Radzimińska Agnieszka, Bułatowicz Irena, Strojek Katarzyna, Struensee Marcin, Łakomski Mateusz, Klimczak Karolina, Dzierżanowski Maciej, Zukow Walery. Analiza występowania wad stóp u dzieci klas 1-3 szkoły podstawowej = Analysis of the occurrence of foot defects among children grades 1-3 elementary school. Journal of Health Sciences. 2014;4(8):197-208. ISSN 1429-9623 / 2300-665X. Retrieved from http://journal.rsw.edu.pl/index.php/jhs/article/view/2014%3b4%28%28%3a197-208. DOI: 10.13140/2.1.3917.4409 http://dx.doi.org/10.13140/2.1.3917.4409 The journal has had 5 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 1107. (17.12.2013). The Author (s) 2014; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Radom University in Radom, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. Conflict of interest: None declared. Received: 10.06.2014. Revised 07.08.2014. Accepted: 30.08.2014. Analiza występowania wad stóp u dzieci klas 1-3 szkoły podstawowej Analysis of the occurrence of foot defects among children grades 1-3 elementary school Agnieszka Radzimińska 1, Irena Bułatowicz 1, Katarzyna Strojek 1, Marcin Struensee 1, Mateusz Łakomski 2, Karolina Klimczak, Maciej Dzierżanowski 3, Walery Zukow 4 1 Z Katedry i Zakładu Kinezyterapii i Masażu Leczniczego UMK w Toruniu Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy 2 Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 3 Z Katedry i Zakładu Terapii Manualnej UMK w Toruniu Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy 4 Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Słowa kluczowe: wady stóp, dzieci. Keywords: foot defects, children. Streszczenie Pojęcie postawa ciała ma różne znaczenie, dla jednych jest to swobodne, niewymuszone utrzymanie pozycji stojącej. Postawa ciałą może być również postrzegana w aspekcie estetyki i piękna wizualnego. Możemy spotkać się z różnymi definicjami postawy ciała, ponieważ jest to cecha indywidualna i dlatego tak trudno jest ocenić postawę ze względu na brak precyzyjnych kryteriów jej oceny. Cel pracy Celem pracy jest analiza występowania wad stóp u dzieci wczesnoszkolnych 1-3 szkoły podstawowej, jak również uświadomienie rodzicom istoty problemu i zachęcenie ich do uczęszczania z dziećmi na badania przesiewowe oceny postawy ciała. Materiał badawczy Badanie zostało przeprowadzone na dzieciach uczęszczających do Szkoły Podstawowej nr 3 im. Żołnierzy Polskiej Organizacji Wojskowej w Bełchatowie. Badaniem zostało objętych 80 dzieci klas 1-3, w wieku 6-10 lat. Dzieci zostały przebadane w obecności wychowawców klas, po wcześniejszym wytłumaczeniu celu i zakresu badania. Spośród przebadanych dzieci, 56% to dziewczynki, a 44% to chłopcy. Płaskostopie występuje u 25% badanych, u 28% dzieci występuje stopa wydrążona, natomiast u 48% jest stopa prawidłowa. Metodyka badania Badania zostały podzielone na trzy etapy: 1) Etap wstępny przedstawienie pacjentowi (rodzicowi/prawnemu opiekunowi) szczegółowych informacji o badaniu oraz podpisanie zgody na badanie. 