KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. ZDROWIA I BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI

KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. ZDROWIA I BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI Dyrekcja F Biuro ds. Żywności i Weterynarii DG(SANTE) 2015-7420 - MR SPRAWOZDANIE KOŃCOWE Z AUDYTU PRZEPROWADZONEGO W POLSCE W DNIACH 9 13 MARCA 2015 R. W CELU OCENY KONTROLI DOBROSTANU ZWIERZĄT, PRZEPROWADZANYCH W TRAKCIE UBOJU I DZIAŁAŃ ZWIĄZANYCH Z UŚMIERCANIEM W odpowiedzi na informacje przekazane przez właściwy organ poprawiono wszelkie błędy rzeczowe zauważone w projekcie sprawozdania; wyjaśnienia podane są w przypisach. Jedynie wersja w języku angielskim jest autentyczna

Streszczenie Przedmiotowy audyt przeprowadzono w Polsce w dniach 9 13 marca 2015 r., aby ocenić skuteczność kontroli mających na celu sprawdzenie, czy podczas uśmiercania zwierząt i działań związanych z uśmiercaniem zwierzętom oszczędza się wszelkiego niepotrzebnego bólu, niepokoju lub cierpienia, zgodnie z wymogami rozporządzenia (WE) nr 1099/2009 W szczególności chodziło o ocenę: pewności, jaką dają kontrole urzędowe co do spełniania przez podmioty gospodarcze obowiązujących wymagań rozporządzenia (WE) nr 1099/2009; tego, czy kontrole urzędowe przeprowadza się zgodnie ze stosownymi wymaganiami rozporządzenia (WE) nr 882/2004 i czy zapewniają one skuteczne wykonywanie rozporządzenia (WE) nr 1099/2009 oraz zgodność państwa członkowskiego i właściwych organów z wymogami dotyczącymi m.in. zasad dobrej praktyki, wsparcia naukowego oraz świadectw kwalifikacji, a także skuteczne wdrażanie tych wymogów. Oprócz głównego celu oraz ze względu na to, iż kontrole urzędowe w rzeźniach przyczyniają się do kontroli dobrostanu zwierząt w gospodarstwach i podczas transportu, w ramach audytu sprawdzono również: czy w rzeźniach zwraca się uwagę na oznaki złych warunków dobrostanu kurcząt utrzymywanych z przeznaczeniem na produkcję mięsa; czy do rzeźni wysyła się wyłącznie zwierzęta nadające się do transportu w oraz czy w związku z tym wymogiem przeprowadza się ubój z konieczności w gospodarstwie. Ponadto audyt miał na celu zidentyfikowanie dobrych praktyk uznanych przez właściwe organy w związku z rozporządzeniem (WE) nr 1099/2009. W sprawozdaniu stwierdzono, że podmioty gospodarcze w dużym stopniu zachowują zgodność z wymaganiami rozporządzenia (WE) nr 1099/2009. Do zapewnienia tej zgodności przyczyniają się działania podejmowane na wczesnym etapie przez właściwy organ oraz skuteczne kontrole urzędowe przeprowadzane przez lokalne i regionalne właściwe organy. Kontrole są również skuteczne pod względem wykrywania przypadków przywożenia do rzeźni zwierząt w złym stanie i podejmowania działań w związku z takimi przypadkami. Mimo iż nie istnieje system szkoleń, egzaminów i przyznawania świadectw kwalifikacji, system wdrożony w odniesieniu do wcześniejszych krajowych wymagań dotyczących szkoleń zapewnia posiadanie przez osoby dokonujące uboju podstawowych kwalifikacji. Kontrole urzędowe pozwalają skutecznie wykrywać przypadki niezgodności i podejmować działania w związku z nimi, aczkolwiek można jeszcze poprawić weryfikację skuteczności tych kontroli do celów określania najważniejszych problemów i obszarów, w których możliwe są udoskonalenia. System, który ma zostać wdrożony w celu monitorowania wskaźników dobrostanu brojlerów w rzeźniach, uwzględnia główne wskaźniki odnoszące się do zwierząt, ale istnieje ryzyko, że będzie on miał jedynie ograniczony wpływ na warunki dobrostanu w gospodarstwach. Sprawozdanie zawiera zalecenia dla polskich organów mające na celu zaradzenie stwierdzonym niedociągnięciom. II

Spis treści 1 Wprowadzenie... 1 2 Cele... 1 3 Podstawa prawna... 2 4 Kontekst... 2 5 i wnioski... 3 5.1 Ramy kontroli... 3 5.1.1 Zaangażowane właściwe organy... 3 5.1.2 Wsparcie naukowe, zasady dobrej praktyki i przyznawanie świadectw kwalifikacji... 4 5.2 Planowanie kontroli urzędowych... 4 5.3 Kontrole urzędowe w odniesieniu do obowiązków podmiotów gospodarczych... 5 5.3.1 Uśmiercanie zwierząt w rzeźniach... 7 5.3.2 Uśmiercanie zwierząt poza rzeźniami... 8 5.4 Monitorowanie dobrostanu brojlerów w rzeźni i działania następcze... 9 5.5 Działania podjęte w przypadku niezgodności... 10 5.6 Ocena i analiza urzędowych kontroli... 11 6 Wnioski ogólne... 12 7 Spotkanie zamykające... 13 8 Zalecenia... 14 III

