RYNEK WYROBÓW BUDOWLANYCH

Politechnika Śląska w Gliwicach Wydział Budownictwa Katedra Procesów Budowlanych RYNEK BUDOWLANY RYNEK WYROBÓW BUDOWLANYCH Aktualny stan prawny - UE Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z 9 marca 2011 (tzw. CPR - Construction Products Regulation), ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG w pełnym zakresie wchodzi w życie z dniem 1 lipca 2013 roku. Zastępuje tzw. dyrektywę budowlaną - Dyrektywę Rady z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbliżenia ustaw i aktów wykonawczych Państw Członkowskich dotyczących wyrobów budowlanych (89/106/EWG), w zakresie nadzoru nad wyrobami budowlanymi wprowadzonymi do obrotu. Zasady tworzenia, uznawania i stosowania specyfikacji technicznych Zasady i procedury oceny zgodności wyrobów budowlanych Obowiązek oznakowania CE wyrobów wprowadzanych na rynek (EOG) Specyficzne uregulowanie wymóg posiadania systemu zakładowej kontroli produkcji 1

Aktualny stan prawny - Polska Akty prawne wdrażające dyrektywę (już wycofaną) budowlaną 89/106/EWG Ustawa z dn. 16.04.2004 o wyrobach budowlanych Rozporządzenie Min. Infrastruktury z dn. 11.08.2004 w sprawie systemów oceny zgodności, wymagań, jakie powinny spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące w ocenie zgodności, oraz sposobu oznaczania wyrobów budowlanych oznakowaniem CE Rozporządzenie Min. Infrastruktury z dn. 11.08.2004 w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym Aktualny stan prawny - Polska Projekt nowej ustawy o wyrobach budowlanych strona Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej http://bip.transport.gov.pl/pl/bip/projekty_aktow_pra wnych/projekty_ustaw/ustawy_budownictwo_i_gospod arka_przestrzenna Ścieżka: www. transport.gov.pl / akty prawne / projekty/ projekty ustaw / Budownictwo W Polsce system nadzoru rynku w zakresie wyrobów (wszystkich) wprowadzanych do obrotu tworzony jest w oparciu o ustawę z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087). Ustawa ta transponuje do polskiego systemu prawnego dyrektywy nowego podejścia UE. Ustawa ta nie uwzględnia jednak specyfiki niektórych wyrobów, w tym zwłaszcza specyfiki wyrobów budowlanych. 2

Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności. Ustawa określa: 1) zasady funkcjonowania systemu oceny zgodności z zasadniczymi i szczegółowymi wymaganiami dotyczącymi wyrobów; 2) zasady i tryb udzielania akredytacji oraz autoryzacji; 3) sposób zgłaszania Komisji Europejskiej i państwom członkowskim Unii Europejskiej autoryzowanych jednostek oraz autoryzowanych laboratoriów; 4) zadania Polskiego Centrum Akredytacji; 5) zasady działania systemu kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu. 7 Wyrób budowlany Wg ustawy O wyrobach budowlanych rzecz ruchoma, bez względu na stopień jej przetworzenia, przeznaczona do obrotu, wytworzona w celu zastosowania w sposób trwały w obiekcie budowlanym, wprowadzana do obrotu jako wyrób pojedynczy lub jako zestaw wyrobów do stosowania we wzajemnym połączeniu stanowiącym integralną całość użytkową i mająca wpływ na spełnienie wymagań podstawowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane Według aktualnego stanu prawnego, wyrobami budowlanymi podlegającymi regulacjom ustawy o wyrobach budowlanych są wyroby które są objęte zakresem przedmiotowym mandatów udzielanych przez Komisję Europejską na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych oraz wytycznych do europejskich aprobat technicznych. Wykaz ww. mandatów został ogłoszony obwieszczeniem Ministra Infrastruktury z dnia 5 lipca 2004 r. w sprawie wykazu mandatów udzielonych przez Komisję Europejską na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych oraz wytycznych do europejskich aprobat technicznych, wraz z zakresem przedmiotowym tych mandatów (M. P. Nr 32, poz. 571). Tym samy np. beton towarowy nie jest wyrobem budowlanym (w świetle prawa) producenci betonu nie są zobowiązani do przestrzegania CPR ani ustawy o wyrobach budowlanych, w szczególności do utrzymywania Zakładowej Kontroli Produkcji. 3