2) Etap właściwy rozdanie kwestionariusza ankiety wśród rodziców/prawnych opiekunów dzieci, wypełnienie go, następnie wykonanie odbitek stóp dzieci, 3) Etap końcowy analiza wyników badań i sformułowanie wniosków końcowych. Wyniki badań W pracy przedstawiono analizę wybranych parametrów. W całej przebadanej grupie - 64% dzieci ma stopy prawidłowe, 33% ma płaskostopie, 3% ma stopy wydrążone. W grupie 80 przebadanych dzieci w wieku 9-10 lat: 16 dzieci ma wady stóp (9 badanych z płaskostopiem, 7 badanych ma stopę wydrążoną) 13 dzieci cechuje się stopą prawidłową. W grupie wiekowej 8 lat: 23 dzieci ma wady stóp (10 badanych z płaskostopiem, 13 badanych ma stopę wydrążoną), 22 dzieci cechuje się stopą prawidłową. U dzieci w wieku 6-7 lat 3 dzieci ma wady stóp (1 dziecko z płaskostopiem, 2 badanych ma stopę wydrążoną), 3 dzieci cechuje się stopą prawidłową. Wnioski Na podstawie analizy badań sformułowano następujące wnioski końcowe: 1. U 20 przebadanych dzieci występuje płaskostopie (25%), u 22 dzieci stopa wydrążona (28%). 2. Częstość występowania wad stóp zmniejsza się wraz z wiekiem. 3. Aktywność fizyczna i racjonalne odżywanie zmniejszają powstawanie wad stóp. 4. Odpowiednia edukacja rodziców i zapoznanie ich z problemem zmniejsza ryzyko rozwoju płaskostopia. 5. Zajęcia gimnastyki korekcyjnej są ważnym uzupełnieniem leczenia wad stóp. Abstract The term "posture" has a different meaning, for some it is a free, unforced maintain a standing position. Body posture can also be seen in terms of aesthetics and visual beauty. We meet with the various definitions of body posture, because it is a personal attribute and why it is so difficult to assess the attitude due to the lack of precise criteria for its evaluation. Aim of the study 197
Aim of this study is to analyze the defects of the foot in children wczesnoszkolnych 1-3 primary school as well as parents realize the essence of the problem and encourage them to attend the screening of children for assessment of body posture. The research material The study was conducted on children attending Primary School No. 3 them. Soldiers of the Polish Military Organization in Belchatow. The study has covered 80 children grades 1-3, ages 6-10 years. Children were tested in the presence of class teachers, after earlier explaining the purpose and scope of the study. Of the children surveyed, 56% are girls and 44% boys. Flat feet occurs in 25% of patients, with 28% of children suffer from foot hollow, and 48% rate is correct. Methodology The study was divided into three stages: 1) Preliminary stage - presentation of the patient (parent / legal guardian) detailed information about the study and signing of consent. 2) Step correct - the hand of a questionnaire survey among parents / legal guardians, fill it in, then follow the foot prints of children, 3) The final step - the analysis of test results and formulate conclusions. The results of The paper presents an analysis of selected parameters. In the total study group - 64% of children have normal feet, 33% have flat feet, 3% has a hollow foot. In the group of 80 studied children aged 9-10 years, 16 children have drawbacks feet (9 subjects with flat feet, 7 patients have foot hollow) 13 children characterized by a normal rate. In the age group 8 years: 23 children has drawbacks feet (10 subjects with flat feet, 13 subjects have a hollow foot), 22 children characterized by a normal rate. In children aged 6-7 years, 3 children has drawbacks feet (1 child with flat feet, 2 patients have a hollow foot), 3 children characterized by a normal rate. conclusions Based on the analysis of research formulated the following conclusions: 1 In 20 children tested is flat feet (25%), with the hollow rate of 22 children (28%). The incidence of defects second foot decreases with age. 3 Physical activity and rational resurgence reduce