Krzemowy Detektor Krotności w eksperymencie NA50 w CERN. Od budowy do wynikȯw analiz fizycznych

Podobne dokumenty
Wyznaczanie efektywności mionowego układu wyzwalania w CMS metodą Tag & Probe

Zespół Zakładów Fizyki Jądrowej

1. Wcześniejsze eksperymenty 2. Podstawowe pojęcia 3. Przypomnienie budowy detektora ATLAS 4. Rozpady bozonów W i Z 5. Tło 6. Detekcja sygnału 7.

Fizyka do przodu w zderzeniach proton-proton

Poszukiwania bozonu Higgsa w rozpadzie na dwa leptony τ w eksperymencie CMS

Neutronowe przekroje czynne dla reaktorów IV generacji badania przy urządzeniu n_tof w CERN

Theory Polish (Poland)

Marek Kowalski

r. akad. 2008/2009 V. Precyzyjne testy Modelu Standardowego w LEP, TeVatronie i LHC

Reakcje jądrowe. X 1 + X 2 Y 1 + Y b 1 + b 2

Prace na WFiIS AGH nad detektorem świetlności LumiCal dla ILC (CLIC)

Jak to działa: poszukiwanie bozonu Higgsa w eksperymencie CMS. Tomasz Früboes

Transceiver do szybkiej komunikacji szeregowej i pętla fazowa do ogólnych zastosowań

Fizyka zderzeń relatywistycznych jonów

Marcin Słodkowski Pracownia Reakcji Ciężkich Jonów Zakład Fizyki Jądrowej Wydział Fizyki Politechniki Warszawskiej

2008/2009. Seweryn Kowalski IVp IF pok.424

Optymalizacja kryteriów selekcji dla rozpadu Λ+c pμ+μza pomocą wielowymiarowej analizy danych

Jak działają detektory. Julia Hoffman

Fizyka cząstek elementarnych warsztaty popularnonaukowe

Identyfikacja cząstek

Compact Muon Solenoid

Β2 - DETEKTOR SCYNTYLACYJNY POZYCYJNIE CZUŁY

Reakcje jądrowe. kanał wyjściowy

Najgorętsze krople materii wytworzone na LHC

WYKŁAD 8. Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników. Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW

Jak działają detektory. Julia Hoffman# Southern Methodist University# Instytut Problemów Jądrowych

Fizyka hadronowa. Fizyka układów złożonych oddziałujących silnie! (dla których nie działa rachunek zaburzeń)

Polacy i Polska w technologiach detektorów w CERN-ie. L. Zwalinski CERN EP/DT December 16 th 2016

Wszechświat czastek elementarnych

Ćwiczenie nr 5 : Badanie licznika proporcjonalnego neutronów termicznych

Jądra o wysokich energiach wzbudzenia

Ćwiczenie nr 2 : Badanie licznika proporcjonalnego fotonów X

WZMACNIACZ OPERACYJNY

Badanie właściwości przypadków produkcji dżet-przerwa w rapidity-dżet na Wielkim Zderzaczu Hadronów

Przedwzmacniacz ładunkowy do testowania prototypów detektorów krzemowych dla detektora LumiCal liniowego akceleratora TESLA

Cząstki elementarne i ich oddziaływania III

Pakiet ROOT. prosty generator Monte Carlo. Maciej Trzebiński. Instytut Fizyki Jądrowej Polskiej Akademii Nauki

WYKŁAD 8. Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników

Eksperyment ALICE i plazma kwarkowo-gluonowa

Wykorzystanie symetrii przy pomiarze rozkładu kąta rozproszenia w procesie pp pp

Laboratorium Komputerowe Systemy Pomiarowe

Epiphany Wykład II: wprowadzenie

Detektor Fazowy. Marcin Polkowski 23 stycznia 2008

Pomiar rozpadów Dalitz Hiperonów za pomocą spektrometrów HADES oraz PANDA. Jacek Biernat

Zderzenia relatywistyczne

Prof. dr hab. Tomasz Matulewicz Zakład Fizyki Jądrowej Instytut Fizyki Doświadczalnej Wydział Fizyki Uniwersytet Warszawski. Łomianki, 24 lutego 2019

Grzegorz Stefanek Instytut Problemów Jądrowych w Warszawie Akademia Świętokrzyska w Kielcach

Reakcje jądrowe. Podstawy fizyki jądrowej - B.Kamys 1

Korekcja energii dżetów w eksperymencie CMS

FIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych

Obserwacja Nowej Cząstki o Masie 125 GeV

Promieniowanie kosmiczne składa się głównie z protonów, z niewielką. domieszką cięższych jąder. Przechodząc przez atmosferę cząstki

