MODELOWANIE ZESPOŁU ZASILAJĄCEGO INSTALACJI PNEUMATYCZNEJ CIĄGNIKA ROLNICZEGO



Podobne dokumenty
[1] CEL ĆWICZENIA: Identyfikacja rzeczywistej przemiany termodynamicznej poprzez wyznaczenie wykładnika politropy.

OBLICZENIA SILNIKA TURBINOWEGO ODRZUTOWEGO (rzeczywistego) PRACA W WARUNKACH STATYCZNYCH. Opracował. Dr inż. Robert Jakubowski

Ogólne informacje o układzie pneumatycznym

BADANIE SPRĘŻARKI TŁOKOWEJ.

Temat /6/: DYNAMIKA UKŁADÓW HYDRAULICZNYCH. WIADOMOŚCI PODSTAWOWE.

OBLICZENIA SILNIKA TURBINOWEGO ODRZUTOWEGO (SILNIK IDEALNY) PRACA W WARUNKACH STATYCZNYCH

09 - Dobór siłownika i zaworu. - Opór przepływu w przewodzie - Dobór rozmiaru zaworu - Dobór rozmiaru siłownika

Seria Jubileuszowa. Rozwiązania informatyczne. Sprężarki śrubowe Airpol PRM z przetwornicą częstotliwości. oszczędność energii. ochrona środowiska

Hamulce pneumatyczne PN oraz hamulce elektropneumatyczne EP

9.Tylko jedna odpowiedź jest poprawna. 10. Wybierz właściwą odpowiedź i zamaluj kratkę z odpowiadającą jej literą np., gdy wybrałeś odpowiedź A :

Nowości prawie w zasięgu ręki. ul. Wyścigowa Wrocław tel

Tomasz P. Olejnik, Michał Głogowski Politechnika Łódzka

Ogólne informacje o układzie pneumatycznym. Konstrukcja układu pneumatycznego. Definicje PGRT. Zbiornik sprężonego powietrza

Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej

BADANIA SYMULACYJNE INSTALACJI PNEUMATYCZNEJ CIĄGNIKA ROLNICZEGO

Wprowadzenie. - Napęd pneumatyczny. - Sterowanie pneumatyczne

ĆWICZENIE 18 ANALIZA UKŁADU NAPĘDOWEGO CIĄGNIKA

PROJEKT PNEUMATYCZNEGO MODUŁU NAPĘDOWEGO JAKO ZADAJNIKA PRĘDKOŚCI POCZĄTKOWEJ W HYBRYDOWEJ WYRZUTNI ELEKTROMAGNETYCZNEJ

Laboratorium z Konwersji Energii SILNIK SPALINOWY

YCa. y 1. lx \x. Hi-2* sp = SPRĘŻARKI TŁOKOWE 7.1. PODSTAWY TEORETYCZNE

Badania wentylatora. Politechnika Lubelska. Katedra Termodynamiki, Mechaniki Płynów. i Napędów Lotniczych. Instrukcja laboratoryjna

Wprowadzenie. Napędy hydrauliczne są to urządzenia służące do przekazywania energii mechanicznej z miejsca jej wytwarzania do urządzenia napędzanego.

Zajęcia laboratoryjne

Wyszczególnienie parametrów Jedn. Wartości graniczne Temperatura odparowania t o C od 30 do +5 Temperatura skraplania t k C od +20 do +40

Zespól B-D Elektrotechniki

Laboratorium. Hydrostatyczne Układy Napędowe

Wymagania edukacyjne Technologia napraw zespołów i podzespołów mechanicznych pojazdów samochodowych

POLITECHNIKA POZNAŃSKA Wydział Maszyn Roboczych i Transportu

PORÓWNANIE WYKRESU INDYKATOROWEGO I TEORETYCZNEGO - PRZYKŁADOWY TOK OBLICZEŃ

Aparatura Chemiczna i Biotechnologiczna Projekt: Filtr bębnowy próżniowy

SEMINARIUM Z AUTOMATYKI CHLODNICZEJ

Urządzenia nastawcze

Hamulce pojazdów szynowych / Tadeusz Piechowiak. Poznań, Spis treści

Chłodnictwo i Kriogenika - Ćwiczenia Lista 7

Laboratorium. Hydrostatyczne Układy Napędowe

dr inż. Piotr Pawełko / Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia patrz punkt 6!!!

Dwuprzewodowe układy centralnego smarowania.

Czy w przyczepach do podwózki potrzebne są hamulce?

