RAPORT Z REALIZACJI PRACY W ZAKRESIE WDRAŻANIA MODELU OSL Pełna nazwa instytucji: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Szklarskiej Porębie Adres: Ul. Sikorskiego 8, 58-580 Szklarska Poręba Telefon: 75 717-21-46; 75 717 55 43 Imię i nazwisko dyrektora/kierownika: Elżbieta Pawłowska 1
I. Raport instytucjonalny I. RAPORT INSTYTUCJONALNY 1. Od kiedy i w jaki sposób model OSL jest wdrażany w strukturze instytucji. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej otrzymał Certyfikat CAL w maju 2009 roku. (Certyfikat został przyznany zgodnie ze standardami opracowanymi w 2004 r., w 2013 roku standardy CAL dla instytucji pomocy i integracji społecznej zostały zmienione z uwzględnieniem nowych rozwiązań w polityce społecznej). W latach 2011-2012 ośrodek pomocy uzyskał wsparcie w ramach projektu Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej, współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. W ramach tego projektu, między innymi jeden z pracowników socjalnych zakwalifikowany do grupy edukatorów, brał udział w dwuletnim cyklu warsztatów, spotkań, wyjazdów i realizował zadania w miejscu pracy, wynikające z procesu podnoszenia kompetencji. Jednym z zadań było uporządkowanie kwestii organizacyjno-prawnych i wprowadzenie do struktury ośrodka Modelu OSL. Uchwałą Nr XXIII/235/12 Rady Miejskiej w Szklarskiej Porębie z dnia 26 kwietnia 2012 wprowadzono do statutu MOPS zapis o organizowaniu społeczności lokalnej, a w ślad za tym zmiany w innych dokumentach ośrodka. 2. Zespół zapoznał się z modelem Narzędzia pracy ze społecznością znane już były zespołowi z okresu pracy metodą Centrum Aktywności Lokalnej, natomiast pozostałe kwestie zaprezentowane były pracownikom przez pracownika socjalnego uczestniczącego w zajęciach grupy edukatorów na jednym z regularnych poniedziałkowych spotkań. Pracownik poprowadził warsztat w oparciu o interaktywne metody, a podsumowaniem była prezentacja multimedialna nt. Modelu OSL. Ponadto pracownicy na bieżąco prowadzą działania z różnymi społecznościami (kategorialnymi i terytorialnymi) co odzwierciedlone jest na stronie internetowej MOPS i uzyskują wiedzę poprzez działanie. Nowo przyjmowani pracownicy mają obowiązek zapoznać się z regulaminem organizacyjnym ośrodka pomocy i są włączani w działania wpisujące się w Model OSL zgodnie z ich predyspozycjami. 2
II. Raport pracy ze społecznością Położenie nacisku w ośrodku pomocy społecznej zmian polegających na zwiększeniu nacisku na trzecią metodę pracy socjalnej, spowodowane było w 2007 roku potrzebami społeczności, oczekiwaniami władz i koniecznością wprowadzenia radykalnych zmian wewnątrz ośrodka. Wprowadzenie Modelu OSL było naturalnym etapem procesu doskonalenia współpracy ze społecznościami, z podmiotami z terenu miasta i pracy zespołu z MOPS, przekonanego latami doświadczeń, do tego sposobu profesjonalizacji własnej pracy. MOPS WSPÓŁPRACUJE I WSPIERA: społeczności kategorialne: rodziny z dziećmi zagrożonymi wykluczeniem z uwagi na problemy rodziców; rodziców z dziećmi niepełnosprawnymi; osoby uzależnione od alkoholu grupę AA; osoby współuzależnione; seniorów i osoby starsze; młodzież zagrożoną wykluczeniem; osoby bezrobotne oraz osoby de faworyzowane na rynku pracy z uwagi na brak lub niskie wykształcenie; społeczności terytorialne; mieszkańców lokali socjalnych, tzw. baraków; mieszkańców Szklarskiej Poręby Dolnej głównie osoby bez pracy, starsze, niepełnosprawne; mieszkańców Osiedla Huty- j.w. Mops prowadzi : - dwie świetlice środowiskowe i środowiskowo terapeutyczne; - Klub Integracji Społecznej; - Punkt Informacyjny; - Zespół Interdyscyplinarny; - Klub Wolontariatu; Mops inicjuje: - realizuje projekt systemowy; - jest członkiem Partnerstwa Wspólnie dla Szklarskiej poręby; - jest członkiem Stowarzyszenia Zdolna Dolna wywodzącego się z Partnerstwa Lokalnego Zdolna Dolna; 3