SKRÓTY I DEFINICJE STOSOWANE W NINIEJSZYM SPRAWOZDANIU Skrót AWO PG WO WOC CDMR PIW UE FVO ULW WIW SOP Objaśnienie Pracownik odpowiedzialny za dobrostan zwierząt (ang. Animal Welfare Officer) Podmiot gospodarczy Właściwy organ Właściwy organ centralny Główny Inspektorat Weterynarii Skumulowany wskaźnik śmiertelności dziennej (ang. Cumulative Daily Mortality Rate) Powiatowy Inspektorat Weterynarii Unia Europejska Biuro ds. Żywności i Weterynarii (ang. Food and Veterinary Office) Urzędowy lekarz weterynarii Wojewódzki Inspektorat Weterynarii Standardowa procedura operacyjna IV

1 WPROWADZENIE Przedmiotowy audyt odbył się w Polsce w dniach 9 13 marca 2015 r. w ramach programu audytu zaplanowanego przez Biuro ds. Żywności i Weterynarii (FVO). W dniu 9 marca 2015 r. odbyło się spotkanie otwierające z udziałem polskich właściwych organów. W trakcie spotkania zespół audytowy potwierdził cele i harmonogram audytu oraz zwrócił się z wnioskiem o udostępnienie dodatkowych informacji, niezbędnych do zadowalającej realizacji audytu. W skład zespołu wchodziło dwóch audytorów z FVO, którym na czas audytu towarzyszyli przedstawiciele właściwego organu centralnego Głównego Inspektoratu Weterynarii. 2 CELE Głównym celem audytu była ocena skuteczności kontroli podmiotów gospodarczych, przeprowadzanych w celu sprawdzenia, czy podczas uśmiercania zwierząt i działań z tym związanych zwierzętom oszczędza się wszelkiego niepotrzebnego bólu, niepokoju lub cierpienia, a w szczególności ocena: pewności, jaką dają kontrole urzędowe co do zgodności podmiotów gospodarczych z obowiązującymi wymaganiami rozporządzenia (WE) nr 1099/2009 oraz co do oraz stopnia, w jakim podmioty te spełniają wymagania; tego, czy kontrole urzędowe dobrostanu zwierząt podczas ich uśmiercania, przeprowadzane zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 882/2004, umożliwiają skuteczne wdrażanie rozporządzenia (WE) nr 1099/2009; oraz zgodności państwa członkowskiego i właściwych organów ze szczegółowymi wymogami rozporządzenia (WE) nr 1099/2009 dotyczącymi m.in. zasad dobrej praktyki, wsparcia naukowego i świadectw kwalifikacji, a także skuteczności wdrażania tych wymogów. Oprócz głównego celu oraz ze względu na to, iż kontrole urzędowe w rzeźniach przyczyniają się do kontroli dobrostanu zwierząt w gospodarstwach i podczas transportu, w ramach audytu sprawdzono również: czy w rzeźniach zwraca się uwagę na oznaki złych warunków dobrostanu kurcząt utrzymywanych z przeznaczeniem na produkcję mięsa, a następnie zgłasza się je i podejmuje w związku z nimi działania zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 3 dyrektywy 2007/43/WE i w załączniku III do tej dyrektywy; oraz czy do rzeźni wysyła się wyłącznie zwierzęta nadające się do transportu, zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 3 rozporządzenia (WE) nr 1/2005 oraz w rozdziale I załącznika I do tego rozporządzenia, oraz czy stosowane są przy tym procedury określone w sekcji I rozdział VI w załączniku III do rozporządzenia (WE) nr 853/2004, co ułatwia uśmiercanie zwierząt przeznaczonych do uboju z konieczności w gospodarstwie oraz wysyłanie ich tusz do rzeźni. Ponadto celem audytu było zidentyfikowanie dobrych praktyk uznanych przez właściwe

organy w związku z rozporządzeniem (WE) nr 1099/2009. Aby osiągnąć wspomniane cele, odwiedzono następujące miejsca: Spotkania z udziałem właściwych organów Uwagi Właściwy organ centralny 3 Spotkania otwierające i zamykające oraz jedno dodatkowe spotkanie z przedstawicielami właściwego organu centralnego inne 3 Trzy spotkania z przedstawicielami trzech Powiatowych Inspektoratów Weterynarii (PIW) i odpowiednich Wojewódzkich Inspektoratów Weterynarii (WIW) w województwach małopolskim, mazowieckim i świętokrzyskim Rzeźnie 3 Jedna rzeźnia drobiu stosująca ogłuszanie drobiu w kąpieli wodnej i dwie rzeźnie zajmujące się mięsem czerwonym 3 PODSTAWA PRAWNA Audyt przeprowadzono na podstawie ogólnych przepisów unijnego prawa, w szczególności na podstawie art. 45 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt. Tytuły aktów prawnych przytaczanych w niniejszym sprawozdaniu znajdują się w załączniku 1 i odnoszą się, w odpowiednich przypadkach, do ostatniej zmienionej wersji. 4 KONTEKST Rozporządzenie (WE) nr 1099/2009 (zwane dalej rozporządzeniem ) stosuje się od dnia 1 stycznia 2013 r. we wszystkich państwach członkowskich UE. Rozporządzeniem tym uchylono dyrektywę Rady 93/119/WE, która była stosowana we wszystkich państwach członkowskich od 1995 r. W rozporządzeniu ustanowiono przepisy dotyczące uśmiercania zwierząt hodowanych lub utrzymywanych w celu produkcji żywności, wełny, skóry, futra lub innych produktów, jak również uśmiercania zwierząt w celu zmniejszenia ich liczebności oraz działań związanych z uśmiercaniem. W rozporządzeniu określono wymóg solidniejszego niż dotąd systemu nadzoru nad podmiotami gospodarczymi, w szczególności w odniesieniu do rozplanowania, budowy i wyposażenia rzeźni oraz obchodzenia się ze zwierzętami, a także w odniesieniu do ich krępowania, ogłuszania i uboju. Wymagana jest obecność pracownika odpowiedzialnego za dobrostan zwierząt, który nadzoruje działania i składa sprawozdania bezpośrednio podmiotowi gospodarczemu. Wytwórcy lub sprzedawcy detaliczni urządzeń do krępowania i ogłuszania muszą do każdego sprzedanego artykułu dołączyć instrukcje dotyczące użytkowania i konserwacji. Właściwe organy muszą zapewnić dostępność kursów