Chłodnictwo i Kriogenika - Ćwiczenia Lista 4

Zmiana punktu pracy wentylatorów dużej mocy z regulowaną prędkością obrotową w obiektach wytwarzających energię cieplną lub elektryczną

TPF CONSULTING WROCŁAW ul. Kazimierza Wielkiego 67 WYCENA RYNKOWA

CHŁODNICZE AGREGATY SPRĘŻARKOWE typu W92MARS

LABORATORIUM MECHANIKI PŁYNÓW

Siłowniki. Konstrukcja siłownika. pokrywa tylna. tylne przyłącze zasilania. cylinder (profil) przednie przyłącze zasilania. tuleja tylnej amortyzacji

Napędy urządzeń mechatronicznych - projektowanie. Ćwiczenie 1 Dobór mikrosilnika prądu stałego z przekładnią do pracy w warunkach ustalonych

DOBÓR ELEMENTÓW PNEUMATYCZNYCH UKŁADÓW NAPĘDOWYCH

Silniki AJM ARL ATD AUY

NAPĘDY PŁYNOWE. Instrukcja do zajęć laboratoryjnych. Temat ćwiczenia: Budowa i działanie pneumatycznego układu hamulcowego przyczepy

odolejacz z układem samoczynnego powrotu oleju do sprężarki,

Zespół B-D Elektrotechniki. Laboratorium Silników i układów przeniesienia napędów

Instrukcja do ćwiczenia 6 REGULACJA TRÓJPOŁOŻENIOWA

AGC. APARAT GRZEWCZO-CHŁODZĄCY do ogrzewania, bądź chłodzenia hal fabrycznych, magazynów, salonów samochodowych

układ bezstopniowej regulacji prędkości obrotowej wentylatora

MODELOWANIE WSPÓŁZALEŻNOŚCI PARAMETRÓW FAZY KOŃCOWEJ DOJU MASZYNOWEGO KRÓW

Modelowanie bilansu energetycznego pomieszczeń (1)

Ćwiczenie 1b. Silnik prądu stałego jako element wykonawczy Modelowanie i symulacja napędu CZUJNIKI POMIAROWE I ELEMENTY WYKONAWCZE

POMPA CENTRALNEGO SMAROWANIA Typ PD 40

STANOWISKO DO SMAROWANIA WĘZŁÓW TRĄCYCH W ŚRODKACH TRANSPORTOWYCH Typ SA 1 i SA1G

Urządzenia do wyposażenia stanowisk smarowniczych w stacjach obsługi pojazdów i maszyn

ĆWICZENIE NR 4 WYMIENNIK CIEPŁA

LABORATORIUM MECHANIKI PŁYNÓW

AUTOMATYKA CHŁODNICZA

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych. Sterowanie odbiornikiem hydraulicznym z rozdzielaczem typu Load-sensing

INSTYTUT INŻYNIERII ŚRODOWISKA ZAKŁAD GEOINŻYNIERII I REKULTYWACJI ĆWICZENIE NR 7 BADANIE POMPY II

INSTYTUT INŻYNIERII ŚRODOWISKA ZAKŁAD GEOINŻYNIERII I REKULTYWACJI ĆWICZENIE NR 4 OKREŚLENIE WSPÓŁCZYNNIKA STRAT LOEKALNYCH

Grupa 1 1.1). Obliczyć średnicę zastępczą przewodu o przekroju prostokątnym o długości boków A i B=2A wypełnionego wodą w 75%. Przewód ułożony jest w

KOMPUTEROWY MODEL UKŁADU STEROWANIA MIKROKLIMATEM W PRZECHOWALNI JABŁEK

BILANSE ENERGETYCZ1TE. I ZASADA TERMODYNAMIKI

Zajęcia laboratoryjne

Sterowanie napędów maszyn i robotów

TEMAT: PARAMETRY PRACY I CHARAKTERYSTYKI SILNIKA TŁOKOWEGO

Zanieczyszczenia pyłowe i gazowe : podstawy obliczenia i sterowania. poziomem emisji / Ryszard Marian Janka. Warszawa, 2014 Spis treści

Wyznaczanie parametrów pracy instalacji zasilającej ze sprężarka tłokową

PG 10 Cena katalogowa: ,54 zł netto Cena po rabacie -5%: ,97 zł netto

POMPA CENTRALNEGO SMAROWANIA Typ PD 11, PD 31

KARTA INFORMACYJNA APARAT NAWIEWNY TYP ANB KI - K

Liczba cylindrów 4 4 4

Mechanika ruchu / Leon Prochowski. wyd. 3 uaktual. Warszawa, Spis treści

TEMATY PRAC DYPLOMOWYCH do wyboru w wiosna 2017 r.