- zainicjował powstanie i współdziała z Lokalnymi Liderami Osiedla Huty; - zainicjował powstanie Stowarzyszenia Lokalni-Niebanalni i realizuje projekty na rzecz lokalnej społeczności ze szczególnym uwzględnieniem społeczności znajdujących się w gorszej sytuacji; - prowadzi kampanie społeczne; - inicjuje lub uczestniczy w spotkaniach obywatelskich; - współpracuje z UTW, którego powstanie zainicjował; Mops tworzy i bada: - współtworzy dokumenty strategiczne i programowe uwzględniające kierunki lokalnej polityki społecznej, nastawionej na odkrywanie sił społecznych, budowanie kapitału ludzkiego i społecznego; - bada potrzeby i ewidencjonuje zasoby. Kluczowe rezultaty: dla społeczności - dostrzegalne jest wzmocnienie we wszystkich wymiarach empowermentu a w szczególności: - społeczności terytorialne (Osiedle Huta, Zdolna Dolna) i kategorialne (Światełko, seniorzy w UTW) przeszli od bierności i alienacji do współdziałania i aktywnego poszukiwania możliwości poprawy sytuacji własnej i rodzin, tzn.: zorganizowali się w grupy, zarejestrowali, występują z wnioskami do władz, współkreują politykę miasta w interesującym ich obszarze, poszukują środków finansowych zewnętrznych na ważne z ich punktu widzenia działania, sami określają potrzeby ale także rozpoznają i wykorzystują własne zasoby, organizują kampanie społecznej i wydarzenia społecznościowe, zmierzające do pobudzania aktywności i integracji sąsiadów, wreszcie także wspierają innych potrzebujących pomocy; ich siła, sprawczość, podmiotowość jest tak wysokie, że wspierają nie tylko osoby z własnej grupy społecznej ale także angażują się lub inicjują działania z innymi społecznościami kategorialnymi np. dziećmi ze świetlic środowiskowych; dla władz samorządowych : - odbudowa aktywności społecznej i obywatelskiej; - rekonstrukcja zaufania społecznego; - docieranie do rzeczywistych problemów, potrzeb i zasobów; - pozyskanie partnerów do rozmów, decydowania i współdziałania; - nawiązanie relacji, wpracowanie ścieżek współdziałania, zawiązanie partnerstw; - zmniejszenie ilości problemów i zabezpieczenie potrzeb mniejszym nakładem sił i środków; 4
dla partnerów: poprawa skuteczności działań każdego podmiotu; stosowanie innowacyjnych rozwiązań w podejściu do problemu; zwiększenie siły i obszaru aktywności podmiotów oraz ich współdziałania; lepsze wykorzystanie istniejących zasobów; zwiększenie szybkości przepływu informacji oraz ich zakresu; wzrost reputacji i wiarygodności każdego z partnerów; wzrost zaufania; zwiększenie udziału w świadomym kształtowaniu lokalnej rzeczywistości; wzmocnienie reprezentantów każdego z podmiotów (w różnych wymiarach empowermentu); dla MOPS: zwiększenie aktywności zawodowej pracowników MOPS; zwiększenie kompetencji pracowników MOPS; podniesienie jakości usług; kompleksowość udzielanego wsparcia; powrót do pracy w oparciu o wartości; podniesienie rangi profilaktyki, w myśleniu o pracy socjalnej; wzrost zrozumienia sytuacji klientów OPS i możliwości działania pracowników socjalnych ; zwiększenie szybkości i skuteczności podejmowanych działań interwencyjnych; zwiększenie prestiżu zawodowego pracowników MOPS i zmiana wizerunku ośrodka pomocy; zwiększenie zaufania władz i partnerów do MOPS; wsparcie partnerów przy realizacji zadań statutowych MOPS; poszerzenie strefy bezpieczeństwa socjalnego; reorganizacja pracy istniejących w otoczeniu instytucji i tym samym wzrost skuteczności w minimalizowaniu niekorzystnych zjawisk społecznych. Trudności we wdrażaniu OSL brak wiedzy na temat OSL u nowych pracowników, władz samorządowych i partnerów skutkujące nadmiernymi oczekiwaniami; opór mniej zainteresowanych działaniami pracowników; nieprzychylne reakcje podmiotów widzących zagrożenie w aktywności ośrodka pomocy (zagrożenie wytrąceniem z oswojonej rzeczywistości); akcyjność lub niewielka trwałość podejmowanych działań; konflikty, stereotypy i przedkładanie własnych korzyści nad dobro ogółu; trudności z wyłonieniem liderów szczególnie wśród społeczności już wykluczonych; 5