umożliwiających uzyskanie świadectwa kwalifikacji przez odpowiednich pracowników rzeźni oraz dostępność zasad dobrej praktyki dla podmiotów gospodarczych. W Polsce przepisy zakazujące uboju zwierząt bez uprzedniego ogłuszenia przygotowywano od 2013 r. W grudniu 2014 r. polski Trybunał Konstytucyjny orzekł, że należy zezwolić na rytualny ubój zwierząt ze względu na wolność religii. Ze względu na te niedawne zmiany ubój bez uprzedniego ogłuszenia usunięto z zakresu niniejszego audytu. 5 USTALENIA I WNIOSKI 5.1 RAMY KONTROLI 5.1.1 Zaangażowane właściwe organy Art. 4 ust. 1, 3 i 5 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Art. 21 rozporządzenia (WE) nr 1099/2009 1. Strukturę właściwych organów opisano w profilu krajowym Polski, dostępnym pod adresem: http://ec.europa.eu/food/fvo/country_profiles/details.cfm?co_id=pl 2. Właściwy organ centralny nie spełnia wymogów art. 21 rozporządzenia w odniesieniu do: zapewnienia dostępności szkoleń dla personelu biorącego udział w uśmiercaniu i działaniach związanych z uśmiercaniem (art. 21 ust. 1 lit. a)); przyznawania świadectw kwalifikacji potwierdzających zdanie niezależnego egzaminu końcowego (art. 21 ust. 1 lit. b)); zatwierdzania programów szkoleń (art. 21 ust. 1 lit. c)). Właściwy organ centralny wyjaśnił, że podstawę prawną umożliwiającą wdrażanie tych wymagań określono w projekcie krajowych przepisów, które są gotowe do przyjęcia z wyjątkiem jednej kontrowersyjnej kwestii. We wspomnianych przepisach zakazuje się również uboju bez uprzedniego ogłuszenia, a zakaz ten został podważony przez zainteresowane strony. Sprawę tę skierowano do Trybunału Konstytucyjnego, który zawiesił stosowanie niektórych przepisów ustawy o dobrostanie zwierząt, które są bezpośrednio związane z zakazem uboju zwierząt bez uprzedniego ogłuszenia. W rezultacie publikacja przepisów wdrażających wymogi rozporządzenia (WE) nr 1099/2009 została zawieszona.

5.1.2 Wsparcie naukowe, zasady dobrej praktyki i przyznawanie świadectw kwalifikacji Art. 13, 20 i 21 oraz art. 29 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1099/2009 3. Właściwy organ centralny poinformował zespół audytowy, że: nie określił wsparcia naukowego do celów art. 20 rozporządzenia; do czasu audytu nie skontaktowały się z nim organizacje zainteresowanych stron w celu oceny zasad dobrej praktyki i ułatwienia wdrażania rozporządzenia; mimo iż nie wprowadzono jeszcze w życie systemu szkoleń i przyznawania świadectw kwalifikacji zgodnie z wymaganiami art. 21 ust. 1 rozporządzenia, nowi pracownicy przeprowadzający ubój i działania z nim związane muszą odbyć trzymiesięczną praktykę w rzeźni, w której są zatrudnieni. Na koniec tego szkolenia właściwy organ lokalny przyznaje świadectwo szkolenia. Wnioski dotyczące ram kontroli 4. Orzeczenie polskiego Trybunału Konstytucyjnego przeciwko zakazowi uboju rytualnego opóźniło spełnienie przez właściwy organ centralny wymagań rozporządzenia w odniesieniu do zasad dobrej praktyki, wsparcia naukowego zarówno dla właściwych organów, jak i podmiotów gospodarczych, a także systemu szkoleń, egzaminów i przyznawania świadectw kwalifikacji. Mimo iż obowiązkowa trzymiesięczna praktyka stanowi pewną gwarancję, że osoby dokonujące uboju posiadają wymagane w tym zakresie umiejętności, nie zapewnia ona pełnej zgodności z wymaganiami rozporządzenia dotyczącymi szkoleń. 5.2 PLANOWANIE KONTROLI URZĘDOWYCH Art. 3, 41 i 42 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Art. 4 ust. 9 rozporządzenia (WE) nr 854/2004 5. Na początku 2013 r. właściwy organ centralny wydał instrukcje w sprawie procedur przeprowadzania inspekcji dotyczących dobrostanu zwierząt w rzeźniach. Instrukcje te:

