Zmiany demograficzne w świetle wyników prognozy ludności Polski do 2050 r. "Wpływ zmian demograficznych na stan finansów publicznych Seminarium SGH Małgorzata Waligórska Główny Urząd Statystyczny Warszawa, 14 maja 2018r. 1
Prognoza ludności do 2050 r. według definicji krajowej: założenia Prognoza ludności (wg definicji krajowej) została sporządzona na bazie stanów ludności w dniu 31 grudnia 2013 r., w podziale administracyjnym obowiązującym w dniu 1 stycznia 2014 r. Wyszczególnienie 2013 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 Współczynnik dzietności ogólnej 1,26 1,24 1,32 1,38 1,43 1,46 1,48 1,50 1,52 Średni wiek rodzenia 29,0 29,3 29,8 30,2 30,5 30,8 31,0 31,2 31,3 Przeciętne trwanie życia Mężczyźni 73,1 73,4 74,6 75,9 77,3 78,4 79,5 80,8 82,1 Kobiety 81,1 81,2 82,1 83,0 84,0 84,8 85,6 86,5 87,5 Saldo migracji zagranicznych (definitywnych) w tys. -20-10 -7-5 -2 0 0 0 0 2
Wyniki prognozy ludności Polski (według definicji krajowej) na lata 2014-2050 Przewiduje się, że do 2050 r. wystąpi: o o o o o Spadek liczby urodzeń z 369,6 tys. w 2013 r. do 254,7 tys. w 2050 r. (-115 tys.), Wzrost liczby zgonów z 387,3 tys. w 2013 r. do 428,2 tys. w 2050 r. (+40 tys.), Ujemny przyrost naturalny w prognozowanym okresie (-173,5 tys. w 2050r.), Systematyczny spadek liczby ludności, Istotne zmiany struktury populacji - postępujący proces starzenia ludności Polski: Niekorzystne zmiany liczby i struktury według wieku kobiet w wieku rozrodczym (15-49 lat), Malejąca liczba dzieci, Niekorzystne zmiany liczby i struktury populacji w podziale na biologiczne grupy wieku (0-14, 15-64, 65+ lat), Niekorzystne zmiany liczby i struktury populacji w podziale na ekonomiczne grupy wieku (0-17, 18-59/64, 60+/65+), Przyśpieszenie tempa procesu podwójnego starzenia. 3
Prognozowane urodzenia i zgony w latach 2014 2050 (w tys.) 500 Urodzenia Zgony 450 428 400 350 300 250 255 200 2014 2018 2022 2026 2030 2034 2038 2042 2046 2050 4
mln Prognozowana liczba ludności Polski w latach 2014-2050 (w mln) W 2050 r. liczba ludności Polski może wynieść 33 951 tys. (34 mln), tj. o 4,5 mln mniej (12%) w porównaniu do stanu w roku bazowym 39 38 37 36 35 34 33 Dane rzeczywiste Prognoza 32 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050 5
Zmiany struktury populacji - postępujący proces starzenia ludności Mediana wieku populacji w wybranych latach 2013 2035 2050 55 50 52,48 50,08 54,82 53,95 50,77 45 40 35 30 OGÓŁEM Mężczyźni Kobiety Miasta Wieś 6
mln Prognozowane liczba kobiet w wieku 15-24, 25-39, 40-49 lat w latach 2014-2050 (w mln) 5 4,6 4 3 2 2,4 2,3 2,5 1,8 1 1,4 0 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025 2027 2029 2031 2033 2035 2037 2039 2041 2043 2045 2047 2049 15-24 25-39 40-49 7
Procent Zmiany struktury populacji - postępujący proces starzenia ludności Liczba kobiet w wieku rozrodczym zmniejszy się z 9,3 mln w 2013 r. do 5,8 mln w 2050 r. Znaczne ubytki powyżej 500 tys. w ciągu 5 lat wystąpią między 2025 a 2040 r. Niepożądane zmiany liczby i struktury kobiet w wieku prokreacyjnym mimo założonego w prognozie wzrostu intensywności urodzeń w konsekwencji przyniosą systematyczny spadek urodzeń. Prognozowana struktura kobiet w wieku prokreacyjnym (15-49=100) 23,7 24,6 25,4 26,1 25,4 21,0 22,3 24,5 48,9 46,9 45,2 44,5 41,8 42,0 38,6 39,6 35,9 36,8 35,0 32,1 31,9 27,4 29,3 31,1 15-24 25-39 40-49 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 8
