Ewa Osuch-Wójcikiewicz Nowotwory rejonu głowy i szyi trudności diagnostyczne Katedra i Klinika Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik: Prof. dr hab. n. med. K. Niemczyk Konferencja "Pułapki w Hematoonkologii", Warszawa 12-13 października 2018r
Epidemiologia KRN 2015r 163 tys nowych zachorowań na nowotwory złośliwe > 100 tys zgonów 27,2% zgonów u mężczyzn 23,6% zgonów u kobiet Zachorowalność na nowotwory głowy i szyi w Polsce niezmiennie w ciągu ostatnich lat waha się od 5,5 do 6,2% ok. 5500 do 6000 nowych zachorowań rocznie.
Zachorowania na najczęstsze nowotwory złośliwe u mężczyzn w Polsce w 2015 roku - KRN C00 D09 Ogółem 81 649 C32-2,7% - 9 Krtań C09-0,5% - 24 Migdałek C02-0,5 % - 28 Inne niedokładnie określone części języka C04-0,5 % - 30 Dno jamy ustnej C00-0,4% - 32 Warga C13-0,4 % - 33 Część krtaniowa gardła C10-0,3 % - 37 Część ustna gardła C14-0,1 % - 61 Inne bliżej nieokreślone nowotwory w obrębie wargi, jamy ustnej i gardła C34 17,7 % - 1 Płuco C61 17,4 % - 2 Gruczoł krokowy
Zachorowania na najczęstsze nowotwory złośliwe u kobiet według częstości występowania w Polsce w 2015 - KRN C00 D09 Ogółem 81 632 C32-0,4 % - 31 Krtań C02-0,2 % - 40 Inne i nieokreślone części języka C07-0,2 % - 42 Ślinianka przyuszna C09-0,2 % - 43 Migdałek C04-0,1 % - 46 Dno jamy ustnej C00-0,1 % - 52 Warga C06-0,1 % - 59 Inne i nieokreślone części jamy ustnej C11-0,1 % - 61 Część nosowa gardła C50-22,2 % - 1 Pierś C34-9,2 % - 2 Płuco
Ryzyko zachorowania na nowotwory głowy i szyi wzrasta u obu płci wraz z wiekiem: w populacji mężczyzn 61%, a w populacji kobiet 53% rozpoznanych nowotworów głowy i szyi występuje u osób w wieku 45-64. wyjątek stanowi rak nosowej części gardła z większą zachorowalnością między 15 a 35 rokiem życia oraz powyżej 50 roku życia Zauważalna zmiana (KRN) 2005/2015 3-krotny wzrost zachorowań C01 (język), C09 (migdałek) Wiek 55-69 lat, migdałek C09 40-54 lat Wzrost zachorowań na raka krtani u kobiet przy pewnej stabilizacji zachorowań u mężczyzn
Nowotwory rejonu głowy i szyi Nabłonkowe nowotwory złośliwe głowy i szyi stanowią ponad 6% wszystkich nowotworów u ludzi a 12,6 % wszystkich nowotworów złośliwych Wyleczalność nie przekracza 50 % Wczesne stadia 60-80% Miejscowe zaawansowanie 30% Choroba rozsiana rokowanie całkowicie niepomyślne Rak ustnej części gardła HPV+ Młodzi ludzie, lepsze rokowanie, oszczędzające leczenie Zachorowalność Ok 60% raków ustnej części gardła HPV+ Ok 20 tys zachorowań rocznie (USA i Europa) - o 5% rocznie wzrasta liczba zachorowań W Polsce brak danych
Nowotwory rejonu głowy i szyi Nowotwory z tkanki limfoidalnej to najczęściej występujące nienabłonkowe nowotwory w rejonie głowy i szyi stanowią około 5% wszystkich złośliwych nowotworów 60-80% wszystkich chłoniaków przebiega z zajęciem węzłów chłonnych szyi. U 1/3 chorych - umiejscowienie pozawęzłowe (przewód pokarmowy, migdałki, zatoki przynosowe) Objawy ogólne u 40% chorych