Rozkład Gaussa i test χ2

Wiązki Radioaktywne. wytwarzanie nuklidów dalekich od stabilności. Jan Kurcewicz CERN, PH-SME. 5 września 2013 transparencje: Marek Pfützner

C i e k a w e T2K i COMPASS

Fragmentacja pocisków

4. Schemat układu pomiarowego do badania przetwornika

PL B1. Sposób i układ pomiaru całkowitego współczynnika odkształcenia THD sygnałów elektrycznych w systemach zasilających

Badanie Gigantycznego Rezonansu Dipolowego wzbudzanego w zderzeniach ciężkich jonów.

Czego już dowiedzieliśmy się dzięki Wielkiemu Zderzaczowi Hadronów LHC

Pomiary Elektryczne Wielkości Nieelektrycznych Ćw. 7

Fizyka hadronowa. Fizyka układów złożonych oddziałujących silnie! (w których nie działa rachunek zaburzeń)

Detekcja cząstek elementarnych. w eksperymencie MINOS. Krzysztof Wojciech Fornalski Wydział Fizyki Politechniki Warszawskiej 2006

Załącznik nr 8. do sprawozdania merytorycznego z realizacji projektu badawczego

Metody Lagrange a i Hamiltona w Mechanice

#09. Systemy o złożonej strukturze

Fizyka cząstek elementarnych i oddziaływań podstawowych

Zakres wymaganych wiadomości do testów z przedmiotu Metrologia. Wprowadzenie do obsługi multimetrów analogowych i cyfrowych

LHC: program fizyczny

Podstawy Elektroniki dla Informatyki. Pętla fazowa

Bierne układy różniczkujące i całkujące typu RC

SPEKTROMETRIA CIEKŁOSCYNTYLACYJNA

Zastosowanie systemu 2D TL do badania skanujących wiązek protonowych

Zderzenia relatywistyczne

Poszukiwany: bozon Higgsa

Zygmunt Szefliński Universytet Warszawski

Zakład Eksperymentu ATLAS (NZ14)

LABORATORIUM PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH

Front-end do czujnika Halla

Sposoby opisu i modelowania zakłóceń kanałowych

POLSKIEJ AKADEMII NAUK Gdańsk ul. J. Fiszera 14 Tel. (centr.): Fax:

Przegląd urządzeń pomiarowych do lamp UV

Chiralność w fizyce jądrowej. na przykładzie Cs

Akceleratory Cząstek

Niskie dawki poza obszarem napromieniania: symulacje Monte Carlo, pomiar i odpowiedź radiobiologiczna in vitro komórek

Różnorodne zjawiska w rezonatorze Fala stojąca modu TEM m,n

Oddziaływanie Promieniowania Jonizującego z Materią

Analiza właściwości filtra selektywnego

BADANIE PROSTEGO I ODWROTNEGO ZJAWISKA PIEZOELEKTRYCZNEGO I JEGO ZASTOSOWANIA

Jacek Szlachciak. Urządzenia wirtualne systemu wieloparametrycznego

Research & Development Ultrasonic Technology / Fingerprint recognition

Interfejsy komunikacyjne pomiary sygnałów losowych i pseudolosowych. Instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego

Dozymetria promieniowania jonizującego

Algorytmy rekonstrukcji dżetów w CMS

γ6 Liniowy Model Pozytonowego Tomografu Emisyjnego

J14. Pomiar zasięgu, rozrzutu zasięgu i zdolności hamującej cząstek alfa w powietrzu PRZYGOTOWANIE

Ćwiczenie ELE. Jacek Grela, Łukasz Marciniak 3 grudnia Rys.1 Schemat wzmacniacza ładunkowego.

Ćw. 12. Akwizycja sygnałów w komputerowych systemach pomiarowych ( NI DAQPad-6015 )

Fluorescencyjna detekcja śladów cząstek jądrowych przy użyciu kryształów fluorku litu

Research & Development Ultrasonic Technology / Fingerprint recognition DATA SHEETS OPBOX.

Transkrypt:

Krzemowy Detektor Krotności w eksperymencie NA50 w CERN. Od budowy do wynikȯw analiz fizycznych M. Idzik Akademia Górniczo-Hutnuicza Wydział Fizyki i Informatyki Stosowanej

Plan Wprowadzenie do eksperymentu NA50 Budowa Detektora Krotności Praca Detektora Krotności w eksperymencie Efekty radiacyjne w Detektorze Krotności Identyfikacja oddziaływań Pb-Pb przy pomocy Detektora Krotności Analizy rozkładów pseudorapidity cząstek naładowanych za pomocą Detektora Krotności Rezultaty pomiarów rezonansu J/ψ w NA50 Konkluzje i wnioski, nie tylko dla LHC...

