamy się: Opracwania i wprwadzenia dnwinej WPR partej na zasadzie suwerennści Ŝywnściwej, która sprzyja zrównwaŝnemu rlnictwu rdzinnemu, i sprawiedliwej wbec wszystkich krajów człnkwskich UE 9 raz w stsunku d krajów trzecich. Knkretnie, plityka ta pwinna uwzględniać mechanizmy zarządzania pdaŝą i regulacji rynków, które pzwalają uniknąć nadwyŝek prdukcyjnych prwadzących d spadku cen i/lub destabilizacji rynków. Pwinna pnadt fawryzwać wynagrdzenie rlników za sprzedaŝ ich prduktów p cenie, która uwzględnia kszty prdukcji i wkład ich pracy, a jedncześnie pzstaje przystępna dla knsumentów. Aby zagwarantwać zatrudnienie na bszarach wiejskich, przestrzeganie surwych nrm śrdwiskwych i sanitarnych, zarządzanie zasbami naturalnymi, rzwój bszarów wiejskich raz dbrstan zwierząt, naleŝy zachwać system dpłat bezpśrednich ze względu na fakt, Ŝe pwyŝsze kszty nie są becnie pkrywane przez ceny rynkwe. WiąŜąceg zbwiązania się d zniesienia dpłat d eksprtu d 2013 rku, tak jak t zstał zaprpnwane przez UE w 2005 rku, pdczas knferencji ministerialnej WTO w Hng-Kngu. Wprwadzenia plityki w zakresie prdukcji w Eurpie białka rślinneg przeznaczneg na pasze, zmierzającej d siągnięcia niezaleŝnści Ŝywnściwej UE, a takŝe wprwadzenia instrumentów zakazujących imprtu białka rślinneg, który wywiera negatywny wpływ spłeczny i śrdwiskwy w niektórych krajach rzwijających się. Przyznania krajm eurpejskim i krajm Glbalneg Płudnia prawa d prdukcji wlnej d GMO. Zrewidwania celu 10-prcentweg udziału bipaliw w transprcie d 2020 rku, pniewaŝ Unia Eurpejska musiałaby imprtwać znaczną część bipaliw z krajów Glbalneg Płudnia. W Ŝadnym razie prdukcja bipaliw nie pwinna dbywać się ksztem samwystarczalnści Ŝywnściwej. Pnadt musi na przebiegać w spsób zrównwaŝny, z pszanwaniem śrdwiska i praw spłecznych. 2. Plityka handlwa Unii Eurpejskiej a rzwój Dmagamy się: Uznania specyfiki prduktów rlnych w pracwywaniu eurpejskiej plityki handlwej, w szczególnści ze względu na fakt, Ŝe prdukty rlne: - słuŝą d wyŝywienia ludzkści, 9 Nwe państwa człnkwskie pwinny być traktwane na równi z krajami Piętnastki. 4
- zaleŝne są d uwarunkwań klimatycznych i terytrialnych. Dlateg właśnie handel prduktami rlnymi pwinien być związany z prawem d suwerennści Ŝywnściwej. Aktywneg uczestnictwa Unii Eurpejskiej w rganizwaniu światweg systemu regulacji prdukcji i handlu prduktami rlnymi w ramach głębk zrefrmwanej WTO, umieszcznej pd kntrlą Organizacji Nardów Zjedncznych. System ten pwinien zawierać mechanizmy stabilizacji cen pdstawwych prduktów Ŝywnściwych (dpwiedni pzim zapasów itp.), a takŝe w efektywny spsób mnitrwać międzynardwe rynki finanswe. śądamy pnadt wprwadzenia mechanizmów kntrlnych pzwalających na przeciwdziałanie nadmiernej spekulacji, która stanwi zagrŝenie dla bezpieczeństwa Ŝywnściweg, i która dprwadziła d niedawnych zamieszek głdwych. W sprawie układów liberalizujących wymianę handlwą między krajami rzwiniętymi a krajami rzwijającymi się, takich jak EPAs, pwinn się zrewidwać art. XXIV GATT w taki spsób, aby umŝliwić krajm bgatym przyznawanie jednstrnnych preferencji handlwych krajm rzwijającym się. Pszanwania przez Unię Eurpejską dwóch głównych cech charakterystycznych Umów Partnerstwie Gspdarczym (EPAs): p pierwsze mają ne wzmacniać integrację reginalną krajów AKP, p drugie ich celem jest zrównwaŝny i sprawiedliwy rzwój tych krajów. Integracja reginalna nie mŝe być graniczna d integracji handlwej, ale musi się pierać na prcesie zbliŝenia eknmiczneg, spłeczneg, plityczneg i instytucjnalneg, kreślneg w przumieniu z przedstawicielami spłeczeństwa bywatelskieg i pd kntrlą parlamentarną. Otwarcie rynków krajów AKP na prdukty eurpejskie mŝe mieć miejsce tylk, jeśli, z jednej strny, pszczególne grupy reginalne będące partnerami Unii Eurpejskiej siągną, według ich decydentów, wystarczający pzim integracji i rzwju, raz, z drugiej strny, jeśli badania wpływu, w których uczestniczyć będą zaintereswane kraje i rganizacje spłeczeństwa bywatelskieg, wykaŝą