zawierają również listy kontrolne do celów przeprowadzania kontroli urzędowych dotyczących wdrażania rozporządzenia; zostały uznane za dokument zawierający zasady dobrej praktyki podczas badania dokumentacji dotyczącego udokumentowanych procedur do celów kontroli urzędowych oraz zasad dobrej praktyki na podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 1099/2009 w sprawie w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania (DG(SANCO) 2013-7124) 1 ; zawierają wymóg, by urzędowi lekarze weterynarii (ULW) pracujący w rzeźniach regularnie nadzorowali działalność podmiotów gospodarczych. 6. Zgodnie z tymi instrukcjami Powiatowe Inspektoraty Weterynarii mają przeprowadzać kontrole w 20% rzeźni na swoim terytorium, przy czym muszą skontrolować co najmniej cztery rzeźnie rocznie. Podczas tych inspekcji sprawdza się również efektywność działań urzędowych lekarzy weterynarii w rzeźniach. Kryteria wyboru rzeźni w celu kontroli są oparte na historii niezgodności podmiotu gospodarczego, braku sprawozdań dotyczących niezgodności przekazywanych przez ULW pracującego w rzeźni oraz zmianie ULW w rzeźni. Kryteria te nie wskazują, że określone działania (metody ogłuszania, gatunki lub kategorie zwierząt) stanowią większe ryzyko dla dobrostanu zwierząt. Skontrolowane Powiatowe Inspektoraty Weterynarii przeprowadziły większy odsetek kontroli w 2013 i 2014 r. Przedstawiciele PIW poinformowali, że nowe przepisy rozporządzenia mogą spowodować dużą liczbę przypadków niezgodności wśród podmiotów gospodarczych, a zatem stanowić ryzyko dla dobrostanu zwierząt. Wnioski dotyczące planowania kontroli urzędowych 7. Istnieje system kontroli urzędowych opartych na analizie ryzyka, aczkolwiek nie wskazano, że określone działania związane z ubojem, takie jak niektóre metody ogłuszania, gatunki lub kategorie zwierząt są obarczone wyższym ryzykiem dla dobrostanu zwierząt. Ponadto właściwe organy samodzielnie zwiększyły częstotliwość swoich kontroli, aby zapewnić wyższy stopień zgodności podmiotów gospodarczych z nowymi wymaganiami rozporządzenia. 5.3 KONTROLE URZĘDOWE W ODNIESIENIU DO OBOWIĄZKÓW PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH 1 http://ec.europa.eu/food/fvo/overview_reports/details.cfm?rep_id=60

Art. 8 i 9 oraz art. 10 ust. 2 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Art. 5 pkt 1 lit. c) rozporządzenia (WE) nr 854/2004 i sekcja I załącznika I do tego rozporządzenia Art. 6 i 17 rozporządzenia (WE) nr 1099/2009 8. Właściwy organ centralny poinformował zespół audytowy, że od 2011 r. podejmuje działania w celu przygotowania podmiotów gospodarczych do wdrożenia rozporządzenia. Działania te obejmują: organizację spotkań z zainteresowanymi stronami w celu poinformowania ich o nowych wymaganiach i uczestnictwo w tych spotkaniach, a także szkolenia urzędowych lekarzy weterynarii. 9. Inspekcje przeprowadzane przez ULW w rzeźniach oraz przez Powiatowe Inspektoraty Weterynarii były dokumentowane za pomocą list kontrolnych udostępnionych w instrukcjach wydanych przez właściwy organ centralny zgodnie z wymaganiami art. 8 i 9 rozporządzenia (WE) nr 882/2004. 10. Podmioty gospodarcze posiadające rzeźnie odwiedzone przez zespół audytowy wyznaczyły pracowników odpowiedzialnych za dobrostan zwierząt zgodnie z wymaganiami art. 17 ust. 1 rozporządzenia. 11. Standardowe procedury operacyjne zaobserwowane przez zespół audytowy były zgodne z wymaganiami art. 6 rozporządzenia. Procedury te obejmowały planowanie przybycia zwierząt, poprawne zastosowanie urządzeń do ogłuszania i wskazanie odpowiednich najważniejszych parametrów oraz oznak przytomności, dobieranie próby do kontroli i częstotliwość tych kontroli. Powyższe standardowe procedury operacyjne zostały poddane przeglądowi i zaktualizowane przez podmioty gospodarcze i wyznaczonych przez nich pracowników odpowiedzialnych za dobrostan zwierząt oraz sprawdzone przez właściwe organy. Wnioski dotyczące kontroli urzędowych w odniesieniu do obowiązków podmiotów gospodarczych 12. Przeprowadzając kontrole urzędowe dobrostanu zwierząt w trakcie uboju, właściwe organy postępują zgodnie z udokumentowanymi procedurami. Dzięki temu kontrolowane są wszystkie wymagania dotyczące dobrostanu zarówno pod względem działań jak i dokumentacji wchodzących w zakres działalności podmiotów gospodarczych. 13. Wyznaczeni zostali pracownicy odpowiedzialni za dobrostan zwierząt, których zadaniem jest pomoc podmiotom gospodarczym w spełnianiu wymagań określonych w rozporządzeniu i którzy ustanowili dla tych podmiotów procedury, które należy stosować, aby oszczędzić zwierzętom poddawanym ubojowi niepotrzebnego cierpienia.