Wprowadzenie do NA50 0m 4m 8m 12m 16m mwpc s mwpc s iron wall beam plug muon beam hodoscope active target multiplicity e-m calo absorber zdc absorber R1 P1 R2 trigger hodoscopes magnet NA50 to pracujący przy wysokiej świetlności eksperyment ze stałą tarczą, badający produkcję rezonansów (J/ψ, ψ ) rozpadających się na miony w zderzeniach Pb-Pb, przy energii 158 GeV/nukleon R3 muon R4 P2 T. Matsui and H. Satz, J/ψ suppression..., Phys.Lett. B 178 (1986)

Detektory w NA50 Spektrometr mionów (2.7< η <3.9) Detektor Krotności cm (1.1 < η < 4.2) 40 Kalorymetr elektromagnetyczny neutralnej energii 0 20 7 subtargets Active target Multiplicity detector 140 mrad 4 mrad Hadron absorber (C) 35 mrad poprzecznej E T (1.1 < η < 2.3) E-m. calo Preabsorber (BeO) Collimator (Cu) ZDC (Ta + SiO2 fibers) Kalorymetr podłużnej (η 6.3) energii E ZDC 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 cm

Kalendarz eksperymentu NA50 Wiązka Energia Intensywność t cycle t spill Typ Rok (GeV na nukleon) (ion/spill) (s) (s) Pb 1995-1998 158 5 10 7 19.2 5 Pb 1999 40 10 6 19.2 5 Pb 2000 158 7 10 7 19.2 5 p 1994-2000 400 i 450 10 11 14 2.5 Rok Ilość subtarcz Grubość (mm) medium 1995 7 7 powietrze 1996 7 12 powietrze 1998 1 3 powietrze 1999 1 3 próżnia 2000 1 4 próżnia

Budowa Detektora Krotności Założenia projektowe Architektura Detektora Krotności Testy i montaż Detektora Krotności M. Idzik, Design and operation of a fast high-granularity silicon detector system in a high-radiation environment, presented at 7th Pisa Meeting on Advanced Detectors, La Biodola Isola d Elba, Italy May 25-31 1997. B.Alessandro,..., M. Idzik et al. Nucl. Instr. Meth. A409 (1998) 167 B.Alessandro,...,M. Idzik et al., Development of the silicon multiplicity detector for the NA50 experiment at CERN, Nucl. Phys. B, Proc. Suppl. 44 (1995) 303

Założenia projektowe Kształtowanie sygnału: mały przekrój czynny na produkcję J/ψ bardzo duża częstość wiązki 10 7 Pb ions/s wymagana bardzo dobra rozdzielczość czasowa (<50 ns) impulsów elektroniki front-end wybrano bardzo szybki odczyt binarny. Częstotliwość próbkowania podniesiono z 25 MHz do 50 MHz (największa znana autorowi w podobnych systemach) Dost epna przestrzeń: aby ograniczyć rozpady π i K absorber bardzo blisko tarczy mało miejsca na detektory krzemowe (15 cm pomiędzy tarczą a EMC), szerokość wiązki determinuje minimalny dystans detektora od wiązki dwa identyczne dyski (MD1, MD2 odległe o 10 cm) paskowych detektorów krzemowych, pokrywające pełny kąt 2π, o promieniu wewnętrznym 0.5 cm i zewn. 8.5 cm

Założenia projektowe... Ilość czastek: aby utrzymać okupancję poniżej 30% radialne detektory mikropaskowe o stałej segmentacji w pseudorapidity η 0.013 i kącie azymutalnym φ=10. Przy tym wyborze, nawet z elektroniką binarną dane z Detektora Krotności stanowiły ponad 50% całości Efekty radiacyjne: zadana segmentacja bardzo niejednordny rozkład cząstek na jednostkę powierzchni maksymalne szacowane fluencje i dawki: 10 14 eq. 1 MeV neutrons/cm 2 i 20 Mrad dla detektorów oraz 5 10 11 eq. 1 MeV neutrons/cm 2 i 200 krad dla elektroniki front-end. paskowe detektory p + n oraz dedykowana elektronika rad hard

Architektura Detektora Krotności Dwa dyski: MD1 i MD2. 14000 kanałów Każdy dysk dwustronny: Strony up i down w sumie pokrywają 2π. Detektory azymutalnie co 20 Każda strona dysku zawiera 9 par detektorów Strona up pojedynczego dysku. Detektory połączone z płytą EXTCARD taśmami kaptonowymi.