Prognozowana struktura ludności w podziale na biologiczne grupy wieku Liczba dzieci (0-14 lat) zmniejszy się o 1,65 mln (do 4,1, mln), ich udział w strukturze populacji ogółem obniży się z 15% w 2013 r. do 12% w 2050 r. Z 5,7 mln do 11,1 mln wzrośnie liczba osób w wieku 65 lat i więcej, a ich odsetek (wskaźnik starości demograficznej) wzrośnie w końcu okresu prognozy do prawie 33% z niespełna 15% w 2013 r Liczba osób w wieku 15 64 lata zmniejszy się z 27,1 mln do 18,7 mln, w odsetkach - o 15 pp. do 55,2% 2013 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 80 70 60 50 70,3 55,2 40 32,7 30 20 15,0 12,1 14,7 10 0 0-14 15-64 65+ 9
Indeks starości (określa relacje międzypokoleniowe, czyli liczbę dziadków przypadających na stu wnuków = liczba osób w wieku 65 lat i więcej przypadająca na 100 osób w wieku 0-14 lat) 300 269 250 200 150 100 98 50 0 2013 2016 2019 2022 2025 2028 2031 2034 2037 2040 2043 2046 2049 10
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Podwójne starzenie populacji Podwójne starzenie populacji oznacza szybki wzrost liczby i udziału osób najstarszych (w wieku 80 i więcej lat) w populacji w wieku powyżej 65 lat (double ageing) Do 2025 r. będzie wzrastał udział młodszej subpopulacji 65-79 lat, bowiem tę grupę osób starszych będą sukcesywnie zasilały osoby urodzone w latach 1949-1965, a jednocześnie będzie ubywało osób w wieku 80 lat i więcej urodzonych w latach 1934-1945. Po 2025 r. drastycznie wzrośnie odsetek osiemdziesięciolatków i starszych z uwagi na fakt, że ten wiek w kolejnych latach osiągną osoby urodzone w 1945 r. i później, a więc pochodzące z powojennego boomu urodzeń, zaś echo tego wyżu zasili grupę osób w wieku 65 lat i więcej. Liczba osób w wieku 80 lat i więcej z blisko 1,5 mln w 2013 r., wzrośnie o ponad 2 mln w 2050 r. do poziomu ponad 3,5 mln, Spośród 3,5 mln osób w wieku 80 lat i więcej, w 2050 r. ponad 59 tys. ukończy 100 lat. 26,1 25,9 25,7 23,4 20,5 25,5 32,2 35,8 34,0 31,9 73,9 74,1 74,3 76,6 79,5 74,5 67,8 64,2 66,0 68,1 80+ 65-79 2013 2014 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 11
Niekorzystne zmiany w strukturze ludności według ekonomicznych grup wieku W okresie prognozy liczba ludności w wieku produkcyjnym zmniejszy się o ponad 8 mln (z 24,7 mln w 2013 r. do ok. 16,5 mln w 2050 r.), a jej udział w ogólnej populacji z 64% do 49% (a przy uwzględnieniu podniesienia wieku emerytalnego do 67 lat będzie to ok. 19 mln, czyli 56%). Proces starzenia się populacji będzie miał daleko idące konsekwencje dla rynku pracy; W tym samym czasie liczba ludności w wieku poprodukcyjnym wzrośnie z 7 mln do ponad 12 mln. i będzie stanowiła 36,5% ogólnej populacji (jeśli wziąć pod uwagę podniesienie wieku emerytalnego wzrośnie mniej - do prawie 10 mln, 29%). Oznacza to znaczny wzrost cząstkowego wskaźnika obciążenia demograficznego; w 2013 r. na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 29 osób w wieku poprodukcyjnym, a w 2050 r. będzie to 75 osób (52 osoby); Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym tj. dzieci i młodzieży (w wieku 0-17 lat) zmniejszy się w prognozowanym okresie o ponad 2 mln. i wyniesie ok. 5 mln, tj. 14,6% populacji (w 2013 r. stanowili nieco ponad 18%). Współczynnik obciążenia nie zmieni się istotnie i w 2050 r. wyniesie 30 (26), w 2013 r. na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 29 osób w wieku przedprodukcyjnym. 12
mln Prognozowana liczba ludności w podziale na ekonomiczne grupy wieku (w mln) 16 14 12 10 8 6 4 2 0 0-17 18-44 45-59/64 60+/65+ 2013 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 13
