W iększe elektrow nie (okręgow e) na M o raw ach i na Slqsku*)

P R Z E L Ą D E L E K T R T E C H C Z Y RA TWARZYZEA ELEKTRYKÓW PLKCH Rk X X. 7 M j 1938 r. Z e zy ł 9. R edktr inż. W A C Ł A W P A W Ł W K W rzw, K rólew k 15, tel. 690-23. W iękze elektrw nie (kręgw e) n M rw ch i n lqku*) nż. Lepld T em ern (Łódź) U tw y elektrykcyjne w C zechłw cji przew i dują tw rzenie cłeg zeregu półek elektrycznych, z bw iązkw ym udziłem kpitłu pńtw w eg d w ykści 25 /, przy czym półki te ztją uznne z intytu cje użytecznści publicznej z prw em w yw łzczni i w ypuzczni bligcji. R elizcj w pm ninych utw u jw n ił ię w ptci utw rzeni 25 tkich półek, które drgą w ykupu bjęły itniejące elektrw nie i w yb u d w ły cły zereg n w ych zkłdów cieplnych rz w d nych. Jedncześnie p rjek tw n jet bu d w dlzych zkłdów w drdze w yzykni licznych nturlnych źródeł energii w ptci ił w dnych i złóż w ęglw ych. jw iękze tunkw m ce kupiją elektrw nie m. Prgi rz zkłdy, ziljące ziem ie m rw kie i zgłębie śląkie. bzr zilni. A. E lektrw nie Z ch d n i-m - rw kie bejm u je kł 14 000 km 2, zm iezkłych przez 1,5 zgórą m ilin m iezkńców w 1728 zelek tryk w - Brnie, elektrw ni, dtrczjąc pz prądem elektryczn ym prę dl zkłdów przem yłw ych (przewżnie w łókienniczych) i m iezkńców Brn, rz 3) niedw n ukńczn elektrw ni w dn w m ieście V rnv nd rzeką D y ją przy grnicy utrickiej. E lektrw nie te płączne ą ze bą linim i npięciu 100 k V i 44 kv ( lvny Brn) (ry. 1), przy czym d Brn i lvn prjek tu je ię rzbu dw ę ieci 100 kv w kilku kierunkch pz w łściw y bzr zilni. Elektrw ni w lvnch Elektrw ni w lvnch (ry. 2) był d r. 1930 jedyną niem l elektrw nią cłeg m w ineg bzru zilni, jeśli nie liczyć drbn ych elektrw ni w dnych, z których krzytł półk. E lektrw ni t zn jduje ię przy kplni K u k l", dtrczjącej w ęgiel w yłącznie dl elektrw ni, gdyż przedż jeg nie płc ię ze b j c n / e n / e. z n k ó w lini 100 kii p r je k t w n U n i i k V ------ i e c 2 2 k V t c j tr n frm trw elektrw ni p r w elektrwni c k w /n Ry. 1. ieć E lektrw ni Z chdni-m rw kich. nych m iejcw ścich. jpw żniejzym i dtw cm i energii elektrycznej ą tu becnie 3 elektrw nie: 1) n j trz ciepln w lvnch, przy kplni, 2) dlekiężn ciepłw n i " (p czeku teplrn") w m. *) dczyt w ygłzny w ddziłch EP; łódzkim dn. 21 tyczni 1937 r. i w rzw kim dn. 16 luteg 1937 r. w zględu n znczną ilść ppiłu (30 40 /). plnie w ęgl d byw ię w d w óch rdzjch k tłów : ruztw ych n m ił rz n w ych ktłch n p y ł w ęglw y ; te ttnie nie pidją ek n m jzerów, lecz grzew cze pw ietrz, dtrczneg d plnik ów pyłw ych. W ęgiel ztje zm ielny w 3 m łynch, ntępnie przy pm cy w en tyltrów dtrczny d plników w rz z pw ietrzem

222 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY r 9 grznym d 120 C; przed zmieleniem węgiel uzy ię również grącym pwietrzem. Zmiękcznie wdy d ktłów dbyw ię przy pm cy ługu dweg rz ffrnu du. W mzynwni znjduje ię 6 turbzepłów łącznej m cy zintlwnej 65 MVA. pięcie generów 6 000 V ztje przetwrzne n 22 kv, 44 kv rz 100 kv w celu dlzeg przeyłni z pmcą linij npwietrznych, z których 2 linie 44 kv łączą lvny z Brnem Mr., linie 22 kv zilją klice, lini zś 100 kv długści 50 km, biegnie d Vrnv, elektrwni wdnej płżnej przy grnicy Autrii. nietylk mitu Brnu, lecz i njbliżzym klicm pdmiejkim *). Ciepłwni" brneńk ztł wybudwn w ltch 1929 30 r. w pbliżu try klejwej tuż przy niewielkiej rzeczce, niedlek śródmieści. Bcznic, łącząc ciepłwnię z linią klejwą, bługiwn jet przy pmcy włnej lkmtywy, prcującej n prę kumulwną. Pln ciepłwni pkzny jet n ry. 3, zewnętrzny zś jej widk n ry. 4. Przy budwie ciepłwni prwdzn przede wzytkim nśnść gruntu multeg, który kzł ię b. łby, wytrzymłści zledwie k. 0,5 Ry. 2. Elektrwni w lvnch. tjące zbirniki yrącey ucly W bec znczneg wzu bciążeni ieci kręgwej nleżł pmyśleć dlzej rzbudwie elektrwni, n przezkdzie jednkże tnął brk dttecznej ilści w dy w lvnch. W ówcz Rd dzrcz Elektrwni Zchdni-M rwkich. A. zdecydwł ię n w ybudwnie wielkieg zkłdu cieplneg w Brnie Mr. W związku z tym prjektem pwtł nwe zgdnienie, minwicie prw zilni w energię elektryczną itniejących n terenie Brn licznych fbryk włókienniczych i chemicznych, które zdrdzły tendencje d w ybudwni włnych elektrwni turbinwych z dbirem pry. Włne więc turbiny zkłdów włókienniczych miły pz energią elektryczną dtrczć również prę dl celów grzejnych i fbrykcyjnych. Przyzłej elektrwni brneńkiej grziłby więc w tym wypdku nie tylk brk dbirców przemyłwych, nwet ut dtychczwych bnentów. W bec tkieg tnu rzeczy ptnwin, z prdą prf. V. Lit wybudwć tzw. ciepłwnię" (teplrn), któr dtrczłby wym dbircm zrówn energii elektrycznej, jk i pry dl celów przemyłwych. ie uległ wątpliwści, że wielk ciepłwni" prcwć będzie rcjnlniej i eknmiczniej, niż pzczególne młe elektrwnie przemyłwe, w których zptrzebwnie zrówn pry, jk i energii elektrycznej, jet brdz nierówne i uleg ilnym whnim. Z prjektem przemwił i t jezcze klicznść, że brneńki przemył włókienniczy, przewżnie wełniny, jet gęt kupiny, c zncznie ułtwił zilnie pzczególnych zkłdów prą. C iepłw ni m. Brn Pd względem ilści pry przeyłnej n jeden km ieci przewdów, ciepłwni" brneńk zjm uje becnie jedn z pierwzych miejc n świecie, dtrczjąc pry U d, i i i i i i i, i. i i i i i 1 c f i m Ry. 3. Pln ytucyjny ciepłwni m. Brn. kg/cm 2 w bec wymgnej 1,5 2,2 kg/cm 2- Kmin w y mirch 100 m X 6 m (u zczytu 4 m) utwin n krągłej płycie betnwej średnicy 19 m, dznej n wwie iłu n głębkści 5 m. Cły budynek ntmit umiezczn n plch nwych długści 7 m kżdy; Ry. 4. Ciepłwni dlekiężn w Brnie. *) prócz Brn itnieje n terenie Czechłwcji 9 ciepłwni" centrlnych m. inn. w Prdze, Krłwych Vrch i Mrińkich Lznch. W Ameryce itnieje k. 200 ciepłwni", w iemczech 20. jwiękzą ciepłwnię n świecie pid wy Jrk.

r 9 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY 223 gółem złżn 7 000 pli. plch ułżn 30-centymetrwą wwę betnu, n niej płyty, tnwiące włściwy pdkłd pd budynki ciepłwni. Prjektując ciepłwnię, zdecydwn ię n plnie ktłów pyłem węglwym, które dł brdz dbre w y niki w lvnch. Pewne trudnści prwił wybór ciśnieni pry; chcin bwiem ztwć wykie ciśnienie 135 t, zdecydwn ię jednkże n 65 t, które t ciśnienie był wówcz njwyżzym w Czechłwcji. Wd, ziljąc ktły, pbiern jet z miejkich wdciągów, przy czym pdleg n jedynie chemicznemu zmiękczniu permutytem, bez detylcji; m t duże zn- d rj/* 1*Unf/h chem ł ciepfw i Ry. 5. chemt biegu pry i wdy w ciepłwni czenie gpdrcze ze względu n t, że lbrzymi część (70%>) wyprdukwnej pry ztje przedn bnentm i nie wrc już d ktłów. W tych wrunkch detylcj tk zncznych ilści w dy pchłnęłby rów nwść kł 3 mi kwh rcznie. dzjące ię w ktłch le i cił rgniczne ą tle uuwne z pmcą pecjlneg urządzeni. Dtw węgl dbyw ię przy pm cy wpmninej wyżej lkm tywy n prę kumulwną, wp n Płc węglwy. Pztem węgiel mżn dtrczć wzmi przez mt n trudze. W wgnie umiezcz ię 2 ślimki, ściągjące węgiel d śrdk, by ułtwić zbiernie g przez czerpki. Dźwig plwy zbier węgiel z w gnu n kłd, lub wp d młynów, dkąd dtje ię n przy pm cy tlweg p. kłd jet w tnie zmgzynwć 800 wgnów węgl. Elewtr przeni w ę giel d dwóch J-wgnwych zbirników, tąd d dwóch prwych uzrek wydjnści 9 t/gdz, dlej przez ddzielcz mgnetyczny d trzech młynów, dtrczjących n gdzinę 4,5 tn pyłu węglweg. Dtw pyłu d bunkrów nd ktłmi dbyw ię drgą Pneumtyczną. Pył węglwy wdmuchuje ię d plników wrz z pwietrzem. Regulcj pleg bądź n włączniu 1 wyłączniu pzczególnych plników, bądź też n zminie zybkści dpływu pwietrz. Zpłn pczątkwy dbyw ię przy pm cy plników nwych. Ktłwni pid nrzie 4 ktły wydjnści 50 tn pry n gdz. kżdy przy ciśnieniu 66 t. Pierwze 2 ktły yt. Bbcck W ilcx, ntępne zś dw n t c j p r y t flrjrv.jv? pótn. % j pnenjd f*xdn. zbirnik pr, rurkch pinwych i trzech zbirnikch pry. Ściny i dn plenik chłdzne ą rurkmi, przez które przepływ wd ziljąc. W kżdym ktle znjduje ię grzewcz pwietrz. zlk i ppiół p ugzeniu i rzdrbnieniu ztją dprwdzne d dłów płżnych przed ktłwnią, tąd zś płukiwne i tłczne ą wdą d betnwych zbirników nd bcznicą klejwą, kąd wypuje ię je d wgnów lub mchdów. Z ktłwni prwdzą 2 przewdy prwe d mzynwni, pidjącej, jk już wpmnieliśmy, 6 turbzepłów: dw p 4 500 kw i jeden 9 000 kw, prcujące z przeciwciśnieniem, bez kndencji; czwy zepół m cy 6 000 kw i piąty 7 000 kw zilne ą prą ciśnieniu 9 t, pidją kndencję i dgrywją rlę zepłów wyrównwczych, uruchminych w chwilch mniejzeg zptrzebwni pry grzejnej; zóty wrezcie zepół 800 kw łuży dl włnych ptrzeb ciepłwni. chemt biegu pry i wdy widzimy n ry. 5. Z miejkieg wdciągu wd dprwdzn jet przede wzytkim d chłdnicy pwietrz, idąceg z prądnic, pczerń pdleg ltrwniu rz zmiękczeniu, i przechdzi d czterech zbirników wdnych p 80 m3. tmtąd wd przez zbirnik kndentu przechdzi d dwóch zbników wdnych p 150 m3. P drdze wd grzew ię d temzczepwą pbrną z turbiny peury 170 C. prą 6 000 kw. Z zbników tłczą pmpy grzną w dę wp d ktłów. Dzięki tym zbnikm grzewnie wdy mże ię dbywć głównie wieczrem, gdy pd zużycie pry, wz zptrzebwnie prądu. Zp Ry. 6. Pln przewdów prwych m. Brn.

224 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY r 9 wdy grącej w zbnikch pzwl również n pkrycie znczneg bciążeni rnneg. chemcie (ry. 5) widzimy 4 ktły, 3 turbiny przeciwprężne rz 2 kndencyjne, prcujące przy ciśnieniu 9 t, zbirniki wdy grącej rz wentyl redukcyjny, pzwljący n bezpśred- \ /t r y /t> z i e / r i Hnfnet//em prwym i k n d e n c y j n y m Ry. 7. Knł z przewdem prwym i kndencyjnym. nie zilnie przewdów grzejnych z ktłów 66 t w wypdku unieruchmieni turbiny. bk mzynwni znjduje ię rzdzielni, zwierjąc prócz wzelkich niezbędnych urządzeń elektrycznych główny rzdzielcz pry. Tblic rzdzielcz umiezczn jet n glerii z zklną ściną z widkiem n mzynwnię. tblicy rzdzielczej znjdują ię nietylk przyrządy elektryczne, lecz również wzelkie przyrządy d kntrli i bługi rzdziłu pry grzejnej. Dlekiężne przewdy prwe zilją grącą prą zkłdy przemyłwe, budynki publiczne rz dmy prywtne Brn i njbliżzych klic. Pczątkwe ciśnienie pry wyni 9 t, tempeur 170 C, cieplik 660 kl/kg. Przewdy pr've zwężją ię tpniw w mirę ddlni ię d ciepłwni. Tr przewdów ztł wybrn w ten pób, by mc zilić njbrdziej uprzemyłwine dzielnice, m ijjąc przytem w mirę mżnści pdziemne przewdy knlizcyjne, wdciągwe, kble itp. Przewód główny, bliczny n dtwę 275 tn pry/gdz. biegnie ulicmi, wzdłuż których ześrdkwuje ię włściwy dbiór pry. Pzwl t n iągnięcie krótkich dgłęzień dbirczych. Z ciepłwni biegną dwie głęzie przewdów rurw ych średnicy 500 mm: jedn dl kręgu płudniweg, drug dl półncneg. ry. 6 pkzny jet pln przewdów prwych m. Brn; widzimy tu głąź półncną rz płudniwą z bcznymi dgłęzienimi prwdzącymi d ulic śródmieści. Pczątkw średnic przew dów 500 mm zwęż ię tpniw d 175 mm; w przemyłwej części mit wyni n przeciętnie 400 mm. Przewdy rurwe wyknne ą ze tli, w dcinkch długści 12 m; dl średnic d 400 mm, wlcwne bez zwu, pwyżej zś tej średnicy pwne. Pzczególne dcinki rur ą pwne ze bą i ułżne w knłch żelbetwych, łniętych pkrywmi. W punktch w ejściwych rury ą zktwine; pztem leżą ne n włkch, mjąc mżnść wbdneg wydłużni ię (ry. 7). We włściwych dtępch umiezczne ą kmpentry lirwe i dwdnicze. Rury ą izlwne wełną żużlwą, umiezczną w itce drucinej i pkrytą z klei cementwym płzczem chrnnym. Pkrywy rz tudzienki kntrlne ą trnnie uzczelnine przeciwk przenikniu wdy d knłów. Przyłączeni dbircze mją średnicę d 30 200 mm. W dmch, krzytjących z dbiru pry, tuje ię wbec zbyt wykieg ciśnieni 9 t zwry redukcyjne. W urządzenich centrlneg grzewni wdą dtrczn pr nikim ciśnieniu grzew wdę biegwą. W nwczenych dmch używ ię dtrcznej pry również d grzewni wdy dl celów gpdw dmweg. U dbirców zintlwne ą prmierze lub wdmierze, mierzące ilść kndentu. P ztem itnieje mczynn regulcj tempeury pry. Pwtły z pry grzejnej kndent biegnie pecjlnymi rurmi z pwem d ciepłwni. łużą d teg pmpy, uruchmine mczynnie z chwilą ukzni ię krplin. Zreztą i kndent byw częt wykrzytywny przez dbirców w frbirnich, prlnich, łźnich rz w gpdwie dmwym. Ciepłwni brneńk umżliwił rzwiąznie pwżneg zgdnieni elektrykcyjneg bzru zilni Elektrwni Zchdni-M rwkich; m. inn. zzczędzn prwdzeni trzecieg przewdu 44 kv z lvn d Brn. W bec bwiem zybk rnąceg bciążeni dwie dtychczwe linie już nie wytrczły, tym brdziej, że wkutek znczneg przeunięci fzweg nie mgły być ne dttecznie wyzykne. Zrząd. A. Elektrwnie Zchdni-M rwkie nił ię wbec teg z zmirem utwieni w Brnie kmpentr ynchrniczneg dl Ry. 8. Wykre zimwy bciążeni ciepłwni.

r 9 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY 225 Ry. 9. Wykre letni ciepłwni. pprwini c 9. Wybudwnie ciepłwni pzwlił uniknąć utwieni zrówn kmpentr, jk i przeprwdzeni trzeciej linii ziljącej z lvn. D rentwnści ciepłwni przyczyni ię przede Wzytkim kupienie n młym dcinku cłeg nieml przemyłu włókienniczeg m. Brn, zpewnienie dbiru pry przez cły rk wrezcie zbezpieczenie ciągłeg dbiru zncznej ilści energii elektrycznej, wyprdukwnej w ciepłwni. Krzytny chrkter bciążeni wynik pztem z zptrzebwni energii w zimie i w lecie: zimą dbyw ię zilnie prą i energią elektryczną głów nie przemyłu i dm ów prywtnych. W lecie ntmit wytępują dść tre zczyty pdcz prcy ilników w gpdwch rlniczych, wbec ilnie rzwiniętej elektrykcji wi. Wówcz z pmcą przychdzi wdn elektrwni w e Vrnem, której mw będzie niżej. Wykre zim wy (9 grudni 1936 r.) bciążeni elektryczneg i prweg (ry. 8) ciepłwni wkzuje n w y- f k g w f g / 6 3 0 0 k c l tr ty Acif rurciągi turbin J1 F )' " w d z i l. j ą, z w d c i ą g u p t r z e b y w ł n e prm ieniw nie f r ty k n d e n t y / 6 0 % energi elektryczn d ieci U kwh '9 4 6 k c j 15% energi elektryczn d /PC/ 0.626 kwh ' 537 kc l p ry d dlekiężnych rurciq>yr* 6.15kg '*2 kcl en ery ii użytkwej 3 $ k c l =73% łlz wdciągu czyzczenie w dy Ry. 10. Zetwienie bilnów cieplnych elektrwni zwykłej i ciepłwni. rźny chrkter przemyłwy bu rdzjów bciążeń: zczyt świetleniwy" bciążeni elektryczneg zbieg ię ze pdkiem zptrzebwni pry, c umżliwi krzytne wyzyknie ktłów. Wykre letni (ry. 9), zdjęty w kreie żniw (11.V.1936 r.) wykzuje przede wzytkim znczny pdek zptrzebwni pry w prównniu z kreem zim wym; bciążenie elektryczne uwrunkwne jet prcą ilników w rlnictwie; widzimy tu znczne bciążenie z rn, zczyt ppłudniwy rz tpniwy pdek bciążeni przed wieczrem. ry. 10 pdne jet zetwienie bilnów cieplnych: elektrwni prcującej przy ciśnieniu 18 t rz ciepłwni m. Brn przy ciśnieniu 66 t. W pierwzym w y pdku z jedneg kg węgl wści płwej 6 300 kł/kg trzymujemy ttecznie 946 kł, czyli 15%> dtrcznej energii, przyczem njwiękze ty (k. 60%>) w y tępują w kndencji. W ciepłwni ntmit pr p przejściu przez turbinę ztje przedn dbircm. trzymujemy dzięki temu wrz z energią elektryczną 4 589 kl. z 1 kg węgl, czyli 73%>. Pniżej przytczmy zetwienie, dtyczące prdukcji rz krzyści gpdrczych iągniętych p wybudwniu ciepłwni. Dne dtyczące prdukcji pry. 1934 r. 1935 r. Długść cłkwit przewdów.. 7 706 m. 8408 m. Długść przyłączeń prwych.. 4 872 m. 5 693 m. Liczb dbirców p r y... 58 70 lść przednej p r y... 142 527 tn 176 861 tn (r. 1936: 225 000 tn) 1 m. przewdu prweg przedn p r y... 18.6 kg 21 kg Tryf z zużycie pry. P r z e m y ł...4 10 hl/kg (0,8 2,0 gr.) dbiór prywtny.... 10 12 (2,0 2,5 gr.) Prdukcj energii elektrycznej. 1934 r. 1935 r. 1936 r. Milinów k W h... 61,5 64,25 67,5 zczędnści w pliwie w związku z budwą ciepłwni. Rk 1930 1933 Elektrwni ł v ny lvny + ciepłwni Wyprdukwn kwh 110 mi 110 mi tn pry 0 +180,000 pln węgl tir 100 000 79 200 Zzczędzn.,. 20 800 (kł 130 milirdów kl. t. j. k. 1500 wgnów węgl). Krzyści gpdrcze i zdrwtne. Uunięt kminów d lipc 1935 r.: przemył centrlne grzewnie Zmniejzn ilść dymu w mieście.... Zmniejzn ilść dymu w dzielnicch przędą myślwych... Zmniejzn ilść zkdliwych gzów... Zmniejzn ilść kurzu i dzy... grniczn dtwy pliw d dzielnic; przemyłwej t n... 30 000 śródmieści t n... 5 000 kutek: dciążenie ulic mit z pjzdów, dwżących pliw i zmniejzenie hłu. Uwg: zczędnść n węglu w liczbie 20.800 tn wynik bezpśredni z wykreu bilnu cieplneg (ry. 1 rz z liczby kwh wyprdukwnych w lvnch i ciepłwni w ltch 1930 i 1933. 22 55 75 mi m3 150 mi m 3 2 mi m3 700 tn (Dkńczenie ntąpi).