Architektura Detektora Krotności Każda z 9 par detektorów składa się z pary płytek PCB: BOARD1+BOARD2 BOARD1 umocowany jest na BOARD2 Elektryczne połączenia poprzez taśmy kaptonowe Para płytek BOARD1+BOARD2

Detektor Krotności - BOARD1 Paskowe detektory krzemowe p + n o sprzężeniu typu AC. Dwa azymutalne sektory po φ=10. W sektorze 128 radialnych pasków Połączenie detektora z elektronika front-end: szklany fanout ze ścieżkami Al Cztery pary dedykowanych układów elektroniki front-end (4 x 64 kanały) BOARD1

Detektor Krotności - BOARD2 Paskowe detektory krzemowe p + n o sprzężeniu typu DC. Dwa azymutalne sektory po φ=10. W sektorze 64 radialne paski Połączenie detektora z elektronika front-end: 2 x fanout ze ścieżkami Al Dwie pary dedykowanych układów elektroniki front-end (2 x 64 kanały) BOARD2

BOARD1 - detektor paskowy Numer paska Promień (mm) 1 6.5 30 9.5 60 13.7 90 20.1 120 31.2 150 52.6 192 88.5 detektor nieprzyjemny dla elektroniki frond end Detektor typu AC zawierający dwa 10 sektory (2 x 128 pasków). PITCH od 90 µm do 700 µm

Elektronika front-end CLOCK detector 64 64 amplifier FABRIC discriminator CDP Commands 4 BUSIF programmable circuits 10 AS,DS, Adr[4], Data[4] CDP output recording Schemat blokowy elektroniki front end Dwie pary układów: analogowy FABRIC(lewo) + cyfrowy CDP(prawo) zamontowanych na BOARD1

System odczytu Detektora Krotności BUSIF - odczyt i przechowywanie danych z 6-u par BOARD1+BOARD2 w czasie trwania cyklu wiązki CCTD - generacja zegara 50 MHz i sygnału odczytu (trigger) detektora EXPERIMENTAL AREA CCTD 36 CDP 36 CDP 36 CDP 36 CDP 36 CDP 36 CDP 80m Busif1 Busif2 Busif3 Busif4 Busif5 Busif6 VME B016SPY On-line monitoring COUNTING ROOM Fiber optics B016MX Root SUN Station B016ACQ VME Tape recording

Testy detektorów Napięcie zubożenia Prąd upływu ] -2 [F 2 1/C 100 80 24 10 I [A] 80 10 70 60 50-9 60 40 20 0 0 10 20 30 40 50 Vbias[V] 40 30 20 10 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Vbias [V] Przykład pomiaru C V C = C 0 / 1 + V bias /Ψ bi Przykład pomiaru I V, początkowo I leak 40 na/cm 2

Testy elektroniki front-end FABRIC - pomiary wzmocnienia, szumów, "peaking time", czasu martwego CDP - pomiary poprawności przetwarzania danych, pomiary częstotliwości pracy Odrębne stanowiska testowe dla układów FABRIC i CDP. Dla każdego z nich dedykowana probecard

Testy i montaż Detektora Krotności Testy i montaż BOARD1 i BOARD2 Montaż CDP Pobór mocy i komunikacja Montaż FABRIC Pobór mocy, szumy przy niskim i wysokim progu Montaż detektora Szumy, impulsy laserowe Montaż pary BOARD1+BOARD2 Komunikacja, impulsy laserowe Testy i montaż dysków detektora...

Montaż kompletnego Detektora Krotności Kompletny detektor zamontowano po raz pierwszy w 1996 roku w hali eksperymentu NA50 w CERN Strona up dysku Detektora Krotności

Praca Detektora Krotności w NA50 Dostrajanie Detektora Krotności: geometria, synchronizacja odczytu, próg deponowanej energii, polaryzacja detektorów Monitorowanie Detektora Krotności: zasilanie i pobór prądu front-end, prądy upływu detektorów, okupancja cząstek Napotkane problemy: oddziaływania o nieskorelowanej energii, klastry - grupy sąsiadujących pasków dających sygnał jednocześnie M. Idzik, The silicon Multiplicity Detector for the NA50 experiment, presented at 6th Conference on Position Sensitive Detectors, University of Leicester, UK September 9 13 2002. B. Alessandro,..., M. Idzik et al, Nucl. Instr. Meth. A513 (2003) 107 B. Alessandro,..., M. Idzik et al, The silicon multiplicity detector for the NA50 experiment at CERN, Nucl. Instr. Meth. A493, (2002) 30