Wyrób budowlany - wg rozporządzenia PEiR UE nr 305/2011 (CPR) wyrób budowlany oznacza każdy wyrób lub zestaw wyprodukowany i wprowadzony do obrotu w celu trwałego wbudowania w obiektach budowlanych lub ich częściach, którego właściwości wpływają na właściwości użytkowe obiektów budowlanych w stosunku do podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych; zestaw oznacza wyrób budowlany wprowadzony do obrotu przez jednego producenta jako zestaw co najmniej dwóch odrębnych składników, które muszą zostać połączone, aby mogły zostać wbudowane w obiektach budowlanych. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z 9 marca 2011 (CPR - Construction Products Regulation) Określanie wymagań podstawowych: 1. Nośność i stateczność (bezpieczeństwo konstrukcji) 2. Bezpieczeństwo pożarowe 3. Higiena, zdrowie i środowisko 4. Bezpieczeństwo użytkowania 5. Ochrona przed hałasem 6. Oszczędność energii i izolacja cieplna 7. Zrównoważone wykorzystanie zasobów rozp. UE 305/2011 załącznik 1) Według dotychczasowych zasad producenci wyrobów budowlanych mogą wprowadzać na rynek polski wyroby budowlane w oparciu o: system europejski (to obecnie reguluje CPR, czyli rozporządzenie PEiR UE nr 305/2011) system krajowy. 4

Podstawą oceny zgodności wyrobów są specyfikacje techniczne wyrobów (normy lub aprobaty techniczne, dokumentacja techniczna wyrobu (jednostkowego)). znak CE normy EN zharmonizowane lub europejskie aprobaty techniczne (wg nowych przepisów UE nie będzie już europejskich aprobat technicznych a tzw. europejskie dokumenty oceny na podstawie którego dla wyrobu będą wydawane tzw. europejskie oceny techniczne ) znak B normy krajowe lub krajowe aprobaty techniczne (wg projektu ustawy o wyrobach bud. nie będzie krajowych aprobat technicznych a tzw. krajowe oceny techniczne ) aprobata techniczna (krajowa) - pozytywna ocena techniczna przydatności wyrobu budowlanego do zamierzonego stosowania; europejska aprobata techniczna - pozytywna ocena techniczna przydatności wyrobu budowlanego do zamierzonego stosowania, wydana zgodnie z wymaganiami Unii Europejskiej (zmiana na: europejski dokument oceny dokument przyjęty przez uprawnioną JOT (specyfikacja techniczna) stanowiący podstawę do wydawania europejskich ocen technicznych.) Zakres i warunki przeprowadzania oceny zgodności wyrobu budowlanego jest ściśle określony prawem dla poszczególnych rodzajów wyrobów, (w zależności od ich wpływu na spełnienie podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych), ustalone zostały tzw. systemy oceny zgodności. Specyfikacja techniczna wyrobu określa jaki system oceny należy zastosować do oceny zgodności tego wyrobu. 5