niechęć do współpracy u społeczności wykluczonych lub u społeczności niedostrzegających / nie chcących dostrzec problemów i potrzeb wewnątrz własnej grupy; brak zaufania; opór władz samorządowych; brak środków finansowych, szczególnie w małych miejscowościach; ograniczone zasoby kadrowe przy nałożeniu wielu zadań ustawowych do realizacji! Wyzwania: zmiany w ustawie o pomocy społecznej; zmiany we władzach samorządowych po wyborach; utrzymanie zaangażowania u większej ilości osób reprezentantów danej społeczności; wypalenie liderów; podniesienie społeczności i ponownie jej zaangażowanie po porażce; utrzymanie zaangażowania liderów społeczności przez wiele lat; utrzymanie zaangażowania u samych organizatorów społeczności lokalnych. III. Opis Praktyki Do prezentacji działań organizatorów społeczności lokalnej wybrano praktykę zainicjowaną już w 2007 roku w Szklarskiej porębie Dolnej, głownie z uwagi na widoczność efektów zastosowanej metody. Pierwszy etap: Projekt Zdolna Dolna przewidziany był, przygotowany i przeprowadzony jako innowacyjny, autorski projekt MOPS dostosowany do rozpoznanych w środowiskach potrzeb i z założenia przy wykorzystaniu własnych zasobów ludzkich i materialnych. W projekt zaangażowane były 3 osoby ówczesny kierownik ośrodka (obecnie dyrektor) Elżbieta Pawłowska, starszy pracownik socjalny (obecnie specjalista pracy z rodziną koordynator pracy działu) Justyna Mazurkiewicz i pracownik socjalny (obecnie starszy pracownik socjalny) Violetta Kania. Pracownicy socjalni dobrani zostali z uwagi na rejon wykonywanej pracy. Pomysł projektu pojawił się po szkoleniu, którego uczestnikami byli pracownicy MOPS w odpowiedzi na informacje od członków społeczności, opinii radnych, ocen pracowników MOPS i innych instytucji na temat złej współpracy z mieszkańcami Szklarskiej Poręby Dolnej. Za całość projektu i koordynację poszczególnych działań w projekcie Zdolna Dolna odpowiedzialny był kierownik MOPS. Do jego zadań należała również promocja projektu i komunikacja pomiędzy osobami, instytucjami, podmiotami wchodzącymi w skład partnerstwa. Kierownik projektu odpowiadał także za budżet projektu. W jego kompetencjach było zarządzanie projektem, kontrolę, 6
monitoring i ewaluację. Odpowiadał za procesy grupowe, za facylitację i budowanie sieci współpracy. W jego gestii leżało także edukowanie mieszkańców, radnych, pracowników podmiotów i MOPS-u na temat partnerstwa i zasad funkcjonowania w partnerstwie. Pracownicy socjalni odpowiedzialni byli za mobilizowanie, animowanie społeczności i poszczególnych jej członków; za prawidłowy przebieg informacji, za rozpoznanie istniejących i budowanie kanałów komunikacji, za motywowanie do współpracy liderów ze społeczności; za realizację zadań w ramach projektu; za utrzymanie spójności grupy kontrola procesów grupowych; także za promocję poszczególnych działań w projekcie. Kierownik i pracownicy socjalni praktycznie uczestniczyli we wszystkich działaniach podejmowanych w ramach projektu. W miarę rozwoju grupy partnerskiej większość kompetencji, działań i odpowiedzialności przejmowali członkowie Partnerstwa. Ciężar nakładów pracy pracowników MOPS największy był na pierwszym etapie, a na czwartym, w zasadzie większość działań w społeczności podejmują i realizują członkowie (obecnie już) Stowarzyszenia Zdolna Dolna, ale także i