the formation of defects in the foot. 4 Appropriate education of parents and acquaint them with the problem of reducing the risk of development of flat feet. 5th Class corrective exercises are an important addition to the treatment of defects in the foot. Wstęp Pojęcie postawa ciała ma różne znaczenie, dla jednych jest to swobodne, niewymuszone utrzymanie pozycji stojącej. Postawa ciałą może być również postrzegana w aspekcie estetyki i piękna wizualnego. Możemy spotkać się z różnymi definicjami postawy ciała, ponieważ jest to cecha indywidualna i dlatego tak trudno jest ocenić postawę ze względu na brak precyzyjnych kryteriów jej oceny. Z powyższych definicji wynika, że postawa ciała jest cechą charakterystyczną każdego człowieka, ze względu na indywidualny przyzwyczajenie zwane nawykiem ruchowym, a także wskaźnik wydolności równowagi mięśniowej. Budowa ciała zależy od cech somatycznych, natomiast postawa od cech funkcjonalnych organizmu, jednak obie te składowe są zależne między sobą, gdyż jednym z warunków postawy ciała jest jej budowa. [1] Czynniki mogące zaburzać prawidłową postawę ciała oraz wpływać na istniejące już wady oddziałują na dziecko przez całą dobę, zarówno w środowisku szkolnym, jak i domowym. Dlatego bardzo ważne jest to, by zwracać uwagę na dziecko w jakiej pozycji stoi oraz siedzi w ciągu całego dnia. Do czynników mogących zaburzać prawidłową postawę ciała zaliczamy: - nieleczone wady wzroku, słuchu, obniżoną aktywność fizyczną lub jej brak, złe odżywianie, długotrwałe przebywanie w pozycji statycznej (długotrwałe siedzenie, stanie), nieergonomiczne warunki nauki w szkole/domu np. złe oświetlenie, zła wysokość biurka. Problem rozwoju wad stóp coraz częściej dotyczy dzieci, ponieważ spędzają one po 5-6 godzin dziennie w ławkach szkolnych siedząc, a po powrocie do domu swój czas wolny, zamiast czynnym wypoczynkiem, wypełniają siedzeniem przed telewizją lub komputerem. Podczas niedbałego siedzenia miednica ustawia się w tyłopochyleniu, powodując spłaszczenie odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Mięśnie szybkokurczliwe na skutek ograniczonej aktywności wiotczeją i podczas wysiłku szybciej dochodzi do ich przemęczenia. Mięśnie toniczne, na skutek braku aktywności ulegają skróceniu, a ich dysfunkcja objawia się gorszym ukrwieniem i przykurczem. Zbyt późno wykryte zmiany w postawie ciała mogą prowadzić do rozwoju poważnych schorzeń, jakimi są skolioza lub przedwczesne zmiany zwyrodnieniowo zniekształcające stawów. Dodatkowe zmiany rozwoju wad postawy to m.in. zmniejszenie wentylacji płuc, upośledzenie krążenia i obniżenie ogólnej sprawności dziecka. Do rozwoju wyżej wymienionych wad może przyczynić się brak wiedzy rodziców na temat doboru 198
odpowiedniego obuwia, co jest jednym ze sposobów profilaktyki wad postawy ciała i wad stóp. Ważną rolę w profilaktyce wad postawy ciała odgrywa przeprowadzanie i uczestniczenie w okresowych badaniach przesiewowych. [1,2,3,4,5,6,7,8] Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na ukształtowanie się stopy w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym jest rodzaj noszonego obuwia. Obuwie chroni stopy przed urazami i wpływem niekorzystnych warunków atmosferycznych. Często jednak rodzice kupując buty kierują się przede wszystkim modą i wyglądem obuwia, a nie przeznaczeniem i profilaktyką wad stóp. Buty powinny być wykonane z naturalnych materiałów. Obuwie dla dzieci i młodzieży należy