226 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY r 9 W y łą c z n ik i n ttniej eji K nferencji W ielkich ieci (1 9 3 7 r.) J. L. J ku b w ki Zgdnienie wyłączni wielkich mcy nleży, bk zgdnieni krdyncji izlcji, d njtrudniejzych i njciekwzych, zrzem njbrdziej ktulnych w technice wykich npięć. Przyczynki d nieg, pd ptcią refeów n Knferencję W ielkich ieci, dknle dtwrzją becny tn teg zgdnieni. Ze względu n ich dużą wść pświęcm im bzerniejze mówienie. W bec znczneg kmplikwni zjwik przy w y łączniu wielkich mcy, zmuzny byłem złżyć, że Czytelnik pid znjmść tych zjwik, w pewnym zkreie (mniej więcej w dpwidjącym kiążce prf. A. J. Mrwkieg ieci elektryczne i wpółprc elektrwni ). prwzdnie jet pdzielne n 3 dziły, pświęcne npięciu pwnemu, bdniu i wybrw i w y łączników rz różnym typm wyłączników. 1. p ię c ie p w n e. Jk widm, p przejściu prądu łuku przez zer, między rzuniętymi kntktmi wyłącznik zjwi ię npięcie pwne. Jedncześnie wytrzymłść elektryczn przetrzeni międzykntktwej rśnie n kutek wpływu czynników dejnizujących. F. Keelring brzw kreślił ten prce, jk wyścig między wytrzymłścią npięciem pwnym ; d wyniku teg wyścigu zleży, czy ntąpi n nw zpłn łuku, czy też zupełn przerw bwdu, który był zwy. Dpier niedwn zwrócn uwgę n t (J. lepin1)), że zybkść pwu npięci i pób pwu zleżą nie tylk d itniejącej w bwdzie zwrci wści chwilwej iły elekx Ry. l. jpzy bwód drgń npięci pwneg. trmtrycznej częttliwści technicznej (50 kr/ek), lecz i d drgń włnych teg bwdu (drgń bwdu tłych kupinych lub drgń, wywłnych flmi w ę drwnymi) (ry. 1). ttni zjwił ię zereg prc, zwierjących bliczeni drgń włnych różnych bwdów; Ry. b. Przebieg npięci łuku (A B), npięci pwneg (B C) rz wytrzymłści przerwy międzykntktwej (B' D i B E). dyby npięcie łuku w chwili zniknięci prądu między kntktmi (B, B) był równe, krzyw npięci pwneg miłby przebieg B t J (E. Juillrd). *) lepin J. Refe n zjzd A.. E. E., 1928 r., Peteren. E. T. Z., 1922, tr. 12. kilk z tych prc głzn jk refey n pprzednich ejch Knferencji Wielkich ieci (C... R. E.). Prce te jednk nie uwzględniły wpływu meg wyłącznik n przebieg npięci pwneg; n wpływ ten, ittny w pewnych przypdkch zwrócił uwgę przede w =tkim R. C. v n ickle2). W pływ wyłącznik przyczyni ię d jezcze więkzeg kmplikwni zgdnień wybru i bdni wyłączników. Przy utlniu dpwiednich kryteriów nleży uwzględnić nie tylk, że npięcie pwne pid różne przebiegi w różnych rdzjch typów ieci i n tcjch prbierczych, lecz że zleży również d rdzju użyteg wyłącznik. ttni (1937 r.) uchwlne międzynrdwe przepiy (C. E..) n bdnie wyłączników minęły prwę utlni npięci pwneg przy próbch wyłączników, pztwijąc ją twą. Rzwiązni jej nie znjdujemy również w refech eji C... R. E. w 1937 r. zwjcrki Pdkmitet Wyłączników C... R. E., pcząwzy d 1931 r., publikuje wyniki wych prc pd ptcią refeów n kżdą eję Knferencji. Refey te, dzięki wej jnści, zrzem głębkści ujęci, tnwią, zdniem mim, jedną z njbrdziej wściwych pzycji w cłej liteurze wyłącznikwej. Refe tegrczny (zgłzny przez E. Juillrd w imieniu Pdkmitetu w kłdzie: K. Berger, H. Puppikfer i W n g e r), przyni ujęcie yntetyczne zgdnieni npięci pwneg, które niżej trezczm. 1. Rchunkwe kreślenie przebiegu npięci pwneg w iecich jet prwie że iluzryczne. Jet t pwdwne przede wzytkim przez niezwykłe kmplikwnie bliczeń, wkutek dużej zwykle ilści rzgłęzień ieci, rz kniecznść dkłdnej znjmści tłych bwdów, tłumieni itp. 2. Przytępując d wybru wyłącznik dl dneg punktu ieci, mżn uzykć przebieg npięci pwneg z pmcą cylgrfu ktdweg. W tym celu nleży ztwć jkiklwiek wyłącznik zmit teg, który chce ię wybrć (mżn ew. zredukwć npięcie ieci), lub też wyknć pmir n mżliwie wiernym elektrycznie mdelu ieci, zilnym nikim npięciem. nfrm cje tk uzykne nie ą ściłe, gdyż przebieg npięci pwneg zleży d typu ztwneg wyłącznik. W pływ wyłącznik n ten przebieg mżn prwdpdbnie kreślić n drdze mtemtycznej i wyeliminwć z cylgrmów. W ten pób trzymłby ię npięcie pwne idelne (ry. 1), tj. tkie, jkie wytąpiłby w rzie twni wyłącznik idelneg, nie wpływjąceg n przebieg npięci pwneg. pięcie idelne przedtwi w y mgni ieci. nn drg pległby n relizcji tkieg idelneg w yłącznik3); wydje ię n E. J u i 11 r- d w i mżliw. Przebieg idelneg npięci pwneg przy rzeczywitym npięciu rbczym (prprcjnlny w tunku npięć rbczych d kreślneg przy npięciu zredukwnym) pwinien łużyć, jk pdtw próby dbirczej!) i c k 1 e R. C. vn, BerkeyW. E. Trn. A.. E. E. 1933/52, tr. 850. 3) W yłącznik idelny muiłby być tk kntruwny, by ddzielenie kntktów ntępwł przy nturlnym przejściu prądu zwrci przez zer i był dść zybkie (bez łuku), by wyłączenie był denitywne.

PRZELĄD ELEKTRTECHCZY 227 wyłącznik n tcji prbierczej. Kntruktr mże ten bdnich w iecich przemyłwych przeprwdznych przebieg ztąpić pzym, le brdziej urwym. przez zkłdy erlikn. prwzdnie z tych ttnich bdń, tnwiące cenne uzupełnienie uwg Juillrd, 4. Prąd między kntktmi wyłącznik przechdzi pdje w wym refercie H. Puppikfer. W zznczyć, że publikuje n p rz pierwzy cyigrmy przez zer zdnicz wcześniej, niż w chwili tzw. nturlneg przejści przez 0, tj. przejści przez 0 inuidy prądu wyłączneg, zdjęte cylgrfem ktdwym jedncześnie z cylgrmmi npięci. Brdz ciekwe ą prądu, jk wytąpiłby, gdyby wyłącznik nie rzunął kntktów. R zeczywite przejście przez 0 ntąpi tym rzwżni Puppikfer, dtyczące mechnizmu wcześniej, im npięcie łuku zybciej wz, więc im dziłnie czynników dejnizujących jet energiczniejze. przedwczeneg przejści prądu przez zer (tj. zgzeni łuku przed nturlnym przejściem prądu przez zer). Rzwżni te trezczm. 6. ry. 3 b krzyw idi zncz idelny inuidlny przebieg prądu zwrci (ry. 3), jki by zzedł, gdyby kntkty ię nie rzdzieliły. Wkutek pwtni łuku, prąd zwrci m przebieg id. Prąd ten jet równy umie ic + ib (ry. 3). Pniewż npięcie łuku (eb ) rśnie, gdy prąd łuku (ib) mleje, ze wzem eb rd en śnie prąd ic = C, prąd ib, pcząwzy d pewnej d t wści, zczyn mleć gwłtwnie i łuk gśnie (chwil dpwidjąc punktwi E n ry. 3b). Z pewnym przybliżeniem mżn pwiedzieć, iż w chwili zgśnięci łuku prąd łuku zmieni ię n prąd ic, czyli n prąd łdwni kndentr C (ry. 3). Dlzy wz npięci między kntktmi ż d npięci, dpwidjąceg punktwi M (ry. 3b) jet kutkiem teg łdwni; jet t już część krzywej npięci pwneg. (Rzędn dpwidjąc punktwi M był dtychcz niełuznie zwn pintę d extinctin ). Ry. 2. Przebieg npięci pwneg dl wyłączników różnej zybkści wzu npięci łuku. Krzyw krekwn cienk inuidln ił elektrmtryczn w bwdzie zwrci. Krzyw krekwn grub rzeczywity prąd. Krzyw krpkwn prąd zwrci, jkiby wytąpił przy niedłączeniu ię kntktów. Krzyw pełn npięcie łuku (A B) i pwne (n prw d B). (E. Juillrd). Ry. 2 pkzuje w pływ różnej zybkści wzu npięci łuku (krzyw A B) n przebieg npięci pwneg. Rzdzielenie ię kntktów ntępuje w tej mej chwili -4 n wzytkich wykrech. m więkz jet trmść części A B, tym wcześniej ntępuje znik prądu i tym więkze jet npięcie dpwidjące punktwi B. d tej ttniej wści zleży mplitud drgń npięci pwneg. p. w pym ukłdzie n ry. l npięcie pbudzjące bwód drgń dpwid npięciu łuku B, B (ry. 2 górny) plu ił elektrmtryczn 50 kr/ek. B t Ci. dyby npięcie łuku był równe zeru, mplitud drgń byłby mniejz (pr. również ry. b). Juillrd uwż zybkść wzu npięci łuku (w pierwzym przybliżeniu tłą) z cechę chrkterytyczną wyłącznik. Ry. 3. Ukłd ztępczy dl peg bwdu zwrci. F-u -r,. 5. Ztwnie wyłącznik n wyżze npięcie rbcze, niż npięcie ieci, nie zwze tnwi zwiękzenie pewnści wyłączeni. Wyłącznik tki m bwiem energiczniejze dziłnie dejnizujące, niż wyłącznik n npięcie rbcze ieci, c mże pwdwć pwtnie dużeg npięci łuku ztem npięci pwneg dużej mplitudzie. nnymi łwy wyłącznik m bie prwi Ry. 3b. trudnści. Przebieg prądu łuku (ib), prądu pjem nściweg (ic). Wniki Juillrd pierją ię n bdnich npięci łuku (eb) i npięci pwneg (u) w klicy przeprwdznych n mdelch ieci, wyknnych n przejści ib przez. Prąd zwrci w rzie nierzłączeni Uniwerytecie w Lznnie (Univerite de Lunne) rz kntktów (idi). (H. Puppikfer). ' ' tl

228 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY r 9 7. Zgśnięcie łuku przed nturlnym przejściem kmplikwni bliczeń npięci pwneg w iecich. prądu przez 0 zchdzi w e wzytkich typch wyłączników przy wyłączniu młych prądów. Wyprzedzenie jet Metd brn przez tych utrów pleg n prównniu cylgrm ów ktdwych npięci pwneg z bliczenimi. Uunięcie wpływu meg wyłącznik n npięcie pwne przeprwdzn, tując wyłącznik, zwny przez utrów, mżliwie zbliżny d idelneg tj. przedtwijąceg przed nturlnym przejściem prądu przez zer niekńczenie wielką przewdnść, p przejściu niekńczenie wielką prnść (przerwy międzykntktwej. Drugi wrunek był łtwy d pełnieni przy twniu pewneg typu wyłącznik n prężne pw ietrze. tmit npięci łuku nie mżn był zredukwć d zer; tteż w pływ jeg eliminwn z cylgrm ów rchunkw. Jk przykłd rezulttów mwinych pmirów, przytczm przykłdy dnzące ię d złżnej ieci kblwej (ry. 5, 6 i 7). Zgdnść krzywej npięci Ry. 4. pwneg blicznej i trzymnej dświdczlnie pięcie między kntktmi wyłącznik lejweg przy (ry. 6) jet dlek punięt. trudnści bliczeń dje wyłączniu 39 A przy 6 000 V, wykzujące zereg zpłnów i zgzeń w klicy dwóch klejnych nturlnych pjęcie ry. 7, przedtwijący wykre przebiegu fl w kblch; w dnym przypdku przebieg npięci pwneg jet uwrunkwny nie drgnimi bwdów t przejść prądu przez zer. dcinek czu (drugie przejście) nie ntępuje bezpśredni p dcinku czu (pierwze przejście), lecz jet ddzielny półkreem, łych kupinych, lecz przebiegmi flwymi, nkłdjącymi w czie któreg pnuje nikie npięcie łuku. Krzyw n cylgrmie biegnie prwie pzim d kńc dcink d kńc cylgrmu i w dlzym ciągu d pczątku cylgrmu d pczątku dcink. ię n iebie. Wniki wyciągnięte przez E. Krhneg (iemcy) z bdń wyłączników n tcji wielkiej mcy BE- tym więkze, im więkz jet pjem nść włączn równlegle d w y łącznik, lub im prąd jet mniejzy. - f r - (Wynik tąd, że zlecne w celu jiu i ci zmniejzeni częttliwści npięci / pwneg złącznie kndentrów równległe d wyłącznik mże być czem zkdliwe). 8. Dl dużych prądów (> 1000 A) lub dl wści zbliżnych d dpwidjących m cy nminlnej wyłącznik, zjwik t trci znczenie prktyczne. 9. Przy młych prądch tylk przypdek wyłączni trnfrmtrów, będących w tnie jłwym, mże być płączny z cylcjmi npięci pwneg dużej trmści i mplitudzie, włśnie ze względu n przedwczene zgzenie łuku. Przy innych w yłącznich prądu rbczeg c <p jet zwze tyle duży, że cylcje niebezpiecznych mplitudch prktycznie nie wytępują. 10. Przy ilnym dziłniu dejnizującym i młych prądch wyłącznych mgą zchdzić w klicy nturlneg przejści prądu przez 0 zeregi zgzeń łuku i zpłnów (ry. 4). Jet t rdzj wyłdwń relkcyjnych, wykrytych dl przypdku wyłączników już d w n iej4). 11. Wyłączniki ze prężnym pwietrzem mją ilniejzą tendencję d przedwczeneg zzeni łuku, niż wyłączniki lejw e i wdne. 12. Wyłączniki ze względu n w rżliw ść" n zwiękzenie zybkści pwu npięci mżn uzeregwć, jk ntępuje: wyłączniki lejw e wdne ze prężnym pwietrzem; te ttnie ą njwrżliwze. Refe W. B. Whitney i L. lnd (Angli) ptwierdz wniek Juillrd c d niezwykłeg 4) B. v. B r r i e i V. D.. 1935/79, tr. 597. t 17 7* 11-4 / k n w n ; lnjj in c m p ri n w i t h t h e im e n 3 d i t n c e. d'tributtd im pednce. tr n f rm e r rectnce n ly Ry. 5. chemt ieci 5,5 kv h Etern El. upply C., w punkcie której (n lewym krńcu) mierzn cylgrcznie przebieg npięci pwneg. Pd krekmi, znczjącymi kble, zznczn w j j - czy przebiegu fl, pwdwnych wyłączeniem zwrci (W.B. Whitney i L. lnd). W. Kufmn n, Zeitchri W A u (Berlin), pkrywją ię również częściw z pglądmi Juillrd. Minwicie Krhne uwż, że pdtwą dświdczlneg kreślni mcy wyłączników Ł w C lc u l te d «- * w itc h r tr ik m g vlt ge c h r c t t m t i c ł r n e tw rk n ded h c i r c u i t (C b le c n t n t d ju te d f r d im in i h e d r łłe e tw e in d u c t n c e * in d ic te d b y e u lt* V L n d n te t r Ry. 6. Przebieg npięci pwneg dl ieci z ry. 5, kreślny dświdczlnie (krzyw górn) i bliczny (krzyw dln). (W. B. Whitney i L. lnd).