Systemy oceny zgodności System Zadania producenta Zadania jednostki notyfikowanej / akredytowanej 4 Wstępne badania typu wyrobu Zakładowa kontrola produkcji 3 Zakładowa kontrola produkcji Wstępne badanie typu wyrobu Baza do znakowania CE / B Deklaracja zgodności (deklaracja właściwości użytkowych) Producenta 2 2+ (wyelimino wany) Wstępne badanie typu wyrobu Zakładowa kontrola produkcji Wstępne badanie typu wyrobu Zakładowa kontrola produkcji Badanie próbek zgodnie z ustalonym planem Certyfikacja zakładowej kontroli produkcji na podstawie kontroli wstępnej Certyfikacja zakładowej kontroli produkcji na podstawie: - kontroli wstępnej - ciągłego nadzoru, oceny i zatwierdzenia kontroli produkcji Deklaracja zgodności (deklaracja właściwości użytkowych) Producenta + Certyfikacja zakładowej kontroli produkcji Certyfikacja zgodności wyrobu na podstawie zadań jednostki notyfikowanej oraz zadań przypisanych do 1 1+ Zakładowa kontrola produkcji Uzupełniające badanie próbek zgodnie z ustalonym planem Zakładowa kontrola produkcji Uzupełniające badanie próbek zgodnie z ustalonym planem producenta - wstępne badanie typu wyrobu - wstępna kontrola fabryki i zakładowej kontroli produkcji - ciągły nadzór, ocena i zatwierdzanie zakładowej kontroli produkcji Certyfikacja zgodności wyrobu na podstawie zadań jednostki notyfikowanej oraz zadań przypisanych do producenta Zadania jednostki notyfikowanej: - wstępne badanie typu wyrobu - wstępna kontrola fabryki i zakładowej kontroli produkcji - ciągły nadzór, ocena i zatwierdzanie zakładowej kontroli produkcji - audit-badanie próbek pobranych z fabryki, z rynku lub na placu budowy Deklaracja zgodności /(deklaracja właściwości użytkowych) Producenta wraz z Certyfikatem zgodności wyrobu W procesie oceny zgodności wyrobu budowlanego (z odpowiednimi specyfikacjami technicznymi wyrobu) biorą udział: W systemie krajowym (znakowanie B) producent, jednostki akredytowane (badawcze i/lub certyfikujące) W systemie europejskim (znakowanie CE) producent, jednostki notyfikowane (z dowolnego kraju UE) Akredytacja uznanie i potwierdzenie kompetencji przez PCA (Polskie Centrum Akredytacji) Notyfikacja zarejestrowanie w Centralnej Komisji UE jednostki akredytowanej w kraju i rekomendowanej przez właściwego ministra System europejski Oznakowanie materiału budowlanego symbolem CE informuje, że producent mający siedzibę w UE dokonał oceny zgodności, oraz : aktualnie że wyrób jest zgodny ze zharmonizowaną Normą Europejską (hen) lub z europejską aprobatą techniczną Od 1 lipca 2013 że wyrób jest zgodny z właściwościami użytkowymi zadeklarowanymi przez producenta w Deklaracji Właściwości Użytkowych ( według Europejskiej Oceny Technicznej) 6

Dopuszczalne odstępstwa od obowiązku sporządzania deklaracji właściwości użytkowych 1.Wyrób budowlany jest produkowany jednostkowo lub na zamówienie w nieseryjnym procesie produkcyjnym w odpowiedzi na specjalne zlecenie oraz wbudowywany w jednym, określonym obiekcie przez producenta, który ponosi odpowiedzialność za bezpieczne wbudowanie wyrobu w obiekt budowlany, zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami krajowymi i na odpowiedzialność osób, które (zgodnie z tymi przepisami) są odpowiedzialne za bezpieczne wykonanie obiektu budowlanego. Dopuszczalne odstępstwa od obowiązku sporządzania deklaracji właściwości użytkowych 2.Wyrób budowlany jest produkowany na terenie budowy w celu wbudowania go w dane obiekty budowlane zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami krajowymi i na odpowiedzialność osób, które (zgodnie z tymi przepisami) są odpowiedzialne za bezpieczne wykonanie obiektu budowlanego. 3. Wyrób budowlany jest produkowany w sposób tradycyjny lub zgodny z wymogami ochrony zabytków i w nieprzemysłowym procesie produkcyjnym w celu właściwej renowacji obiektów budowlanych urzędowo chronionych zgodnie z przepisami krajowymi System europejski - oznakowanie Aktualnie oznakowanie symbolem CE powinno zawierać: znak zgodności, dwie ostatnie cyfry roku w którym wyrób został wprowadzony na rynek odniesienie do zharmonizowanej specyfikacji technicznej, nazwę i adres producenta, data oznakowania (dwie ostatnie cyfry roku), numer certyfikatu zgodności (jeśli został wydany) numer identyfikacji notyfikowanej jednostki certyfikującej (jeśli brała udział). Po 1 lipca 2013 roku - oznakowanie symbolem CE powinno zawierać: znak zgodności, dwie ostatnie cyfry roku, w którym zostało ono zamieszczone po raz pierwszy, nazwa i adres siedziby producenta (lub znak identyfikujący pozwalający jednoznacznie określić te dane), niepowtarzalny kod identyfikacyjny typu wyrobu, numer referencyjny deklaracji właściwości użytkowych, numer identyfikacji notyfikowanej jednostki certyfikującej (jeśli brała udział) odniesienie do zharmonizowanej specyfikacji technicznej, zamierzone zastosowanie wyrobu (określone w zastosowanej specyfikacji) poziom lub klasa zadeklarowanych właściwości użytkowych, Ponadto oznakowaniu powinny towarzyszyć piktogramy lub inne znaki wskazujące na zagrożenie jeśli występuje 7