Prognozowana liczba ludności w podziale na ekonomiczne grupy wieku według dwóch wariantów klasyfikacji grup ekonomicznych* Wyszczególnienie Ludność w wieku [tys.] nieprodukcyjnym poprodukcyjnym przedprodukcyjnym produkcyjnym Wariant 1 2 1 2 1 2 1 2 2015 14 404 14 009 7 528 7 133 6 876 6 876 24 015 24 410 2020 15 350 14 318 8 617 7 585 6 733 6 733 22 788 23 820 2025 15 850 14 649 9 349 8 148 6 500 6 500 21 892 23 093 2030 15 681 14 290 9 750 8 359 5 931 5 931 21 504 22 895 2035 15 761 13 908 10 193 8 340 5 568 5 568 20 715 22 569 2040 16 132 13 663 10 870 8 401 5 262 5 262 19 536 22 005 2045 16 781 14 148 11 702 9 070 5 079 5 079 18 036 20 669 2050 17 368 14 903 12 404 9 939 4 963 4 963 16 583 19 048 * Wariant 1 - wiek emerytalny 60/64 Wariant 2 - wiek emerytalny 67 14
Prognozowana liczba ludności w podziale na ekonomiczne grupy wieku według dwóch wariantów klasyfikacji grup ekonomicznych* Wyszczególnienie Struktura w % nieprodukcynym poprodukcyjnym przedprodukcyjnym produkcyjnym Wariant 1 2 1 2 1 2 1 2 2015 37 36 20 19 18 18 63 64 2020 40 38 23 20 18 18 60 62 2025 42 39 25 22 17 17 58 61 2030 42 38 26 22 16 16 58 62 2035 43 38 28 23 15 15 57 62 2040 45 38 30 24 15 15 55 62 2045 48 41 34 26 15 15 52 59 2050 51 44 37 29 15 15 49 56 * Wariant 1 - wiek emerytalny 60/64 Wariant 2 - wiek emerytalny 67 15
2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 Prognozowane współczynniki obciążenia demograficznego według dwóch wariantów klasyfikacji grup ekonomicznych* 120 Wiek nieprodukcyjny 80 Wiek poprodukcyjny 35 Wiek przedprodukcyjny 100 70 30 80 60 40 20 60 50 40 30 20 25 20 15 10 0 10 5 0 0 * Wariant 1 - bez uwzględnienia zmian w wieku emerytalnym (60/64) Wariant 2 - po uwzględnieniu zmian w wieku emerytalnym (67) 16
Piramidy ludności dla lat 2015 i 2050 100+ Mężczyźni 95 Kobiety 90 85 2050 80 75 2050 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 2015 20 15 10 5 0 400 w tys. 350 300 250 200 150 100 50 0 50 100 150 200 250 300 350 400 17
Dodatkowe slajdy 18
Kategorie ludności według definicji krajowej i międzynarodowej Według definicji krajowej: Do ludności Polski zalicza się wyłącznie stałych mieszkańców Polski. Zatem ludność Polski nie obejmuje stałych mieszkańców innych krajów przebywających w Polsce czasowo (imigrantów bez karty pobytu stałego - bez względu na okres ich przebywania), natomiast stali mieszkańcy Polski przebywający czasowo za granicą zaliczani są do ludności naszego kraju (bez względu na okres ich nieobecności), Według definicji międzynarodowej: Rezydenci (ludność rezydująca) to kategoria stanu ludności opracowana na potrzeby statystyk międzynarodowych przy zastosowaniu kryteriów międzynarodowej definicji zamieszkania ludności (usual residence population). Podstawa prawna: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1260/2013 z dn. 20.11.2013 r. - w sprawie statystyk europejskich w dziedzinie demografii. Rezydentami Polski są wszystkie osoby, które mieszkają lub zamierzają przebywać w Polsce 12 miesięcy i dłużej. Do rezydentów nie zalicza się zatem stałych mieszkańców Polski przebywających za granicą przez okres co najmniej 12 miesięcy, zalicza się natomiast osoby (imigrantów), które przybyły do naszego kraju i przebywają lub zamierzają przebywać przez okres 12 miesięcy i więcej. 19 19