r 9 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY 229 Ry. 7. Wykre kw y", pdjący przebiegi fl w ieci z ry. czeni krzywych npięci pwneg (W. B. Whitney R 5, łużący d bli i L. lnd). winn być ideln krzyw npięci pwneg, kreśln z pmcą pmirów cylgrcznych w ieci przy nikim npięciu, lub też trzymn z bliczeni. Pmiry npięci pwneg w iecich przy wykim npięciu (tzn. gdy npięcie ieci nie jet pecjlnie zniżne) częt nie pidją wści, phiewż wyniki ich zbytni zleżą d rdzju wyłącznik. Dtyczy t zwłzcz wyłączzgzeniu łuku (c dwniej zlecn), nleżłby przyjąć, że wyłączenie z ry. 10 prweg pwinn być łtwiejze, niż wyłączenie z ry. 10 leweg. Tymczem w bu przypdkch wyłączenie był jednkw trudne, c mżn był ądzić n pdtwie długści trwni łuku (licznej w półkrech) rz zchwni ię wyłącznik. Bdni E. Krhneg, pe n trmści npięci pwneg, trzymne z pmcą próby przy nikim npięciu, wykzły, że im trmść t jet więkz, tym przy tej mej mcy wyłącznej wyłączenie jet trudniejze dl w y łączników lejwych i wyłączników ze prężnym pwietrzem, łtwiejze zś dl wdnych (w pewnych grnicch mcy). Ciekwe jet prów nnie tych wników z wynikmi bdń F. Keelring (iemcy), który zjął ię nie prwą npięci pwneg, lecz pwrcjącej wytrzymłści przerwy między kntktwej. F. Keelring rzptruje przede wzytkim metdy kreślni pwrcjącej wytrzymłści, minwicie metdę B. Kirchtein rz metdę W. K u f- mnn. Pierwz pleg n dłączniu łuku prądu t- Kbet 296 7,46 0/t13mH W P W - B = r «; KjM 3.24 0,436 m H Druckgn r 25 M ; 3 ' w yr- /f 25 chłrg 3 -'5.6 LkfzHuhend Pl -300 Lzttcchend fw U*- 6.3 f't < V w i f d 0,45 «- 1300 ' > * -220 T Kibel 3. = 30 t... r 0436mH Ry. 9. Prównnie npięci pwneg przy wyłączniu teg meg zwrci (25 MVA) przez wyłącznik ze prężnym pwietrzem (n lew) rz wdny (n prw). W tym ttnim przypdku cylcje nie wytępują ze względu n dużą przewdnść przerwy międzykntktwej p zgzeniu łuku (E. Krhne). K p z t w e p,n p F Ry. 8. chemtyczne rzmiezczenie pjemnści (w pf), tnwiących rzem z cewkmi bwdy drgjące, dzięki którym npięcie pwne pid chrkter cylcyjny. Cewki łużyły d grniczni prądu zwrci n tcji wielkiej m cy BEW A u. Chrkterytyczn jet mł wielkść pjemnści, decydujących dziłniu wyłącznik (E. Krhne). łeg d źródł i próbwniu jeg wytrzymłści z pmcą udrów npięciwych ze pecjlneg gener (ry. 11) (cłść jet ukłdem zbliżnym d ukłdu M r x d prób pwników łukwych i wyłączników). Drug metd, lepz d pprzedniej, b pierjąc V w * ' ników lejw ych dwnych typów i wyłączników wdnych (duż przewdnść p zgśnięciu łuku). Pd tym względem ciekwe jet np. prównnie przebiegu npięci przy wyłączniu teg meg zwrci przez wyłącznik ze prężnym pwietrzem rz przez wyłącznik wdny (ry. 9). W pierwzym przypdku npięcie pwne wykzuje cylcje f = 1 000 kr/ek, w drugim zś jet peridyczne. pdtwie cylgrm ów npięci pwneg, zdjętych przy wykim npięciu, mżn djść częt d fłzywych wników. p. birąc z kryterium łtwści wyłączni trmść wzu npięci bezpśredni p Ry. 10. pięcie pwne przy wyłączniu 15 M VA przez w y łącznik dużlejwy mcy 100 MVA. Wść zczytw npięci pwneg dl ry. leweg wyni 11,2 kv, dl prweg 9,4 kv; zybkść wzu npięci dpwiedni 371 V/ i rz 258 V/:n. Długść trwni łuku 40,2 rz 41,5 m, c wkzuje n t, że trudnść wyłączeni był w bu przypdkch t m (E. Krhne).

230 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY r 9 Ry. 11. Ukłd Kirchtein d kreślni wytrzymłści pw nej. łuk bdny, zilny ze źródł b; d, e lmpy ęciwe z rzżrzną ktdą, łużące d dcinni łuku d źródł. bwód 2 gener udrów npięciwych. bwdy 3 i 4 bw dy terwnicze dl lmp ęciwych i gener udrów (F. Keelring). ię n pmirch w czie dziłni rzeczywitych w y łączników, pleg n kreśleniu wielkści npięć zpłnu w tych półkrech, w których wyłączenie nie ntąpił (Uz n ry. 12). czywiście, wyłącznik mui kv przy tym nie wyłączć AA / V" denitywnie w pierwzym półkreie, lecz Pi--- /1 r \ / / łuk mui ię plić w cią- / ku kilku półkreów. / 1 V, Metd t zwdzi, gdy 1 ; ' \ / zpłn ntępuje nie. t gwłtwnie, lecz tpniw lub też, gdy łuk M \ T,~''r, zjwi ię dpier p kilku krech drgń Ry. 12. npięci pwneg. Przebieg npięci pwneg Wyniki kreśleni ż d chwili zpłnu (punkt wytrzymłści pw nej (w kv/cm długści P). Wielkści T z i Uz pdne ą dl knkretnych przypdków pkznych n ry. 13 i łuku) w funkcji czu T, 14. U.z jet wytrzymłścią (w fj-), liczneg d pwną (F. Keelring). przejści prądu między kntktmi przez 0 (ry. 11), pdją ry. 13 i 14. Ryunki te ą, według Autr, chrkterytyczne dl wyłącznik wdneg rz wyłącznik n prężne pwietrze i ptwierdzją terię Keelring (ref. 131 C... R. E. 1935 r., A rchiv f. Elektr. ML 1935/29, tr. 25). W pdkreślić, iż twnie d ry. 14, wytrzymłść pwn w czie rzędu 20 x jet równ zeru, twnie zś d ry. 13 pid drzu wść więkzą d zer. mwine przebiegi ą zgdne z wnikiem Puppikfer (ptrz wyżej, punkt 12), trzymnym n innej drdze. Minwicie wyłączniki wdne i lejw e ą mniej wrżliwe d wyłącznik ze prężnym pwietrzem w dnieieniu d zwiękzeni częttliwści npięci pwneg, więcej czułe w tunku d wzu wielkści teg npięci. Z dykuji nd mwiną grupą refeów w wymienić ztrzeżeni K. Berger i Wnger (zwjcri), którzy byli przeciwni ugólniniu pdnej przez F. Keelring zleżnści wytrzymłści pwnej d czu dl wyłączników ze prężnym pw ietrzem (pwrót wytrzymłści dpier p 20 j j. ). L. int-ermin (Frncj) pdkreślił, że zeregi zpłnów i zgzeń, ntępujące w klicy nturlneg przejści prądu zwrci przez zer, mgą być zkdliwe dl ieci (duż częttliwść). Tenże m mówc pw iedził ię przeciw wprwdzeniu prpnwneg przez Juillrd pjęci zybkści wzu npięci łuku. Również. Tezner (Frncj) uwż, że cenne t dl kntruktr pjęcie nie mże tnwić kryterium dl wyłącznik. MV Ry. 14. T m, c n ry. 13, lecz dl wyłącznik ze prężnym pwietrzem (F. Keelring). Ciekwą prpzycję wyunął E. B. Wedmre (Angli). Uwż n, że n przyzłą eję Knferencji nleżłby prcwć dpwiedź n ntępujące pytnie: czy mżn przez złączenie kndentrów w dpwiednich miejcch ieci tk dlece zmniejzyć bciążenie trych wyłączników, by pły ne zwiękznym bciążenim? prw t jet wżn z punktu widzeni ekpltcji. 2. B dnie i w y b ó r w y łq c z n ik ó w. /uduf * LtcKun} Tt 20 10 t 100 J«Ry. 13. Wytrzymłść pwn (kv/cm długści łuku) w funkcji czu dejnizcji (Tz w i) dl wyłącznik wdneg. (F. Keelring). prw bdni zdlnści wyłączni wiąże ię bezpśredni z zgdnieniem npięci pwneg. Dtychcz bdnie wyłączników dbywł ię n tcjch w ielkiej m cy lub też tunkw rzdk przy pmcy ieci. Kzt tcji wielkiej mcy jet brdz wielki, t też myśl wyknywni prób tzw. pśrednich5), t znczy bez krzytni z gener b. wielkiej mcy, rz w y twrzni prądu i npięci pwneg w ddzielnych b 5) prównj również: J. L. Jkubwki, Przegl. Elektr., 1937 r., tr. 587.

r 9 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY 231 wdch, zykł wielu zwlenników. Myśl tę rzucił, jk ię zdje, p rz pierwzy E. Mrx (w wej kiążce,,lichtbgen-trmrichter w r. 1932), nie. crp (w r. 1934), jk t pdją E. Pugn-Vnni i. me d, utrzy refeu próbch wyłączników. W refercie tym mówine ą dw ukłdy, nie różniące ię JL T 4 1(4 fn yufnid Ry. 15. Ukłd dl próby pśrednie.j wyłącznik (1) przy pmcy prądu zmienneg. Trnfrmtr z lewej trny chemtu tnwi źródł prądu; trnfrmtr T źródł npięci pwneg wielkiej częttliwści (E. Pugn-Vnni i. med). ittnie d pdnych przez Mrx (ry. 15 i 16). Prąd wyłączny w ukłdzie z ry. 15 jet wytwrzny przez trnfrmtr (z lewej trny chemtu); jet t prąd częttliwści 50 kr/ek. W ukłdzie pkznym n ry. 16 wyłącznik przeryw prąd tły. pięcie pwne jet wytwrzne z pmcą trnfrmtr T (ry. 15 i 16). Zdnicz mże mieć n przebieg tłumineg ciągu fl wielkiej częttliwści lb udru peridyczneg. Ciekwe jet, iż utrzy wypróbwli metdy prktycznie (dl młych mcy), czym świdczą pdne cylgrmy (ry. 17). Próby Ry. 16. Ukłd d próby pśredniej wyłącznik przy pmcy prądu tłeg. znczeni, jk w ry. 15. (E. Pugn-Vnni i. med). przy pmcy prądu tłeg (ry. 16) ą według nich d pewneg tpni równwżne próbm przy pm cy prądu zmienneg. Świdczy tym nlgiczny przebieg prądu w klicy przejści przez zer przy twniu prądów bu rdzjów; w bu przypdkch wrunki jnizcji łuku ą więc prwdpdbnie zbliżne. Cechą ujemną prób pśrednich nie jet niedkłdne nśldwnie wrunków zchdzących w ieci. Referenci łuznie zwrcją uwgę, iż również przy próbch bezpśrednich, tzn. n tcjch wielkiej mcy, pnują inne tunki, zwłzcz w dnieieniu d npięci pwne- Ry. 17. cylgrm npięci łuku i npięci pwneg, trzymny przy pm cy ukłdu pkzneg n ry. 15. Dne: 27 A, 1 700 V, 42 kr/ek. (E. Pugn-Vnni i. med). g, niż m t miejce w wrunkch ekpltcji wyłącznik. pi tcji wielkiej mcy d prób bezpśrednich pdją. Tezner i L. rjup. pi dni ię d ttni zbudwneg lbrium rmy Merlin i erin w renble, które, zdniem utrów refeu, m dpwidć ttniemu łwu techniki nwczenej". Dne liczbwe urządzeń ą ntępujące: prądnic - 3 000 br/min, 50 kr/ek, 16 d 18 kv, 0,41 8 rektncji rzprzeni n fzę; ilnik npędwy trójfzw y 1 300 KM mcy gdzinnej; wzbudnic dwie prądnice p 750 V, 3 600 A, włączne w zereg. jwyżze npięcie (fzwe), uzykiwne przy pm cy trnfrmtr wyni 80 kv. jwiękzy prąd udrwy meg gener wyni 155.000 A. rmlny c Z pśród urządzeń tcji w renble zługuje n pecjlną uwgę pób wzbudzni udrweg głównej prądnicy. W bwdzie jej wzbudzeni znjdują ię prniki, które przy próbie ztją zwe. Zwiękzny prąd wzbudzeni (d 31 rzy w tunku d wzbudzeni przy biegu luzem) przeciwdził ddziływniu twrnik, dzięki czemu nie ntępuje mlenie iły elektrmtrycznej rz prądu w bwdzie zwrci, wkutek czeg mżn Ry. 18. ór. cylgrm zwrci n tcji wielkiej mcy w renble bez twni wzbudzeni udrweg w celu kmpencji ddziływni twrnik. Dół. cylgrm tkieg meg zwrci, lecz przy ztwniu wzbudzeni udrweg. prąd zwrci, U npięcie między kntktmi. (. Tezner i L. rjup). iągnąć duż więkze mce wyłączeni (ry. 18). iebezpieczeńtw dl prądnicy nie jet duże ze względu n t, że bdny wyłącznik (lub wyłącznik bezpieczeńtw) mui wyłączyć p upływie 1,5 2 kreów d chwil złączeni zwrci. We zntwni jet również twnie elimincji kłdwej tłej prądu zwrci przy pm cy ukłdu identyczneg, jk użyty n tcji wielkiej m cy rmy Delię w Lynie ). Pleg n n złączeniu n zwrcie njpierw 2 biegunów wyłącznik włączjąceg, przy czym złączenie t ntępuje w chwili przejści npięci międzyfzweg przez mximum. Trzeci biegun wyłącznik ztje włączny pół kreu później. Refe. Tezner i L. rjup uzupełniny jet ciekwą próbą yntezy becneg tnu techniki w y łącznikwej (typy njbrdziej wg. utrów wściwe ) prównj: C. Bren, Revue en. d Electr., 1934/36, tr. 511.

232 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY r 9 wyłączniki ze prężnym pwietrzem rz wyłączniki młlejwe) rz przykłdmi bdń przeprwdznych przez tcję w renble. prwy bdni wyłączników dtyczą również b. intereujące uwgi L. Mggieg (tli), dnzące ię d zpwiedzineg przez Cmmiin Electechnique nterntinle (C. E..) prcwni przepiów izlwni 1 wybru wyłączników. Według tymczwej uchwły C. E.. (Prg 1934):.,Wyłącznik w tnie nwym ( l ett neuf et prpre) winien wytrzymć w ciągu 1 minuty npięcie równe 2 U 4-10, gdzie U zncz npięcie nminlne przyrządu w kv. zltry przeputwe w tnie nwym mją mieć npięcie przekku nie mniejze d 2 U + 15. Przepi ten uwż L. M g g i z niełuzny, pierjąc ię n prktyce bieżącej, twnie d której intluje ię w iecich d 80 kv wyłączniki n npięcie nminlne wyżze, niż npięcie ieci. Ten tn rzeczy referent przypiuje kreślniu izlcji w pób niewłściwy; minwicie izlcj wyłączników winn przechdzić próbę npięciwą dpier p cyklu prób przy 100 / mżnści wyłączlnej, przepinym przez C. E.., nie w tnie nwym wyłącznik. Dlze rzwżni Mggieg dtyczą prjektwnych wkzówek C. E.. c d wybru wyłączników. Przeprwdzenie teg wybru będzie b. kmplikwne, gdyż trzeb będzie przy tym kreślić ż 6 wści prądów, minwicie: prąd wyłączny ymetryczny, prąd wyłączny cłkwicie, prąd zmknięci, prąd przetężeni, utlny prąd zwrci rz pczątkwy prąd zwrci. Dtychcz bliczn tylk utlny prąd zwrci, i t częt był płączne z dużymi trudnścimi. bliczenie t był jednkże dziecinną zbwką" w prównniu z kreśleniem 6 wści, kniecznych według becnych pglądów. Zgdnienie jet b. kmplikwne; b. ddnie ilutruje t fkt, iż przy wyłączniu teg meg zwrci użyć nleży wyłączników innych prądch wyłączlnych, ile czy d rzdzieleni ię kntktów ą różne (ry. 19). We wkzówkch zwjcrkich znjduje ię kntruktr. dbirc mui dtrczyć dne dtyczące ieci. Referent mwi zczegóły zchdzących tu mżli-. wści i wkzuje m. inn. n kniecznść znrmlizwni przez C. E.. krzywych mleni prądu zwrci przy przeje ściu d wści pczątkwej d wści utlnej, któreby łużyły z pdtwę bliczeń. Jeg prpzycj znczni wyłączników według tzw. kl będzie niewątpliwie rzptrywn przez C. E.. W dykuji tylk prw prób pśrednich ztł zerzej ptrktwn. K. Berger (zwjcri) był zdni, że trudn będzie przy pmcy tych prób prwdzić zchwnie ię wyłącznik w wrunkch ieci. Również. Tezner (Frncj) nie przypuzcz, by przy pmirch pśrednich mgł być prwidłw ujęt prw ddziływni wyłącznik n npięcie łuku. Dlz dykuj dbył ię w łnie Kmitetu Wyłączników C... R. E. (ptrz ddzielne prwzdnie). 3. R ó żn e typy w y łą c z n ik ó w. łówne typy wyłączników, mwine w refech, były ntępujące: utpneumtyczne i pneumtyczne ytemu Delie, jnmechniczne (prób relizcji J. V. Butkiewicz) rz wyłączniki ultrzybk-złączjące (P. p r n i D. C. Prince). prócz teg. B. B r n n mówił ulepzeni wyłączników pwietrznych nikieg npięci prądu tłeg. Ry. 20. Zleżnść njwiękzej chwilwej wści prądu zwrci przy twniu bezpiecznik ultrzybkieg (krzyw lub b) rz bez bezpiecznik (njwyżz krzyw) w funkcji prądu, jki płynąłby bez bezpiecznik (C. Bren). Ry. 19. Krzyw 1: tunek prądów wyłączlnych ymetrycznych (puv'r de cupure ymetrique) dl czów d rzdzieleni ię kntktów 0,0883 i 3 ek. dl teg meg zwrci, w funkcji rektncji bwdu (w %>). Krzyw 2: ten m tunek dl czów 0,1 i 0,7 ek (L. Mggi). np. przykłd bliczeni, djąceg mc wyłączlną 72 000 kva rz 8 000 kva, zleżnie d użyteg wyłącznik. Pniewż dbirc wyłącznik nie zn przy zmówieniu włnści przyrządu, włściwy wybór przechdzi w ręce Refe C. Bren ni chrkter piwy i ujm uje przegląd dziedzin twni dłączników i w y łączników utpneumtycznych (rmy Delie), tj. wyłączników, w których prężne pwietrze wytwrzne jet z pmcą prężyny w chwili wyłączni. Między innymi mówine ą zlety twni tkich dłączników w płączeniu z bezpiecznikmi ultrzybkimi, pzwljącymi przerwć bwód w czie rzędu tyiącznych części ekundy, niezleżnie d nturlneg przejści prądu zwrci przez zer (ry. 2. Ukłd tki tnwi, jk widm, rzwiąznie zgdnieni zbezpieczeni dgłęzień ieci młych prądch nminlnych; unik ię przy tym twni cewek grniczjących prąd zwrci (ry. 21). dłączniki utpneumtyczne z bezpiecznikmi mżn twć wg. Bren d m cy nminlnej pniżej 3 000 kva; pwyżej intlwć nleży wyłączniki utpneumtyczne. Pczynjąc d m cy zwrci 200 M VA lub npięci 30 kv dpwiednie ą wyłączniki ze