Moment odczytu Detektora Krotności Aby odczytać Detektor Krotności we właściwym momencie pomiar okupancji w funkcji average occupancy 0.18 0.16 0.14 0.12 0.1 0.08 DIMUON TRIGGER ZDC TRIGGER opóźnienia odczytu w stosunku do wyzwalania 0.06 0.04 0.02 (trigger) eksperymentu NA50 0 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 trigger delay (20 ns units)

Próg na deponowana energię widmo całkowe widmo różniczkowe (Landau) Occupancy 0.3 0.25 0.2 Diff.Occupancy 0.6 0.5 0.4 0.15 0.3 0.1 0.2 0.05 0.1 0 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 Vth(V) 0 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 Vth(V) Aby ustawić właściwy próg na energię deponowana w detektorze pomiar okupancji cząstek w funkcji ustawionego progu. Do tego celu używano wiązki relatywistycznych protonów (MIP)

Napięcie polaryzacji detektorów Detektor nowy Detektor po napromieniowaniu Occupancy 0.25 0.2 Occupancy 0.25 0.2 0.15 0.1 0.05 strip=10.0 strip=30.0 strip=50.0 strip=70.0 strip=90.0 strip=110.0 0.15 0.1 0.05 strip=10.0 strip=30.0 strip=50.0 strip=70.0 strip=90.0 strip=110.0 0 0 20 40 60 80 100 Vbias(V) 0 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 Vbias(V) Aby ustawić właściwe napięcie polaryzacji detektorów pomiar okupancji cząstek w funkcji napięcia polaryzacji. Wyznaczenie napięcia pełnego zubożenia V dep

Prady upływu detektorów I leak = α Φ eq V Prądy upływu rosną liniowo z otrzymaną fluencją Φ eq Jeśli prąd upływu przekraczał 500 µa detektor wymieniano na nowy

Wydajność detektorów krzemowych Okupancja pasków regularnie kontrolowana poprzez porównanie z okupancją początkową

Oddziaływania o nieskorelowanej energii Normalny cykl wiązki "Dziwny" cykl wiązki Multiplicity 2500 2000 Multiplicity 2500 2000 1500 1500 1000 1000 500 500 0-20 0 20 40 60 80 100 120 E T 0-20 0 20 40 60 80 100 120 E T Niektóre BUSIF nie nadążały z odczytem danych pomiędzy kolejnymi oddziaływaniami Wydłużono czas odczytu

Problem klastrów Histogramy rozmiaru klastrów czyli grup sąsiadujących pasków dających sygnał jednocześnie Dane eksperymentalne Symulacje MC 0.07 0.07 0.06 0.06 0.05 0.05 0.04 0.04 0.03 0.03 0.02 0.02 0.01 0.01 2 4 6 8 10 12 14 16 cluster size 0 2 4 6 8 10 12 14 16 cluster size W danych eksperymentalnych za duży średni rozmiar klastrów!

Efekty radiacyjne Symulacje Monte Carlo efektów radiacyjnych Napięcie zubożenia detektorów krzemowych M. Idzik, Radiation damage of silicon strip detectors in the NA50 experiment, presented at 8th International Vienna Wire Chamber Conference, Vienna Austria, February 23-27 1998. B.Alessandro,..., M. Idzik et al.,nucl. Instr. Meth. A419 (1998) 556 B.Alessandro,..., M. Idzik et al., Analysis of radiation effects on silicon strip detectors in the NA50 experiment, Nucl. Instr. Meth. A432 (1999) 342 B.Alessandro,..., M. Idzik et al., Observation of radiation induced latchup in the readout electronics of NA50 multiplicity detector, Nucl. Instr. Meth. A476 (2002) 758

Symulacje MC efektów radiacyjnych Symulacje MC fluencji otrzymanych w 1996 r. Symulacje MC dawek otrzymanych w 1996 r. fluence (eq. neutrons/cm2) 10 14 10 13 10 12 10 11 dose (Gray) 10 5 10 4 10 3 10 2 1 2 3 4 5 6 7 8 R(cm) 1 2 3 4 5 6 7 8 R(cm) maksymalne fluencje: detektory 10 14 eq. n/cm 2 elektronika front-end 5 10 11 n/cm 2 maksymalne dawki: detektory 20 Mrad elektronika front-end 200 krad

Napięcie zubożenia detektorów Krzywe otrzymane podczas skanu po napięciu polaryzacji detektora Napięcie zubożenia wyliczone na podstawie skanu i zmierzone techniką C-V Napięcie zubożenia można mierzyć online!