wybierać pod kątem wykonywanych zajęć (wycieczka, pobyt w szkole czy na lekcjach wychowania fizycznego) i trybu życia. Należy zwrócić uwagę by dzieciom, które jeszcze nie chodzą nie zakładać butów, ponieważ unieruchamiają stopę i mogą powodować jej zniekształcenia. Dzieci powinny jak najczęściej chodzić boso po różnorodnym podłożu. Cechy prawidłowo dobranego obuwia: - Odpowiednia długość buta: dostosowana do długości stopy. Zbyt małe buty zniekształcają stopę. - Odpowiednia szerokość buta: szerokość obuwia przy palcach powinna być na tyle obszerna, aby przy obciążeniu palce mogły być wyprostowane. Buty zbyt wąskie uniemożliwiają pracę mięśni stopy i powodują rozciągnięcie więzadeł wysklepienia poprzecznego stóp. - Elastyczna podeszwa: zapewnia stopie amortyzację wstrząsów i sił reakcji podłoża, chroni przed urazami i wyczuwa podłoże. Optymalnie jest, gdy obuwie ma delikatnie ścięty nosek, co powoduje prawidłowe przetaczanie całej stopy. - Lekkość: zbyt ciężkie obuwie powoduje, że dziecko przenosi stopę bokiem i w ten sposób koślawi kolana i stopy, dodatkowo rozciąga mięśnie i więzadła stopy. - Sztywny zapiętek: obejmujący ściśle stopę. - Cholewka: nie może być zbyt wysoka, by stopa mogła się zginać i prostować w stawie skokowym podczas chodzenia. - Sznurowanie: nie może uciskać grzbietu stopy. - Obcas: szeroki i niski (2-5cm), zapewnia dobre podparcie dla pięty. Ryc. 1. Przykład prawidłowo dobranego obuwia. [9] Do oceny stóp używamy metod subiektywnych i obiektywnych. W warunkach szkolnych najbardziej dostępną metodą jest badanie ortopedyczne, które polega na zebraniu informacji dotyczących wieku, przebytych chorób, subiektywnej wydolności stopy, trybu życia, aktywności fizycznej i uprawianiu sportów, rodzaju noszonego obuwia. Dodatkowo prowadzone są oględziny stóp w warunkach odciążenia i obciążenia. Badanie ortopedyczne pomaga zakwalifikować stopy do jednej z podstawowych grup: a. stopa wydrążona, 199
Liczba osób b. stopa prawidłowa, c. stopa płaska. Stopy w odciążeniu należy badać w pozycji siedzącej. Należy zwrócić uwagę na wysokość wysklepienia stopy, oś stopy i palucha, kształt łuków stopy, zakresy ruchomości w poszczególnych stawach. Badanie to jest oceną subiektywną i mało dokładną w ocenie płaskostopia. Jako metoda obiektywna, najbardziej znana jest plantokonturografia. Polega na sporządzeniu odcisków stóp, z zaznaczonym obrysem konturem stopy. Wyróżniamy dwa sposoby oceny odbitek: 1) Porównanie plantokonturogramu z wzorcami opracowanymi przez Bochenka i Clarka, 2) Wykreślenie odpowiednich kątów i wskaźników, które charakteryzują budowę stopy (kąt Clarke a, wskaźnik Bałakirewa). [3,7] Cel pracy Celem pracy jest analiza występowania wad stóp u dzieci wczesnoszkolnych 1-3 szkoły podstawowej, jak również uświadomienie rodzicom istoty problemu i zachęcenie ich do uczęszczania z dziećmi na badania przesiewowe oceny postawy ciała. Materiał badawczy Badanie zostało przeprowadzone na dzieciach uczęszczających do Szkoły Podstawowej nr 3 im. Żołnierzy Polskiej Organizacji Wojskowej w Bełchatowie. Badaniem zostało objętych 80 dzieci klas 1-3, w wieku 6-10 lat. Dzieci zostały przebadane w obecności wychowawców klas, po wcześniejszym wytłumaczeniu celu i zakresu badania. Spośród przebadanych dzieci, 56% to dziewczynki, a 44% to chłopcy. Płaskostopie występuje u 25% badanych, u 28% dzieci występuje stopa wydrążona, natomiast u 48% jest stopa prawidłowa. 