r 9 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY 233 pecjlną prężrką. Kntrukcj pinych wyłączników p jet n ptencie rmy Delie, plegjącym n tym, że przerw łuku ntępuje przy dwóch klejnych nturlnych przejścich prądu przez zer7). P pierwzym przejściu część łuku, któr był uprzedni zbcznikwtkieg wyłączni jet głównie uuwnie łuków między rmturmi łńcuchów izltrów, pwtjących pd wpływem uderzeni pirun. Celwe jet przy tym, by przerw prądu był brdz krótk (cel: zmniejzenie zkód pwdwnych łukiem, zwiękzenie tbilnści Ry. 21. chrn zilneg przez dw źródł (j i 2) dgłęzieni linii przy pmcy dłączników utpneumtycznych (C) i bezpieczników (F). Cłść kpturzn (C. Bren). n przez pecjlny prnik, nie zpl ię. Dzięki temu w bwdzie zwrci znjdzie ię wpmniny prnik, c znkmicie ułtwi wyłączenie denitywne (wz c 9 bwdu zwrci, zmniejzenie wielkści prądu zwrci). Myśl kntrukcji zbliżnej d twnej w wyłącznikch rm y Delie, pinych wyżej, próbuje relizwć J. V. Butkiewicz (Z.. R. R.). ry. 22 A zncz kntkt tły, B zś kntkt ruchmy wyłącznik pwietrzneg prądu zmienneg. P rzunięciu kntktów pwtje łuk, który ztje przyciągnięty przez żelzną kę D (rdzj ky dejnizującej). Między kę kntkt tły włączny jet pwnik jnw y C (z rzrzedznym gzem), pecjlnej kntrukcji. Pd wpływem npięci n krcie, prąd przeni ię z przetrzeni k kntkt A d pwnik, wpmnin zś przetrzeń dejnizuje ię (łuk z niej znik). dy npięcie zwneg zpłnu pwnik jet więkze, niż npięcie pwne, p njwyżej '/ kreu gśnie również łuk w przetrzeni B - D i w pwniku; ntępuje cłkwite wyłączenie. B Przebiegi npięć i prądów pdje ry. 23. rzie zrelizwł Autr dświdczlnie mwiny przyrząd» dl niewielkich m cy (7 000 V i 900 A n biegun). Ry. 23. Przebiegi npięci łuku (ub) wyłącznik pkzneg n ry. 22, prądu łuku n drdze D-A (B) rz prądu w pwniku (). Ry. lewy przedtwi przypdek zgdnści znków npięci łuku i npięci zpłnu pwnik. Ry. prwy przypdek niezgdnści znków (J. V. Butkiewicz). ieci, niewypdnie z ynchrnizmu ilników ynchrnicznych). Mechnizm wyłącznik mui być pecjlnie kntruwny, by w czie 15 -ł- 30 kreów (częttliwść techniczn) ntąpił rzdzielenie kntktów, zgzenie łuku rz złączenie wyłącznik (ry. 24). Przy tym cz, jki upływ d zgzeni łuku d pwu npięci n Ry. 24. Drg kntktów wyłącznik ultrzybkieg (w clch) w funkcji czu (w krech 60 kr/ek) przy wyłączniu zwrci i ntychmitwym pwnym złączeniu linii. (P. prn i D. C. Prince). linii, mui być więkzy, niż k. 5 kreów (lini 66 kv i 130 kv), by ntąpił dejnizcj przerwy, w której wytąpił łuk n linii; w przeciwnym bwiem rzie łuk ten mże ię n nw zplić. Autrzy piują ciekwe bdni dtyczące teg czu; pewne kmplikcje zch- Ry. 22. chemt wyłącznik jnw -m echniczneg J. V. Butkiewicz. A kntkt tły, B kntkt ruchmy, C pwnik jnw y, D k dejnizując. Typ wyłącznik pzwljąceg n ultrzybkie złączenie pwne p wyłączeniu zwrci piują P. prn i D. C. Prince (tny Zjednczne). Celem 7) pr. tr. 222 w kiążce A. J. Mrwkieg Ry. 25. ( ieci elektryczne i wpółprc elektrwni") rz ry. 2 Z lewej trny: wyłącznik 1 000 A kntrukcji. B. i 3 w ykule E. Kppeg, Przegl. Elektr., 1937 r., Brnn; z prwej wyłącznik trej kntrukcji, z długim nżem. Wg miedzi dpwiedni: 3,7 rz 7,3 kg. tr. 761.

234 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY r 9 dzić mgą przy wielknych uderzenich pirun. W zznczyć, że d pewneg tpni te me uługi, c w y łączniki ultrzybkie, ddją chrnniki ekpulyjne8). Zupełnie innej dziedziny, minwicie wyłączni prądu tłeg nikieg npięci, dtyczą bdni. B. Brnn (Z.. R. R.). Bdni te zdją ię wykzywć, iż gólnie przyjęte przypiywnie wydłużeniu łuku dużej rcli przy wyłączniu w pwietrzu jet nieuzdnine. Długść trwni łuku zleży według bdń Brnn wyłącznie d zybkści przeuwni ię elementów łuku w kierunku ppdłym d długści łuku. twnie pl mgnetyczneg dlteg tylk jet kuteczne, iż zwiękz tę zybkść. Duż zybkść jet czynnikiem krzytnym, gdyż ułtwi chłdzenie i dejnizcję łuku. Wychdząc z tej zdy, Autr krócił długść nży w w y łącznikch nżwych (ry. 25), uzykując przez t zczędnść n mterile (przy krótzych nżch wydm uchiwnie w kierunku ppdłym d łuku, wywłne przez 8) pr.. zpr, Przegl. Elektr." 1936 r., tr. 253. trumień mgnetyczny pwdwny przerywnym prądem, jet ilniejze). Ciekwe ą również rzwżni dtyczące k dejnizcyjnych w wyłącznikch prądu tłeg. Bdni. Brnn ztły ukutecznine przy pmcy pu d kinemtgri ultrzybkiej (dtęp między brzmi d 1/80 000 ek), zwierjąceg 24 bjektywy rz trczę wirującą z twrmi. W czie dykuji nd mwiną grupą refeów njciekwze był zkwetinwnie przez E. J u i 11 r- d pdtw bliczeń C. Bren, dtyczących npięci pwneg w wyłącznikch utpneumtycznych. C. Bren nie uwzględnił minwicie wpływu w y łącznik n przebieg npięci pwneg. dprł n pwyżzy zrzut, twierdząc, iż mwiny wyłącznik mł dbieg d idelneg wyłącznik " według terminlgii A. M. C i e (ptrz wyżej), gdyż dziłnie dejnizujące prężneg pwietrz jet w dnym przypdku łbe (3 tm). U p rw n ien i rzqdw e Urząd W jewódzki Biłtcki pdje d publicznej widmści: Urząd W jewódzki Biłtcki pdje d publicznej trzymniu kierwneg d Minitew Prze widmści: myłu i Hndlu pdni Zrządu Miejkieg w Brńku trzymniu kierwneg d Minitew Przemyłu udzielenie m. Brńk uprwnieni rządweg n w y i Hndlu pdni Tdeuz zmczyńkieg twrznie i rzdzielnie energii elektrycznej w celu z udzielenie uprwnieni rządweg n wytwrznie i rzdzielnie energii elektrycznej w celu zwdweg jej wdweg jej zbytu n bzrze m. Brńk pw. Bielkieg. zbytu n bzrze grmdy M ilejczyce pw. Bielkieg. T W A R ZYZEE ELEKTRYKÓW PLKCH PRAW A TYTUŁU ŻYERA (prwzdnie Km iji A kcji d dn. 15.1 d dni 30.111.1938 r.). Km ij A kcji ztł pwłn w dn. 13 tyczni 1938 r. w Wrzwie n dzwyczjnym Zjeździe Delegtów... W kłd Km iji wezli d dni 14.11.1938 r. człnkwie Prezydium... i człnkwie Km iji wrz z człnkmi dkptwnymi. kłd ten d dni 14.11.38 r. uległ zminie i rzzerzeniu d liczby 24 ób. twrzyzenie Elektryków Plkich w Km iji tej reprezentwne był przez kl. kl. J. Pdkieg, t. W chwkieg i t. W óycickieg. Km ij A kcji dbył 15 piedzeń, nie licząc pdkmiji. Km ij A kcji uwżjąc, że w prwie prjektu utwy tytule inżynier i inżynier dyplmwneg pwinny zjąć zdecydwne tnwik przede wzytkim enty Akdemickie jk czynniki ndjące ten tytuł, zwrócił ię d pp. Rektrów i Dzieknów Plitechnik, Akdemii órniczej i... W. z wnikiem pwzięciu pnwnie negtywnej pinii w tej tk ittnej prwie dtyczącej gółu inżynierów. prócz teg nwiązn ściłą wpółprcę z Kłmi ukwymi Plitechnik i Zrzezenimi Aytentów kdemickich uczelni technicznych. W ciągu cłeg kreu prwzdwczeg utrzymywn kntkt z cłym zeregiem pp. płów z Km iji świtwej i z pz niej. Rzełn wzytkim inżynierm z rgnizcyj wpółprcujących kłd Km i ji świtwej ejmu z prśbą świetlnie we włściwy pób cłści zgdnieni. Km ij A kcji uzykł udiencję u w.-mrzłk ejmu Pdkieg i ntępnie u w.-mrzłk ejmu chetzl, n których przedtwił ptulty świt inżynierkieg. Przeprwdzn brdz ilną kcję prwą przeciw prjektwi utwy przez publikwnie ykułów w cłym zeregu pim ziennych i peridycznych (wzytkie wycinki z gzet ą zebrne w ktch K. A.). W dniu 25 tyczni r. b. urządzn w tw. Techników Plkich w Wrzwie nfrmcyjną Knferencję Prwą. prcwn mteriły infrm cyjne dl pp. płów i rzdn je w dbitce człnkm Km iji świtwej ejmu. prócz teg tekt ten p pprwieniu i uzupełnieniu ztł głzny drugiem pd tytułem nukwy tytuł inżynier". Publikcj t, zwierjąc m. in. prjekt utwy zklnych tpnich technicznych, prcwny przez K. A., rz przegląd pry, rzełn ztł w ilścich 500 ztuk wyd. i 1500 ztuk wyd. d pp. Płów, entrów, Minitrów, Dyrektrów Dep., rgnizcyj inżynierkich i d innych ób zinterewnych tą prwą. Jk ttnie i njilniejze punięcie Km ij wytwł lit twy d Pn Minitr W. R. i. P. dni 9..38 r., publikwny w prie ziennej (wycinki i pim dtyczące litu ą w ktch K. A.). W dniu 10 mrc dbył ię piedzenie Pdkm i ji świtwej ejmu R. P. z udziłem rzeczznwców zprznych przez Mrz. ejmu. czeln rgnizcj

PRZELĄD ELEKTRTECHCZY 235 nżynierów reprezentwn był cjlnie przez prf, inż. kczyl, pz tym tnwik zgdne z pglądem Km iji A kcji zjęli pp. rzeczznwcy rekt. Zwdzki, prf. dlki, inż. Klińki, inż. Rgw icz i inż. Milewki. Kmij przeprwdził cły zereg rzmów z przedtwicielmi Kmitetu Zjzdu W welberczyków, które w kńcu dprwdziły d uzgdnieni tnwik, czym ztł zwidminy w dniu 21.111. r. b. Przewdniczący Pdkmiji świtwej. Uzgdnienie ztł utlne n zdch ntępujących: 1) zkł im. Wwelberg będzie zlikwidwn d dni 1.X. r. b., 2) ndl itnieć będzie tylk jeden tytuł nukwy inżynier, 3) precyzwn mżliwści uzykiwni tytułu inżynier bez tudiów kdemickich przez prcwnie zminy. 7 Utwy z dni 21.X.22 r. Pim d ejmu z dn. 21.111.38, zwierjące treść przumieni (ptrz niżej) ztł wydrukwne w 500 egzemplrzch i rzełne wzytkim Pnm Płm i rgnizcjm inż. rz delegtm... n Zjzd w dn. 2.V. r. b. Pdkm ij ejmw przyjęł d widmści t uzgdnienie i w dniu 24.. r. b. uznł prjekt rządw y z niektulny, ptnwijąc jedynie w Utwie z dni 21.X.22 r. pwdwć zerze ujęcie. 7. Treść pim d ejmu: D Wrzw, dni 21 mrc 1938 rku. WYKE EJMU RZECZYPPLTEJ PLKEJ W WARZAWE iniejzym uprzejmie kmunikujemy, że pmiędzy inżyniermi, reprezentwnymi przez Km iję A kcji przy czelnej rgnizcji nżynierów R. P. rz Km i tetem W yknwczym Zjzdu W welberczyków ntąpił uzgdnienie tnwik w prwie utwy tytule inżynier, któreg pdtwwym wrunkiem jet przyjęcie ntępujących zd: 1) pwinien itnieć jeden tytuł inżynier w rzumieniu bwiązujących utw, ndwny w y łącznie przez Rdy Wydziłwe zkół kdemickich, 2) itniejące w chwili becnej niekdemickie w yżze zkły techniczne, minwicie: im. H. W welberg i. Rtwnd w Wrzwie rz Pńtww Wyżz zkł Budwy Mzyn i Elektechniki w Pznniu ztną d dni 1 wrześni 1938 rku zlikwidwne, n ich miejce zrgnizwne będą kdemickie zkły techniczne, np. w Ktwicch, w Krkwie lub Pznniu, lb Wydziły Techniczne przy itniejących Plitechnikch. W knekwencji winn ulec również zminie treść dpwiednich prgrfów utwy utrju zklnictw z rku 1932 przez kreślenie w dnieieniu d zkół technicznych typu wyżzych zkół niekdemickich (. 51 i 52 utwy z dni 11 mrc 1932 rku utrju zklnictw Dz. U. R. P. r 38 pz. 389). prwę przepiów przejściwych dl becnych łuchczy Wyżzej zkły niekdemickiej im. H. W welberg i. Rtwnd, którzy wtąpili p dniu 31 ierpni 1937 rku, utli rzprządzenie Pn Minitr W. R. i. P. Tytuł inżynier nrmuje utw z dni 21 wrześni 1922 rku w przedmicie tytułu inżynier (Dz. U. R. P. r 90, pz. 823), zmienin utwą zkłch kdemickich z dni 15 mrc 1933 rku (Dz. U. R. P. r 29, pz. 247). Utw t pztje ndl ktuln, jedynie ykuł 7 utwy z dni 21 wrześni 1922 rku, nrmujący ndwnie tytułu inżynier bm, które nie dbyły kdemickich tudiów, winien ulec zminie w pób, który pniżej prpnujemy. PRJEKT ZM AY ARTYKUŁU 7 UTAW Y z dni 21 wrześni 1922 r. Rdy W ydziłów Technicznych plkich zkół kdemickich ndją tytuł inżynier bm, pidjącym bywteltw plkie, które: 1) ukńczyły przed dniem 31 grudni 1922 rku: ) zkłę Mechniczn-Techniczną im. H. Wwelberg i. Rtwnd w Wrzwie, lub b) b. Kur emetrów w Plitechnice L w w kiej, lub c) Wyżzą zkłę Lwą we Lwwie, lub d) Wyżzą zkłę Przemyłwą w Krkwie, lub e) Wyżzą zkłę Przemyłwą w Bielku Śląkim i które pndt wykżą ię c njmniej 10-letnią prktyką dbytą p ukńczeniu tudiów w dziedzinie technicznej, z wyjątkiem ób, wym ieninych w punkcie ), które winny wykzć ię 5-letnią prktyką. Wymienine w niniejzym punkcie by winny złżyć dpwiednie zgłzenie i dwdy d Rdy W ydziłwej włściwej dl kierunku dbytych tudiów w terminie nie dłużzym, niż 2 lt d dty wejści w życie niniejzej utwy, 2) ukńczyły p dniu 31 grudni 1922 rku ż d chwili zlikwidwni: Pńtwwą Wyżzą zkłę Budwy Mzyn i Elektechniki im. H. Wwelberg i. Rtwnd w Wrzwie (bądź dwną Pńtwwą zkłę Budwy Mzyn i Elektechniki im. H. Wwelberg i. Rtwnd w Wrzwie), lub Pńtwwą Wyżzą zkłę Budwy Mzyn i Elektechniki w Pznniu (bądź dwną Pńtwwą zkłę Budwy Mzyn i Elektechniki' w Pznniu), lecz p dniu 31 grudni 1927 rku, i które pndt: ) wykżą ię c njmniej 5-letnią prcą techniczną, dbytą p ukńczeniu tudiów w dziedzinie technicznej, b) przedtwią prcę dyplmwą, związną z w y knywną prcą zwdwą, prcwną przez kndydt n temt wyznczny przez włściwą Rdę Wydziłwą, przy czym Rd W y dziłw m prw zmit wyznczeni temtu uznć z prcę dyplmwą przedtwine przez kndydt prce, wyknne w czie jeg prcy zwdwej, c) uzdnią przed Km iją Egzmincyjną w łściwej Rdy Wydziłwej zkły kdemickiej dtteczne pnwnie przedmitu, tnwiąceg treść przedtwinej prcy dyplm wej, 3) ukńczyły c njmniej 3-letnią zkłę zwdwą techniczną, rlniczą, grdniczą lub leśną, d której wrunkiem przyjęci był ukńczenie 4-ch kl gim nzjów nweg typu lub 6-ciu kl zkły średniej góln - kztłcącej dwneg utrju i które pndt: ) wykżą ię nleżytą dziłlnścią w zwdzie technicznym, b) wykżą ię c njmniej 10-letnią prktyką zwdwą n plu technicznym, dbytą p ukńczeniu zkły i przedtwią z niej zdwljące prwzdnie włściwej Rdzie W y dziłwej, c) przedtwią prcę dypmwą n temt w y znczny przez włściwą Rdę Wydziłwą rz d) złżą egzmin w zkreie wej pecjlnści, mjący n celu wykznie umiejętnści rzwiązywni zgdnień technicznych n pzimie wymgnym d blwentów dpwiednich zkół kdemickich. W celu ujedntjnieni prcedury ptępwni rz bjęci wzelkich życiwych przypdków uwżmy z knieczne uzupełnienie utwy z 1922 rku przez ddnie prgrfu 7 rz 7b treści: Aykuł 7 Miniter Wyznń Religijnych i świeceni Publiczneg utl regulmin egzminu przewidzineg w. 7 n pdtwie wniku pwłnej przez iebie Kmiji, złżnej z delegtów entów wzytkich zkół kdemickich, których Rdy W ydziłwe ndją tytuł inżynier.