Identyfikacja oddziaływań Pb-Pb Standardowa metoda Tablice korelacji (lookup table) między paskami detektora w MD1 i MD2 Identyfikacja oddziaływań Pb-Pb Wykorzystanie tablic korelacji do wyznaczenia pozycji Detektora Krotności

Standardowa metoda Założyć pozycję (tarczę) oddziaływania jonu Pb Znaleźć korelacje geometryczne pomiędzy paskami dysków MD1 i MD2 propagując liniowo tor cząstki od założonej pozycji oddziaływania poprzez dyski MD1 i MD2 Policzyć estymator prawdopodobieństwa dla danej pozycji tarczy est n = N match = ilość znalezionych korelacji N pos ilość możliwych korelacji gdzie n odpowiada numerowi założonej pozycji. Wybranie jako miejsca oddziaływania pozycji dla której otrzymano maksymalny estymator Metoda ta nie przyniosła zadowalających rezultatów...

Eksperymentalne tablice korelacji Dla znalezienia korelacji pomiędzy dyskami MD1 i MD2 stosunek okupancji w MD2 przy wymaganym zdarzeniu na pasku MD1 do okupancji bez tego wymagania MD2 occupancy ratio 0.6 0.5 0.4 0.3 MD1 occupancy ratio 0.3 0.25 0.2 0.15 0.2 0.1 0.1 0.05 0 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 strip number 0 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 strip number MD1 vs MD2 pasek nr 36(MD1) MD2 vs MD1 pasek nr 71(MD2)

Tablice korelacji... sector MD2 vs sector MD1 sector MD1 vs sector MD2 MD2 strip nr 180 160 140 120 MD1 strip nr 140 120 100 100 80 80 60 60 40 40 20 20 0 0 20 40 60 80 100 120 140 160 MD1 strip nr 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 MD2 strip nr Na podstawie danych ekperymentalnych tablice korelacji między dyskami Detektora Krotności!

Tablice korelacji... Z danych zebranych przy różnych pozycjach tarczy ( z=2.5cm) odrębne tablice korelacji, także dla danych zebranych bez tarczy (upstream)! MD2 strip nr 140 120 100 80 60 40 upstream target 3 target 4 target 5 20 0 0 20 40 60 80 100 120 MD1 strip nr

Identyfikacja oddziaływań Pb-Pb Rozkłady estymatora wyliczonego dla standardowej pozycji tarczy przy różnych centralnościach zderzenia 1200 1000 800 600 400 200 0 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 est 4 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 est 4 300 250 200 150 100 50 0 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 est 4 centralne semicentralne peryferyjne Dobierając odpowiednio próg na wartość estymatora można dokonać identyfikacji oddziaływań Pb-Pb!

Identyfikacja oddziaływań Pb-Pb... Porównanie widm zidentyfikowanych oddziaływań (NOCIMD=4) z 1998 roku z modelem teoretycznym(glauber). Pełna wydajność dla E T 30 GeV. W 2000 roku (tarcza umieszczona w próżni) pełna wydajność dla E T 15 GeV

Wyznaczenie pozycji Detektora Krotności Porównanie eksperymentalnych tablic korelacji z tablicami wygenerowanymi na podstawie symulacji MC (przy zadanej geometrii) precyzyjniejsze wyznaczenie pozycji Detektora Krotności

Analizy dn ch /dη w zderzeniach Pb-Pb Selekcja danych i klas centralności Obliczenia okupancji cząstek w detektorze Obliczenia dn ch /dη cząstek pierwotnych Wyniki i porównanie z innymi eksperymentami M. Idzik, Pseudorapidity distributions of..., Phys. and Astrophysics of Quark-Gluon Plasma, Jaipur India, Nov. 2001 M. Idzik, Pseudorapidity distributions of charged particles in Pb-Pb..., Winter Meeting on Nucl. Physics, Bormio Italy, Jan. 2002 M.C. Abreu,..., M. Idzik et al., NA50 Collaboration, Pseudorapidity distributions of charged particles..., Phys.Lett. B 530 (2002) 33 M.C. Abreu..., M. Idzik et al., NA50 Collaboration, Scaling of charged particle multiplicity in Pb-Pb collisions at SPS energies, Phys.Lett. B 530 (2002) 43