60 50 40 30 20 10 0 56% Dziewczynka Płeć dziecka 44% Chłopiec Ryc. 2. Liczba dziewczynek i chłopców objętych badaniem. [9] Metodyka badania Badania zostały podzielone na trzy etapy: 1) Etap wstępny przedstawienie pacjentowi (rodzicowi/prawnemu opiekunowi) szczegółowych informacji o badaniu oraz podpisanie zgody na badanie. 2) Etap właściwy rozdanie kwestionariusza ankiety wśród rodziców/prawnych opiekunów dzieci, wypełnienie go, następnie wykonanie odbitek stóp dzieci, 3) Etap końcowy analiza wyników badań i sformułowanie wniosków końcowych. Informacja dla uczestnika badania naukowego Analiza występowania wad stóp u dzieci klas wczesnoszkolnych 1-3 klasa podstawowa 200
Płaskostopie jest to wada kończyn dolnych polegająca na obniżeniu łuków wysklepiających stopę. W warunkach prawidłowych stopa opiera się o podłoże trzema punktami: piętą, głową pierwszej i głową piątej kości śródstopia. Między tymi punktami przebiegają trzy główne łuki stopy: podłużny przyśrodkowy, podłużny boczny i poprzeczny przedni. Ich obniżenie prowadzi do płaskostopia. Głównymi przyczynami prowadzącymi do płaskostopia jest osłabienie mięśni, które odpowiadają za prawidłowe wysklepienie stopy, źle dobrane obuwie, długotrwałe stanie przeciążające stopę, ciągle chodzenie po twardym i równym podłożu, nadwaga powodująca znaczne obciążenie stóp. Celem badania będzie wykonanie i ocena odbitek stóp dzieci, dzięki którym będzie można określić rodzaj wady stóp, a także dobrać odpowiednie ćwiczenia eliminujące wadę. Przeprowadzona zostanie również ankieta, o wypełnienie której zostaną poproszeni rodzice. Informuję, że udział w badaniu jest dobrowolny i można z niego zrezygnować na każdym jego etapie, bez ponoszenia jakichkolwiek konsekwencji. Dane osobowe badanych dzieci wraz z wynikami badań nie będą udostępniane osobom trzecim, za wyjątkiem osób i instytucji uprawnionych do tego na mocy przepisów prawa. Ocenę stóp przeprowadzono za pomocą podoskopu, który służy do szybkiego, bezinwazyjnego i prostego badania stóp pacjenta, oceny wad chodu, badania statycznego i dynamicznego stopy. W badaniu statycznym pacjent staje na podoskopie, dzięki czemu możemy zbadać kształt stóp, sposób obciążania przodostopia, śródstopia i palców. Badanie dynamiczne polega na naprzemiennym stawaniu na jednej nodze. Można ocenić kształt stopy pod obciążeniem, pracę całej kończyny dolnej, miednicy i kręgosłupa. Ryc. 3. Podoskop. [9] Ryc.4. Badanie na podoskopie. [9] 201
Ryc. 5. Punkty podparcia stopy. [5] Na potrzeby badania stworzono Kwestionariusz Ankiety: 1. Płeć dziecka Dziewczynka Chłopiec 2. Wiek dziecka 6 7lat 8 9lat 9 10lat 3. Miejsce zamieszkania miasto wieś 4. Czy Państwa dziecko było kiedykolwiek badane pod kątem wad postawy ciała? 5. Jaki lekarz przeprowadził badanie? pediatra ortopeda inny 6. Czy badanie było przeprowadzone: metodą wzrokową przy użyciu specjalistycznego sprzętu 7. Jeśli przy użyciu sprzętu specjalistycznego, proszę napisać jakiego: 8. Ile czasu Państwa dziecko dziennie spędza przed TV lub komputerem? do 30 minut do 1 godziny powyżej 1 godziny 9. Jakie obuwie nosi Państwa dziecko: niskie wysokie 10. Jaki rodzaj wiązania mają buty dziecka? sznurowane na rzepy 11. Jaki rodzaj podeszwy mają buty dziecka? miękkie twarde 12. Jaki rodzaj zapiętki mają buty dziecka? usztywnione miękkie 13. Czym sugerują się Państwo podczas kupna obuwia dla dziecka? ceną wyglądem 202