niezrzeszeni mieszkańcy. Wszyscy nazywają siebie i swoją małą ojczyznę Zdolną Dolną. I. Animowanie lokalnego środowiska, w tym: konsultacje społeczne z inicjatywy MOPS na temat zasobów i potrzeb; diagnoza na podstawie wspólnie prowadzonych badań: Mapa zasobów i potrzeb; prowadzenie kampanii informacyjnej o zamiarze budowania partnerstwa i korzyściach z niego płynących; przeprowadzenie spotkań z mieszkańcami informacyjnych, motywacyjnych, poznawczych; wspólne określenie wizji partnerstwa, jego celów i zadań; wypracowanie zasad i norm bieżącej współpracy; przygotowanie do podpisania porozumienia Partnerstwo Zdolna Dolna i jego podpisanie z mieszkańcami w dniu 7.04.2007; przygotowanie i podpisanie porozumienia w ramach Partnerstwa Zdolna Dolna z Nadleśniczym Nadleśnictwa Szklarska Poręba i Komendantem Komisariatu Policji w Szklarskiej Porębie - podpisano 5.05 2007; przygotowanie i podpisanie porozumienia w ramach Partnerstwa Zdolna Dolna z Dyrektorem Karkonoskiego Parku Narodowego 9.07.2007; Włączenie liderów i podmioty w badania, spotkania z mieszkańcami, rozmowy o potrzebach i problemach i na temat sposobów ich rozwiązania oraz pierwsze inicjatywy zakończone sukcesem (uruchomienie dodatkowych połączeń, wspólne sprzątanie otoczenia z udziałem pracowników MOPS) skutkowało pozyskiwaniem nowych członków grupy. 7
Drugi etap: Współpraca partnerska - od podpisania porozumienia 7.04.2007 do 2009, w tym: organizowanie spotkań strategicznych cele i sposób ich realizacji; tworzenie doraźnych grup roboczych; budowanie lokalnych koalicji dla rozwiązania konkretnego problemu: brak miejsca spotkań; niedostateczna ilość połączeń w ramach komunikacji miejskiej; itd. facylitowanie społeczne pod kątem udostępniania zasobów; rzecznictwo szczególnie na rzecz grup zagrożonych wykluczeniem społecznym (rodzicie dzieci niepełnosprawnych, osoby niepełnosprawne, klub seniora Szarotki,), przed władzami JST i innymi podmiotami mogącymi mieć wpływ na rozwiązanie problemu lub poprawę sytuacji; wspólne przygotowanie projektów i odpowiedniej dokumentacji do aplikowania o środki gminne lub zewnętrzne (remont kościółka); stałe angażowanie kolejnych osób do wspólnych działań; promocja Partnerstwa; rozwijanie zróżnicowanych form aktywności i współpracy: klub, świetlica, wolontariat, grupy wsparcia i samopomocowe; grupy obywatelskie, akcje społeczne, prewencja, interwencja środowiskowa; festyny; uroczystości, obok bieżącego porządkowania otoczenia, przygotowanie i realizacja własnych projektów równolegle z włączaniem się w zaproponowane przez innych, np. prowadzony przez parafię remont kościółka; pobudzanie aktywności przedstawicieli wszystkich środowisk i grup wiekowych); Realizacja harmonogramu działań w tym: kilkukrotne porządkowanie Szklarskiej Poręby Dolnej, porządkowanie starego cmentarza, nasadzanie drzewek przekazanych przez Partnera Nadleśnictwo, tworzenie zielonych skwerków; uroczystości integrujące międzypokoleniowo: Dzień Matki, Festyn Rodzinny, Dzień Dziecka, Wielkanoc i Wigilia dla samotnych i chorych; wydarzenia wzmacniające poczucie tożsamości i promocyjne: cykliczna Walońska Majówka organizatorzy: Bractwo walońskie, mieszkańcy, świetlica; utworzenie Klubu Integracji Społecznej; uroczyste otwarcie boiska z projektu Blisko boisko i nadzór nad jego funkcjonowaniem, utworzenie drużyny piłkarskiej Zdolna Dolna: Partnerstwo; 8