Selekcja danych Energia wiązki Intensywność Grubość Odległość (cm) Ilość (GeV/nukleon) (ion/5s burst) tarczy tarcza-md1 zdarzeń 158 3.2 10 6 3 mm 11.65 48000 158 3.9 10 6 1 mm 9.15 18000 40 1 10 6 3 mm 12.55 35000 Dane analizowano dla 6-u klas centralności oddziaływania Dla energii 158 GeV/nukleon dwa estymatory centralności: E T i E ZDC Dla energii 40 GeV/nukleon jeden estymator centralności: E T

Wyznaczenie okupancji czastek Aby wyznaczyć okupancję cząstek z okupancji pasków zakładano możliwość sprzężeń między paskami detektora Współczynniki sprzężeń oraz okupancję cząstek wyznaczono minimalizujac różnicę między rozkładem klastrów w danych eksperymentalnych i rozkładem generowanym w symulacjach Monte Carlo occupancy 0.05 0.045 0.04 0.035 Monte Carlo Experimental Data 0.03 0.025 0.02 0.015 0.01 0.005 0 1 2 3 4 5 6 7 cluster size Przykładowy rozkład klastrów po minimalizacji (metoda downhill simplex)

Czastki rejestrowane a pierwotne Stosunek dn mierzona /dη do dn ch /dη z symulacji MC GEANT+VENUS Wyniki otrzymane dla zderzeń Pb-Pb przy 158 GeV/nukleon i tarczy 3 mm

dn ch /dη czastek pierwotnych Wyniki dla tarczy 3 mm Wyniki dla dwóch różnych tarcz Pb

dn ch /dη dla energii 158 GeV/nukleon Rezultaty otrzymane dla klas centralności wyznaczonych z energii poprzecznej E T Praktycznie takie same wyniki otrzymano dla klas centralności wyznaczonych z energii podłużnej E ZDC

dn ch /dη dla energii 40 GeV/nukleon Analizy wykonano tylko dla klas centralności wyznaczonych z neutralnej energii poprzecznej E T

Porównanie z innymi eksperymentami Dla energii 158 GeV bardzo dobra zgodność z NA49 i dobra z NA57 <dn/dη max > 600 500 400 300 200 NA57 NA50 NA49 Pb-Pb 158 A GeV/c Dla energii 40 GeV duże rozbieżności 100 0 0 50 100 150 200 250 300 350 400 N part

dn ch /dη max vs N part dla 158 GeV/nukleon ( dnch dη ) max N α part dn ch /dη max skaluje sie liniowo z N part!

Porównanie dn ch /dη max 0.5 <N part > vs s Przy dostatecznie dużej energii zderzenia ciężkich jonów nie obserwuje się efektu leading particle Obecnie, biorąc też pod uwagę wyniki AGS i inne SPS (NA49) wydaje się, że ) skaluje ( dnch /dη max 0.5 <N part > się logarytmicznie z s kompilacja PHENIX 0 1 10 10 2 10 3 dn ch /dη/(0.5n p ) 5 SIS AGS SPS RHIC N p 350 measured recalc. from dn ch /dy LHC [GeV] s NN

( ) Porównanie NchT OT 0.5 <N part > vs s ( Z rosnącą ) energią dla ciężkich N cht OT 0.5 <N part > jonów skaluje się jak w oddziaływaniach e + e Jest to zgodne z hipotezą braku efektu leading particle

Produkcja J/ψ w zderzeniach Pb-Pb przy energii 158 GeV/nukleon J/ψ vs centralność oddziaływania B. Alessandro,..., M. Idzik et al. (NA50 Collaboration), A new measurement of J/PSI suppression in Pb-Pb collisions at 158 GeV per nucleon, Eur. Phys. J. C 39 (2005) 335 M. Idzik for the NA50 Collaboration, Pseudorapidity distributions of charged particles at super proton synchrotron energies from the NA50 experiment, 29 th Int. Symposium on Multiparticle Dynamics, World Scientific, Singapore 2000 M.C. Abreu,..., M. Idzik et al. (NA50 Collaboration), Anomalous J/Psi suppression in Pb-Pb interactions at 158 GeV/c per nucleon, Phys. Lett. B 410 (1997) 337 M.C. Abreu,..., M. Idzik et al. (NA50 Collaboration), The dependence of the anomalous J/psi suppression on the number of participant nucleons, Phys. Lett. B 521 (2001) 195

J/ψ vs E T Powyżej E T =35 GeV przekrój czynny na J/ψ wyraźnie spada poniżej wartości oczekiwanych dla normalnej materii hadronowej B µµ σ(j/ψ)/σ(dy) 2.9-4.5 45 40 35 30 25 20 15 10 5 Pb-Pb 2000 σ(abs) = 4.18 mb (GRV 94 LO) 1.1 1 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0 50 100 0 0 20 40 60 80 100 120 140 E T (GeV)