wygodą i profilaktyką 14. Czy uważają Państwo, że aktywność fizyczna wpływa na prawidłowe ukształtowanie mięśni stopy? 15. Zajęcia gimnastyki korekcyjnej to według Państwa? zajęcia ogólno usprawniające dziecko zajęcia ukierunkowane na korygowanie wad postawy 16. Czy Państwa dziecko uczęszcza na zajęcia korekcyjne? 17. Jak długo Państwa dziecko uczęszcza na zajęcia gimnastyki korekcyjnej? do 6 miesięcy do 1 roku powyżej 1 roku 18. Czy Państwa dziecko uczęszcza na jakieś inne dodatkowe zajęcia ruchowe? 19. Jeśli tak, to jakie? taniec pływanie inne 20. Jak często Państwa dziecko chodzi na boso, np. w domu, na trawie, na piasku? często rzadko w ogóle 21. Czy dziecko nosi wkładki ortopedyczne? 22. Jeśli tak,to jakie? 23. Kto zalecił noszenie wkładek ortopedycznych? 24. Czy inne Państwa dzieci mają wady postawy? Jeśli tak, proszę wymieni jakie: stnie na ukształtowanie stopy? w jakich ilościach dziecko spożywa niezdrową żywność (słodycze, jedzenie typu fast food itp.)? Jeśli tak, to jakie? Jakie inne formy stosujecie Państwo do eliminowania wad postawy swojego dziecka? ćwiczenia korekcyjne w domu wyjazdy do sanatorium 203
Liczba osób Liczba osób inne zajęcia:. Wyniki badań W pracy przedstawiono analizę wybranych parametrów. W całej przebadanej grupie - 64% dzieci ma stopy prawidłowe, 33% ma płaskostopie, 3% ma stopy wydrążone. 60 50 40 30 20 10 0 67% 33% 3% Płaskostopie Stopa prawidłowa Wydrążona Wady stopy Ryc. 6. Rodzaj występowania wad stóp w grupie dzieci badanych. [9] W grupie 80 przebadanych dzieci w wieku 9-10 lat: 16 dzieci ma wady stóp (9 badanych z płaskostopiem, 7 badanych ma stopę wydrążoną) 13 dzieci cechuje się stopą prawidłową. W grupie wiekowej 8 lat: 23 dzieci ma wady stóp (10 badanych z płaskostopiem, 13 badanych ma stopę wydrążoną), 22 dzieci cechuje się stopą prawidłową. U dzieci w wieku 6-7 lat 3 dzieci ma wady stóp (1 dziecko z płaskostopiem, 2 badanych ma stopę wydrążoną), 3 dzieci cechuje się stopą prawidłową. Grupa wiekowa dzieci względem częstości występowania wad stóp u dzieci 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 9 10 13 7 22 13 1 3 2 Płaskostopie Stopa prawidłowa Stopa wydrążona 9-10 lat 8 lat 6-7lat Wady stopy Ryc. 7. Wady stóp w poszczególnym wieku. [9] Analiza materiału badawczego ukazała rozkład częstości występowania wad stóp dzieci pod względem zamieszkania i tak: w środowisku wiejskim tylko troje badanych ma 204
Pływanie Plywanie/Gry zespołowe Pływanie/Szt uki walki Pływanie/Tani ec Gry zaspołowe Taniec Sztuki walki Inne Liczba osób płaskostopie, a dwoje badanych ma stopę wydrążoną; w środowisku miejskim aż 17 dzieci cechuje się płaskostopiem, stopę wydrążoną posiada 20 dzieci. Powyższe dane mogą sugerować, iż czynnik środowiska jest jednym ze znaczących z rozwoju wady stóp. Tab. I. Częstość występowania wad stóp u dzieci względem miejsca zamieszkania. [9] Wady stopy. Miejsce zamieszkania Płaskostopie Stopa prawidłowa Stopa wydrążona Miasto 17 33 20 Wieś 3 5 2 Rodzice zapytani o ocenę postawy ciała dziecka, odpowiedzieli, że 66 dzieci miało w/w ocenę, u 20 badanych w/w ocena nigdy nie miała miejsca. Tab. II. Ilość dzieci przebadanych pod kątem wady postawy. [9] Czy Państwa dziecko było kiedykolwiek badane pod kątem wady postawy? TAK NIE Miasto 59 11 Wieś 7 3 Rodzice zostali poproszeni o określenie rodzaju aktywności fizycznej podejmowanej przez ich dzieci, uzyskano następujące wyniki: 33% dzieci uczęszcza na zajęcia na basenie, 23% dzieci uczęszcza zarówno na zajęcia na basenie, jak i na taniec, 13% dzieci uczęszcza na taniec, 13% dzieci uczestniczy w grach zespołowych, 6% dzieci pływa oraz bierze udział w grach zespołowych, 5% badanych uczestniczy w zajęciach sztuk walki, 3% dzieci zarówno pływa, jak i uczęszcza na zajęcia sztuki walki. 