5.3.1 Uśmiercanie zwierząt w rzeźniach 5.3.1.1 Rozplanowanie, budowa, wyposażenie i zatwierdzanie rzeźni Art. 8 i 14 oraz art. 29 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1099/2009 Art. 31 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Art. 4 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 853/2004 14. Rozplanowanie rzeźni i wyposażenie obejrzane przez zespół audytowy były ogólnie zgodne z wymogami załącznika II rozporządzenia. 15. W jednej ze skontrolowanych rzeźni zajmujących się czerwonym mięsem boks do krępowania był zbyt duży w stosunku do wielkości niektórych zwierząt, a odpowiedni podmiot gospodarczy i właściwe organy wiedziały, że stan ten należy zmienić do dnia 8 grudnia 2019 r., jak przewidziano w art. 29 ust. 1 rozporządzenia. 16. Zespół audytowy zauważył, że w skontrolowanej rzeźni drobiu znacznie przed wyznaczonym terminem zainstalowano płytę zapewniającą kontakt z klatką piersiową na odcinku od miejsca pętania do wejścia ptaków do kąpieli wodnej oraz nowy panel sterowania urządzeniem do ogłuszania w kąpieli wodnej, w którym można zapisać najważniejsze parametry elektryczne. Te dwa wymagania będą miały zastosowanie do tej rzeźni od dnia 8 grudnia 2019 r., jak określono w art. 29 ust. 1 rozporządzenia. 17. Zapisy cyfrowe przechowywane w skontrolowanej rzeźni drobiu były wykorzystywane przez Powiatowe i Wojewódzkie Inspektoraty Weterynarii w celu sprawdzenia zgodności z najważniejszymi parametrami załącznika I do rozporządzenia, lecz nie były wykorzystywane przez podmioty gospodarcze np. do analizy danych lub kontroli pod kątem nieprawidłowości, które mogłyby pozwolić na wczesne wykrycie awarii wyposażenia. 5.3.1.2 Działania związane z obchodzeniem się ze zwierzętami i ich krępowaniem w rzeźniach Art. 9 i 15 rozporządzenia (WE) nr 1099/2009 18. Działania związane z obchodzeniem się ze zwierzętami i ich krępowaniem w trzech skontrolowanych rzeźniach przeprowadzano zgodnie z wymaganiami art. 9 i 15 rozporządzenia. 5.3.1.3 Metody i kontrole ogłuszania

Art. 5, 9 i 16 rozporządzenia (WE) nr 1099/2009 oraz załącznik I do tego rozporządzenia 19. W skontrolowanych rzeźniach: zwierzęta ogłuszano zgodnie ze standardowymi procedurami operacyjnymi z zastosowaniem metod i parametrów wymienionych w załączniku I do rozporządzenia; pracownicy regularnie sprawdzali oznaki przytomności u zwierząt, aby ocenić skuteczność ogłuszenia, zgodnie z wymaganiami art. 5 rozporządzenia; rezerwowe urządzenia ogłuszające były bezpośrednio dostępne na miejscu zgodnie z wymaganiami art. 9 ust. 2 rozporządzenia; pracownicy odpowiedzialni za dobrostan zwierząt wdrażali procedury monitorowania skuteczności ogłuszania zgodnie z wymaganiami art. 16 rozporządzenia. 20. W rzeźni drobiu podmiot gospodarczy przechowywał informacje dotyczące najważniejszych parametrów elektrycznych stosowanych w kąpieli wodnej zgodnie z wymaganiami pkt 5.10 załącznika II do rozporządzenia. Wnioski dotyczące uśmiercania zwierząt w rzeźniach 21. Podmioty gospodarcze zachowują w znacznym stopniu zgodność z wymaganiami rozporządzenia. Ułatwiły to działania podejmowane na wczesnym etapie przez właściwy organ centralny od 2011 r. Daje to pewność, że zwierzętom w trakcie uboju oszczędza się ę wszelkiego niepotrzebnego bólu, niepokoju lub cierpienia. 5.3.2 Uśmiercanie zwierząt poza rzeźniami Art. 6 i 7 rozporządzenia (WE) nr 1099/2009 22. Właściwy organ centralny zauważył, że zgodnie z Ustawą z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt uśmiercanie z konieczności zwierząt niewykorzystywanych do produkcji żywności, które nie nadają się do spożycia przez ludzi, przeprowadzane w gospodarstwie, musi zostać przeprowadzone przez lekarza weterynarii. W związku z tym organ nie wydał w tym zakresie instrukcji dla rolników.