J/ψ vs centralność oddziaływania B µµ σ(j/ψ) / σ(dy) 2.9-4.5 50 40 30 20 10 9 σ(abs) = 4.18 mb (GRV 94 LO) Analysis vs. E T Analysis vs. E ZDC Analysis vs. N ch 0 50 100 150 200 250 300 350 400 N part Measured/Expected B µµ σ(j/ψ) / σ(dy) 2.9-4.5 1.4 1.2 Analysis vs. E T Analysis vs. E ZDC Analysis vs. N ch 1 0.8 0.6 0.4 0 50 100 150 200 250 300 350 400 N part Czy tłumienie J/ψ jest przejawem istnienia QGP?

Konkluzje Zbudowano Detektor Krotności przy bardzo trudnych wymaganiach dotyczących wysokiej częstotliwości próbkowania, wysokiej okupancji cząstek, bardzo silnych obciążeń radiacyjnych Detektor pracował i dostarczał dane do analiz w latach 1996-2000 Przy pomocy Detektora Krotności zapewniono identyfikację oddziaływań Pb-Pb Wykonano samodzielne analizy dn ch /dη, analizy krotności w funkcji centralności oraz energii oddziaływania. M.in. zaobserwowano liniowe skalowanie dn ch /dη max z N part

Wnioski nie tylko dla LHC :) :( Doświadczenie przy budowie dużego systemu (detektory, front-end, efekty radiacyjne). Wykorzystane przy ALICE (krzemowe detektory dryfowe), ATLAS (detektory paskowe, front-end), w przyszłości ILC Detektor nie działa z prostych powodów (NA50: kaptonowe połączenia), skomplikowane komponenty działają dobrze (były długo studiowane) Każdy nieprzetestowany ułamek funkcjonalności zemści się w przyszłości (NA50: stopień wejściowy CDP) Analizy muszą być gotowe przed eksperymentem (NA50: za późno zaobserwowany problem klastrów, grubość tarczy - flow)

Izolacja pasków detektora po inwersji...

Efekty radiacyjne w elektronice front-end...

Spectra dla 158 GeV/nukleon Bardzo dobra zgodność danych z modelem

ψ B ' µµσ(ψ ' )/σ(dy 2.9-4.5 ) 1 NA50 p-a 450 GeV, HI 96/98 NA50 p-a 450 GeV, LI 98/00 NA50 p-a 400 GeV, HI 2000 10-1 NA38 S-U 200 GeV NA50 Pb-Pb 158 GeV 0 2 4 6 8 10 L (fm)...

NA60 In-In collisions...

Podwyższenie częstotliwości próbkowania z 25 MHz do 50 MHz Przeprojektowanie interfejsu wewnątrz BUSIF na w pełni różnicowy Przeprojektowanie układu dystrybucji zegara na EXTCARD Zapewnienie poprawnej terminacji sygnałów Zapewnienie poprawnej fazy zapisu sygnałów do BUSIF poprzez dodanie dodatkowych modułów opóźnień pomiędzy sygnałami kontrolnymi a danymi Po tych zmianach efektywność transmisji danych osiągnęła ponad 90%

Dedykowane oprogramowanie w C++ Organizacja danych w detektorze Trójwymiarowy opis detektora z przesunięciami i obrotami Analiza akceptancji detektora Identyfikacja oddziaływań Pb-Pb Generacja MC cząstek w detektorze Znajdowanie okupancji pasków detektora na podstawie rozkładu klastrów. Do minimalizacji zastosowano metodę simpleks (downhill simplex method)

Oddziaływania o nieskorelowanej energii... Multiplicity/ET for busif 1 Multiplicity/ET for busif 2 Multiplicity/ET for busif 3 Za krótki 500 500 500 czas na odczyt 400 300 200 400 300 200 400 300 200 rejestrowa- 100 100 100 nych 0 500 1000 1500 2000 2500 event nr 0 500 1000 1500 2000 2500 event nr 0 500 1000 1500 2000 2500 event nr oddziały- Multiplicity/ET for busif 4 Multiplicity/ET for busif 5 Multiplicity/ET for busif 6 wań. 500 500 500 Wydłu- 400 400 400 żono go! 300 200 100 300 200 100 300 200 100 0 500 1000 1500 2000 2500 event nr 0 500 1000 1500 2000 2500 event nr 0 500 1000 1500 2000 2500 event nr

dn ch /dη dla energii 158 GeV/nukleon Rezultaty otrzymane dla klas centralności wyznaczonych z energii podłużnej E ZDC Bardzo dobra zgodność z E T