40 30 20 10 0 33% 67% 3% 23% 13% 13% 5% 3% Rodzaj dodatkowych zajęć Ryc. 8. Aktywność fizyczna wśród dzieci klas 1-3 szkoły podstawowej. [9] Rodzice zdeklarowali, że 56 dzieci często chodzi na boso, 17 dzieci rzadko chodzi bez obuwia, 7 dzieci nigdy nie chodzi na boso. 205
Liczba osób Liczba osób Tab. III. Częstość chodzenia dzieci boso po podłożu. [9] Jak dzieci często chodzą boso? Miejsce zamieszkania Często Rzadko W ogóle Miasto 52 13 5 Wieś 4 4 2 Rodzice najczęściej sugerują się wygodą i profilaktyką podczas zakupu obuwia dla swojego dziecka (41 osób). 80 72% 60 40 20 0 25% 4% Ceną Wyglądem Wygodą i profilaktyką Czym sugerują się Państwo przy zakupie obuwia dla dziecka? Ryc. 9. Czym sugerują się rodzice podczas kupna obuwia dla dzieci. [9] Tab. IV. Charakterystyka wybieranego obuwia. [9] Wieś Miasto Sznurowane 60,0% 49,0% Zapiętka Twarda 60,0% 73,0% Podeszwa twarda 70,0% 53,2% Na rzepy 40,0% 51,0% Zapiętka miękka 40,0% 27,0% Podeszwa miękka 30,0% 46,8% Z przeprowadzonych badań wynika, że aż 60% rodziców wybiera obuwie sznurowane dla swojego dziecka, co jest korzystne, ponieważ przodostopie powinno być stabilne. 80 60 40 20 33% 67% 0 Do 6 miesięcy Powyżej 1 roku Jak długo Państwa dziecko uczęszcza na zajęcia gimnastyki korekcyjnej? Ryc. 10. Gimnastyka korekcyjna wśród dzieci klas 1-3 szkoły podstawowej. [9] 206
Na zajęcia gimnastyki korekcyjnej przez okres 6 miesięcy uczęszcza 33% przebadanych dzieci, powyżej roku z zajęć korzysta 67% przebadanych dzieci. Dyskusja W dzisiejszych czasach wady postawy to nadal poważny problem społeczeństwa. Rozwój cywilizacji, nauki prowadzi do ogromnego zagrożenia dla kształtowania prawidłowej postawy ciała. Duży wpływ na kształtowanie się postawy ma środowisko, styl życia i przede wszystkim wiedza rodziców. U dzieci wczesnoszkolnych najbardziej zauważalne są wady stóp. Działania profilaktyczne, a w przypadku wystąpienia wady jej wczesne wykrycie, pozwala zapobiec jej pogłębianiu się. [1,4,5] Wyniki prowadzonych na szeroką skalę badań, donoszą, jak bardzo ważną rolę w zwalczaniu wad stóp jest wczesne ich wykrycie np. poprzez badania przesiewowe. Należy pamiętać, by dzieci już w najmłodszym wieku zostały przebadane przez lekarza lub fizjoterapeutę. Kolejną ważną rzeczą jest aktywność fizyczna, zdrowe odżywianie i noszenie odpowiedniego obuwia. Dzięki aktywności fizycznej u dzieci poprawia się funkcja całego aparatu ruchu. Kości są bardziej odporne na złamania i odwapnienia, mięśnie uelastyczniają się, tworzy się lepsza koordynacja ruchowa. Dobór odpowiedniego obuwia chroni dzieci przed szkodliwym działaniem obuwia na stopy. But powinien wzmacniać stabilizację stopy, jednocześnie nie ograniczając jej ruchów fizjologicznych podczas chodzenia czy biegania. W badaniach wykazano, że spośród 80 dzieci przebadanych, 42 dzieci ma wady stóp (53%), a 38 dzieci stopy prawidłowe (48%). Aktywność fizyczna pośród przebadanych dzieci jest również wysoka, dzieci uczęszczają na zajęcia pływania (35%), taniec (23%), sztuki walki (5%), gry zespołowe (13%). Jak wynika z badań innych autorów wszystkie w/w czynniki wpływają pozytywnie na prawidłowy rozwój układu więzadłowo mięśniowego stopy, a co za tym