236 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY r 9 Regulmin ten zwierć winien ptnwieni prządkwe w prwie kłdni prwzdń i dkumentów, ujętych w. 7 rz ptnwieni egzminie pprwczym i, które winny być kłdne przed K miją, wyłniną d teg celu przez włściwą Rdę W y dziłwą, przy czym l-g i egzmin pprwczy mże ię dbyć tylk z pecjlnym zezwleniem Minitr W. R. i. P. Aykuł 7b Rdy W ydziłwe zkół kdemickich mgą ndć z włnej inicjtywy tytuł inżynier bm, wym ieninym w punkcie 1, 2 i 3. 7, które mgą wykzć ię 6-letnią prktyką zwdwą rz wyróżniły ię w ybitną dziłlnścią w wej pecjlnści technicznej. Mmy przeknnie, że tnwik pwyżze, będące wyrzem zgdnej pinii inżynierów rz wychwnków zkły im. H. W welberg i. Rtwnd, ztnie w cłści przyjęte przez Wyki ejm Rzeczypplitej i dlteg pzwliliśmy bie pdć pwyżej w frmie cłkwicie zkńcznej brzmienie nweg ykułu 7 rz ykułów 7 i 7b d utwy z dni 21 wrześni 1922 rku. tmit w prwie utwy, relizującej likwidcję wyżzych zkół technicznych typu niekdemickieg, pzwliliśmy bie grniczyć ię d frm ułwni mej zdy. Pz tym ndmienimy, że utw w przedmicie tytułu inżynier przewidywć pwinn nie tylk zkz nieprwneg używni tytułu inżynier, lecz również i nkcje krne, jkim pdlegją by, które tytułu teg nieprwnie używją. W imieniu: Km iji A kcji przy czelnej rgnizcji nżynierów Rzeczypplitej Plkiej Przewdniczący Km iji A kcji Wicepreze czelnej rgnizcji nżynierów R. P. [( ) nż. Mrin Krhelki Człnek Km iji A kcji i Wicepreze ddziłu Wrzwkieg twrzyzeni Elektryków Plkich ( ) Dr. nż. tniłw Wchwki Kmitetu Wyknwczeg Zjzdu W welberczyków Przewdniczący Kmitetu ( ) Blełw ikrki płk... W iceprzewdniczący Kmitetu i Przewdniczący Kł W welberczyków ( ) Wcłw Czjkwki PRJEKT UTAWY ZRAZWAU ŻYERÓW. W uzupełnieniu nttek infrm cyjnych pdnych w P. E. r 4 (tr. 108) i r 5 (tr. 131) w prwie prjektu utwy zrgnizwniu inżynierów i prcch pecjlnej Km iji Międzytwrzyzeniwej w tej prwie, pdjem y dlze infrm cje. Km ij Międzytwrzyzeniw d prw utwy zrgnizwniu inżynierów dzł d ntępujących wników: Z przedłżneg prjektu rządweg utwy zrgnizwniu inżynierów i z wyjśnień, udzielnych n plenum Km iji przez przedtwicieli wjk wynik, że celem prjektu utwy mił być: ) utwrzenie cił, reprezentująceg wzytkich inżynierów w Plce i djąceg dtteczne gwrncje przy wpółprcy z wjkiem c d ljlnści i fchwści, b) rejetrcj ilściw i jkściw inżynierów, c) prwdzenie prc zlecnych przez wjk, d) wkznie ób, pidjących kwlikcje d wyknywni kreślnych zdń. Dl iągnięci tych celów prjekt rządwy zmierzł zlikwidwć itniejące rgnizcje i n ich gruzch budwć nwe, kupijące wzytkich inżynierów przymuw bez względu n ich nrdwść i kwlikcje. Km ij międzytwrzyzeniw wyzł z złżeni, że: 1) przekreślnie trdycji i drbku itniejących rgnizcji inżynierkich uniemżliwi n dłużzy kre czu gółwi inżynierów zepłwą prcę nd zgdnienimi, pkrywjącym i ię z celmi mwineg prjektu rządweg, umiezcznymi n czele zdń pwyżzych rgnizcji i wprwdznymi przez nie nieutnnie w życie; 2) wprwdzenie przymuu nleżeni d rgnizcji zniechęci gół inżynierów d ktywnej prcy zepłwej jedncześnie wprwdzi d twrzyzeń elementy pńtww i mrlnie niepewne. 3) utlenie chemtu ttutweg rgnizcji inżynierkich utrudni ich ewlucję rgnizcyjną, tk wżną z punktu widzeni płeczneg i grzi ich zbiurkyzwniem. Z tych względów Km ij ptnwił: 1) przeciwtwić ię cłści prjektu rządweg; 2) itniejące rgnizcje inżynierkie pztwić w tnie dtychczwym; 3) przypiezyć prce nd knlidcją świt inżynierkieg w rmch... tk, by w czie njbliżzym... tł ię pełną reprezentcją inżynierów plkich; 4) dl pełnieni zdń, zkreślnych przez wjk zprpnwć pwłnie Rdy Technicznej kłdzie minwnym lub ztwierdznym przez Rząd z lity przedkłdnej przez... Prjekt utwy w tej prwie ztł przez Km iję prcwny. Prce knlidcyjne zmierzć winny d złączeni z... wzytkich rgnizcji technicznych, grmdzących w pwżnej części inżynierów Plków, nie będących człnkmi..., w ięc w pierwzym rzędzie: twrzyzeni Techników w Wrzwie, twrzyzeni Architektów R. P., twrzyzeni Elektryków Plkich i Krkwkieg Twrzytw Techniczneg. twrzne być winny wrunki, w których rgnizcje pwyżze w becnym wym kłdzie, p wprw dzeniu pprwek ttutwych, że n przyzłść przyjmwć n człnków będą jedynie inżynierów Plków, mgły być przyjęte n człnków... W związku z pwyżzym Km ij złżył pd dreem Rdy łównej... dezyde ptwienie n prządku dziennym njbliżzeg Zjzdu Delegtów... wniku zminę ttutu, którby umżliwił przyjmwnie n człnków rgnizcji technicznych: 1) twijących jk we nczelne zdnie prcę n plu technicznym w związku z wyknywniem zwdu inżynier; 2) pidjących cnjmniej 75 / człnków inżynierów i mjących w ttucie wym ztrzeżenie, że n człnków przyjmwne być mgą w zdzie jedynie by nród, plkiej, inżynierwie względnie pidjący równrzędne tytuły zkół kdemickich i prcujący n plu technicznym, 3) w których ilść człnków zbirwych nie przekrcz 10 / gólnej liczby człnków inżynierów. Km ij jet przeknn, że knlidcj świt inżynierkieg plkieg n pwyżzych zdch jet reln i blik, przy równczenym twrzeniu Rdy Technicznej umżliwi nieprównnie wcniejze w yknywnie prc dtyczących brnnści i rzwju przemyłweg krju, niż utw według prjektu rządweg

r 9 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY 237 DDZAŁ BYDK.E.P. Pkół z Wlneg Zebrni ddziłu dbyteg dni 10 mrc 1938 r. Wlne zebrnie dbył ię w li twrzyzeni Techników w Bydgzczy, przy ul. imnzjlnej. Zgił je preze ddziłu kl. Kędzier, ddjąc przewdnictw zgdnie z wybrem kl. Lechwkiemu. ekretrzwł kl. Jnkwki. Pkół z ttnieg Wlneg Zebrni przyjęt bez pprwek, p czym kl. Kędzier wygłił prwzdnie z rcznej prcy. Zrgnizwn dw dczyty: prf. Plitechn. Lwwkiej inż.. klnickieg n temt bieżących zgdnień elektrykcji Plki, kl. inż. Bldwkieg rgnizcji brny przeciwgzwej elektrwni niemieckich. Pndt złtwin nrmlne prwy bieżące i rzptrywn prwę dzieięcileci itnieni ddziłu Bydgkieg. W dykuji nd prwzdniem Zrządu zbrł m. in. gł kl. Cizewki w prwie zrgnizwni więkzej ilści dczytów czy pgdnek technicznych. W rzie brku prelegentów m iejcwych prpnuje pecjlnie prwdzić d Bydgzczy prelegentów z ciekwzymi dczytmi. Prpnuje wtwić w preliminrz budżetwy dpwiednią kwtę n ten cel. W imieniu zebrnych klegów przewdniczący Zebrni dziękuje utępującemu Zrządwi, zczególnie zś dziękuje kl. Mlendzie z 10-letnie umienne pełnienie bwiązków krbnik. Z klei prwzdnie w imieniu Km iji Rewizyjnej zdje kl. Cizewki, wnząc udzielenie blutrium dl utępująceg Zrządu. Wniek ten ztł jednm yślnie przyjęty. tępnie Zebrnie przyjęł przedłżny n 1938 r. preliminrz budżetwy z pprwką wtwienie pewnej kwty n dczyty prelegentów z pz Bydgzczy. W prwie utwrzeni ekcji elektrykcyjnej przy ddziele bydgkim zbrł gł kl. Tymwki, zznczjąc, że inicjtyw zjęci ię prwmi elektrykcyjnym i przez EP wyzł weg czu z Bydgzczy. iektóre ddziły utwrzyły ekcje elektrykcyjne, będące wżnym czynnikiem przy przeprwdzeniu elektrykcji weg kręgu. Kl. Tymwki pri przyzły Zrząd, żeby ekcj elektrykcyjn utwrzną ztł przez klegów, którzy prwmi tymi njbrdziej ię zjmują. W ntępnym punkcie prządku pruzn prwę utwy rgnizcji inżynierów. P krótkiej dykuji ptnwin dl wyczerpująceg mówieni prwy zwłć zebrnie gólne, njlepiej wpólnie z twrzyzeniem Techników, które t twrzyzenie jet w rów nym tpniu zinterewne w tej prwie. tym zebrniu pecjlnym mżn będzie jezcze pwziąć rezlucję n ten temt. Z klei przytąpin d wybru Zrządu. Kl. Lechwki pdje wniek, żeby dtychczwy Zrząd prwwł funkcje we dlej. Wniek ten ztł przez klmcję przyjęty. Dtychczwy krbnik kl. Mlend zzncz, że mim njzczerzych chęci w przyzłym zrządzie uczetniczyć nie mże, gdyż, wkrótce puzcz Bydgzcz. W bec teg krbnikiem ztł w y brny kl. Średzińki. D Zrządu wzedł jk referent dczytwy wybrny przez klmcję kl. Dziurzyńki. gólny wynik w ybrów jet ztem ntępujący: preze kl. J. Kędzier, w.-preze kl.. Pietznk, ekretrz kl.. Jnkwki, krbnik kl. L. Średzińki, ref. dczytwy kl.. Dziurzyńki. W kłd Km iji Rewizyjnej, który ztł niezmieniny, wchdzą kl. Cizewki, iemierdzki i btuł- wicz. Prpzycj Zrządu, żeby pdtkwć ię n rzecz przepiów EP nie ptkł ię z przychylnym przyjęciem. dezwł ię zereg klegów, krytycznie cenijących zrówn niektóre metdy prcy kmiji przepiwej, jk też celwść klejnści wydwni niektórych przepiów (prcwn przepiy n pwniki ęciwe, których ię w Plce nie wyrbi*), brk przepiów n łupy). tym piedzenie zmknięt. KALEDARZYK ZJAZDÓW W R. 1938. 28 31 mj X X Jubileuzwy Zjzd Elektechniczneg Związku Czechłwckieg (EC) Prh. 21 24 czerwc Międzynrdwy Kngre nżynierki lgw, (zkcj), z kzji dbywjącej ię w lgw w kreie d mj d pździernik Wytw y mperium Brytyjkieg. 22 30 czerwc Plenrne zebrnie Międzynrdwej Kmiji Elektechnicznej (CE) Lndyn Trquy (Angli). 25 29 lipc Międzynrdwy Kngre uczni Techniczneg Berlin. 26 30 lipc X Wlne Zgrmdzenie twrzyzeni Elektryków Plkich n Błtyku dyni tckhlm. 25 ierpni 2 wrześni Międzynrdw Knferencj Energetyczn Wiedeń. Bliżzych infrm cji tych zjzdch, minwicie ich prgrmie, wrunkch i kztch udziłu i t. p. udziel Biuwrzyzeni Elektryków Plkich, W rzw, Królewk 15, tel. 553-60. DDZAŁ WARZAWK. PRRAM DCZYTÓW A MAJ. 10 mj: D r inż. Herbe Meln (iemcy) rz i n ż. J n ryf f-chmki. jnwze kierunki w budwnictwie turbin prwych". 17 mj: nż. Wlenty Kpczyńki Kntruktr wbec uzkdzeń wielkich mzyn lub urządzeń*'. 24 mj: nż. Czełw Bełkwki prwzdwczść i ttytyk zkłdów przemyłwych". (dczyt zrgnizwny trniem ekcji Przemyłwej.E.P.). 31 mj: nż. Witld Chitruk Metle i tpy metli mgnetyczne i ntymgnetyczne". (dczyt rgnizwny trniem ekcji Przemyłwej EP). Uwg: dczyty z dn. 10 i 17 mj dbędą ię w lklu twrzyzeni Techników Plkich Czckieg 3/5 (l Średni). dczyty z dn. 24 i 31 mj dbędą ię w lklu EP, Królewk 15. *) Wyjśnienie ekretritu en. EP: prcwny był prjekt przepiów n pwniki wyłącznie dl celów Międzynrdwej Km iji Elektechnicznej. Prjekt ten nie był przeznczny dl użytku w Plce. Prc t wynikł z prgrmu wpółprcy EP z M.K.E.

238 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY r 9 c L -M T c - 3 '.2 M C cc i ż g- Ph ' ) tu r ' T r > 0 fl,2? 1 * - <-! i * g «g Wg ' k T5 * T C,JD r 3 3 g " '- U3 ' * r3 w i j C *i i 'Tj 'u 3 M ) 3 C C X! -4-* '-- 5 C rh -M w rj -r-» *? 1» l g i - 8 w - CC cu t3.fc - C M ~ >,.r ' fl r r > '2 J fl C. Cfl CU 3. 2 * 0 w - > rm 2 f t r c ) i-h W1 j cu +-, 3 vt f l 'W ; f l " *c ; *» - 8., fl w ""* M g - ' ' 4-> + j i h ) d) j -*-ł n -, J rh c ć3 ; *- P W fl CU A c <U. 5 w rm fl 3 T5-8 e-* * r-h ; tu.. d r T f L <D C i c t ł< 3 P fl U >> P5 g. f cff " C r H, fl ' -4 5v JD 'f l VC0 c C J l " V C 2fl.2 3 r C ' "fl *Hf >> ) c fl <1 i ' 7 3 c f t W <2 vh +H C 5 f l fl 3 - * M > i J > 5 5 r "W f l 3 1 8 V> i r L W r ' «! 3 r f l 0 c M cc y rm r - > '2 1 2 i C i 43 cc rm f l 3 b «c«r 5.2 *. - - 3 5 r*_h1 rh c c CU 3J ). 3 ' n fe jh f l > l Q + K j «3 J 30 - - p j* 3 k g ' + ; 3-18 - 5 rm c" ) 2T C y ' ) z 3. - 5 > i g g >> (U J.3 * f t f t en n M J (U /U.-P y t.. c * -.., H J } (U 0 0.C] > Q. u c. _ Ph CU 'ć '!? Qj < H W J W W H H Z ł ł U Z D H w z H H C /) p < W J H-H Cu c z < Z i-h r-h 1 J g i. g ctf 3 CU* n.. -rh r " f t u * >> 5f cc H. c.h rjj C M «U, C M M "5 - -1 ' tu H (U -r- «' -. J 2 'w 1 1 f r 8. J f t > > : : f l T-H ) 43 CU J "**. r 1 " U > _H rin f l J vc 'C J f l V?rv C 6)3 - f t 1 4 W) ) 2 T k.1 r r-h /~\, " r < n <d j f t y cc iu - rm r*-h '3 g r r c r 2 ' 3. 2 CD fe f l 5 n, i P,rH r C - fe cj. 2, ctf C, i rzr 2 4?'P M ) f l F.. 10 0 fl tu fl 3 t> c > f t 3 4 3 <n - g ' ź - f t «* ' p L - ' C > u r 2 b > " ' f t < w ctf u.. _. % g gfj > r C CC f t!> g > <D t 1 - H - H g.m -2 rh PH r Q g >3 ' 1 ; f t. ) C - w v *2 9 32 - m g r - cc >> >.. r f t f d > > 1 X> f i M p - 2-1 3 u «M. : CC M J f t r_fh 'W -4 * 3 r C 53 - " g J 8 % CU. C j»-h X -rh 0> J >,. - :, J CC f t _ 5 f t M M HrH > CC f t U? r*h M r ctf 2 - i - i >, CC f t CUD Ph w.2.21 g* W «'ki j i J CD! - '---5H-H? u: CU cr CC -rh > / c 7 1C ' rh t f rj X A f l c h P T J 4-* C h ' c ) t r f l ) ' 2 1 11 <-<., fl_. i UJ ) _, n J J C >- r 5 h» f Śh * <D M -M v M k. -r v r r. c h-> y c _ -fh r c.j J :f l tu w tu i $ rfl V- QJ K*ł J u '1,2 >t ' 2 C3 C..Z, -ł-> f i * Q i - -i - C r-h >5 : : " - 3 3 3 f e f t 0 «r g J - W r 2 tu T 3 2 D h J f l CD 3 ei n 2. -. rh > c CU t> -+-* <D P V Ph n n % r*łh rh >ł +-* x TJ CU 3 >..2 c CU h CQ tx w CU fl 2 rh tu -C > i w i r r i W rh' w cl; >r2 4 t Ul W J.5 r 3 % g fr - r ni w cu y Ph n d fl L>J w cc f h n b* j. r «g g t> K.1 ' 3 t> rh C Cti.. [5 c W ' 3 g pcu g5>>* g fl {> g - C/3 w r.j* '-fl _ >> r M -C B Xm. gt V <um > C > fc r.2 2 *3 5 W g 3 ' r - >««m. «H g iu5 d W r p. 'i W W Ń H 2 L VU * M Cr*H UH H i M 3.- 3 «c0' i 0.DH 5 -n p - 3 w C 2 g.r H >.. w > C W 813 5 rh - w0. ' ' -,2J b u ; " 1 «C - r r««- g «

r 9 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY 239 A A i -g A «A A ć A d r 5 3 # g# b "-gjf-g fl f-- - j > h 3 0 5 "* r\ >. C W,J{ W P c CU 2 Q, W g l g y *?.. - : -, «5? - - g ( i g g - n _! 2 -, > c ć, - 8 V 5?.2 U - y. 1/2.1 : -2 >, 2.7 V 5 Cd > g - - 5 3 «2 p - * p p r» 1 i l f j = g 1 i * l t f!- 3 l m i l - Ł l - l i f t m i i l l i > 5 l J - 2 2 r - C 2 f C«-rH r - - e c -fl "5-57 2 > c M c g ~ h w 0;.,_( «W P rhh J v*i Q) k/*. _4 CC r H K r-* 2 g ' i. c g ' f f * 3 3 3 g " P * > ś l g 1. 1.!!!!? M.1 i! l u l i! l? m ą B.? c > gj «c. 1 3. h - 2. > H i -ii l - gpr i i i l i 0 " E *? i.. : : J C n 3T w c? r i c i "tł r! -2 r < m j w 00 *-* T J L g > > * 11 1 1 «1 g w g. «' c - «P J CM > 5 " i l " Z " Z " M c «~ b - '. 3 . 2 - *3 z % i g g g c - g g - c g.: * /.f i ' ' g. 3. r 3 - c '? g w t;e P ctfcc (i 5 9 >> _L C > «) Q i 01 5 3 X r c m w W l Q p - M T t l - i T i g K i t i C C L>- / C,, V /----! T-H rq ł-h } ' 0 3 JD CM W c d ; > P c 0 2 0 t-h.2 00 'u ' ' r. 2-1 > -mi,_ ś?6 TJ *-> TJ.. +3 ) ~ł-> r } C _ j 3 1 9 ) - j l ) _ 42 3 4- >i rfcl 73 M g - tu e ) C3 r C -, Ul v 3 vc 3 r2 l 3 tu > 'U Ji C 'w r (~) ' 5- * > i i 3 r +-» *rh t/3 > C ). r - Jh ' 5 fn ; ' M -r 3 3 2 t tud.2\ 2. 2 >» J J) " V c ' cg r-> *1, w H r -g C C 0 /!h dr 9" c.2 3 P. r -+H Ul f l P c rh r >> PH 8. ' ; M c C 3 P. ; M (D «C '.p-# L - p vn f l J>! «c«.,0!h h C > -*-» Ul t ) 1 CU' 2 C 73 5 =ś $ g, «f r >V 2 ' tub > ui 3 J Cj 43 r-* i'* CU (X< 2 p, C 3 c 13 «*» i <i) +J r P CM PQ Ul i- i r>~3 P p i d) CQQ) Z/D ) C C 3 r*rh 1 i C d r*rh i- 3 4 * 0 C. 2 0 0 rh *3 0 c ; 0 P -+-> c 0 CM t-h. cj 2 w c z V > > 3 r P ) Ph _ "n d, C CU 41* i-l C tu b j.' c t X5 ' 52 n M Ń r 1 -$ l i > * J rc p r T d) fc n 0 Cd h Tl -! -5 W J CD tj r* w g (U c ;?» J ) T >,- r 'Ł p g c ) H r3 _ J ;7 j Q g * tu >5 r d, c 73 c 1 1 ) 4>. -2j w W 3 2 c -3 '. p, T i ).2* J3 2 b ę % > * 1 3 n 13 T 60 % * ' J n C5 d. 2f 2 «r 5 ; c.. - g U l < > < c -v 8.2-1 H r h r - J j n r r- U U.2* cj Cd *.X p, P P «,3 8 h -2 X! ; j d r. 2 d r 5 * 5 '.2* g5 r xr2, jć T i m 0 <n Ł * T - i.2 > u f t,,.h C J 2-2 6 >> c g > 3» e g > - = 40 *- - 1H 5 C 5 (1) 0 «g 8 W > 1 g > _ C > > f 6 < %. ) CU m ' 4-> M M%2 J J. p B - P. - w r rh X! "u j P h rc rh P P r H i-h t3 r - i i# ) Cd. J c g n K* P B. ) ' n.2 - r Ph -j. c cm 0 2 W> ; H t«* i '0 r-' W J* g 5 J.2.c- -'> C g 0 C 3 X., w i! u > 0 J 3 «.-2 > w J, > 0 * g 3 ' «> e > t 3 > 10 (U CM > ' m g 0 P Cd rh 3* 5-2 1 j.3 3! g11 t