krzystne skutki twarcia rynków dla rzwju tychŝe krajów. Pnadt, kaŝda umwa pwinna zawierać klauzule dtyczące kreswej ceny i rewizji. śądamy równieŝ rewizji przejściwych Umów Partnerstwie Gspdarczym, które stanwią zagrŝenie dla integracji reginalnej. Przy kazji nminacji następnej Kmisji Eurpejskiej pd kniec 2009 rku, dmagamy się, aby umwy bilateralne typu EPA weszły w zakres dpwiedzialnści kmisarza ds. rzwju, gdyŝ ficjalnie mają ne na celu właśnie rzwój. Jeg mandat negcjacyjny pwinien jasn kreślać, Ŝe suwerennść Ŝywnściwa, rzwój i integracja reginalna mają prirytet nad twarciem rynków. Przywrócenia i pprawy prcedur gwarantujących praw d chrny rynków, zarówn w krajach rzwiniętych, jak i rzwijających się. Ochrna ta pwinna umŝliwiać brnę reginalnej i lkalnej prdukcji przed zagrŝeniem ze strny tanieg imprtu i pwdwanym przez nieg dumpingiem spłecznym. Dzięki przejrzystści cen knsumenci pwinni mieć praw d wybierania prduktów pchdzących z rlnictwa bardziej sprawiedliweg, prdukwanych zgdnie z zasadami zrównwaŝneg rzwju spłeczneg, gspdarczeg i śrdwiskweg. 3. Plityka współpracy Unii Eurpejskiej a rzwój Dmagamy się: Zwiększneg wsparcia ze strny Unii Eurpejskiej i jej państw człnkwskich na rzecz stwrzenia plityk rlnych sprzyjających rzwjwi 5
zrównwaŝneg rlnictwa rdzinneg, w celu siągnięcia samwystarczalnści i suwerennści Ŝywnściwej przez kraje Glbalneg Płudnia: pprzez przywrócenie rlnictwu rdzinnemu prirytetwej pzycji w ramach plityki współpracy, c pwinn znajdwać dzwierciedlenie w róŝnych plitykach (handlwej, fiskalnej, naukwej, rzwju bszarów wiejskich), pzwalających na wsparcie i chrnę prdukcji lkalnej. NaleŜy zwłaszcza pprawić w trwały spsób wydajnść gspdarstw rdzinnych, pprzez stwrzenie dpwiednich warunków i usług (dradztw, szklenia, śrdki prdukcji, kredyty, ubezpieczenia, infrastruktura itp.), w ramach wzmcnineg partnerstwa z sektrem badawczym; pprzez skupienie się na prdukcji Ŝywnści, zwłaszcza w Afryce, gdzie przez długi czas była na zaniedbywana na rzecz prduktów na eksprt, c sprzyjał głównie krpracjm z krajów bgatych; pprzez pmc w budwie i rganizwaniu łańcuchów prdukcji Ŝywnści na pzimie lkalnym, krajwym i subreginalnym, z uwzględnieniem równeg udziału wszystkich zaintereswanych strn i sprawiedliweg pdziału wartści ddanej; pprzez ułatwienie kmercjalizacji i dstępu d rynków lkalnych, krajwych, reginalnych, czy wreszcie światwych, prduktów rlnych wytwarzanych przez zrównwaŝne gspdarstwa rdzinne; pprzez niedyskryminujący wspieranie pdmitów pzarządwych, zwłaszcza przy twrzeniu reprezentatywnych rganizacji rlników na pzimie lkalnym, krajwym, subreginalnym i kntynentalnym, w celu wzmcnienia ich rli i zakresu dpwiedzialnści w pracwywaniu i wprwadzaniu w Ŝycie plityk rlnych; pprzez budwanie większej świadmści knsumentów w krajach Glbalneg Płudnia dnśnie pchdzenia prduktów, które spŝywają. Taka przejrzystść pwinna dtyczyć takŝe cen, tak aby knsumenci wiedzieli, jaka część pieniędzy trafia rzeczywiście d prducenta. Pzwliłby t knsumentm na wspieranie lkalnej, bardziej sprawiedliwej prdukcji. W tym celu dmagamy się zwiększenia ilści i pprawy jakści ficjalnej pmcy rzwjwej (ODA) Unii Eurpejskiej, przeznaczanej na rlnictw. Pmc dla rlnictwa pwinna siągnąć pzim 15% 10 całści unijnej pmcy rzwjwej przed upływem następnej kadencji Parlamentu Eurpejskieg. Pmc ta pwinna być finanswana z ddatkwych źródeł, gdyŝ nie chdzi t, by Ŝywiąc lepiej, grzej leczyć czy uczyć. Zaintereswane pdmity, a zwłaszcza istniejące rganizacje rlników, pwinny dgrywać widącą rlę w pracwywaniu strategicznych dkumentów dla pszczególnych krajów, a takŝe we wdraŝaniu i cenie finanswanych prjektów, przede wszystkim w ramach Eurpejskieg Funduszu Rzwju (EDF) i innych instrumentów finanswych. Luksemburg, 6 października 2008 r. 10 W czerwcu 2008 rku Charles Michel, belgijski minister ds. współpracy, zaprpnwał, aby ta część unijnej pmcy siągnęła 10% w 2010 i 15% w 2015 rku, http://www.charlesmichel.be/news/080603- Crisealimentaire.php 6