OKW1 OKW. Seria. Seria CHŁODNICE WODNE

SPIS TREŚCI 2. APARATURA PALIWOWA FIRMY BOSCH. :.,.. " 60

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdffactory 1. Ilość ciepła na potrzeby c.w.u.

Laboratorium. Hydrostatyczne Układy Napędowe

POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY PROJEKT DYPLOMOWY INŻYNIERSKI

Opis urządzeń. Zawór hamulcowy przyczepy z nastawnym wyprzedzeniem

Politechnika Śląska. Katedra Wytrzymałości Materiałów i Metod Komputerowych Mechaniki. Praca dyplomowa inżynierska. Wydział Mechaniczny Technologiczny

FIMA wszystkie modele są objęte 2 letnią gwarancją produ- centa

POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY

Wyznaczanie sprawności diabatycznych instalacji CAES

GRZEJNIKI WODNE - DOLNOZASILANE. "Convector PREMIUM V1"

SIMSON S51 JAK NOWY ROK 1984 ZAREJESTROWANY

LABORATORIUM MECHANIKI PŁYNÓW

35 KM, 4x4, kg

Politechnika Poznańska Instytut Technologii Mechanicznej. Laboratorium MASZYN I URZĄDZEŃ TECHNOLOGICZNYCH. Nr 2

1. BADANIA DIAGNOSTYCZNE POJAZDU NA HAMOWNI PODWOZIOWEJ

BADANIE WYMIENNIKA CIEPŁA TYPU RURA W RURZE

Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska Katedra Ciepłownictwa. Instrukcja do zajęć laboratoryjnych

LABORATORIUM PODSTAW BUDOWY URZĄDZEŃ DLA PROCESÓW MECHANICZNYCH

PL B1. GULAK JAN, Kielce, PL BUP 13/07. JAN GULAK, Kielce, PL WUP 12/10. rzecz. pat. Fietko-Basa Sylwia

DOKUMENTACJA TECHNICZNA CENTRAL WENTYLACYJNYCH. AirPack 1450f SERIES 2

Transkrypt:

MODELOWANIE ZESPOŁU ZASILAJĄCEGO INSTALACJI PNEUMATYCZNEJ CIĄGNIKA ROLNICZEGO ZBIGNIEW KAMIŃSKI 1 Streszczenie Ciągniki rolnicze są wyposażone w instalacje pneumatyczne do sterowania i napędu pneumatycznych układów hamulcowych a także pneumatycznych układów zawieszenia, coraz częściej stosowanych w przyczepach o dużej ładowności. Zwiększone zużycie sprężonego powietrza może wpływać ujemnie na efektywność hamowania zespołu ciągnik-przyczepa, dlatego już na etapie projektowania należy uwzględnić wpływ pracy zespołu zasilającego instalacji ciągnika na przebieg procesów przejściowych w pneumatycznym układzie hamulcowym przyczepy. W niniejszej pracy przedstawiono model matematyczny zespołu zasilającego, składający się z modeli funkcjonalno-strukturalnych poszczególnych podzespołów, w tym: sprężarki, regulatora i zbiornika sprężonego powietrza. Zamieszczono przykład wykorzystania opracowanego w programie Matlab-Simulink modelu komputerowego zespołu zasilającego do oceny poprawności doboru sprężarki w instalacji pneumatycznej ciągnika Pronar 5110. Potwierdzoną doświadczalnie adekwatność zrealizowanego modelu komputerowego zespołu zasilającego oceniono metodami statystycznymi przy użyciu testu Kołmogorowa-Smirnowa. Opracowany model komputerowy może być wykorzystany jako narzędzie do oceny poprawności doboru parametrów zespołu zasilającego w procesie projektowania oraz jako podsystem do analizy metodami symulacyjnymi procesów przejściowych w pneumatycznych układach hamulcowych pojazdów rolniczych. Słowa kluczowe: ciągnik rolniczy, pneumatyka, układ hamulcowy, zespół zasilający, modelowanie 1. Wprowadzenie W większości ciągników rolniczych do uruchamiania ich mechanizmów hamujących wykorzystuje się układy hydrauliczne, rzadziej mechaniczne czy pneumatyczne. Natomiast montowane w ciągnikach instalacje pneumatyczne służą przede wszystkim do zasilania i sterowania pneumatycznych układów hamulcowych przyczep i maszyn rolniczych agregatowanych z ciągnikami. Typowa kombinowana instalacja pneumatyczna ciągników rolniczych składa się z dwóch zespołów: zespołu zasilającego i zespołu sterującego. Zadaniem zespołu sterującego 1 Politechnika Białostocka, Wydział Mechaniczny, Katedra Budowy i Eksploatacji Maszyn, ul. Wiejska 45a, 15 351 Białystok, z.kaminski@pb.edu.pl