240 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY r 9 W) 2 > Ł j "d >>3 Cd >> r*rh tu ni >* fc Ctf J rh. V D, C u - J ' n n <D? - H.2 0JD d t-i <D -, g u t j.2 w *-1 - - - > <d n5 bj > t e., * <d w rh tu 5 >> CD.2 * CU n w CU <D t" v - ) >>' T 3, 2 3.2" n.2-2 ) ; * <D v<j 3 tu ;» 5 i c, te> 2 2 M.- rd M Ch Ph tud w CD.? 3 <v w.! > > ~ g 5 * Q. (1) -4-* CD U >> 2 > j g r> MH? W W 3 rq 2 * j d r * * 3 i >5 j -3 ttj _7 u t f j jfj p C A 0.2, -* T 3 01 0 c* - w i g - d) C B g " '? c,2 " 1 l i! C.1 k. M c c «f. <D <D>P. n f t?j >,!h c, *3 CD.2 C3 P u U Pi «C/5 2 u H M >,X! -rh. l Cd* CD tu 9 . 5 ' c 0 0. i <D X5 CD* tu <D ' -H Jh U <D CD M ' r y <=> >> >> g <D r5 g C h tu -H w 0 p Jh h n - TJ Cd PP* c«. C <M c ' u j r c T 3 -c M (-i - f i 5 Cd. C 5> (D W m ---H g - M ł (.2 e i> C D CD <u!h cm ei M' rrh 1 > ' U '2 > 3 -rh - H M CD r f 4 ) >>r C ' )' rf W r< n >> r c* _g!h >, c r c t>> m Ł i C Q) CD? C 3 <D y i JŹ " 'u i! C r5 3 >> W <D :c A U > > >, -M i-h. C?, J k 5 X? CD " H T 3 X 5 >r. CD 3 tł v W), 0 i-i B --1 tu d. r ' i ' c _ r Jh g k k r 1 X! c '3 5 - C x b c r Z! c M ** 2 M r g g- - 1 X 5 <d fe r >-H r 3 ' T 3 c C CD % > 5 t * - w 3 - T 3 3 <D > 5 r c 2 _ «T 3 tu * * <D c c «609 - > >.2* r-h % " d CD W) > ih M c 3 4 > > > rh C T 3, y f i > -M> < -+-> C c ) --- 5 M.2* C in CD ',.3* h > c j ' w X5 c 2 > > - %> r c j y p H ' W k (D m > -M n > r / - \ J t? l f t fe W) M - 5 *.2 n" 1 f-l ' c f t ' i >> Q, c f? m C t r w -p (U c H -rh g ' g. 5 1 ' '.c f? ł i. P CD* P rh '? m -~ C C* C i l i-> te>! te, «-2 C 55 Ph i 3 5 3 - - ' tu 3 - C/3ri J -< c + f._, -- H H T 5 rh KJ : j rh 2 ; ; - 3 ' > c P 5 j rh * T> -cj t3 t e > - J

r 9 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY 241 C rh en te, ' rhh 2 J H-» H = i 1 -< r*h i i T 5 ć ; c j n J 0/ J txd W ) <D T 5 f g lu tu M 5 J tu CU r-h r ( U H ' c ź T 3 P 1 K* ) -M 6 5 w te t " *3 f t - r n 0 3 rhh J 5 g CU j C r-h >, d, r n > > 4-> C (U r-» j ' > - Q. c g 8 M vc - 5 T 5 r*h C - H 6 g n - 2 te> n e «" >> m i- 5 fl i r H c c B - 3 te -g 3 : 3. - > c 3 * - C L p - - > 6 j. ' 2f - j D h T 3 i $ r j 8 * Ś H t? 3 J 3 X j c f t t u 'r l > > 'C J 3. " _, 1h 5 f» 5 W X -! t P r W C H H r r i C 3 CU C 0 ). T 5 8 -g -2 3 3 3 ««3 cu 57 te C C.Jh C ". 3 te' ii te >, nr. te j -2 ' t e, J g T j P B W '-> _ J J r f t n 55.2 te l M 2 '? «) J C. 2 J C C T 3 C g r g te wm B > C 'W c 5 b cu >. j >> j2 Ch rr Q. J m i l i. h r l (D CU fd j? h-j J0 C l. C!. d cu g u. r. " T - > f t : L j C t e cr i ' C te r p v T 3 0 Jh 0 1 v. K c. n 1 1 i l U h n. r rc t CU» - CU > - rhh -* 5> ś l * J- «w '52 +J r 0 5,H T 3 c CU Cin 5 0 5 - g.2 CU j " r f l > * w f t * 5 H-> C3 T 3 T 3. ' 3 X 5 " V <. r H J.v* u J* g * C c j C j j C g g 3 i 1 > i W j., h T 6 i J c 5 H-» T 3 X rh J J >. Q C r 3 1 9 J h E 3 c C X! J J h T 3 J 1 3 0 ) CT r*h L T 3 C P c C, _ tu j j n J Th 5 ę «1 T C r >. rh r 3 2 T 3 : e (i) f t, r2 C x J E f 6.y f t 1 3 C ĆJ <h - te f t i :. 2 6 l C L T 5 J >fh J X f t T 3 C/3 C te f t t e l *. 2 p J 1 f t j f t C '--- 5 _, (U 1 0 i > rj c g. 0 ) h r h T 3 c J 1 5. T5 j u -r P-i 1 3 te J C. T E te > n j P j * f t T5 J 3 i i *1--5 *'0 J W *-H HH - 13 J / < 3 tu f t.rh i l b rq -, f t C0 tu H w n rvh > J C C g CD tu rh C t-h 3 -rh +-> W ) w w 3. > > T 3 - b H * r k» k L Q 4 3 i Q 3 2 T J 1 >>y, Q? T5 Jh CC H-* A c L L!> Ll T5 CU eg c tj? M >C/3 >> t r j c t>> i n l" "ć3 E 5h >> ' W) r» v ri4 (1) H-> 3» H U rh 'Ć CfH U C l> Q 6 H ł-h c C J * 3 ~ " >5 4 ). «+ J 3 (H te, <D J. Ł - (li T H X 090 4_> C J J r- *1 13 1 8 h T -. -rh C r g. 2 J 3 u T 3 g f t? te> A u h 4 % hh C cc rh rh 7 3 3 * H 1 fc* C3 Dpuzczln tlernj średnicy drutów mm Średnic drutów mm Liczb drutów mm Przekrój rzeczywity mm2 Przekrój nminlny mm2 lm cccm cccccccc _ CD " " -H-H-H-H--fl-H-HHH-H-H-H-H-H L L l M t> H W 00 rhl 00 CQL00 CJl h h c i cq c»-h ( ctcg cg c i eg c i c r-i J ttł-h rh HHHHMMMCC c l'tjccmc tcc H H M C 5H tj<c v-v-w t-h r-h t-hcnjcni cg ClL ll rhhcc i cg i c rhrhrh Cg C T 3 >> C K*> T 3 " d - J rh Ź f t J* * *tj C >> M m T J CU»-C0 t e w w w B m W) W) tu telm i c H - H ' T 3 ' >, f li T 5 - A, j J g 0 n u g b - 8 H - - g < c c 2 " - r MH 2 J3 CU c t e 3 fw i? t 3 VT. 0 C w r 3 T 3 f t J T 5 rh 3 g T J T l g c ----5

242 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY r 9 r-i fl '8 g ) C C M.5 11.rn ~m C -*j 3 ccih - C/3 id -fl w > ' {> J >» C 3 p h W > ) P i * - -r-j ) 3 -n - QJ, ' d -w.2f w.3. fe rf g g. J. c 8 -C M 3 -, 52. E 2? > g e 3 3 - E 5 f - «5-2 ' > 3 c- 55 -Ui 10 H73.8 -J CC >>. fl 2 1 h J2 0 cc EJ 73 P* cc cc X.PH 73 CCTJ cc K: n C w CC id *rh CC gj K n. U «w 1 8 H j2 + * -*d CM + MH 1 8 c cc.j > ~ l 01 CCCM + l T t ~j~ CC - CC r * fl 1 lc <M 6 + 2 fl l >» fl c CC D1 fl fl > C C W M C C «D C 'tc D J C J lc D C -C D C M rh t- i H H H M i h J l H CCMCM(MCqcqcJCMCMCC(MCC ł ł C T i t - W C ł i l D i f 0 < c 0 0 3 0 5 c c 0 c 0 0 ) c 0 in c 0 0 ) H H W tt i tt-c C C M M C C l C tc D 0 3 W C 5 0 5 C D > C D C ( H > 0 ) m i in C C D C C 0 0 5 0 (M C D H H H H H H H H H M M W W C Q 0 0 5 0 5 t > M > C C C D l 0 0 5 M C l H t t C C C 'f H C > > > C C C C 0 0 5 0 3 0 th ( (M C -tt'c C M W C C C M C C D C 5 C 0 5 5 C D > C D C 0 M H t- 3 H H H ( W i 0 M 3 3 0 l H j i i t - M t - c c i n j (MCCCiiCCCiCiCi l l l l in i C C D t -t 0 0 0 5 0 5 0 CClC C vc rh C il l $i-tccir5ttttt-4t<?3$ -HCM C ii-h 'tf CM H H H C g M M C D i l l l C H H w c m i n Q i n c ' t H H H M C 5 f l? l 13 TJ =3.23 c ' i C!>..U. 2 c J2 U D '. -. 2 E '«C L L 13 j j 3 3 CC ; (U ' Ć? -M 4-i <D v * r.q - rfh L + <D CD + > 4 * u (D ) <D (D -4-> -4-J JD» '- T rq JL r - cn ~ ) v > - 1-1.1?Ł 1 0 5 C 3?H, 1 rh f t - m? C l/l fe P -g,rh ' ; CD* - + f ' 3 e > 3 P C 3 t i c5 -.2 > 3 > w cj h 2 PU 'T t ' c.2 r V CD (X r i. 2 gr ń w - 3 13.2 g > rr-5 <H vcj 8 > J t fl 3 M 2 fl h. 2 W J C r ' P3 W r-4 t- tin U fl 3 v U m fl ) r A cc fl c/ł p* r c«. C C/ł l J TJ. r - t - Q< Q) 3 - y n r n w tu g CD r g L 3 w CD ~ g 01 3 ; rfl fl -2 (Zł 3? > <U r-9 C/5 fl,5j T5 -H 0 ) flu t)j0 ',0 <3J p. "n M. M f l 3 0. W Q, _ T! *r cu 57 r rhj Ć ) 2 c fl _ tn, j - 2 J i f t fl M b) dl r z p i ę t ś c i w i ę k z y c h d 50 m : w i 6 - g W b c f k b. ' 0. 3 2 rh ( < 5. 2 r- - fl ~ 2.. T 5 c Q, L L' i3 '5? '? - - B.. 65 m 'w -g r-h r-h rg TJ M 1 1 * cg c r cg i. k L W r - J L C/3 L C/3 L Ul >> r rrh - r? w 2 u r2 C C T5 W C * 2, 6. ph M c r 2 3 >5 -*n f. 2 M _ J2 ' ' >> r. rh ' ' + c ui r ł»» ' c U r r f l M X f t. f t * * -H Ul ź ) K*~ł f t > 13 >> cr cr cr1 < T f + + + L r-h r-h C] ; T ) 'Ul >> P. CF X5 tu T5 v f t tu C 5 r2 * r w b f l Łh ) 3 'c v 'TJ " P J - C j_t f l 3 i i 73 r C M > <11 rc Ł ) r*rh tu - T5 ) P, r 'B tu (D M - f j 0 "..2 m 1 ph C yr-h ih 2 «r Q -t-> ; rh r_ 8 _ C8 - M T 3?. r ) 2 r f l r "j J ; ; 1 %, - >- T5 C/i > '- M - 'f l - - cj ' J % 2 1 * g CD ; - f l >i - ' > > r * J rh > } r id >.2 3 fl 15 > - rh' i i.2 f t > W ' g > > r f t «c i - Q 5 0} g ««rq f t C r H - ' 2 ' fl fe f t 5 r 3 k Ul C U -rh. >> >-h P.T 3 >j CU tu 2 h " H n JT C/2 *r-5 0> -rh > J 5 k * * - p, r >> t c KU1 W * > r - tu ui j : - i d - -> T j Ul ui 1 1 JD 3 tu 2 c 8 > c A r2 _g T C/3 CD % * ' -ł-» x " n CD Cd * r. - > < r g f t. 'f l «.2 r r2 W 2 2 fl J n 3.f l,- 0. 3-2h J > - g r M «H W Ul Ul _i f t j 3 i d i d rfl fl 3 fl ; >j r ph»rh >H «2 3 H - X te w > 2 "J P 2 fl f l f l J - r '? 4 r 2 fl W F j 2 h-* 3 fl rm T J j W ( rfl X U C rm rm r 73 C f t te. c/5 * > 1 i l CM L ucn ; -ł-» Ul,Q r >> r ' 5 tu JD r fd i d p, 4-> > r >* 13 X r d ; CDJ J 5 r ;,rq CD Ul P, r X J P. >? - 2 2 f. 2 C -H A =5 j - i -

r 9 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY 243 - (U T T 5 U 0$ ";. 3 tud Cl. W) <D p «C '--- 5 T -J-J w X! 5 51 M (U (H g T5 "ÓJ 2 $ 1! 2 2 T i T - c C J3 > <- ' r 2 r 0 3 5. g > C «+H > Ul CU' t~l l Ul. g g.5 m tu «% c 3 - > > C 0 2 n t r * - l i : u f l c -r f t * i g j > -rh c Jj H n 5 t Ti P g l 3 t e ", i n * ' ' (U t g J ->.?.2,-0 Ti - r.jj 1 1'ui g f>> f - 2 r - m n Łn -c 11 f t M QV rh g 8 6 c 1 1 '- TJ 2 «' 2 2 g, r- C : cu '2-2 g 3.. -rj J t j j -. n Ł i?t3-3 y n 'J'w Ti ty i i '8 B. ' >i t.h > c ' g t rq t 2 c ' c i 0 > ' )7 g - $ <U*rC~ r* tu. 2 - f 1 - g -3. «t. n u 3 2 qj - > C -3 g.52. 73 - g ). -r- CM CC g c fe Ph 3 tu J3 13 5-i m. 2 1-2 T r g >» f l c 73 T5, C <D _ c.2 8 P t-i C/5 J > 13 > U [ff 3 M ' C C '? -jy- X H - d 3 3 g ' 3 r*h «rh C3 V CU (, Q ifl' C W X r Qi r» «C r.i c - B - 8 5 P. Q g r > 3r-» i 1 3 H D M i n c t-h CMC T M n c D H t H H H H C- H 00 LQ l H H M C i i > - c c m H H H C 1 W H t c i n H H H C - (D i c i n i m H M M in c-c T 5 C q i C i.2 c,_ti 0? b Ti J 0 D 01 c tą c X., >> -2 C T 8 C8 2 'g g T >. 5 n C0 CTJ W) C 2., > >ŁJ t _. *r " >> - QJ1 g - '73 2 ii n> (0 ifl --5 >>.. c ' % 9 ) - f t t - fe c tc.1 c n - c 8 g»;, g nr c 5 n c ~ M ł> 3 «' T 3 P ' ' X! ' T i ' 0 0 ) g t 1 rq - «t - - g g M g? M i ' >> >> r K. > t> ' c' c i i C c "u u " g c u c x i u >> W) QJ U ć w 2 g ~ - 2 cj 35 t J ' 5 'H > i=j i t c 5 T. 2 *c "3 > * * Ł 2? <M 5 m t -,2 1 1 <UJ g e E C r rh M >». 2 c 0 tud 0 > fe.43 Q M u c c W -rh «-. B. Śh V j f t f t Ul i 0 '? T f t - r j.2. Ul ~ ' Ul K*'* f t % _ C ' g Q < L y 0 f t 5? tu CU nj g ' f t c X3 cj K r-h r r * + L! -*-> cn -*-* n " ifl " K > t> 0 > - D B L'- r t f A 0 kj L J T5 ti

244 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY r 9 T r T? 0 3»-«' l CU" C/2 C2 8-1 g c r: te c/2 >> * nr T5 > -C M 5 <D u tei c E J - 6 -? te d5 >> !/l. - PhTJ >* -k8 + -* 5 ei- C. CJ _ P «j*! -. - 2 *r _ 1'r H c %p w 6 n y C»rHó dj* [ H-> Wk V (u- >1 ' *- -H». T 93 3-3=g Cd4 <Urj 2-2 3. 3.3 +-> u J'P - 5*0 <D<D c K - r i c g,p -2 3 rg.!4 - u f t 73 3 c/3 «'3 3 " H- tel 3 C <jj 9 ) 3 73 r-j Cd* W te. -i 6 0..8 - rh 3 M r * t -t 01 *1 5.3* * r * <D , :3 gl 3 < r-h $ * w " * 3 2 - - 3 <d 0.rH tu P 73 b 3 'rm (U 3 'p g J 9 > te r <D t; j frn r-h f t. -, te> c C *- rhl 0/ "n3 3 rq < g 60 f t h > c. l x C te> -? te 'q,vcj > >>.h C K r2 ' 3 'P 3 te, rd n '.2.J g * c h J r C. te c 60-5, C.2 g!3 w C. 60 Ci C + X C!>* r. c- i > 1 tei i - T»60 c r )H > " t ig g j ) 6 w!d r J r Q Cd (D > mc 2?. 3 g - c m CD t e, > C nj j j J* w 3 ".r 8 c*.-. >> > - > 3 3 i> h 3 CD* rh ' w (D tu) W. C/2 5 r g <D 1 rhh -ri > r rj tu M tu 3 l 6 0 <D CD e r H CD <D rh p H - c B"C. - fl > T h r CD l r 1 -»-- r! 'rg p k w rp T5 CD P-< 0 -g _. JT -rh *71 rrh Cd C J y. H r* vrr> c t e l f t..if nł" vw. *P 3 >1 60 " pt C/2 5 Ń c h in 515 * * * X 3 3 p CU 60 f t "p 60 - H 2 (X) f t d J c P 2 f 1 3 X ' 3 Cg ' '3 73 5.2 - 'p c H " CD _, -. _5 2 r5 W) 1 c tei.2 te,-3 M QJ* g 3 -* " ) C t p d J4.!2 Jh C/2 tu* ' c i ' w C te <D.2, >> p 0? P CD M v «tj - r C - 3 c 3 13 t e r r M g 3 r 3 hn00 K r~~i 5 t d J CD > n 'C J i > 7 u r2 J r1 C*te ' -5 - M '.T M 7* JT ' r rh t e l e "3 w tu fl C 1) "c CD C J j- y > CD rh r-h 5 Ph u CD b w 3 > 73 te r 3 7 3 -rh - dj. <: _ -rh -C j r>> _ r 3.2 -. - H* 3 3 r c? ' d J - i,q u" u «60-3 d J1 t ) d ) t (D J'* W rh d J JP t e l d J r P K rh Cd fh 60 2 'P te C C c r> ct i T! CD <DJ *L- CD T r.rh * M w P- /) Ł.2 b ' p cj.c; c rp 2 M r 2. > tel J r w n r P«cj cj 3 A J ' i rh 5P r 8 bi f t 5 > - ci r r 5 r i 5 dj dj u 3 g5 - * "P dj U te -J M. P ćj. P dj _: # 1 1 1 1 i : P»!» l %: 'Ó y l3 rp' -PrM U "c > Cd rh 3 ter T- W > <U. 01 J 3 3ix] g r. rj f t CD' cj -. d J rh 3" "" c r. te P' cj rh (DJ +i <D-JH- "> c 2.2 r1 -C 73 kt t e i > i t C % CD 3 <V! Cd j, P T5 60 «P, Ph ' g- e g b P. jh b?.2 g i i g 2 i M U i QJ t e i g te P 2 t rp J3 P «-5 > «b l l>