Samokształcenie i edukowanie społeczności i przedstawicieli MOPS i JST projekty CAL w pigułce, Dolnośląska Akademia Aktywności Lokalnej; uruchomienie dodatkowych połączeń komunikacji miejskiej do Szklarskiej Poręby Dolnej; tworzenie lokalnej polityki - przygotowanie Strategii Integracji i Aktywizacji Społecznej dla Szklarskiej Poręby na lata 2008-2015, uwzględniającej w Priorytecie 3: Promowanie idei społeczeństwa obywatelskiego i wprowadzanie partycypacyjnego modelu gminy, w tym: 3.1 Wsparcie lokalnych inicjatyw, opartych o zasady pomocniczości i partnerstwa; 3.2 Aktywizacja społeczności lokalnych; 3.3 Kreowanie opinii społecznej eliminującej negatywne stereotypy w odniesieniu do osób dotkniętych marginalizacją społeczną. monitoring i ewaluacja działań systematyczna aktualizacja badań: ankiety, obserwacje, wywiady; podjęcie czynności zmierzających do zarejestrowania partnerstwa. Na tym etapie ważny był: kontakt z mediami artykuły po gazety internetowej pisali członkowie Partnerstwa; na stronę MOPS i do biuletynu miasta Pod Szrenicą - pracownicy MOPS; umiejętność pozyskiwania środków na realizację zadań - każdy z członków Partnerstwa pozyskiwał je wykorzystując zasoby własne i ubiegając się o nie u podmiotów z terenu Dolnej; reorganizacja pracy ośrodka zwykle spotkania z mieszkańcami odbywały się w godzinach popołudniowych stąd konieczne było dostosowanie czasu pracy do systemu pracy - wprowadzono równoważny system czasu pracy w ośrodku pomocy. Współudział interesariuszy przejawiał się: w inicjowaniu przedsięwzięć i włączaniu w działania innych, w udostępnianiu zasobów ludzkich (wiedza, relacje, więzi, czas), rzeczowych (telefony, faksy, kopiarki, termosy, materiały biurowe) i strukturalnych (budynki, pomieszczenia, pojazdy). JST i pracownicy MOPS wiedza, relacje interpersonalne z urzędnikami, dostęp do informacji, możliwości wywierania wpływu i lobbowania na rzecz podejmowania działań i przyjmowania uchwał; zaangażowanie w pisanie projektów; udostępnienie pomieszczeń; wygospodarowanie niewielkich środków finansowych; umiejętności facylitowania czyli łączenia zasobów różnych podmiotów. Mieszkańcy Szklarskiej Poręby Dolnej chęci i zaangażowanie; relacje interpersonalne, praca, doświadczenie, umiejętności i wiedza o mieszkańcach, środowisku, potrzebach, drożnych kanałach komunikacyjnych; 9
Partnerzy instytucjonalni (Komisariat Policji; Karkonoski Park Narodowy, Nadleśnictwo; NZOZ Izer - Med) wiedzę i doświadczenie w określonej dziedzinie, wkład pracy ludzi zatrudnionych w instytucjach wkładany we wzmocnienie Partnerstwa i w rozwój społeczności; wsparcie rzeczowe (artykuły spożywcze, naczynia) i udostępnianie pomieszczeń; Organizacje pozarządowe: Parafie - kanały komunikacji, wsparcie duchowe i mentalne; pobudzanie zaangażowania; Stowarzyszenia praca ludzi, relacje interpersonalne, zaangażowanie, pomysły i projekty z zewnętrznym dofinansowaniem; Podmioty gospodarcze: Głos Szklarskiej Poręby lokalna, prywatna gazeta internetowa promocja działań, wsparcie w postaci udziału w przedsięwzięciach a następnie pisaniu o nich; piekarnia zaangażowanie w inicjatywy oddolne; nieodpłatnie przekazywane wypieki; sklep spożywczy motywowanie innych i własne zaangażowanie w działania, np. w poprawę otoczenia; kanał komunikacyjny przekazywanie informacji; obiekty turystyczne (Orla Skała, Chata Izerska) zaangażowanie w inicjatywy Zdolnej Dolnej; inicjowanie własnych np. Terra Nowa; organizacja sesji Rady Miejskiej, organizowane społecznościowe wydarzenia, praca, wiedza, doświadczenie, relacje interpersonalne. Trzeci etap Projekt Zdolna Dolna wspólnie możemy więcej przygotowany przez lokalnych liderów i MOPS. W wyniku decyzji o zmianie formy działania z partnerstwa na stowarzyszenie podjęto działania zmierzające do scementowania grupy, do wspólnego określenia wizji, celów i założeń funkcjonowania przyszłego stowarzyszenia. Ważnym było równoczesne rozwijanie dialogu i współpracy na rzecz rozwoju kapitału społecznego mieszkańców Szklarskiej Poręby Dolnej. Stąd pomysł przygotowania projektu Zdolna Dolna wspólnie możemy więcej, realizowanego przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Szklarskiej Porębie a współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej, w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Przygotowanie i realizacja projektu miały wzmocnić więzi partnerskie oparte na zaufaniu i chęci współpracy by dać silne podstawy do stworzenia stabilnego i efektywnego stowarzyszenia. W trakcie ubiegania się o środki odbyły się spotkania kandydatów na członków, określono statut, i podjęto kroki w celu rejestracji Stowarzyszenia Zdolna Dolna. Realizacji projektu była pierwszym wspólnym przedsięwzięciem członków partnerstwa Zdolna Dolna i członków Stowarzyszenia Zdolna Dolna. 10
REZULTAT GŁÓWNY: PODNIESIENIE SKUTECZNOŚCI ROZWIĄZYWANIA ISTNIEJĄCYCH I ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU NOWYCH PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH. Rezultaty miękkie i twarde w odniesieniu do społeczności Szklarskiej Poręby Dolnej: nastąpił rozwój kapitału społecznego i została utworzona sieć oparcia społecznego mieszkańcy znają się, polegają na sobie, umieją współpracować na rzecz otoczenia i słabszych członków społeczności (przykład: wspólnie przygotowane uroczystości dla starszych, chorych mieszkańców, wspólne porządkowanie otoczenia itp.), a w indywidualnych sprawach: pomoc pogorzelcom, pomoc sąsiedzka opieka nad dziećmi w przypadku choroby i śmierci jednego z rodziców, wsparcie w postaci produktów żywnościowych rozwiezionych najuboższym i starszym; wzbudzenie wiary społeczności Szklarskiej Poręby Dolnej we własną sprawczość (współpracujący w ramach Partnerstwa Zdolna Dolna mieszkańcy spowodowali zwiększenie ilości połączeń autobusowych do Szklarskiej Dolnej z 2 w ciągu dnia do kursujących mniej więcej co 2 godziny; przekazanie pustostanu w zamkniętej parę lat wcześniej szkole i jego remont w celu utworzenia Klubu Integracji Społecznej; reorganizacja pracy Świetlicy Środowiskowo terapeutycznej Cegiełka i dostosowanie do potrzeb rodzin); podniesienie wiedzy, między innymi: o prawach obywatelskich, na temat bezpieczeństwa, możliwości uzyskania pomocy ze strony JST w różnych sytuacjach losowych, na temat przeciwdziałania uzależnieniom: dyżury prawnika, dzielnicowego, spotkania z terapeutą, socjoterapeutką, logopedą, pracownikiem socjalnym, Autostrady do Społeczności; prowadzono edukację ekologiczną; pojawiły się inicjatywy oddolne: przygotowano projekt Zdolna Dolna Wspólnie możemy więcej, wytyczono Szlak Waloński i zorganizowano cykliczną imprezę Walońską Majówkę, postawiono znaki upamiętniające ważne historycznie miejsca; wzmocniono lokalnych liderów lokalni liderzy w kolejnych wyborach ponownie wybrani zostali do RM; inni systematycznie udzielają się społecznie i aktywizują kolejne pokolenia; osoby zagrożone wykluczeniem brały udział w różnych projektach MOPS dofinansowanych z UE; utworzono Klub Wolontariatu, w ramach którego między innymi prowadzono lekcje angielskiego dla najuboższych dzieci w Świetlicy Środowiskowo-terapeutycznej Cegiełka oraz zajęcia logopedyczne w tej świetlicy; 11
wzmocniono aktywność obywatelską mieszkańców Szklarskiej Poręby Dolnej przedstawiciele włączyli się w prowadzenie badań; organizowali w Szklarskiej Porębie Dolnej debaty społeczne i spotkania z władzami samorządowymi i z udziałem burmistrza; zorganizowali jedną z sesji RM na terenie Szklarskiej Poręby Dolnej; zmieniło się nastawienie mieszkańców do pracowników MOPS, służb oraz pracowników samorządowych pracownicy MOPS i urzędnicy są zapraszani na wszelkiego rodzaju wydarzenia społeczne i uroczystości organizowane przez Zdolną Dolną, o sprawach trudnych tj. przemoc w rodzinie, uzależnienia, mówią bardziej otwarcie i częściej zwracają się o pomoc do MOPS oraz do wychowawców (dzięki takiemu nastawieniu skierowano między innymi wniosek o podejrzeniu przestępstwa przemocy seksualnej wywieranej na nieletniej). Rezultaty miękkie i twarde w odniesieniu do instytucji i organizacji pozarządowych z terenu Szklarskiej Poręby Dolnej nawiązano, rozwinięto lub umocniono współpracę MOPS z sektorem pozarządowym i podmiotami gospodarczymi: z Nadleśnictwem podpisano Porozumienie Partnerskie Zdolna Dolna i uzyskano sadzonki drzewek do nasadzeń, leśnicy przeprowadzili spotkania edukacyjne dla mieszkańców o lokalnej przyrodzie ożywionej i nieożywionej; z Komisariatem Policji - podpisano Porozumienie Partnerskie Zdolna Dolna i ustalono dyżury dzielnicowego dla dorosłych oraz spotkania i wspólne działania z dziećmi w Świetlicy Cegiełka; wspólnie organizowano kampanie społeczne, np. Nie biorę samo życie mnie kręci, "Alkohol? A po co?"; z Karkonoskim Parkiem Narodowym - podpisano Porozumienie Partnerskie Zdolna Dolna i prowadzone są wspólne wydarzenia społecznościom i edukacyjne; z parafią pw. Bożego Ciała i klasztorem Franciszkanów w Szklarskiej Porębie w zakresie upowszechniania informacji o działaniach, wspólne motywowanie do aktywności prospołecznej mieszkańców oraz wspólne przygotowanie uroczystości dla najuboższych, z przedstawicielami NZOZ Izerskie Centrum Pulmonologii i Chemioterapii NZOZ w Szklarskiej Porębie, wreszcie drobnych przedsiębiorców z rejonu Szklarskiej Dolnej w obu przypadkach włączanie się w inicjatywy mieszkańców, tj. festyny, wydarzenia, zawody sportowe, itp. budowanie koalicji wokół zidentyfikowanych problemów społecznych - NZOZ Izerskie Centrum Pulmonologii i Chemioterapii NZOZ w Szklarskiej Porębie, zorganizował nieodpłatne prześwietlenia płuc dla starszych mieszkańców wraz z transportem; z policją, terapeutami uzależnień i socjoterapeutami, mieszkańcami w zakresie podniesienia bezpieczeństwa dzieci (szczególnie z rodzin uzależnionych i współuzaleznionych); zmiana 12
wzajemnego stereotypowego myślenia o osobach w trudnej sytuacji, o organizacjach pozarządowych, o ośrodku pomocy świadczy o tym chęć współpracy trwająca do dnia dzisiejszego oraz wciąż nowe inicjatywy podejmowane na obszarze miasta, tj. AS- Aktywny Senior; Festyn Hutniczy; utworzone nowe i rozwinięte stare kanały komunikacji i bieżąca wymiana informacji np. Głos Szklarskiej Poręby prywatna gazeta internetowa; stała współpraca z Parafią, z policją, ze świetlicą; merytorycznie i materialnie wspierane są środowiska pozarządowe swoją siedzibę w KIS ma Stowarzyszenie Zdolna Dolna, stowarzyszenie Światełko; swoje miejsce spotkań ma AA i Klub Abstynenta, itp; Rezultaty miękkie i twarde w odniesieniu do pracowników MOPS zwiększenie efektywności czasu pracy pracowników socjalnych poprzez rozwój umiejętności gospodarowania czasem doszły nowe obowiązki związane z działaniami w społeczności a nie uległa zmianie ilość pracowników ani nie wydłużył się ich czas pracy; przejęcie przez społeczność części zadań pomocy społecznej np. pomoc samotnym starszym mieszkańcom, profilaktyka uzależnień dzięki wolontariuszom, policji, liderom, członkom rodzin, wychowawcom świetlic; samoorganizowanie grup samopomocowych (AA, rodziców dzieci autystycznych) i środowiskowych Szarotki; zwiększenie skuteczności interwencji podejmowanych w rodzinach dysfunkcyjnych dzięki szybkiemu i wspólnemu działaniu sąsiadów (informacja), policji, wychowawców Świetlicy, socjoterapeutów, psychologa; wzbudzenie przekonania o celowości i skuteczności działań środowiskowych- o zmianie postawy świadczą podobne podejmowane w społeczności inicjatywy na Hucie i na Białej Dolinie oraz Średniej, wg wypracowanego na Dolnej scenariusza. Rezultaty miękkie i twarde w odniesieniu do władz samorządowych i pracowników jednostek samorządowych zmiana stereotypowego postrzegania osób zagrożonych wykluczeniem świadczą o zmianie: przekazanie na pomieszczenia na KIS; nieodpłatne udostępnienie jego pomieszczeń dla grup samopomocowych, w tym AA; wsparcie realizacji projektów osób zagrożonych wykluczeniem Ja wam jeszcze pokażę ; 13