134 Zbigniew Kamiński jest sterowanie nadążne jedno- lub dwuprzewodowym układem przyczepy w sposób umożliwiający synchronię hamowania obu pojazdów. Zadaniem zespołu zasilającego jest sprężenie i oczyszczenie powietrza oraz utrzymanie odpowiedniego ciśnienia powietrza w zbiornikach ciągnika i przyczepy w celu zapewnienia wymaganej skuteczności hamowania przyczepy. Instalację pneumatyczną wykorzystuje się również do zasilania w sprężone powietrze pneumatycznych układów zawieszenia przyczep rolniczych o dużej ładowności. W takich warunkach pracy instalacji pneumatycznej występuje znaczne zużycie sprężonego powietrza, co w przypadku powtarzających się cyklicznie hamowań może wpływać ujemnie na efektywność hamowania zespołu pojazdów ciągnik-przyczepa. W celu doboru parametrów konstrukcyjnych, a także analizy pracy instalacji pneumatycznej ciągnika w stanach nieustalonych przy użyciu metod symulacyjnych, niezbędne jest opracowanie modelu matematycznego poszczególnych zespołów instalacji, w tym również zespołu zasilającego. 2. Model matematyczny Uproszczony schemat dwuprzewodowej instalacji pneumatycznej ciągnika rolniczego przedstawiono na rys.1. W skład zespołu zasilającego wchodzi sprężarka 1, regulator ciśnienia 2, zbiornik sprężonego powietrza 4 i przewód 5 ze złączem do zasilania układu hamulcowego przyczepy. Sprężone powietrze jest podawane również do zespołu sterującego, który zawiera zawór 6 sterujący hamulcami przyczepy i przewód sterujący 7. W zespole zasilającym mogą być również inne elementy, niepokazane na schemacie, takie jak: filtr, odolejacz, zawór bezpieczeństwa, czy niezbędny w instalacjach wysokociśnieniowych zawór redukcyjny. Po osiągnięciu maksymalnej wartości ciśnienia regulowanego p max w zbiorniku, następuje skokowe zadziałanie regulatora ciśnienia, który łączy kanał tłoczny sprężarki z wylotem do atmosfery. W tym czasie sprężarka pracuje bez obciążenia i stopniowo się chłodzi. Z chwilą, gdy ciśnienie w zbiorniku spadnie do najniższej dopuszczalnej wartości p min regulator 1 2 3 4 mk k m s mc V z p z 5 S 6 7 Rys.1. Schemat obliczeniowy instalacji pneumatycznej ciągnika rolniczego: 1 sprężarka, 2 regulator, 3 zawór zwrotny, 4 zbiornik powietrza, 5 przewód zasilający, 6 zawór sterujący hamulcami przyczepy, 7 przewód sterujący.

Modelowanie zespołu zasilającego instalacji pneumatycznej ciągnika rolniczego 135 ponownie skokowo łączy sprężarkę ze zbiornikiem. Takie działanie regulatora daje się opisać charakterystyką statyczną przekaźnika dwustanowego z pętlą histerezy o szerokości p max p min. Zakładając w uproszczeniu, że ciśnienie w komorze sprężania kompresora jest równe ciśnieniu w zbiorniku p z (mała długość, mała objętość elementów łączących sprężarkę ze zbiornikiem) można strumień objętościowy powietrza podawanego ze sprężarki zapisać następująco [4]: (1) zależy od prędkości obrotowej n k wału sprężarki i ci- Strumień objętościowy śnienia p z w zbiorniku: gdzie: v współczynnik napełnienia cylindra, V s objętość skokowa [m 3 ], D c średnica cylindra [m], S skok tłoka [m], i c liczba cylindrów. Masowy strumień powietrza tłoczonego ze sprężarki wylicza się mnożąc strumień objętościowy przez gęstość powietrza w warunkach otoczenia: (2) gdzie: p a ciśnienie atmosferyczne [Pa], T a temperatura otoczenia [K], R stała gazowa [J/(kgK)]. Wartość współczynnika napełnienia (sprawność wolumetryczną) v można oszacować z zależności teoretycznej [1], przyjmując ciśnienie ssania równe ciśnieniu atmosferycznemu: (3) gdzie: V sz objętość przestrzeni szkodliwej [m 3 ], n wykładnik politropy, n=1,25 1,4. Współczynnik napełnienia v można również wyznaczyć metodą regresji nieliniowej na podstawie charakterystyki wydajnościowej sprężarki. W ogólnym przypadku współczynnik (4)