PRZELĄD ELEKTRTECHCZY 245 i 3 > W (y. T5 T 5 2 h 5 P< <L cu _< - H J > ;3 r c - 5 < E> «- r-t 3 T5 r/3 r '3. r > ) * - h Ph M. 2 _ T5 r 5 ) j U l *+H ' + 5-h 3 r C/ł C W CU r % Cu _ r r u r* U l K> 5 > -i f t W Tl >> c T 3 tu- 2. c W r CU < v w 0 ) 0 < ) -rh T ' - -W J t ć h P< C >"1 ih r t>j0 3 r H >» «k _L > j T i w i t K - c 'W ' ' w, y 5. - «P ' J > J > ttf) : U l Hid X3 3 J T u f t _ >. 0 P e b 2 > 01!> W) tu 3 Eh T T r f U - T * 3 >> n 3? t > rt i d. T 2? M P h '{/} ; r-t dn > > W cu _, (0 c T h - X > ) h H, M i -w > J h C/2 tjd r H H y - " C/2 T >5 3 X r - r - j d 6 C ' 3,.2 *, if l r n *H f ) c c y ) ' 4i n j W )rg n i v_ b c T -T V P t 3 (h ' rvh ę u ). 2 T 3 r > > ; n. P. - c j x 5 CU i H f l ) : y r 5 J Ctf w f U l > +-> i f l r2 ) ' 2 X3 ' rh 3 1 h Ó hc tu f t : tu fh tu c t 3 c ' g. X p 0 U l c l CTJ H 10 <M W) ( M c H c rd ' - 2 >J " 3 0 M M H t > M CD H C l C H C Q 10 10 C C CM c c 00 l ( C CM 0 5 0 0 l Th t TjH r h c ó C C C* D - i i C C C (M 00 C C C rjh Th Th Th C C C c C c M C M t m c M c m c T h > C l 00 C C h CM T-J tjh Th Th' c c c c c L t - H T h C M C M L C L Th rh 00 C -ęh CM Th tjh c* c* c c4 C M C M C l C C C M l l H C l W H H CM Th ' cm <n t D» > D * t > 0 ) 0 5 0 3 0 5 t m m m H H M C l i n i > 0 5 M bx3 c "ć 5h c C r-h W) C c C C L 0 0 Th H ł ( CM H > C Th t > 10 0 0 rh r > c 5 c d c d i i i n i 0 5 i n i f 5 C > C CM 0 5 0 5 C Ct rh 0 5!> c d c ir j i i i i T h T h C l C C f f l H l C C C C T h p 0 5 CM rh c iri 10 10 Th Th 10 i n i > C H C M i n i 0 0 3 M C C TjH H C Th c C l T5 Th Th Th C t > T h t - C M L C M r > C C L C 1 0 C CM p i d 1 0 1 0 i d Th T}H Th Th Th t > t > c c \ i c r > c < j c CM 0 5 C >; Th CM 0 5 t - id T h T h T Th* Th* > - >» t r - 0 5 0 5 0 5 0 5 0 5 0 5 i v u P Q - 3 - U f t C r , U l ' 3 H 3 5 C -rh CU w f l l 3 '?-. ' 0 -rh ; C ' > C 0 \ <D U l W ) % f t >c r 0 ;h ; B 0 w tu T CM l 3 r f t Ć0 B f AJ r*h ; 1 C C T r H 1 1 U l. tu / i 3 J 2 C L tu r =J g - y tu W ) > w (*1 8 ' r * (U y c - - p 0 ) rm c M 1 Ph g r C li-l c. r ć f t. 22* c ? C c T >, h x 0 2 f t J (h JA H y u r? «h X T H

246 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY r 9 - c. 3 fl w.2 W ' E.2 TD rr-j.*** n - W c rm W) g fl) CU 'C.? c g< 2 Wfl 5* r. H b u "r + C D H M c H in C ic i r i r r w c e i f t t i r T H im H t C T fl C C i h m h m ifl in w in w i i. M in ' } CM iu J ' W * r i h w 1.-J H H M M i n t D ł c C l L H H i M c c m H H M ctf ( fl c i TJ U 3j r* > 2 2 Tm M Ph >> r* 73 C ) 'P 0, 3 A t b ih V - 5. Łh - c tu 5 c "fl u g - «f t > j 0 h" Ln" -M > P 3 -C r r h J; Eh fl *3 b c >> cj -W K> r P i Ul. r h vcj - 5 «? J cj T5 -j ) * '. r Ph g " r-' c 58 <3.2 8 f l - J 73 n * 1 w >> - <D l Ul, 3 'j* 73 ' > cfl fl > ' y f t g * r r ' fl 2 f r.2 5.' , ' i e 3 X 11 * bw J 3 CC* 3 u r '+J, > cer C > - 3 -H fl g g > k vu*~ p cr r W *r-» rh > *rr 1, % 3 JC 3 u A f l g W) 2 0-2 c/2rr-j rh w.. > i.2 h cc CD J rh f l U J >>j > ' 5 g* > c j - i i > g - 3 i g 8* > fl tu-m 2 f l 7 3.2 t 5 'f l C hmm fl Ci c 73,3 V fhh tu ' f l cc* m j > 73 r +-> ' CC*'W M r wj ) 3 h j >»? fl >> cc ' - j c 2 f l fl ) r 3 w j. f l >>.2 fe cc > J* C 2 fl f l. f t f l l. «*. i. u > > U ) Ul f t w j r '% f t 3 3 f l J g Ł>,.3 cer cer 5 c 3 w. 2 n 0 -r-. f l Ph 1 - M cer r rp J J P, 1-3 - 1 - - 3 >? g - -K Ph w ) r-* n,tru 3 T 3 - g T5 r V 'Ul 13 ) 'F l Q, W r f i. j ; - E 5 rvtr rh CeTrP V g Ph g ' B ' 3 1 1 $ g L rp Ph r.. 2 C f l 73 r V ui 3 cj yul r2 t Ł " 3 J Q C ó TJ rp 3. 2 j cc* g> r f t 2 j >3 ' T5 _r '33 M"C " r j. h F C rh * g r?.?. 3r i h i J r -k > <!/ 1 iz j z 2J r g > ),r-3 > 5> n +e j w rh J r -r_. ) tn M > 5 'f l f t g m (-i g > f t -fl 43 -M U 3 3 Cd rr-j 5 3 5 -rh. 5 Q fh CU. 3 3 3 : f l g 7 3 7 3 J b - > 3 - n ui g CC M f l - >, g n 8 -i J CC* f t f t " - 5 cc 2 cc CC 3 J 3 3 3 9 5 > 7 3 7 3 73 CC r ' f l C f l A ' b f l ' 2 ui 7 3 M J* 1 f t r - c* w n W Ph 2 C/3 rh > 6 >» Ul i» j 6 fj cr r r u > > r _ fly» «C/5 3 T-J r*«h rj '«g J J J 3 * p. 1C T5 cer -cj L f f l d f t H >> C1 3 2 c w r j vc/3 b * r '! n * > i T5 cer r n 3 ' 3 w KU1 Ul rmh W) ; * Ul Ul T? ZA r c? g r w tu 2 ' c - cer l 5 r ' L L g C ) 2.2 <D f-i f l y J 7 " g y 2 5 1 «fl c M X vęj r h X ; cj.2 * f t t - ) M C W cti c T 5 5 T j r! r - + > > C1 CM - 2 * ),rh 3 f i Cfl f l f l f t r rfl Cfl y ĆJ.j* f t n, g cfl > f l.rh f l, f t 2 Cfl 4-J > 5 cfl cfl - 3-3 g ł 1 r B r T5 tu g tid ' g V T J tu ) cer r j -+-> U l 3 6 «** > i >, f f t W f l - g.2 - P 'U l r*h r*m 3 tud Cfl 73 -» r i P 1rH U r ' j >-> f t f l cc 7 3 73,rH f t f t rh T 5 j >» >» * 73 j* rh x j -ui _ r n ci w. n / CU.H Ł 3 i i r ) V.r- «T. «cc JT j* M > j - H **H rvh 13 r tu 3 nj P> 4-> ' 3 T g.r Ph n f t 3 >1 c e f l n _. i f g W) Ś * 3 c. g - - - i Ph P ki f t cc tu u W 2 cc* b '3 - 'fl Cfl* r2 y r > n PH >3 t j 'T r,-, - «W M» H r-h r J e -» «60

r 9 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY 247 Z K L C T W zkły fbryczne niemieckieg wielkieg przemyłu elektechniczneg nż. W ł d z im ie r! K te le w k i W ic e p r z e w d n ic z q c y e k c ji z k ln ic t w W r że n i ze zkół: A E w Berlinie E l e k t r t e c h n ic z n e g.e.p. rz W w iem enłdłcie i ry m b e rd ze *) U w g i gólne Przy wym różnrdnym zkreie prdukcji niemiecki wielki przemył elektechniczny wchłni rk rcznie liczne ztępy wykwlikwnych rbtników; ttni n kutek wybitnej pprwy kniunktury zptrzebwnie n fchwców wzrł niepmiernie. jbrdziej pzukiwni ą tcy rbtnicy, którzy bk biegłści w wym fchu pidją duże dświdczenie w zkreie nwczenej prdukcji przemyłwej i ą dkłdnie beznni z metdmi prcy w wielkim przemyśle. Muzą t być fchwcy nie tyle jedntrnnie wyzkleni, ile zdtni d zybkieg ntwieni n dwlną głąź prdukcji przemyłwej w zkreie wej pecjlnści. Kilkudzieięciletnie dświdczenie przemyłu niem ieckieg wykzł, że njlepiej przygtwć mże teg rdzju mterił ludzki plnw prwdzn zkł ściśle związn z prdukcją i p nwczeny zkłd przemyłwy, zbny w dświdczenie i śrdki mterilne. Jet t t. zw. zkł fbryczn (Werkchule) w płączeniu z wrzttmi zklnymi (Lehrwerkttte) **). kzł ię bwiem, że njlepi nwet fchwcy, lecz wyzkleni wyłącznie pd kątem rzemił nie ndją ię w góle w wielu wypdkch d wielkieg przemyłu, gdyż nie czynią zdść twinym przezeń, crz t nwym wymgnim. Przyjrzyjm y ię bliżej rbtnikm, pzukiwnym dziś przez wielki niemiecki przemył elektechniczny. W mirę ulepzni śrdków i udknlni metd prdukcji rśnie zptrzebwnie n pecjlnie w y zklnych rzemieślników wykich kwlikcjch zwdwych. D wyknywni ptypów, d tłeg udknlni w yrbów i metd prdukcji, d mntwni brdz kmplikwnych pów i mzyn, d wyrbu nwczenych nrzędzi we wzytkich niezlicznych dziś p pu ich dminch, wrezcie d dzru nd fbrykcją ptrzebni ą fchwi rbtnicy (Fchrbeiter) wykich kwlikcjch zwdwych. ą t: ślurze mzynwi, ślurze nrzędziwi, mechnicy precyzyjni, nwijcze uniwerlni i in. Widzimy, że ą t zwdy przewżnie chrkterze mechnicznym. W tunku d nich nwczen elektechnik i mechnik twiją dlek idące wymgni pd względem uprwnień i umiejętnści fchwych, pewnści iebie, precyzji w prcy, rztrpnści, tłści i przy *) dczyt zrgnizwny przez ekcję zklnictw Elektechniczneg twrzyzeni Elektryków Plkich wpólnie z Km iją Metdyczneg zkleni T. W. T., wygłzny w dn. 25 kwietni b. r. w W rzwie. **) W niniejzym refercie pjęci zkł fbryczn" używć będę tkże d kreśleni cłści, więc włściwej zkły (Werkchule), w której udzieln jet nuk teretyczn, wrz z wrzttmi zklnymi. gół, zkł t mieści ię we wpólnym gmchu z wrzttmi zklnymi. tmnści umyłu. zklenie tych rbtników w zkłch fbrycznych trw z reguły 4 lt i nich przede wzytkim mw będzie w dlzym ciągu refeu. bk tych ił rzemieślniczych brdz wykich kwlikcjch zwdwych wielki przemył niemiecki wykzuje crz więkze zptrzebwnie n t. zw. rbtników przyucznych (ngelernte Arbeiter), zncznie już wężzym zkreie pecjlizcji. leżą tu rbtnicy tnwiący fchwą bługę pecjlnych mzyn, nierz brdz kztwnych, kpryśnych i kmplikwnych. ą t: tkrze, wiecze, frezerzy, nwijcze i inn. ch zklenie prktyczne dbyw ię w pecjlnych dziłch wrzttów zklnych zkół fbrycznych i trw zleżnie d fchu d 1 d 2 lt. iemiecki przemył elektechniczny prwdzi tkże w wych wrzttch zklnych i fbrykch plnwe zklenie prktykntów wkcyjnych z technicznych zkół średnich i kdemickich rz prktykntów inżynierów i hndlwców. zkły W przewidują w wym prgrmie: 1 d P/-rczną prktykę przed wtąpieniem n Plitechnikę; lb znów 1 2-letnią prktykę p egzminie dyplmwym lub też wrezcie 3-letnią prktykę dl inżynierów przyzłych pedggów. Uwzględni ię przytem pecjlizcję w mechnice precyzyjnej, tele technice, technice prądów ilnych rz w budwie mzyn elektrycznych. zkły AE przewidują dl wych prktykntów - inżynierów jezcze brdziej zróżniczkwną pecjlizcję. Pln zkleni prktykntów jet w bu T-w ch b. zczegółw prcwny i utl ię dl kżdeg z kndydtów indywidulnie w zleżnści d jeg życzeń. Prwdzne ą też prktyki wkcyjne dl nuczycieli zkół zwdwych (6 8 tygdni). D zkreu zrgnizwnej dziłlnści zkleniwej elektechniczneg przemyłu niemieckieg nleży dkztłcnie i przezklnie rbtników, "przdwników (Vrrbeiter), mjtrów i inżynierów. Częte bwiem zminy w chrkterze i metdch prdukcji, zwłzcz w związku z przechdzeniem n crz t nwe urwce (w wyniku 4-letnieg plnu gpdrczeg) wymgją dlekidąceg nierz dkztłcni i przezklni. Wrezcie nleży wpmnieć zkleniu i przezklniu bezrbtnych wzgl. ób nie znjdujących w dtychczwym wym fchu znśnych wrunków egzytencji. D tych celów łużą bne dziły wrzttów w zkłch fbrycznych. U w g i h it ryczn e zkleniem nrybku rbtniczeg interewł ię niemiecki przemył elektechniczny nieml d chwili weg pwtni. dy w rku 1847 Werner v. iemen złżył pierwzy wój wrztt w Berlinie (n ul. chnbergere) z złgą, kłdjącą ię z 3 ób, nie był w iemczech ni mechników precyzyjnych, ni ślurzy mzynwych, których iemen ptrzebwł d re-

248 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY r 9 lizcji i udknlni wych wynlzków. T też ci trzej prcwnicy mgą być pniekąd uwżni z pinierów w tej dziedzinie. W ciągu ntępnych kilkudzieięciu lt zkłdy iemen zybk ię rzją i w r. 1893 pwtją wrztty zklne przy ówczenych fbrykch iemen w Berlinie (n ul. M rkgrfentre) i w Chrlttenburgu (n ul. Frnklintre); w wrzttch tych, wydrębninych już z wrzttów fbrycznych, kztłcił ię wówcz pd kierunkiem mjtr k. 20 30 młdcinych. W r. 1897 utwrzn ztje zkł przy fbryce W w rymberdze. P ześrdkwniu wzytkich berlińkich fbryk iemen w iementdtcie utwrzn tu w r. 1906 fbryczną zkłę zkłdów iemen Hlke, zś w r. 1908 ztją twe centrlne wrztty zklne dl mechniki precyzyjnej. W międzyczie zkł uzykuje pełne prw miejkich zkół zwdwych. Z czem w związku z rzzerzeniem i pgłębieniem kcji zkleniwej tł ię knieczne rzzerzenie dtychczwych zkół, w wielu wypdkch przenieienie ich d więkzych gmchów, brdziej bzernych i lepiej wypżnych. W wielkich rmch elektechnicznych pwtją pecjlne wydziły zklne, jk: A b - teilung Techniche Aubildung T -w AE rz Techniche Aubildungween w zkłdch iemen. W y dziły te zjmują ię nie tylk wyzkleniem młdzieży n terenie zkół i wrzttów zklnych, lecz kierują w y zkleniem w fbrykch, udzielniem nuki teretycznej, zkleniem prktykntów, inżynierów i hndlwców, rgnizwniem kurów dkztłcjących, łwem cłkztłtem rzległej kcji zkleniwej, jką plnw prwdzi becnie niemiecki przemył elektechniczny. Jeżeli chdzi zkłdy AE, t pidją ne becnie w Berlinie, gdzie znjduje ię 10 njwiękzych fbryk T-w, 3 zkły fbryczne, minwicie: w Reinickendrf - t (n ul. Hllndere 31 34) (ry. 1), przy fbryce kbli w berchóneweide (Kbelwerk berpree) rz przy fbryce lkm tyw w Hennigdre, wzytkie zrgnizwne jednkw. C d zkłdów iemen, t w r. 1932 zkły bu rm H rz W ztły płączne rzem i umiezczne w nwym budynku (ry. 2). Pztem, jk już wpmnieliśmy, zkłdy W pidją zkłę fbryczną w rymberdze; zkł t mieści ię w gmchu, który tnwił w wim czie pierwzy budynek fbryczny zkłdów. chucke. Wrezcie iemen Ry. 1. Widk wrzttów zklnych AE (Berlin - Reinickendrf). Hlke pid wrztty zklne teletechniczne rz dl mechniki precyzyjnej w Mnchium i w Wiedniu. Pniewż w zkłch fbrycznych AE i W rgnizcj nuczni w gólnych, czywiście, zrych jet pdbn, przet w dlzym ciągu dziłl- Ry. 2. W idk gmchu, w którym miezczą ię wrztty zklne rz zkł fbryczn W i H w imentdtcie. nść tych zkół mwić będziemy równlegle. nneg ujęci temtu nie uwżmy zreztą z mżliwe ze względu n grniczne miejce. P rz y jm w n ie d zk ó ł. B d n i w tęp n e Wrunki przyjęci d zkły fbrycznej tnwią: ukńczny 14 rk życi, ukńczenie 8-klwej zkły pwzechnej rz ddtni wynik bdń wtępnych. Jkklwiek nie m zdnicz grniczeń c d pchdzeni kndydtów, t jednk w zkłch W np. pierwzeńtw mją ynwie prcwników rmy. Kndydci d zkły pddwni ą bdnim przydtnści d zwdu (Berufeignungpriifung), celem twierdzeni, w jkim tpniu chłpiec ndje ię n fchweg rzemieślnik. Bdni te prwdzne ą w pzczególnych zkłch rzmicie. W zkłch AE np. kndydci ą dkłdnie infrmwni włnścich zycznych i um y łwych, wymgnych w tym lub innym fchu, rz uprwnienich kniecznych d jeg wyknywni. Duży ncik kłdzie ię tu przy bdnich wtępnych n wybrźnię przetrzenną, inteligencję techniczną, zdlnść d kupieni ię rz pób prcy (jej temp, dkłdnść i trnnść). prócz teg bwiązują nrmlne bdni pychtechniczne w kierunku twierdzeni zręcznści, techniki ruchów, pmięci, widmści teretycznych, zybkść rekcji, gólnej inteligencji itd. zkł W w rymberdze kłdzie brdz duży ncik n cenę indywidulnści kndydt, jk c łści, uwżjąc krótktrwłe bdnie z pmcą zw y kłych tektów z niewytrczjące. Bdni wtępne dzielą ię tu n dwie części. Część pierwz, któr kłd ię z bdni pychtechniczneg rz egzminu teretyczneg (prwdzenie widmści nbytych w zkle), bezpwnie eliminuje wzytkich tych, którzy pd względem umyłwym nie ndją ię d zwdu. Kżdy z kndydtów, którzy przezli zwycięk przez pierwzą próbę, pddwny jet ntępnie pecjlnemu dwudniwemu bdniu indywidulnemu, tnwiącemu

r 9 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY 249 część drugą egzminów wtępnych. Kniecznść tkieg bdni zkł uzdni tym, że wg. wielletnieg jej dświdczeni zdlni i zbni w wiedzę uczniwie brdz częt nie iągli w zkle zdwljących nwet wyników jedynie ze względu n nieprzyjjący chrkter i upbienie. pdtwie wyknni przez kndydt erii dpwiedni dbrnych ćw i czeń ztje cenin jeg zręcznść w prcy rz bite d niej ntwienie. Pięciu kndydtów pddwni ą bdnim jedncześnie przez dwóch dświdcznych pedggów, którzy przez cle te dw dni dkłdnie przyglądją ię kżdemu z chłpców, berwując pób wyknywni przez nich prcy, i wytwiją ntępnie dpwiednią cenę. Długletnie dświdczenie wykzuje, że cen t pkryw ię n gół prwie że cłkwicie z tym, c wykzuje uczeń w zkle fbrycznej. tępnie dbyw ię zczegółwe bdnie lekrkie celem twierdzeni przydtnści kndydt d zwdu pd względem zycznym. W zkłch AE bwiązuje pz tym ddtkw egzmin z ćwiczeń cielenych, przy czym chdzi m. in. zbdnie bitej dwgi kndydt itp. z k le n ie r b tn ik ó w f c h w y c h. ru p m e c h n ic zn. Uwgi gólne. *) ndutrie Fchrbeiterprufungen. Prufungnfrderungen ir Mchinenchler, berbeitet vm Deutchen Auchu ir Techniche chulween E. V. (tnd v. 1 X 1936). Verlg v. B.. Teubner. Ry. 3. Wykz umiejętnści kniecznych i pżądnych dl fchu ślurz mzynweg. Jk już zznczyliśmy, główny i njliczniejzy Przebieg wyzkleni wrzttweg. trzn rbtników fchwych w przemyśle elektechnicznym tnwi grup mechniczn. leżą tu: ślurze mzynwi (Mchinenchler), mechnicy precyzyjni (Feinmechniker), ślurze nrzędziwi (W erkzeugmcher), ślurze d przyrządów (Appechler), tkrze (Dreher), ntwicze utmtów (Autmteneinrichter), ślurze d rbót blznych (Blechchler), pwcze i kwle. Dl kżdeg z tych fchów kre zkleni trw 4 pełne lt. D grupy elektrycznej nleżą: m nterzy-tele technicy (Fernmeldemnteure), nwijcze uniwrlni (Univerlwickler) rz intltrzy. zklenie fchwców grupy elektrycznej mówimy bn. Wrezcie d rbtników fchwych przemyłu elektechniczneg z 4-r letnim kreem zkleni nleżą: tlrze, frmierze, mlrze rz pecjliści d rbót zklrkich (lintrumentenmcher). Ze względu n pecjlny chrkter ich zkleni mwić g nie będziemy. Zrówn pdził grupy mechnicznej n pecjlnści (fchy), jk i cele rz wyniki nuczni kżdej z nich, tkże pób zdwni egzminów, ą ściśle kreślne przez przepiy wydne przez iemiecką Km i ję dl zklnictw Techniczneg t. zw.,,datch (Deutcher Auchu ir Techniche chulween), c czyni zklenie fchwych rbtników n terenie cłej Rzezy jednlitym. Tk np. przeznczeniem ślurz mzynweg wg. DATCH *) jet przygtwnie i w y kńcznie części mzyn i pów rz ich dpwywnie; mntż, bdnie i uruchminie mzyn Pierwzy kre zkleni. i pów, tkże ich nprw. Aby pć tk pwżnym wymgnim, uczeń w tym fchu winien gruntwnie pnwć w ciągu 4-ch lt umiejętnści, pkzne chemtycznie n ry. 3. Pdbnie prcwne ą przez DATCH inne fchy grupy mechnicznej, których dl brku miejc mwić tu nie będziemy. Przyjrzyjm y ię bliżej przebiegwi wyzkleni uczniów w grupie mechnicznej. tunek nuczni teretyczneg d zjęć wrzttwych n wzytkich kurch tej grupy jet ntępujący: 1 pełny dzień w tygdniu (8 gdzin) lekcje w klch zkły (teri) *) rz 5 dni zjęć wrzttwych (prktyk). Jk widzimy, wyzklenie wrztt w e pid zdecydwną przewgę nd teretycznym i dlteg też d nieg rzpczynmy. Bieg wyzkleni wrzttweg śledzić będziemy w gólnych zrych wg. plnów nuczni zkły W w rymberdze, przy czym zznczmy, że ewentulne różnice w tunku d innych zkół ztną w dpwiednich miejcch uwydtnine. Wyzklenie wrzttwe kłd ię tu z dwóch zdniczych kreów p 2 lt kżdy. W pierwzym kreie pdtwwym**) uczeń n terenie wrzttów zklnych pnwuje gruntwnie gólne zdy bróbki metli, jk: piłwnie, tczenie, wiercenie, frezwnie, zlifwnie, kucie, lutwnie, hwnie, znczenie, pmiry itp. W drugim kreie zkleni trzymuje n wyzklenie już w zkreie wej pecjlnści, więc w budwie mzyn, budwie nrzędzi, mechnice precyzyjnej, tkwie itd. zleżnie d fchu. Pierwzą płw ę teg kreu uczeń pędz w wrzttch zklnych, drugą zś w fbryce (w zkle W iementdt uczeń przebyw w fbryce 2 ttnie lt; w zkłch AE Berlin l / rku w fbryce ***). W zkłch AE Berlin rz W iementdt pierwze V rku teg kreu tnwi t. zw. w y zklenie pdtwwe (rundlehrgng) wpólne *) iektóre zkły, jk np. zkł W w rymberdze, dl uniknięci przemęczeni uczni, prwdzą nucznie w klie dw rzy tygdniw p 4 gdziny. **) Dwuletni ten kre bwiązuje tkże grupę elektryczną, więc nwijczy i intltrów. ***) Dne tę ą jedynie rientcyjne; zleżą ne d pewneg tpni d fchu itp.

250 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY r 9 i bwiązkwe dl wzytkich bez wyjątku grup ( więc i elektrycznej) rz fchów. Uczeń prcuje w tym kreie wyłącznie przy imdle (ry. 4) i nie m żdnej tycznści z brbirkmi, przy czym wyknywne prce n- Ry. 4. Zjęci prktyczne w pierwzym półrczu zklnym (AE Berlin - Reinickendrf). W zkle nrymberkiej W uczeń pędz cły pierwzy rk w t. zw. ddzile pczątkwym (Anfngbteilung). Tu pnwuje n przede wzytkim piłwnie (pczątkw n k); ntępnie wyknyw pilnikiem zereg rbót, wym gjących tle rnącej dkłdnści. Przybyw ntępnie d teg wiercenie, rzwiercnie, przebijnie i ścinnie, ntępnie: ncinnie gwintów, wyknywnie prężyn tczenie, nitwnie, frezwnie itd. *). Pln nuczni zwier dlej wyknywnie njpplitzych nrzędzi, jk ścinki, wycinnki, śrubkręty krbki, punktki, przebijki, wieł, młtki, klucze itd. rz zereg prc z blchy. Wzytkie te prce wyknywne ą w ściłej klejnści rz według dkłdnie prcwneg plnu, przy czym zledwie 3 z pśród nich nzą chrkter czytdydktyczny, nie pidjąc prktycznej wści. Prce z drugieg półrcz 1-g rku zkleni widzimy n ry. 6. Drugi rk uczniwie zkły pędzją w trzech dziłch p 4 mieiące w kżdym, przy budwie nrzędzi, przy tkrnich rz przy budwie mzyn wzytk w wrzttch zklnych. Przy wyknywniu nrzędzi uczeń zpznje ię z rbtmi, wymgjącymi crz t więkzej dkłdnści wyknni; zznjmi ię gruntwnie z pwniem rz ze wzytkimi ubtelnścimi bróbki tli, które umżliwiją trnne w yknnie rbty. Pln zkleni bejm uje tu długi wykz rbót, przy wyknywniu których grmny ncik ztje płżny n dkłdnść wyknni. Przy prcy w dzile tkrni uczeń zpznje ię z tczeniem zą chrkter zklny, ćwiczeniwy. Uczeń zpznje ię z głównym i czynnścimi, jk piłwnie, wiercenie, przebijnie, ścinnie itd. itd. Ćwiczeni w zkreie kżdej z tych czynnści prwdzne ą tk dług, ż ztną iągnięte wyniki pd kżdym względem zdwljące. P tym kreie ntępuje we wpmninych zkłch pecjlizcj (pdził n fchy), przy czym przy wybrze fchu z grupy mechnicznej decydujący gł m kierwnictw zkły. Wrz ze pecjlizcją rzpczynją ię w wrzttch prce chrkterze prdukcyjnym (ry. 5) zmit dtychczwych chrkterze ćwiczeniwym. Ry. 6. Typwe prce uczniów (mechników precyzyjnych) wyknnych w drugim półrczu zklnym (W). Ry. 5. Typwe prce uczniów (ślurzy mzynwych) w pierwzym i drugim rku zklnym (AE). *) Klejnść, w jkiej pdne ą tu wżniejze zreztą tylk czynnści, nie jet tu bynjmniej przytczn według jkiegś ściśle lgiczneg plnu. njwżniejzych kztłtów z żeliw i tli; prcuje n m. inn. n tkrce-ztczrce rz n rewlwerówkch, n których mui np. wyknć kilket śrub, przy czym m mui zmcwć nrzędzi i ntwić brbirkę Wrezcie tnie 4 mieiące drugieg rku (t. zw. budw mzyn Mchinenbu) pświęcne ą prcy n hpingu, n heblrce, n zlierce d włków, zlierce pzimej, frezrce pzimej, tkrce mczynnej, tkrce-ztczrce rz n zeregu innych, brdziej już pecjlnych mzyn, które ą d dypzycji uczniów. tych mzynch uczniwie wyknywują głównie nrzędzi, jk: dłutwniki, wycinki d rw ków klinwych, wieł wputwe, frezy d rwków, wieł dziłwe, frezy wlcwe rz wlcw -człw e, gwintwniki i nże. Uczeń zpznje ię tu pz tym z pwniem, pmirmi i pwniem. P dwuch ltch ntępuje dl grupy mechnicznej pecjlizcj. Jkklwiek bieg nuczni w zkle nrymberkiej różni ię npzór d pztłych mwinych tu zkół, t jednk dzięki dpwiednim przeunięcim w plnch nuczni rz zgrupwniu uczniów ittnych różnic, z punktu widzeni wyników nuczni, niem. Drugi kre zkleni. W zkle W rymberg drugi kre zkleni wrzttweg (2 lt) przebieg w ten pób, że

r 9 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY 251 pierwzy rk pdzieleni już wdg. pecjlnści*) uczniwie pędzją w wrzttch zklnych, drugi zś (ttni) rk w fbryce, gdzie prcują już mdzielnie, przechdząc przez przewidzine plnem, njwżniejze dl ich fchu dziły prdukcji. tym zczeblu zkleni nie m już tk dkłdneg, w kżdym drbizgu przemyślneg plnu klejnści prc wrzttwych, jk w pierwzych dwuch ltch, zczynją ię bwiem rbty chrkterze prdukcyjnym (prduktive Arbeiten), w ptci zmówień regulrnie trzymywnych d fbryk kncernu. tk ślurze nrzędziwi wyknywują w trzecim rku: m - zkły. Dl iągnięci mżliwie wzechtrnneg w y zkleni uczniwie przenzeni ą c V2 rku d crz t innych ddziłów. Jedncześnie uczęzczją ni jeden rz w tygdniu d zkły n lekcje w liczbie gdzin przewidzinych plnem nuki. Wyniki nuczni wrzttweg. Egzmin kńcwy. P 4-ch ltch uczeń zkły fbrycznej przytępuje d egzminu czeldniczeg przed kmiją, w kłd której wchdzą przedtwiciele Związku Przemyłwców Metlwych rz zby Hndlwej. Złżenie egzminu p- W A R Z T A T Z K L Y ' Ry. 7. iektóre typwe prce wyknne przez uczniów ślurzy mzynwych (W). tryce, nrzędzi d gięci, frm y d wytłczni, nrzędzi mntżwe, przyrządy pmirwe itp. Tkrze brbiją dlewy d mzyn elektrycznych, wły, śruby, pierścienie, nkrętki, różne części d brbirek itd. Ślurze mzynwi budują nwijrki, mniejze wierki, pry, npędy d przełączników trnfrmtrwych itd. (ry. 7). Wrezcie mechnicy precyzyjni wyknywują części d liczników, d pów elektrycznych i reflektrów, różne przyrządy elektryczne itp. (ry. 8)...' Ry. 8. Prce uczniów mechników precyzyjnych w 3 i 4 rku zklnym (W). ttni rk uczeń pędz w zeregu ddziłów fbrycznych nrymberkich zkłdów W. Jeg przydził d tych lub innych ddziłów fbryki zleży pniekąd d chwilweg zptrzebwni n fchwców. Przebieg wyzkleni ślurz mzynweg w zkle nrymberkiej W pkzny jet n chemcie (ry. 9). Pdcz przebywni w fbryce uczniwie uczęzczją dw rzy w tygdniu n lekcje (p 4 gdz.) d zkły fbrycznej. W zkle W iementdt uczeń, jk już zznczyliśmy, przebyw w wrzttch fbrycznych 2 pełne lt, przy czym pdleg w dlzym ciągu kierwnictwu *) Ze względu n zkre prdukcji fbryk W w rymberdze zkł tmtejz uwzględni z pśród intereujących n fchów w grupie mechnicznej pecjlizcję n: ślurzy nrzędziwych, tkrzy, ślurzy mzynwych rz mechników precyzyjnych. Ry. 9. chemt przebiegu wyzkleni ślurz mzynweg ( W ry mberg).

252 PRZELĄD ELEKTRTECHCZY r 9 ciąg z bą uzyknie świdectw czeldniczeg, uprwnijąceg p uczynieniu zdść dpwiednim wym gnim d kłdni egzminu n mjtr. Jeżeli chdzi relne wyniki nuczni, t wkźnikiem iągniętych przez uczni uprwnień jet t. zw. rbt czeldnicz (eellentiick), d wyknni MB Ry. 10. Prce czeldnicze uczniów mechników precyzyjnych (W). Przy wydwniu temtu prcy czeldniczej brne ą pd uwgę uzdlnieni uczni; njzdlnieji trzymują rzeczy brdziej trudne, mniej zdlni łtwiejze. W zkre prcy wchdzi m. inn. tkże mdzielne wyknnie (n pdtwie trzymneg luźneg zkicu) dkłdnych ryunków wrzttwych rz prządzenie dkłdneg plnu bróbki. Rbt mui być wyknn n terenie wrzttów zklnych, cłkwicie mdzielnie, w przeciągu m niej-więcej 120 gdzin rbczych. prócz teg dbyw ię egzmin teretyczny, którym m w będzie przy mwiniu nuczni teretyczneg. Zchwując cłą bjektywnść, nleży twierdzić, że rbty czeldnicze w mwinych zkłch tją n brdz wykim pzimie, zwłzcz jeżeli uprzytmnimy bie, że ą dziełem rąk rzemieślników przewżnie 19-letnich (ry. 10 i 11). Pdcz zwiedzni wrzttów zklnych AE w Berlinie Reinickendrf miłem, m. inn. mżnść berwwni uczni m e- której uczeń z fbryki wrc z pwem d wrzttów zklnych. Zgdnie z wpmninymi przepimi DATCH rbt czeldnicz dl fchu ślurz mzynweg przewżnie w ptci brdziej złżnej części mzyny lub pu bejm wć m dziedzinę fchu uczni. Przy wyknywniu rbty czeldniczej nie nleży pługiwć ię pecjlnymi nrzędzimi, ni brbirkmi, przy czym rb jt nie pwinn zwierć części uprzedni już wyknnych lub przygtwnych przez kg inneg. Prc m być wyknn z zchwniem przepinych tlerncyj wzgl. pwń. W rzie wątpliwści c d umiejętnści uczni, kmij mże zrządzić wyknnie przezeń ddtkwej prcy, której ukńczenie nie pwinn jednk wykrczć pz 8 gdzin rbczych. Ry. 11. Przykłdy prc czeldniczych uczniów zkół AE. ślurzy mzynwych; b ślurzy nrzędziwych; c tkrzy. chnik precyzyjneg, który wyknywł, jk prcę czeldniczą mikrkp, jkieg nie pwtydziłby ię żdn z przdujących w tej dziedzinie rm eurpejkich. vdkńczenie ntąpi). z y 1 e j k Kzimierz. Trzydzietpięcilecie Elektrwni Miejkiej w Wilnie 19 1938, tr. 24, ry. 16. Wiln 1938. kłdem twrzyzeni mpmcy Prcwników Elektrwni Miejkiej. Dni 12 luteg r. b. Elektrwni Miejk w Wilnie njwiękzy w tym mieście zkłd przemyłwy użytecznści publicznej bchdził 35-tą rcznicę weg itnieni. Z kzji tej rcznicy wydn ztł mwin brzur, zwierjąc zry dziejów Elektrwni d chwili jej pwtni ż d bieżąceg rku. W rku 19 Elektrwni pidł 2 prądnice prądu tłeg p 250 kw kżd npędzne z pmcą mzyn prwych rz, jk rezerwę, bterię kumultrów pjemnści 1730 Ah. Dziś mc zintlwnych w Elektrwni mzyn wyrż ię pkźną liczbą 8 500 kw w ptci nwczenych turbgenerów prądu trójfzweg. Liczb pdtcyj trnfrmtrwych n terenie ieci miejkiej wyni 30. Liczb bnentów (n 1.1.1938 r.) k. 25.800. Średni cen z przedną kilwtgdzinę wyni 31 gr. Rczn prdukcj energii elektrycznej w y ni becnie k. 12.000.000 kwh; budżet Elektrwni n rk 1938/39 wyrż ię liczbą k. 4.000.000 zł. Bieżący rk nleży uwżć z przełm wy w dziejch Elektrwni, któr zykuje ię d przekztłceni ię n elektrwnię kręgwą celem zilni wepół z mjącą wkrótce pwtć elektrwnią wdną cłeg pwitu wileńk-trckieg. K. P R Z E D P Ł A T A : k w ln ie.... z ł. 9. r c z n i e...z ł. 3 6. zgrnicą 4" 50% z zminę dreu (znczkmi pcztwymi) gr. 50 Biur Redkcji i Adminitrcji: Wrzw, Królewk 15, piętr telefn t 690-23 i 648-65. Adminitrcj tw z. d gdz. 8 d 15, w bty d 8 d 13 Redktr przyjmuje we śrdy d gdziny 19 - ej d 20 - ej Knt czek w e w P. K.. r. 363 C e n n i k g ł z e ń p r z e y ł d m in i tr c j n ż ą d n i e. T e le f n d z i łu g ł z e ń 6 4 8-6 5. Wydwc: Wydwnictw Czpim Przegląd Elektechniczny, półk z grniczną dpwiedzilnścią.. A. Z.. D iu k r n i P l k ", W rz w, zp it ln 12. T e l. 5.87.98 w d z ie r ż w ie p. W y d w n ic z e j C z p i m p. z..