zmiana stereotypowego myślenia o całej społeczności Szklarskiej Poręby Dolnej - wybudowanie boiska z projektu Blisko Boisko; wspólne ze społecznością przygotowanie i oddanie placu zabaw przy boisku; zmiana sposobu współdziałania z mieszkańcami z usługowego na partnerski skutkuje wsparciem przy realizacji inicjatyw oddolnych np. przy wytyczeniu Szlaku Walońskiego; uwzględnienie go na mapie turystycznej Szklarskiej Poręby; pomoc w porządkowaniu i oznaczeniu ważnych historycznie i kulturowo miejsc w Dolnej; zmiana polityki społecznej miasta - uwzględnienie zapisów w lokalnej strategii rozwiązywania problemów społecznych mówiących o partycypacji społecznej, wzmacnianiu lokalnych społeczności, także poprzez tworzenie partnerstw międzysektorowych. poprawa estetyki otoczenia oraz podniesienie atrakcyjności rejonu dla turystów i inwestorów powstanie nowych pensjonatów Orla Skała, Chata Izerska, które są jednocześnie zaangażowane biznesowo i społecznie w rozwój Szklarskiej Poręby Dolnej; Zdolna Dolna dla władz i innych dzielnic stała się wzorem, marką - ma zdolność inspirowania czy oddziaływania na inne środowiska (także jako dobra praktyka Napotkane trudności - MOPS i gmina: brak wiedzy na temat OSL pracowników nieuczestniczących w szkoleniach, władz samorządowych i partnerów skutkujące nadmiernymi oczekiwaniami; opór mniej zainteresowanych działaniami pracowników; brak zaufania we własne siły i niewiara w skuteczność nowych metod; opór władz samorządowych; brak środków finansowych, szczególnie w małych miejscowościach; niezadowolenie wynikające z dodatkowych obowiązków; konieczność zmiany sposobu organizacji pracy ośrodka; utrzymanie zainteresowania i aktywności; konieczność uprawomocnienia zmian. Napotkane trudności - Społeczność w tym partnerzy: sceptycyzm; brak zaufania; nieprzychylne reakcje podmiotów widzących zagrożenie w aktywności ośrodka pomocy (zagrożenie wytrąceniem z oswojonej rzeczywistości); konflikty, stereotypy i przedkładanie własnych korzyści nad dobro ogółu; trudności z wyłonieniem liderów szczególnie wśród społeczności już wykluczonych; 14
przekonanie nowych władzach samorządowych po wyborach; niechęć do współpracy widoczna u społeczności wykluczonych lub u społeczności niedostrzegających / nie chcących dostrzec problemów i potrzeb wewnątrz własnej grupy; utrzymanie zaangażowania u większej ilości osób reprezentantów danej społeczności; wypalenie liderów; podniesienie społeczności i ponownie jej zaangażowanie po porażce; utrzymanie zaangażowania liderów społeczności przez wiele lat. A jednak ze względu na efekty projekt jest replikowany w innych częściach miasta wg wypracowanego w Dolnej schematu: na Białej Dolinie i na Osiedlu Huty. Tym razem oprócz dyrektora środka w działania w rejonach włączyli się kolejni pracownicy socjalni oraz pracownicy z pozostałych działów. Na Białej Dolinie dużą aktywnością obecnie wykazuje się społeczność skupiona przy Miejskim Ośrodku Kultury, Sportu i Aktywności Lokalnej, w tym szczególnie seniorzy z Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Na Osiedlu Huty funkcjonuje partnerstwo Lokalni Liderzy Osiedla Huty integrujący społeczność w oparciu o tradycje hutnictwa szkła. Przykład Zdolnej Dolnej skutkował zawiązaniem w grudniu 2007 roku i działającego do dnia dzisiejszego Partnerstwa Wspólnie dla Szklarskiej Poręby. Elżbieta Pawłowska Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Szklarskiej Porębie 15