Prognoza ludności do 2050 r. według definicji międzynarodowej: założenia Prognoza ludności (wg definicji międzynarodowej) została sporządzona na bazie stanów ludności rezydującej w dniu 31 grudnia 2014 r., Prognoza została naliczona jedynie dla kraju ogółem Prognoza ludności rezydującej została opracowana w oparciu o zmodyfikowane założenia płodności i umieralności prognozy ludności według definicji krajowej: o Płodność modyfikacje dotyczyły wartości współczynnika dzietności oraz struktury wejściowych współczynników płodności według wieku i uwzględniały różnice między wartościami z prognozy 2014 r., a wyliczonymi dla rezydującej o Umieralność utrzymano założenie o dystansie Polski w stosunku do rozwiniętych krajów europejskich na niezmienionym poziomie. Zmodyfikowane zostały wejściowe parametry danymi za 2014 r. i dokonano odpowiedniej korekty prawdopodobieństw przeżycia Migracje - prognoza uwzględnia imigracje długookresowe tj. migracje na pobyt stały oraz migracje na pobyt czasowy z zamiarem przebywania w Polsce/za granicą przez okres co najmniej 12 miesięcy o Imigracja Struktura płci i wieku imigrantów przyjęto na podstawie imigracji rejestrowanych z lat 2011-2014 o Emigracja założono stałe współczynniki intensywności wyjazdów osób w danym wieku, wyznaczone jako stałe z ostatnich lat 20
Porównanie założeń dwóch prognoz Prognoza wg definicji: 2013 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 Współczynnik dzietności krajowej 1,26 1,24 1,32 1,38 1,43 1,46 1,48 1,5 1,52 międzynarodowej x 1,34 1,41 1,45 1,48 1,51 1,52 1,54 1,55 Saldo migracji zagranicznych w tys. krajowej -20-10 -7-5 -2 0 0 0 0 międzynarodowej x -5 4 12 20 25 30 34 37 21 21
Wyniki prognozy ludności Polski (według definicji międzynarodowej) na lata 2015-2050 Wyniki prognozy rezydentów wskazują te same zjawiska demograficzne, które wystąpiły w wyżej omawianej prognozie ludności na lata 2014 2050 (wg. definicji krajowej), choć niektóre zmiany będą miały wolniejszy przebieg Przewiduje się, że do 2050 r. wystąpi: Spadek liczby urodzeń z 375,2 tys. w 2014 r. do 277,6 tys. w 2050 r. (-97,6 tys.), Wzrost liczby zgonów z 376,5 tys. w 2014 r. do 432,0 tys. w 2050 r. (+55 tys.), Od 2018 r. dodatnie saldo migracji zagranicznych (+37 tys. w 2050 r.) Ujemny przyrost naturalny w całym prognozowanym okresie (-155 tys. w 2050r.) oraz - mimo dodatniego salda migracji zagranicznych ujemny przyrost rzeczywisty, Systematyczny spadek liczby ludności do 34,9 mln w 2050 r. (-3 150 tys.), Istotne zmiany struktury populacji - postępujący proces starzenia ludności Polski: o Niekorzystne zmiany liczby i struktury według wieku kobiet w wieku rozrodczym o Niekorzystne zmiany liczby i struktury populacji w podziale na ekonomiczne grupy wieku o Przyśpieszenie tempa procesu podwójnego starzenia. 22
Zmiany stanów ludności prognoza ludności według definicji krajowej oraz międzynarodowej Prognoza wg definicji: 2013 a 2014 b 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 Ludność na 31 XII (w tys.) krajowej 38496 38462 38419 38138 37742 37185 36477 35668 34817 33951 międzynarodowej x 38006 38002 37923 37675 37255 36694 36073 35454 34856 Przyrost/ubytek ludnośći w stosunku do okresu poprzedniego (w tys.) krajowej x -34-43 -281-396 -556-708 -809-851 -867 międzynarodowej x x -4-79 -247-421 -561-621 -619-598 23
2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 2032 2034 2036 2038 2040 2042 2044 2046 2048 2050 Prognozowane stany ludności do 2050 r. według definicji krajowej oraz międzynarodowej (w mln.) 39 000 38 000 37 000 Międzynarodowa Krajowa 36 000 35 000 34 000 33 000 34 856 33 951 32 000 31 000 24