Nowotwory rejonu głowy i szyi Inne nowotwory: Mięsaki Nerwiak węchowy zarodkowy - esthesioneuroblastoma Nerwiak osłonkowy schwannoma, neurilemmoma Przyzwojak paraganglioma Szkliwiak ameloblastoma
Zasady diagnostyki Badania endoskopowe: Miejscowe znieczulenie - Jama nosa, nosogardło Krtań Gardło dolne Badania endoskopowe: Ogólne znieczulenie Gardło dolne Krtań Tchawica Oskrzela Przełyk
Zasady diagnostyki Diagnostyka obrazowa: Rtg klatki piersiowej w każdym przypadku! USG w celu oceny węzłów chłonnych szyi USG + BAC TK i/lub MRI PET Rtg przełyku z kontrastem Angiografia / angio TK
Rak płaskonabłonkowy (carcinoma planoepitheliale) > 95% wszystkich nowotworów złośliwych krtani > 90% nowotworów złośliwych jamy ustnej > 90% nowotworów złośliwych środkowej części gardła
Trudności diagnostyczne - krtań hyperkeratoza podgłośnia martwica Zmiany popromienne
Trudności diagnostyczne jama ustna, ustna część gardła Rak języka Rak migdałka podniebiennego
Rak migdałka podniebiennego lewego z przerzutami do węzłów chłonnych szyi Chora l.55 przyjęta do oddziału chirurgicznego z podejrzeniem guza naczyniowego szyi. W trakcie operacji usunięto węzeł chłonny przerzut raka płaskonabłonkowego. Ognisko pierwotne w lewym migdałku podniebiennym w PET wysokie gromadzenie FDG, SUV 14), klinicznie niezmienionym, mikroskopowo znalezione pod nabłonkiem z cechami dysplazji (p16+)
Trudności diagnostyczne jama nosa, zatoki Rak zatoki szczękowej Rak sitowia Nawigacja - minimalna inwazyjność i skomputeryzowane dane trójwymiarowe do obrazowania.
Trudności diagnostyczne skóra Rak płaskonabłonkowy skóry Chłoniak
Nowotwory nienabłonkowe chłoniaki Diagnostyka obrazowa TK szyi powiększone węzły chłonne lub pakiety węzłowe wzmocnienie się tkanek guza po kontraście lub słabe wysycenie Chłoniak krtani Pakiety węzłów chłonnych -chłoniak NHL Pakiety węzłów chłonnych -chłoniak HL
Chłoniak pozawęzłowy Guz nasady języka, migdałka podniebiennego chłoniak rozlany z dużych komórek B, GCB - type
Chłoniak pozawęzłowy - jama nosa i zatoki Chłoniaki stanowią 20% nowotworów złośliwych zatok chłoniak pozawęzłowy NK/T typ nosowy
Przestrzeń przygardłowa trudności diagnostyczne Część przedrylcowa: mięśnie skrzydłowe boczny i przyśrodkowy, tkanka tłuszczowa, węzły chłonne, tkanka łączna Część zarylcowa: pęczek naczyniowo- nerwowy (przestrzeń naczyniowa), nerwy czaszkowe IX, X, XI, XII, pień współczulny Podział: wyrostek rylcowaty, m.rylcowo-gardłowy, m. rylcowojęzykowy
Guzy przestrzeni przygardłowej 0,5%-1% wszystkich nowotworów głowy i szyi 80% - guzy niezłośliwe 20% - guzy złośliwe W części przedrylcowej: Guzy wyrastające z głębokiego płata przyusznicy lub z małych gruczołów ślinowych 40-50% W części zarylcowej: Guzy neurogenne 27-40% Chłoniaki Guzy naczyniowe Inne
Guzy przestrzeni przygardłowej
Guzy przestrzeni przygardłowej Gruczolak wielopostaciowy Schwannoma Przyzwojak