136 Zbigniew Kamiński ten zależy od prędkości obrotowej n k i ciśnienia tłoczenia (ciśnienia p z w zbiorniku). Z badań autora wynika, że dla większości sprężarek tłokowych współczynnik napełnienia można opisać równaniem regresji nieliniowej w postaci:, (5) gdzie: n k prędkość obrotowa wału sprężarki [obr/min], p z ciśnienie tłoczenia [kpa], A 1 A 5 współczynniki regresji; dla sprężarki FOS Polmo 601.23.931 zamontowanej w ciągniku Pronar 5110: A 1 = 0,80698; A 2 =0,46902E-4; A 3 =-1,47791E-8; A 4 =-7,81944E-4; A 5 =3,80523E-7 (R 2 =99,37%). Prędkość obrotową sprężarki oblicza się wychodząc z prędkości jazdy, co przy znanym przełożeniu całkowitym układu napędowego ciągnika umożliwia obliczenie prędkości obrotowej silnika a następnie obliczenie prędkości obrotowej sprężarki:, (6) gdzie: v prędkość jazdy [m/s], i c przełożenie całkowite układu napędowego ciągnika, i k przełożenie napędu sprężarki, r k promień kinematyczny koła [m], s poślizg kół napędowych. Podczas hamowania prędkość obrotowa spada od prędkości odpowiadającej prędkości na początku hamowania do prędkości obrotowej silnika na biegu jałowym:, (7) gdzie: n kh prędkość obrotowa odpowiadająca prędkości jazdy na początku hamowania [obr/min], a 1 współczynnik spadku obrotów sprężarki (obrotów silnika) podczas hamowania określony doświadczalnie [obr/(min s)], n kj prędkość obrotowa wału sprężarki podczas pracy silnika na biegu jałowym [obr/min]. Równanie bilansu masowych strumieni w zbiorniku ma postać:, (8) gdzie: strumień masowy wpływający do magistrali zasilającej [kg/s], strumień masowy wpływający do magistrali sterującej [kg/s]. Wykorzystując zasadę zachowania energii dla układu otwartego oraz równanie Clapeyrona otrzymuje się następujące zależności, opisujące zmianę ciśnienia i temperatury powietrza w zbiorniku [3]:

Modelowanie zespołu zasilającego instalacji pneumatycznej ciągnika rolniczego 137 (9), (10) gdzie: H k entalpia strumienia ze sprężarki [J], H s entalpia strumienia magistrali zasilającej [J], H c entalpia strumienia magistrali sterującej [J], Q ciepło wymieniane z otoczeniem [J], z współczynnik przejmowania ciepła [W/m 2 K], T z temperatura powietrza w zbiorniku [K], A z powierzchnia przejmowania ciepła, T w temperatura ścianek zbiornika [K]. Temperaturę strumienia dopływającego ze sprężarki można oszacować z równania politropy: (11) 3. Przykład zastosowania modelu Opisany model matematyczny zespołu zasilającego wykorzystano do budowy w programie Matlab-Simulink modelu komputerowego instalacji pneumatycznej ciągnika Pronar 5110. W zespole sterującym tego ciągnika występuje uruchamiany hydraulicznie zawór 329 020 201 firmy Haldex, sterujący hamulcami ciągnika. Pokazany na rys.2 model komputerowy, w wersji przeznaczonej do symulacji funkcjonowania zespołu zasilającego, wykorzystano do sprawdzenia wydatku sprężarki podczas napełniania zbiornika zastępczego o pojemności 60 dm 3 (imitującego układ hamulcowy przyczepy), podłączonego do złącza zasilającego. Tego typu test stosuje się również podczas badań homologacyjnych ciągników rolniczych [2]. W celu dokonania oceny uzyskanych przebiegów symulacyjnych do modelu komputerowego wprowadzono w postaci komponentu From File (wyróżnionego kolorowym tłem) przebiegi doświadczalne, zarejestrowane podczas badań instalacji pneumatycznej ciągnika. Przykładowe wyniki badań symulacyjnych w postaci wykresu czasowego ciśnienia p v i temperatury T v w zbiorniku zastępczym oraz wydajności objętościowej Q k sprężarki pokazano na rys.3. W równaniu (11), z którego obliczano temperaturę strumienia powietrza dopływającego ze sprężarki, przyjęto wykładnik politropy n=1,26. Na wykresie zamieszczono również przebieg ciśnienia p ve z badań doświadczalnych. Symulacyjne i doświadczalne przebiegi czasowe ciśnienia wykorzystano do walidacji modelu komputerowego. Wyniki obliczonego w programie Matlab testu nieparametrycznego Kołmogorowa-Smirnowa