System krajowy Oznakowanie materiału budowlanego znakiem budowlanym B jest dopuszczalne, jeśli: producent mający siedzibę w Polsce dokonał oceny zgodności, wydał na swoją wyłączną odpowiedzialność krajową deklarację zgodności z Polską Normą wyrobu albo krajową aprobatą techniczną. Uwaga należy się spodziewać zmian podobnych, jak w systemie europejskim. System krajowy Oznakowanie znakiem budowlanym B zawiera: znak zgodności, numer identyfikacji akredytowanej jednostki certyfikującej, Dodatkowe informacje: siedziba i adres producenta identyfikacja wyrobu budowlanego, numer i rok publikacji Polskiej Normy wyrobu lub aprobaty technicznej, numer i data wystawienia krajowej deklaracji zgodności, inne dane. Wyrób przeznaczony do jednostkowego zastosowania (rynek krajowy) Wykonany według indywidualnej dokumentacji technicznej, która zawiera: - opis rozwiązania konstrukcyjnego, - charakterystykę materiałową, - informację dotyczącą projektowanych właściwości użytkowych wyrobu budowlanego, - określenie warunków zastosowania, - instrukcję obsługi i eksploatacji. Dokumentacja sporządzona przez projektanta obiektu lub z nim uzgodniona. 8

Wyrób regionalny wytwarzany tradycyjnie, na określonym terenie, wytwarzany przy użyciu metod sprawdzonych w wieloletniej praktyce, przeznaczony do lokalnego stosowania. Decyzją wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego wyrób budowlany może zostać uznany za wyrób regionalny. Przykładowe wyroby podlegające poszczególnym systemom oceny Załącznik nr 1 do rozporządzenia w/s oceny zgodności i znakowania wyrobów ZAKŁADOWA KONTROLA PRODUKCJI Stała wewnętrzna kontrola produkcji prowadzona przez producenta, której wszystkie elementy, wymagania i postanowienia przyjęte przez producenta powinny być w sposób systematyczny dokumentowane poprzez zapisywanie zasad i procedur postępowania 9

ZAKŁADOWA KONTROLA PRODUKCJIcd system dokumentowania kontroli powinien gwarantować jednolitą interpretację zapewnienia jakości i umożliwić osiągnięcie wymaganych cech wyrobu oraz efektywności działania systemu kontroli produkcji. ZAKŁADOWA KONTROLA PRODUKCJI System obejmujący: procesy kontroli, pomiarów i badań związane z zapewnieniem jakości wyrobu zasoby materialne środki techniczne, wyposażenie, materiały itp. informacje kompetencje ludzi Uporządkowanie systemu tworzą zasady opisane w Księdze ZKP (Księdze jakości), planach kontroli i badań, procedurach, instrukcjach itp. Cele ZKP zapewnienie zgodności produkowanych wyrobów z określonymi wymaganiami (jakości) utrzymywanie stałej zdolności procesu produkcji do wytwarzania (i dostarczania na rynek) wyrobów spełniających wymagania (jakość powtarzalna) Nadzorowanie informacji istotnych dla oceny zgodności wyrobu Zapewnienie identyfikacji wyrobu i jego statusu 10

Pozostałe wymagania dotyczące wyrobów oznakowanie dotyczące zagrożeń konieczność uzyskania Atestu higienicznego na niektóre wyroby (np. rury wodociągowe, armatura itp.) Konieczność oznaczenia składu wyrobów w przypadkach, gdy do produkcji stosuje się produkty niebezpieczne, opracowania Kart charakterystyki takich wyrobów (zasady postępowania przy stosowaniu i przechowywaniu wyrobu oraz w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia), przekazywania tych informacji nabywcom. Wyroby niebezpieczne podlegają rejestracji. Producent jest zobowiązany do zamieszczenia odpowiednich informacji /znaków na wyrobie i/lub opakowaniu. Piktogramy dot. wyrobów niebezpiecznych Wg dyrektywy 67/548/EWG Wg CLP(Clasification, Labeling, Packaging of substances and mixtures) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 11