idzie zapobiegają powstawaniu wad stóp. [10,11,12,13,14] Gimnastyka korekcyjna są to zajęcia ruchowe ukierunkowanie na korygowanie wad postawy ciała dziecka. Gimnastyka jest przeznaczona głównie dla dzieci przedszkolnych i wczesnoszkolnych, u których wady postawy są wynikiem słabego umięśnienia czy złego nawyku utrzymania postawy. Aby zachęcić dzieci do dodatkowych ćwiczeń ruchowych, skonstruowano zajęcia korekcyjne w formie zabaw i gier ruchowych. W zależności od wady postawy są dobierane odpowiednie ćwiczenia i zabawy, wymuszające pracę poszczególnych mięśni. W postępowaniu korekcyjnym z dziećmi z wadami stóp konieczne jest: - poinformowanie dziecka i rodziców o występowaniu wady i związanych z tym zagrożeń, - zapewnienie optymalnych warunków środowiska (odpowiednie obuwie), - wzmocnienie mięśni odpowiedzialnych za wysklepienie stopy i decydujące o jej wydolności, - wyrobienie prawidłowego nawyku stawiania stóp podczas chodzenia, stania czy biegu Wnioski Na podstawie analizy badań sformułowano następujące wnioski końcowe: 1. U 20 przebadanych dzieci występuje płaskostopie (25%), u 22 dzieci stopa wydrążona (28%). 2. Częstość występowania wad stóp zmniejsza się wraz z wiekiem. 3. Aktywność fizyczna i racjonalne odżywanie zmniejszają powstawanie wad stóp. 4. Odpowiednia edukacja rodziców i zapoznanie ich z problemem zmniejsza ryzyko rozwoju płaskostopia. 5. Zajęcia gimnastyki korekcyjnej są ważnym uzupełnieniem leczenia wad stóp. 207
Piśmiennictwo References 1. Bac A., Woźniacka R., Szporów T. Ocena ilości rodzaju wad stóp w stosunku do stóp prawidłowo wysklepionych u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Fam. Med. Prim. Care Rey, 2008, 10(4), 1278 1282. 2. Banaszkiewicz A. Postawa a zdrowie, Świat farmacji 2009 (6), 30-33. 3. Barcińska I., Dubielis A. Wady postawy, W: Kiwerski J. (Red.) Rehabilitacja medyczna, Wyd. PZWL Warszawa 2005. 4. Borkowska M., Gelleta Mac I. Wady postawy i stóp u dzieci, PZWL Warszawa 2004 5. Fizjoterapia Polska, Polish Journal of Physiotherapy. Październik grudzień 2012, www.fizjoterapiapolska.pl. 6. Kuliński W., Zeman K. Fizjoterapia w Pediatrii, Wyd. PZWL Warszawa 2012 7. Trzcińska D., Olszewska E. Cechy plaantograficzne stóp dzieci i młodzieży w róznych okresach rozwojowych, Postępy Rehabilitacji (1), 47-53, 2006 8. Walczak M., Napiontek M. Stopa płaska statyczna dziecięca kontrowersyjny temat, Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska, 68 (4), 261 267, 2003 9. Materiał własny. 10. Marchewka A., Pieniążek M. The Mount and kind of feel defects with relation to normal feet In kindergarden and primary school children, Family Medicine & Primary Care Review 2008, 10, 4, 1278-1282 11. Pauk J., Ezerskiy V., Rogalski M. Efektywność wybranych metod korekcji płaskostopia u dzieci, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków, Tom IX, 2011: 9(1), 53-62 12. Romanowska A. Wychowanie do i w w postępowaniu korekcyjnym na lekcjach i zajęciach, Wychowanie fizyczne i zdrowie 2010: 57(7), 12-16 13. Skura A., Grzywa M. Ocena wpływu płaskostopia na inne narządy ruchu, Medycyna Ogólna 1996: 2(4), 370-380 14. Trzcińska D., Olszewska E., Tabor P. Analiza wysklepienia stóp (16letnich) uczniów w świetle wybranych technik pantograficznych, Postępy Rehabilitacji (1) 7-13, 2007 Adres korespondencyjny dr Katarzyna Strojek ul. ks. J. Popiełuszki 7/14 85-863 Bydgoszcz e-mail: Katarzyna.Strojek@gmail.com tel. kom. + 48 668 124 555 208