Prognoza ludności według definicji krajowej oraz międzynarodowej: starzenie się populacji Mediana Wskaźnik starości demograficznej w % Indeks starości Ogółem Obciążenie demograficzne Przedprodukcyjnym Poprodukcyjnym Prognoza według definicji krajowej (K) oraz międzynarodowej (M) K M K M K M K M K M K M 2015 39,8 39,9 15,8 16 106 106 57 58 28 30 29 29 2020 41,9 41,8 18,9 19,1 127 125 60 65 28 30 32 36 2025 44,1 43,8 21,7 21,8 157 150 63 64 28 28 35 37 2035 48,6 47,9 24,5 24,2 197 187 62 63 25 26 37 37 2050 52,5 51,2 32,7 31,5 269 250 78 77 26 27 52 50 25
Przyrost naturalny i rzeczywisty według definicji krajowej oraz międzynarodowej 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 2032 2034 2036 2038 2040 2042 2044 2046 2048 2050 20 0-20 -40-60 -80-100 -120-140 -160-180 -200 przyrost naturalny (międzynarodowa) przyrost naturalny (krajowa) przyrost rzeczywisty (międzynarodowa) przyrost rzeczywisty (krajowa) 26
2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 2032 2034 2036 2038 2040 2042 2044 2046 2048 2050 Udział procentowy kobiet w wieku 25-39 lat w ogólnej liczbie kobiet w wieku rozrodczym 50 49 48 47 46 45 44 43 42 41 40 39 38 37 36 35 25-39 (krajowa) 25-39 (międzynarodowa) 27 27
Dziękuję za uwagę m.waligórska@ 28
Prognoza ludności do 2050 r. według definicji międzynarodowej: założenia Prognoza ludności (wg definicji międzynarodowej) została sporządzona na bazie stanów ludności rezydującej w dniu 31 grudnia 2014 r., Prognoza została naliczona jedynie dla kraju ogółem Prognoza ludności rezydującej została opracowana w oparciu o zmodyfikowane założenia płodności i umieralności prognozy ludności według definicji krajowej: o Płodność modyfikacje dotyczyły wartości współczynnika dzietności oraz struktury wejściowych współczynników płodności według wieku i uwzględniały różnice między wartościami z prognozy 2014 r., a wyliczonymi dla rezydującej o Umieralność utrzymano założenie o dystansie Polski w stosunku do rozwiniętych krajów europejskich na niezmienionym poziomie. Zmodyfikowane zostały wejściowe parametry danymi za 2014 r. i dokonano odpowiedniej korekty prawdopodobieństw przeżycia Migracje - prognoza uwzględnia imigracje długookresowe tj. migracje na pobyt stały oraz migracje na pobyt czasowy z zamiarem przebywania w Polsce/za granicą przez okres co najmniej 12 miesięcy o Imigracja Struktura płci i wieku imigrantów przyjęto na podstawie imigracji rejestrowanych z lat 2011-2014 o Emigracja założono stałe współczynniki intensywności wyjazdów osób w danym wieku, wyznaczone jako stałe z ostatnich lat 29 29
Prognozowana liczba zgonów według wybranych grup wieku (w tys.) Wyszczególnie -nie Grupa 2013ª 2014 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 wieku Ogółem Ogółem 387,3 384,1 386,8 394,7 397,7 406,2 425,7 440,0 440,9 428,3 0-24 lata 5,1 4,2 4,1 3,4 2,9 2,6 2,2 1,9 1,6 1,3 25-64 104,9 97,3 94,6 79,0 63,9 54,3 52,8 48,4 40,8 31,7 65+ 277,4 282,6 288,1 312,3 330,9 349,2 370,7 389,7 398,5 395,2 W odsetkach Ogółem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 0-24 lata 1,3 1,1 1,1 0,9 0,7 0,6 0,5 0,4 0,4 0,3 25-64 27,1 25,3 24,5 20,0 16,1 13,4 12,4 11,0 9,2 7,4 65+ 71,6 73,6 74,5 79,1 83,2 86,0 87,1 88,6 90,4 92,3 30 30
w odsetkach Współczynnik aktywności zawodowej osób w wieku 65 lat i więcej w 2002 r. i 2011r. 12 10 11,6 10,8 8 7,0 6 4 6,1 3,8 NSP 2002 NSP 2011 2 1,6 1,5 0,6 0 65-69 lat 70-74 75-79 80 lat i więcej 31
Różnica między prognozowaną a rzeczywistą liczbą urodzeń Wyszczególnienie 2014 2015 2016 2017 Prognoza Rzeczywiste dane Różnica w tys. 360,4 353,9 348,8 345,9 375,2 369,3 382,3 402,0-14,7-15,4-33,5-56,1 Błąd względny prognozy (%) 4,1 4,3 9,6 16,5