138 Zbigniew Kamiński 0 Fp Ramp Fp [N] Trans nsp [obr/min] ns [obr/min] Hzb, Mzb ns Qv [l/min] S-Kompresor+ zbiornik zb-visteon Z.1-przewod visteon-haldex1 Constant (0 0) haldex-zl.czerw H3, M3 Z. sterujacy Wyn Scope P5110_spr.mat From File (u(1)-1e5)*1e-5 Fcn Constant1 (0 0) S-Zbiornik_alfa p1, T1 p2, T2 zlacze przewodowe czerwone zlacze-zbiornik Rys.2. Schemat blokowy instalacji pneumatycznej ciągnika Pronar 5110 do symulacji funkcjonowania zespołu zasilającego (sprężarka 601.23.931 Polmo Praszka). 800 Q k [dm 3 /min], p v, p ve [kpa], T v [K] 700 600 500 400 300 200 100 Q k p v T v p ve 0 0 50 100 150 200 250 300 t [s] Rys.3. Wyniki symulacji pracy zespołu zasilającego instalacji pneumatycznej ciągnika Pronar 5110 podczas sprawdzania wydatku sprężarki: Q k wydajność objętościowa, p v, T v ciśnienie i temperatura, p ve ciśnienie doświadczalne.

Modelowanie zespołu zasilającego instalacji pneumatycznej ciągnika rolniczego 139 na poziomie istotności 0,05 (ks2=0,0198<0,1923 dla 101 punktów) oraz wartość wskaźnika determinacji R 2 =0.999 potwierdziły adekwatność modelu komputerowego. Na podstawie przebiegu modelowego wyznaczono czas osiągania w zbiorniku zastępczym ciśnienia minimalnego 6,5 bar. Czas ten różni się o 2,1s od czasu wyznaczonego doświadczalnie (245,6 s), co również świadczy o zadowalającej dokładności modelu komputerowego z punktu widzenia celu modelowania. 4. Podsumowanie Opracowany model matematyczny zespołu zasilającego może być wykorzystany do budowy modelu komputerowego instalacji pneumatycznej ciągników rolniczych, jak również samochodów użytkowych, w celu prognozowania metodami symulacyjnymi właściwości funkcjonalno-użytkowych instalacji we wczesnym etapie projektowania. Adekwatność zrealizowanego w Matlabie-Simulinku modelu komputerowego zespołu zasilającego została potwierdzona wynikami testu Kołmogorowa-Smirnowa przez porównanie doświadczalnych i symulacyjnych przebiegów czasowych ciśnienia w instalacji podczas sprawdzania poprawności doboru wydatku sprężarki ciągnika rolniczego Pronar 5110. Literatura [1.] BLOCH, H.,P.: A Practical Guide to Compressor Technology. John Wiley & Sons, Hoboken, New Jersey, 2006. [2.] KAMIŃSKI Z., CZABAN J.: Propozycja programu badań układów hamulcowych ciągników rolniczych. Motrol. Motoryzacja i energetyka rolnictwa. T.8 (red. Eugeniusz Krasowski). Akademia Nauk Oddział w Lublinie. Komisja Motoryzacji i Energetyki Rolnictwa, 2006. s.92-100. [3.] KAMIŃSKI Z., KULESZA Z., MIATLUK K., MIATLUK M: Dynamika pneumatycznych układów napędowych (red. F. Siemieniako). Rozprawy naukowe nr 145. Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok 2007. [4.] MIATLUK M., AVTUŠKO V.: Dinamika pnevmatičeskich i gidravličeskich privodov avtomobilej. Mašinostroenije, Moskva 1980. Wykonano w ramach pracy statutowej S/WM/4/2010