5.3.2.1 Ubój z konieczności poza rzeźnią Art. 3 rozporządzenia (WE) nr 1/2005 i rozdział I załącznika I do tego rozporządzenia Sekcja I rozdział VI w załączniku III do rozporządzenia (WE) nr 853/2004 23. Według danych zebranych przez właściwy organ centralny liczba zgłoszonych przypadków zwierząt przywiezionych do rzeźni w stanie nienadającym się do transportu jest niewielka: W jednym z województw odwiedzonych przez zespół audytowy liczba takich przypadków w 2014 r. zmniejszyła się o 60% w stosunku do roku 2013. W tym samym okresie liczba zwierząt poddanych ubojowi z konieczności w gospodarstwie wzrosła w tym województwie o 235%. Skontrolowana rzeźnia oferuje usługę uboju z konieczności w gospodarstwach położonych w tym województwie i w województwach sąsiednich. W innym województwie odwiedzonym przez zespół audytowy nie zgłoszono żadnego przypadku zwierząt przywiezionych do rzeźni w stanie nienadającym się do transportu. 24. Zespół audytowy przeanalizował urzędowe sprawozdania dotyczące przypadków zwierząt w stanie nienadającym się do transportu przywiezionych do rzeźni, przepływ związanych z tym informacji od urzędowego lekarza weterynarii w rzeźni do nadzorującego powiatowego inspektoratu weterynarii oraz podjęte działania (dochodzenie, gromadzenie informacji i kontakty z innymi PIW). Wnioski dotyczące uśmiercania zwierząt poza rzeźnią 25. W ramach urzędowych kontroli wykrywa się przypadki zwierząt w stanie nienadającym się do transportu przywiezionych do rzeźni i podejmuje się działania następcze. Dzięki tym kontrolom oraz możliwości dokonania uboju z konieczności w gospodarstwie liczba przypadków zwierząt w stanie nienadającym się do transportu przywiezionych do rzeźni maleje. 5.4 MONITOROWANIE DOBROSTANU BROJLERÓW W RZEŹNI I DZIAŁANIA NASTĘPCZE Art. 3 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2007/43/WE i pkt 3 załącznika III do tej dyrektywy

26. Przewożonym do rzeźni brojlerom pochodzącym ze stad o zagęszczeniu hodowli powyżej 33 kg/m² towarzyszy dokument zawierający wskaźnik śmiertelności dziennej i skumulowany wskaźnik śmiertelności dziennej oraz informacje dotyczące krzyżówki lub odmiany hodowlanej kurcząt zgodnie z wymaganiami pkt 1.1 załącznika III do dyrektywy 2007/43/WE. 27. Właściwy organ centralny wydał niedawno szczegółowe instrukcje dla urzędowych lekarzy weterynarii pracujących w rzeźniach drobiu dotyczące monitorowania wskaźników dobrostanu brojlerów zgodnie z wymaganiami pkt 2 załącznika III do dyrektywy 2007/43/WE. Instrukcje dotyczą m.in. oceny próbek łap kurcząt pod kątem zapalenia skóry opuszki podeszwowej oraz odpowiedniego systemu punktacji przewidującego dwa progi prowadzące do podjęcia działań w zależności od stopnia zaniedbania warunków dobrostanu ptaków: próg wskazujący na przeciętne warunki dobrostanu w takim przypadku urzędowy lekarz weterynarii pracujący w rzeźni informuje o swoich ustaleniach nadzorujący Powiatowy Inspektorat Weterynarii. Informacje te są przechowywane w nadzorującym PIW i są przekazywane PIW gospodarstwa pochodzenia jedynie w przypadku, gdy wpłynie drugie takie zawiadomienie; próg wskazujący na złe warunki dobrostanu w takim przypadku ULW pracujący w rzeźni informuje o swoich ustaleniach nadzorujący PIW. PIW przekazuje te informacje PIW gospodarstwa pochodzenia w celu podjęcia niezbędnych działań. 28. Skumulowany wskaźnik śmiertelności dziennej powyżej 5% skutkuje powiadomieniem o złych warunkach dobrostanu. Wartość ta jest znacznie wyższa niż maksymalny dozwolony skumulowany wskaźnik śmiertelności dziennej w stadach drobiu utrzymywanych w hodowli o zagęszczeniu 39 42 kg/m² określony w pkt 1 lit. c) w załączniku V do dyrektywy 2007/43/WE. 29. Zebrane w rzeźniach dane dotyczące wskaźników dobrostanu brojlerów są przechowywane w rzeźniach, chyba wynika z nich konieczność podjęcia działań zgodnie z systemem progowym. Wnioski dotyczące monitorowania dobrostanu brojlerów w rzeźni i działań następczych 30. System służący monitorowaniu wskaźników dobrostanu brojlerów w rzeźniach, który jest w trakcie wdrażania, uwzględnia główne wskaźniki odnoszące się do zwierząt, ale istnieje ryzyko, że będzie on miał jedynie ograniczony wpływ na warunki dobrostanu w gospodarstwach. Jest to spowodowane wysokimi wartościami progowymi skumulowanego wskaźnika śmiertelności dziennej oraz niedostępnością odpowiednich danych dla zainteresowanych właściwych organów, czyli dla PIW gospodarstwa pochodzenia i dla właściwego organu centralnego. 5.5 DZIAŁANIA PODJĘTE W PRZYPADKU NIEZGODNOŚCI

Art. 22 i 23 rozporządzenia (WE) nr 1099/2009 31. Zespół audytowy przeanalizował sprawozdania właściwych organów dotyczące przypadków, w których wykryto niezgodności i zwrócono się do podmiotów gospodarczych o podjęcie działań naprawczych, w tym działań określonych w art. 22 rozporządzenia. Ze sprawozdań z działań następczych wynika, że podmioty gospodarcze podjęły wspomniane działania. Wnioski dotyczące działań podjętych w przypadku niezgodności 32. W ramach kontroli przeprowadzanych przez lokalne i regionalne właściwe organy skutecznie wykrywane są niezgodności i podejmowane są odpowiednie stosowne działania egzekucyjne w celu zapewnienia zgodności podmiotów gospodarczych z wymaganiami rozporządzenia i oszczędzenia zwierzętom w trakcie uboju wszelkiego niepotrzebnego bólu, niepokoju lub cierpienia. 5.6 OCENA I ANALIZA URZĘDOWYCH KONTROLI Art. 4 ust. 6 oraz art. 8 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 33. Audyty Wojewódzkich Inspektoratów Weterynarii w odniesieniu do Powiatowych Inspektoratów Weterynarii obejmują kontrole dokumentacji i inspekcje równoległe we wszystkich obszarach działalności wybranej jednostki, w tym w zakresie dobrostanu zwierząt w trakcie uboju, jeżeli przedmiotem kontroli jest rzeźnia. 34. PIW przekazują WIW półroczne sprawozdania, w których podane są: liczba rzeźni w powiecie oraz liczba rzeźni poddanych inspekcji; liczba rzeźni, w których wykryto niezgodności; rodzaj i liczba wykrytych niezgodności; liczba i rodzaj podjętych działań naprawczych w odniesieniu do każdej wymienionej niezgodności oraz liczba wizyt monitorujących działania podjęte w następstwie danej niezgodności. 35. Analizując wspomniane sprawozdania, nie sposób zidentyfikować podmiotów, u których niezgodność występuje po raz kolejny, nie można także dostrzec tendencji pod względem niezgodności w rzeźniach o określonym profilu (przerób, gatunki poddawane ubojowi, metoda ogłuszania itp.). Ponadto sprawozdaniom nie

towarzyszy żadna analiza danych, którą mógł przeprowadzić PIW przedkładający sprawozdanie. 36. WIW przedkładają właściwemu organowi centralnemu półroczne sprawozdania w formacie podobnym do sprawozdań składanych przez PIW, uzupełnione o następujące informacje: liczba inspekcji równoległych przeprowadzonych przez WIW w stosunku do PIW; liczba inspekcji równoległych, w przypadku których wynik inspekcji WIW różnił się od wyniku inspekcji PIW. 37. Podobnie jak w przypadku sprawozdań przekazywanych WIW przez PIW, sprawozdaniom tym nie towarzyszy żadna analiza danych, którą mógł przeprowadzić WIW przedkładający sprawozdanie. Ponadto format przyjęty przez właściwy organ centralny do celów gromadzenia danych, w tym kategorii danych wybranych przez ten organ, nie umożliwia mu przeprowadzenia efektywnej analizy wyników kontroli urzędowych (np. tendencji pod względem niezgodności i powtarzających się przypadków niezgodności u tych samych podmiotów). Przy tym w pkt 9.2.2 załącznika do decyzji Komisji 2008/654/WE znajdują się wytyczne dotyczące analizy niezgodności do celów przedstawiania Komisji spójnych rocznych sprawozdań wymaganych na podstawie art. 44 rozporządzenia (WE) nr 882/2004. Wnioski dotyczące oceny i analizy urzędowych kontroli 38. Wojewódzkie i powiatowe właściwe organy skutecznie przeprowadzają ocenę kontroli urzędowych pod względem zgodności z rozporządzeniem. Właściwy organ centralny wdrożył system gromadzenia wyników urzędowych kontroli do celu dalszej analizy i przeglądu. W ramach procesu gromadzenia danych dane agregowane są na dwóch etapach, w związku z czym niektóre informacje zostają utracone. Na podstawie zagregowanych danych na poziomie właściwego organu centralnego niemożliwa jest efektywna analiza niektórych kwestii związanych ze zgodnością, np. tendencji pod względem niezgodności i powtarzających się przypadków niezgodności. Osłabia to zdolność właściwego organu centralnego do osiągnięcia celów określonych w pkt 2 lit. b) i pkt 9.2 załącznika do decyzji Komisji 2008/654/WE (przedstawienie w zarysie postępów i analiza niezgodności). 6 WNIOSKI OGÓLNE Podmioty gospodarcze zachowują w znacznym stopniu zgodność z wymaganiami rozporządzenia. Ułatwiły to działania podejmowane na wczesnym etapie przez właściwe organy od 2011 r. oraz skuteczne kontrole urzędowe przeprowadzane przez lokalne i regionalne właściwe organy. Kontrole są również skuteczne pod względem wykrywania przypadków przywożenia do rzeźni zwierząt w złym stanie i działań podejmowanych w następstwie takich przypadków.

Mimo iż nie funkcjonuje system szkoleń, egzaminów i przyznawania świadectw kwalifikacji, system wdrożony w odniesieniu do wcześniejszych krajowych wymagań dotyczących szkoleń zapewnia, by osoby dokonujące uboju posiadały podstawowe kwalifikacje. Wojewódzkie i powiatowe właściwe organy efektywnie przeprowadzają ocenę kontroli urzędowych pod względem zgodności z wymaganiami rozporządzenia. We wprowadzonym przez właściwy organ centralny systemie weryfikacji skuteczności kontroli urzędowych wyniki kontroli wykorzystywane są do celów dalszej analizy i przeglądu. Informacje zawarte w tych sprawozdaniach stanowią pewien zarys sytuacji, ale nie dają pełnego i jasnego obrazu rzeczywistości w terenie. Uniemożliwia to właściwemu organowi centralnemu przeprowadzenie efektywnej analizy wyników kontroli urzędowych w celu określenia najważniejszych problemów i obszarów, w których możliwa jest poprawa. System, który ma zostać wdrożony w celu monitorowania wskaźników dobrostanu brojlerów w rzeźniach, uwzględnia główne wskaźniki odnoszące się do zwierząt, ale istnieje ryzyko, że będzie on miał ograniczony wpływ na warunki dobrostanu w gospodarstwach. 7 SPOTKANIE ZAMYKAJĄCE W dniu 13 marca 2015 r. odbyło się spotkanie zamykające z udziałem przedstawicieli właściwych organów, podczas którego zespół audytowy przedstawił główne ustalenia i wstępne wnioski.

8 ZALECENIA Wzywa się właściwe organy do przekazania, w terminie 25 dni roboczych od daty otrzymania niniejszego sprawozdania, planu działania zawierającego szczegóły podjętych i planowanych działań, w tym planowanych terminów ich zakończenia, w odniesieniu do poniższych zaleceń: Nr Zalecenie 1. Ustanowić system do celów: szkolenia personelu biorącego udział w uśmiercaniu i działaniach związanych z uśmiercaniem oraz do celów zatwierdzania programów takich szkoleń; oraz przyznawania świadectw kwalifikacji poświadczających zdanie niezależnego egzaminu końcowego dotyczącego czynności, o których mowa w art. 7 ust. 2 i 3 rozporządzenia (WE) nr 1099/2009, oraz przedmiotów określonych w załączniku IV do tego rozporządzenia; zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 21 rozporządzenia (WE) nr 1099/2009. Zalecenie oparte na wniosku nr 4 Odnośne ustalenia: 2 oraz 3 2. Zapewnić wystarczające niezależne wsparcie naukowe, w ramach którego w razie potrzeby udostępnia się właściwym organom niezbędną naukową i techniczną wiedzę specjalistyczną, zalecenia i opinie, zgodnie z wymaganiami art. 20 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1099/2009. Zalecenie oparte na wniosku nr 4 Odnośne ustalenie: 3 3. Zmienić progi prowadzące do podjęcia działań w odniesieniu do skumulowanych wskaźników śmiertelności dziennej, tak aby w ramach urzędowych kontroli w rzeźniach można było skutecznie wykrywać złe warunki dobrostanu kurcząt w gospodarstwie pochodzenia oraz informować o stwierdzeniu takich warunków właściciela lub opiekuna zwierząt oraz właściwy organ, zgodnie z wymogami pkt 2 i 3 załącznika III do dyrektywy 2007/43/WE, w celu poprawy dobrostanu. Zalecenie oparte na wniosku nr 30

Odnośne ustalenia: 27 oraz 28 4. Zapewnić, by systemy gromadzenia danych umożliwiały właściwemu organowi centralnemu osiągnięcie celów dotyczących analizy i zgłaszania przypadków niezgodności zgodnie z wymaganiami ustanowionymi w art. 44 ust. 1 lit. c) rozporządzenia (WE) nr 882/2004 oraz szczegółowiej określonymi w pkt 2 lit. b) i pkt 9.2 załącznika do decyzji Komisji 2008/654/WE. Zalecenie oparte na wnioskach nr 30 i 38 Odnośne ustalenia: 27, 29, 35 oraz 37

ZAŁĄCZNIK 1 ODESŁANIA DO AKTÓW PRAWNYCH Odnośny akt prawny Rozporządzenie 882/2004 Rozporządzenie 1099/2009 Rozporządzenie 1/2005 Dyrektywa 2007/43/WE Rozporządzenie 853/2004 Rozporządzenie 854/2004 Dziennik Urzędowy Dz.U. L 165 z 30.4.2004, s. 1, sprostowane i ponownie opublikowane w Dz.U. L 191 z 28.5.2004, s. 1 Dz.U. L 303 z 18.11.2009, s. 1 30 Dz.U. L 3 z 5.1.2005, s. 1 44 Dz.U. L 182 z 12.7.2007, s. 19 28 Dz.U. L 139 z 30.4.2004, s. 55, sprostowane i ponownie opublikowane w Dz.U. L 226 z 25.6.2004, s. 22 Dz.U. L 139 z 30.4.2004, s. 206, sprostowane i ponownie opublikowane w Dz.U. L 226 z 25.6.2004, s. 83 Tytuł Rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt Rozporządzenie Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania Rozporządzenie Rady (WE) nr 1/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań oraz zmieniające dyrektywy 64/432/EWG i 93/119/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1255/97 Dyrektywa Rady 2007/43/WE z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie ustanowienia minimalnych zasad dotyczących ochrony kurcząt utrzymywanych z przeznaczeniem na produkcję mięsa Rozporządzenie (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego Rozporządzenie (WE) nr 854/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące organizacji urzędowych kontroli w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi

Decyzja 2008/654/WE Dz.U. L 214 z 9.8.2008, s. 56 65 2008/654/WE: decyzja Komisji z dnia 24 lipca 2008 r. w sprawie wytycznych dla pomocy państwom członkowskim w sporządzeniu rocznego sprawozdania w sprawie jednolitego zintegrowanego wieloletniego krajowego planu kontroli, przewidzianego w rozporządzeniu (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady