PROGNOZY ZAPOTRZEBOWANIA NA PODZIEMNE MAGAZYNOWANIE GAZU W POLSCE NA TLE SYTUACJI BIEŻĄCEJ I SCENARIUSZY ROZWOJU RYNKU GAZOWEGO Autorzy: Piotr Kosowski, Jerzy Stopa, Stanisław Rychlicki ( Rynek Energii nr 5/2013) Słowa kluczowe: gaz ziemny, magazynowanie gazu, prognozy, gaz niekonwencjonalny, rynek gazu Streszczenie. W artykule przedstawiono analizę bieżącej sytuacji na rynku gazu w Polsce oraz wykorzystania podziemnych magazynów gazu. Opracowano również prognozy przyszłego zapotrzebowania na pojemności czynne magazynów w zależności od różnych scenariuszy rozwoju rynku gazowego. Zużycie gazu ziemnego w Polsce w ostatnich dwóch dekadach wykazuje trend wzrostowy, choć na tle innych państw europejskich można je uznać za stosunkowo niewielkie. Podziemne magazyny gazu wykorzystywane są obecnie do wypełniania podstawowych funkcji tzn. regulacji wahań sezonowych, wydobycia i przesyłu. Zwiększenie zużycia gazu ziemnego i rozwój rynku spowodują wzrost zapotrzebowania na pojemności magazynów gazu. Jego skala będzie zależeć od wielu zmiennych, w tym: wielkości konsumpcji, jej struktury i zmienności; stopnia rozwoju rynku gazowego. W przypadku, gdy rynek gazowy będzie się rozwijał zgodnie z optymistycznymi prognozami, a także dojdzie do uruchomienia komercyjnej produkcji gazu niekonwencjonalnego w Polsce, w niedalekiej przyszłości pojawi się pilna potrzeba intensywnej rozbudowy magazynów gazu, nieporównywalnej w skali do obecnie prowadzonych inwestycji. 1. WSTĘP Zużycie gazu w Polsce, w porównaniu z innymi krajami europejskimi, jest stosunkowo niewielkie. Wystarczy podać przykład naszego zachodniego sąsiada Niemiec, które zużywają ponad 86 mld m 3 gazu rocznie, Włoch zużywających ok. 80 mld m 3, czy Holandii, kraju znacznie mniejszego od Polski, której roczna konsumpcja przekracza 46 mld m 3. Niewątpliwie jednak gaz ziemny ma interesujące perspektywy w Polsce, co związane jest m.in. z planami rozwoju energetyki opartej na tym surowcu, wzrostem poziomu zamożności społeczeństwa i związanym z tym przechodzeniem na wygodniejsze paliwa, politycznymi i ekonomicznymi naciskami, mającymi na celu ograniczenie zużycia węgla, a także prawdopodobnym zwiększeniem się konkurencyjności cenowej tego paliwa. Znaczącym impulsem rozwojowym może być również eksploatacja gazu niekonwencjonalnego, choć na obecnym etapie wciąż pozostaje ona w sferze planów i prognoz. Z rynkiem gazu ziemnego bezpośrednio związane jest zapotrzebowanie na podziemne magazyny gazu, które stanowią bardzo istotny element systemu gazowniczego, spełniając cały szereg istotnych funkcji. W artykule przedstawiono analizę bieżącej sytuacji na rynku gazu w Polsce oraz wykorzystania podziemnych magazynów gazu. Opracowano również prognozy przyszłego zapotrzebowania na pojemności czynne magazynów w zależności od różnych scenariuszy rozwoju rynku gazowego (w tym wielkości krajowej produkcji tego surowca).
2. KONSUMPCJA GAZU ZIEMNEGO W POLSCE Zużycie gazu ziemnego w Polsce w ostatnich dwóch dekadach wykazuje trend wzrostowy i zwiększyło się z 10,5 mld m 3 w roku 1990 do 15,06 mld m 3 w roku 2011, co oznacza przyrost o niemal 50%. Rys. 1. Zużycie gazu ziemnego w Polsce w latach 1990-2011 [4] Rys. 2. Miesięczna konsumpcja, import, krajowa produkcja, eksport oraz zmiana stanu zapasu gazu ziemnego w Polsce w latach 2003-2012 [4] Na tle zużycia gazu ziemnego, cechującego się bardzo silną sezonowością mamy produkcję krajową, charakteryzującą się z kolei stosunkowo stabilnym przebiegiem i niewielką zmiennością oraz import, który rośnie w okresie zwiększonej konsumpcji (niskie temperatury) i maleje w okresie zmniejszonego zużycia (wysokie temperatury). Zmienność dostaw z importu jest jednak znacznie ograniczona, co wynika z realizacji umów, a zwłaszcza obowiązku odbioru minimalnych ilości rocznych i letnich (klauzule
take-or-pay ) oraz parametrów technicznych sieci przesyłowej. Również wydobycie krajowe, choć wykazuje pewną elastyczność, nie może być zmieniane dowolnie, co związane jest z koniecznością prowadzenia racjonalnej eksploatacji złóż, polegającej m.in. na zapewnieniu pracy złoża przy depresji, nie przekraczającej wartości dopuszczalnych i w miarę możliwości utrzymywania wydajności na stałym poziomie. Rys.3. Struktura miesięcznych dostaw wysokometanowego gazu ziemnego w Polsce w latach 2004-2010 [3] Rys. 4. Struktura miesięcznego wykorzystania wysokometanowego gazu ziemnego w Polsce w latach 2004-2010 [3] Z matematycznego punktu widzenia, miesięczne zużycie gazu ziemnego w analizowanym okresie może być traktowane jako szereg czasowy, na który składa się część systematyczna i przypadkowa. Składową systematyczną możemy podzielić na trend i składową okresową, której odmianę stanowią wahania sezonowe. W trakcie dekompozycji szeregu czasowego rozważany model matematyczny może przyjąć różne formy, ale najczęściej jest to model addytywny lub multiplikatywny. W przypadku modelu addy-
2002M10 2003M01 2003M04 2003M07 2003M10 2004M01 2004M04 2004M07 2004M10 2005M01 2005M04 2005M07 2005M10 2006M01 2006M04 2006M07 2006M10 2007M01 2007M04 2007M07 2007M10 2008M01 2008M04 2008M07 2008M10 2009M01 2009M04 2009M07 2009M10 TJ/miesiąc tywnego zakładamy, że wartości szeregu czasowego stanowią sumę składowych, czyli nie występują pomiędzy nimi interakcje, a w procesie dekompozycji szeregu wahania sezonowe i losowe są odchyleniami od trendu. W przypadku modelu multiplikatywnego przyjmuje się, że wartości szeregu stanowią iloczyn pewnych czynników, a wahania sezonowe przedstawiane są jako względne odchylenia od trendu. W przypadku zużycia gazu ziemnego w omawianym okresie mamy do czynienia z modelem addytywnym, wyrażonym wzorem: (1) K=T+S+L, gdzie: K zużycie, T trend, S wahania sezonowe, L wahania losowe. Trend linowy został wyznaczony metodą najmniejszych kwadratów, a wahania sezonowe metodą wskaźników, polegającą na obliczeniu wskaźników sezonowości dla wszystkich składników cyklu (w tym przypadku miesięcy). Wahania losowe stanowią różnicę pomiędzy zużyciem a pozostałymi składnikami szeregu. Efekty dekompozycji są zaprezentowane na rysunku 5, gdzie wyróżnić można słaby trend wzrostowy zużycia gazu ziemnego w Polsce, silne wahania sezonowe oraz wahania losowe. 100 000,00 80 000,00 60 000,00 40 000,00 20 000,00 0,00-20 000,00 trend liniowy wahania sezonowe czynnik losowy Konsumpcja Rys. 5. Miesięczna konsumpcja gazu ziemnego w Polsce wahania sezonowe i losowe w latach 2003-2009 w rozbiciu na trend liniowy, Znaczne wahania sezonowe zużycia gazu ziemnego sugerują mocne powiązanie z temperaturą. Potwierdza to wykres zależności miesięcznego zużycia gazu ziemnego od średniej miesięcznej temperatury (rys. 6), pokazujący silną liniową zależność pomiędzy tymi zmiennymi. Współczynnik korelacji liniowej Pearsona wynosi w tym przypadku -0,96, co świadczy o bardzo silnej zależności ujemnej. W związku z bardzo silną zależnością zużycia gazu ziemnego od temperatury zbadano, czy wahania losowe zużycia wykazują związek z wahaniami losowymi temperatury (rys. 7 i 8). Po dokonaniu dekompo-
Temperatura [ C] Zużycie gazu [mln m3] zycji średnich miesięcznych temperatur i obliczeniu wskaźnika korelacji stwierdzono, iż możemy mówić o istnieniu umiarkowanie silnej zależności pomiędzy tymi zmiennymi, gdyż współczynnik korelacji wynosi - 0,6. Losowe zmiany temperatur nie tłumaczą więc w pełni losowych zmian zużycia gazu ziemnego, które mają też inne przyczyny, nie analizowane w tym artykule 1 800,0 Miesięczne zużycie gazu 1 600,0 1 400,0 1 200,0 1 000,0 800,0 600,0 400,0 200,0 y = -35,016x + 1278,6 R² = 0,874 0,0-10,0-5,0 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 Temperatura [ C] Miesięczne zużycie gazu Liniowy (Miesięczne zużycie gazu) Rys. 6. Zależność miesięcznego zużycia gazu ziemnego od temperatury w Polsce w latach 2000-2009 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00-5,00-10,00 paź 02 sty kwi lip paź sty kwi lip paź sty kwi lip paź sty kwi lip paź sty kwi lip paź sty kwi lip paź sty kwi lip paź 03 03 03 03 04 04 04 04 05 05 05 05 06 06 06 06 07 07 07 07 08 08 08 08 09 09 09 09 temp. sez wahania losowe temperatura Rys. 7. Średnia miesięczna temperatura dla stacji meteorologicznej Warszawa Okęcie w latach 2003-2009 z podziałem na wahania sezonowe i losowe Z charakterystyki na rys. 8 zużycia gazu ziemnego w Polsce wynika podstawowa potrzeba wykorzystania PMG do regulacji wahań sezonowych.
TJ/miesiąc 12 000,00 10 000,00 8 000,00 6 000,00 4 000,00 2 000,00 0,00-2 000,00-4 000,00-6 000,00-8 000,00-10 000,00-10,00-8,00-6,00-4,00-2,00 0,00 2,00 4,00 6,00 8,00 Temperatura [ C] Rys. 8. Miesięczne wahania losowe zużycia gazu ziemnego w zależności od wahań losowych średniej miesięcznej temperatury w latach 2003-2009 3. WYKORZYSTANIE PODZIEMNYCH MAGAZYNÓW GAZU W POLSCE Charakterystyczną cechą podziemnych magazynów gazu jest spadek możliwej do uzyskania mocy odbioru wraz ze zmniejszaniem się zgromadzonego w nich zapasu i wynikającym z tego spadkiem ciśnienia oraz zmniejszanie się mocy zatłaczania wraz ze zwiększaniem się zapasu i wzrostem ciśnienia w magazynie. Charakterystyka mocy zatłaczania i odbioru jest indywidualna dla każdego magazynu i zależy od jego właściwości geologicznych i technicznych, infrastruktury napowierzchniowej oraz ciśnień w punktach zdawczo-odbiorczych. Rysunek 9 przedstawia wykorzystanie pojemności czynnych magazynów gazu wysokometanowego w Polsce w latach 2002-2012 na tle ich całkowitej pojemności. Jak wyraźnie widać możliwości magazynów w ostatnie dekadzie wykorzystywane byłe niemal w 100%, a przekroczenia dostępnych pojemności wynikają z prowadzonych prac inwestycyjnych i dotłaczania gazu do rozbudowywanych PMG. W najbliższym czasie zakończona zostanie rozbudowa PMG Wierzchowice do pojemności 1,2 mld m 3 (zwiększenie o 625 mln m 3 ), co w znaczący sposób poprawi sytuację pod względem dostępnych pojemności czynnych i mocy odbioru, co wpłynie pozytywnie na bezpieczeństwo energetyczne naszego kraju. Jest to istotne, ponieważ w ostatnich latach występowały krótkotrwałe problemy z zapewnieniem dostaw gazu w sezonie zimowym. Przykładem jest sytuacja z dnia 24.01.2006 r., gdy wystąpiły pod rząd 3 dni ze średnią temperaturą poniżej -20 C (od 22 do 24 stycznia dane dla stacji Warszawa-Okęcie). Pomimo wykorzystania wszystkich możliwości zwiększenia dostaw gazu, łącznie z maksymalnym odbiorem gazu z magazynów, maksymalnym wydobyciem ze złóż krajowych oraz całkowitego wykorzystania elastyczności kontraktów importowych nie zdołano zaspokoić zapotrzebowania na gaz i konieczne było wprowadzenie ograniczeń w zużyciu.
Rys. 9. Stan zapasów gazu wysokometanowego zgromadzonych w podziemnych magazynach gazu w Polsce w latach 2002-2012 [4] Problemy z zapewnieniem odpowiednich dostaw gazu, związane z bardzo dużym wzrostem zapotrzebowania wystąpiły również podczas fali mrozów na początku 2012 r. Zakończenie planowanych inwestycji: rozbudowy PMG Wierzchowice, PMG Mogilno, PMG Brzeźnica, PMG Husów, a także budowa PMG Kosakowo najprawdopodobniej pozwoli w krótkim terminie rozwiązać problemy z niewystarczającymi pojemnościami czynnymi i mocami odbioru magazynów. W dłuższym terminie czasu i przy założeniu rozwoju rynku gazowego potrzebne będą kolejne inwestycje tego typu. 4. ANALIZA WPŁYWU WYDOBYCIA KRAJOWEGO NA ZAPOTRZEBOWANIE NA POJEMNOŚCI MAGAZYNOWE 4.1. Zasady racjonalnej eksploatacji złóż Przyjmując, że celem działalności wydobywczej jest maksymalizacja ilości wydobytej kopaliny i efektu ekonomicznego przy równoczesnym spełnieniu zasad racjonalnej gospodarki złożem, narzuca się wniosek iż złoża ropy naftowej i gazu ziemnego winny być eksploatowane w sposób stabilny z wydajnością określoną na podstawie pomiarów i obliczeń jako optymalna, bez gwałtownych jej zmian. Utrzymanie równomierności odbioru gazu jest kluczowe również z punktu widzenia optymalizacji poziomu i kosztów wydobycia gazu ziemnego. Warunki eksploatacyjne zapewniające stabilną pracę złóż wynikają z indywidualnych cech złoża oraz otworów eksploatacyjnych i zależą od szeregu czynników, w tym m.in.: od warunków geologiczno-złożowych, właściwości skał złożowych, konstrukcji otworu i infrastruktury napowierzchniowej.
W szczególności, dla zapewnienia racjonalnej pracy otworów wymaga się, aby depresja wywierana na złoże nie przekraczała wartości dopuszczalnych i w miarę możliwości utrzymywana była na stałym poziomie, co również limituje możliwą do osiągnięcia wydajność eksploatacyjną. Takie działanie pozwala wyeliminować lub ograniczyć negatywny wpływ wód złożowych (eliminacja podciągania stożków wodnych, odcinania części złoża przez ruch wody) i piaszczenie (destabilizacja struktury skały otaczającej odwiert wydobywczy). Kontrakty zawarte przez PGNiG na import paliw gazowych zawierają klauzulę typu take or pay ( bierz-lub-płac ). Klauzule kontraktowe w szczególności przewidują obowiązek odbierania minimalnych ilości rocznych, a także odbierania określonych ilości gazu ziemnego w okresie letnim. Tego typu klauzule kontraktowe są powszechną praktyką stosowaną przy zawieraniu średnio i długoterminowych kontraktów na zakup gazu i stanowią podstawowe zabezpieczenie producentów gazu przed ewentualnymi wahaniami poziomu wydobycia. Utrzymanie równomierności odbioru gazu jest bowiem kluczowe z punktu widzenia optymalizacji poziomu i kosztów wydobycia gazu ziemnego. 4.2. Metodyka obliczeń pojemności magazynowych niezbędnych do optymalizacji wydobycia Bilans gazu ziemnego na rynku możemy opisać następującym równaniem [2]:, (2) gdzie: P dostawy z wydobycia krajowego, nm 3, I dostawy z importu, nm 3, PMG O odbiór z PMG, nm 3, K sprzedaż (w tym eksport), nm 3, PMG Z zatłoczenie do PMG, nm 3, R pozostałe (straty, zużycie dla potrzeb technologicznych, zmiana ilości gazu w systemie przesyłowym), nm 3. Stan napełnienia podziemnych magazynów gazu po czasie t można więc opisać następująco: (3) gdzie: S zgromadzony zapas, nm 3, S p stan początkowy, nm 3, p(t) dostawy z wydobycia krajowego, nm 3 /d, i(t) dostawy z importu, nm 3 /d, k(t) sprzedaż, nm 3 /d, r(t) pozostałe, nm 3 /d, Wymagana pojemność czynna to (4) Z = max[s(t)] dla. Jeżel to wydajność zatłaczania do PMG wynosi:, a jeżeli i równocześnie to W pozostałych przypadkach. (5) 4.3. Wykorzystanie PMG do stabilizacji wydobycia gazu ziemnego w Polsce Na tle konsumpcji gazu ziemnego, cechującego się bardzo silną sezonowością, krajowa produkcja wysokometanowego gazu ziemnego charakteryzuje się stabilnym przebiegiem i niewielką zmiennością.
Stan ten został osiągnięty dzięki wykorzystywaniu podziemnych magazynów gazu, pozwalających na równoważenie sezonowych wahań zużycia oraz prowadzenie stabilnej eksploatacji własnych złóż. Zazwyczaj od marca do początku października dostawy gazu ziemnego znacznie przewyższają jego zużycie, przy czym przez większość tego okresu konsumpcja jest mniejsza lub zbliżona do samego tylko importu, który wykazuje niewielką zmienność. Rys. 10. Różnica pomiędzy importem a miesięcznym zużyciem wysokometanowego gazu ziemnego w Polsce Brak wykorzystania podziemnych magazynów gazu, skutkowałby koniecznością znacznego ograniczania wydobycia krajowego i produkcji gazu w odazotowniach w miesiącach letnich, uniemożliwiałby realizację zawartych umów kontraktowych oraz powodował deficyt gazu w miesiącach zimowych. W okresie letnim niemal całe wydobycie ze złóż gazu wysokometanowego oraz produkcja gazu wysokometanowego w odazotowniach kierowana jest do zatłoczenia do PMG, a bieżące zapotrzebowanie zaspokajane jest głównie gazem pochodzącym z importu. Rys. 11. Miesięczne wydobycie gazu wysokometanowego w Polsce w latach 2004-2011 [3]
Dzięki temu wydobycie gazu wysokometanowego ze złóż w południowo-wschodniej Polsce oraz produkcja w odazotowaniach nie wykazuje silnej sezonowości i charakteryzuje się stosunkowo stabilnym przebiegiem. Pojemność magazynowa niezbędna do zapewnienie stabilnego wydobycia ze złóż gazu wysokometanowego oraz produkcji w odazotowniach, skalkulowana zgodnie z metodyką przedstawioną w niniejszym rozdziale, w ostatnich latach wynosi ok. 1,4 mld nm 3. Rys. 12. Produkcja gazu wyosokometanowego w odazotowniach w latach 2004-2011 [3] Rys. 13. Miesięczne wydobycie gazu zaazotowanego w kopalniach podłączonych do podsystemu Lw oraz zatłaczanie i odbiór z PMG Bonikowo w latach 2006-2011r. [3]
Oprócz systemu gazu wysokometanowego w Polsce eksploatowane są dwa podsystemy gazu zaazotowanego. Systemy te są regionalnymi systemami zamkniętymi tzn. nie istnieje możliwość dowolnego uzupełnienia dostaw gazu z krajowego (lub innego) systemu przesyłowego. Ponieważ do niedawna nie eksploatowano PMG na gaz zaazotowany wydobycie ze złóż gazu zaazotowanego podłączonych do systemu gazu Lw było zwiększane w okresie zimowym i zmniejszane w lecie. Brak wykorzystania PMG jest wyraźnie widoczny na wykresie obrazującym wydobycie ze złóż gazu zaazotowanego podłączonych do systemu gazu Lw. W odróżnieniu od wydobycia ze złóż gazu wysokometanowego występuje silna sezonowość, która dopiero od połowy 2010 roku została zmniejszona dzięki rozpoczęciu eksploatacji PMG Bonikowo (rys. 13). Pojemności, niezbędne do regulacji wydobycia ze złóż podłączonych do podsystemu gazu zaazotowanego Lw wynoszą około 200 mln nm 3, co odpowiada pojemności czynnej PMG Bonikowo. 5. PROGNOZY KRAJOWEGO WYDOBYCIA GAZU I KALKULACJA POJEMNOŚCI MAGAZYNOWYCH Na rysunku 14 przedstawiono prognozy wydobycia gazu niekonwencjonalnego w Polsce, przygotowane przez szereg różnych instytucji. Widzimy, iż w niedługiej przyszłości planowany jest wzrost wydobycia krajowego o od 20 do nawet 100 mld m 3 gazu ziemnego rocznie. Abstrahując od możliwości wprowadzenia zaprezentowanych prognoz w życie pojawia się pytanie, jak taka sytuacji wpłynęłaby na rynek magazynowy. Niewątpliwie jej wynikiem będzie znaczne zwiększenie popytu na pojemności magazynowe oraz moce zatłaczania i odbioru. Niewiadomą pozostaje jednak dokładna skala tego wzrostu, ponieważ zależy on od wielu czynników, trudnych w obecnej chwili do oszacowania. Można jednak spróbować oszacować tzw. pojemność bazową, niezbędną do regulacji krajowego wydobycia, równoważenia wahań sezonowych i utrzymania rezerwy obowiązkowej. Rys. 14. Prognozy wydobycia gazu niekonwencjonalnego w Polsce [1]
Pojemności te zostały oszacowane przy następujących założeniach: wielkość importu i jego miesięczna zmienność pozostaje bez zmian, zwiększony popyt na gaz zaspokajany jest z ze wzrostu krajowej produkcji, wielkość krajowej produkcji powinna być utrzymywana w ciągu roku na stałym poziomie, niezależnie od wahań popytu, założono, że istnieje duże prawdopodobieństwo wzrostu zmienności konsumpcji; obliczenia przeprowadzono jednak dla trzech wartości współczynnika zmienności miesięcznej konsumpcji 20, 27,5 i 35%, kalkulacja została przeprowadzona z wykorzystaniem opracowanych przez autorów formuł, Wyniki obliczeń przedstawia rysunek 15 i tabela 1. Rys. 15. Prognoza zapotrzebowania na bazowe pojemności czynne magazynów w zależności od wielkości konsumpcji i współczynnika zmienności popytu Tabela 1: Prognoza zapotrzebowania na bazowe pojemności czynne magazynów Konsumpcja (mld m 3 Wydobycie krajowe (mld m 3 Współczynnik zmienności ) ) 20% 27,50% 35% 15 4 1 810,71 2 316,80 2 829,84 20 9 2 263,65 2 938,45 3 622,50 30 19 3 169,55 4 181,74 5 207,82 40 29 4 075,45 5 425,02 6 793,14 50 39 4 981,35 6 679,90 8 378,46 60 49 5 887,24 7 925,50 9 963,78
Przy zachowaniu obecnej zmienności popytu i wzroście wydobycia krajowego do poziomu 9 mld m 3 (konsumpcji do 20 mld m 3 ) zapotrzebowanie na bazowe pojemności magazynowe rośnie do 2,94 mld m 3. Jeśli zmienność wzrośnie do 35% (średnia zmienność konsumpcji w Europie to 35,43%) to zapotrzebowanie osiąga 3,62 mld m 3, czyli przekracza poziom pojemności, który będzie dostępny po zakończeniu wszystkich planowanych inwestycji w naszym kraju. Jeśli krajowe wydobycie zwiększy się do 19 mld m 3, a konsumpcja do 30 mld m 3 to niezbędne bazowe pojemności czynne wyniosą odpowiednio 4,18 mld m 3 i 5,2 mld m 3 dla zmienności na poziomie 27,5 i 35%. Gdyby wydobycie krajowe osiągnęło pułap 49 mld m 3 a konsumpcja 60 mld m 3 (zużycie per capita na poziomie Wielkiej Brytanii), to przy współczynniku zmienności na poziomie 35% na samo wypełnienie podstawowych funkcji magazynów gazu potrzebna byłaby pojemność ok. 10 mld m 3. 6. PODSUMOWANIE Na wzrost konsumpcji gazu wpłynąć może szereg czynników, spośród których za najważniejsze należy uznać większą dostępność tego paliwa, wynikającą z rozwoju sieci przesyłowej i połączeń międzysystemowych, nowych możliwości transportu (LNG) oraz potencjalnego wzrostu krajowego wydobycia (zarówno konwencjonalnego jak i niekonwencjonalnego); uwolnienie rynku gazu oraz dość prawdopodobne zwiększenie się konkurencyjności cenowej gazu względem innych nośników energii. Zwiększenie zużycia gazu ziemnego i rozwój rynku spowodują wzrost zapotrzebowania na pojemności magazynów gazu. Jego skala będzie zależeć od wielu zmiennych, w tym: wielkości konsumpcji, jej struktury i zmienności; stopnia rozwoju rynku gazowego itp. Należy przy tym pamiętać, że wraz ze wzrostem produkcji i konsumpcji oraz rozwojem rynku zwiększało się będzie zapotrzebowanie na pojemności magazynowe, wynikające z innych, zaawansowanych funkcji magazynów, takich jak regulacja przesyłu, niwelowanie wahań lokalnych i krótkoterminowych, handlowa optymalizacja cen (arbitraż cenowy), optymalizacja funkcjonowania systemu gazowego itp. Dla funkcji tego typu duże znaczenie ma elastyczność magazynu i stąd wynika obserwowany w wielu krajach wzrost zainteresowania magazynami kawernowymi. W przypadku, gdy rynek gazowy będzie się rozwijał zgodnie z optymistycznymi prognozami, a także dojdzie do uruchomienia komercyjnej produkcji gazu niekonwencjonalnego w Polsce, w niedalekiej przyszłości pojawi się pilna potrzeba intensywnej rozbudowy magazynów gazu, nieporównywalnej w skali do obecnie prowadzonych inwestycji.
LITERATURA [1] Kaliski M., Krupa M., Sikora A.: Potencjał polskiego rynku elektroenergetyki jako możliwy kierunek monetyzacji polskiego gazu łupkowego: Restrukturyzacja w obliczu nowych wyzwań: zarządzanie strategia analiza, oprac. i red. nauk. Ryszard Borowiecki, Andrzej Jaki ; Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie. Kraków 2010, ISBN 978-83-62511-25-9, s. 793 806 [2] Kosowski P., Stopa J., Rychlicki S., Hinc S.: Using gas storage to manage the production of natural gas. 25th World Gas Conference "Gas: sustaining future global growth" : Kuala Lumpur, Malaysia 4 8 June 2012. [3] PGNiG S.A.; www.pgnig.pl [4] Statistical Office of the European Union; http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home/ [5] Weather Information Service, www.ogimet.com FORECASTS OF DEMAND FOR THE UNDERGROUND GAS STORAGE IN POLAND ON THE BACKGROUND OF THE CURRENT SITUATION AND SCENARIOS OF THE GAS MARKET DEVELOPMENT Key words: natural gas, gas storage, unconventional gas, gas market Summary. The article gives an analysis of the current situation on the gas market in Poland and use of underground gas storage. Author also developed forecast of the future demand for storage capacities depending on different scenarios for the development of the gas market. Natural gas consumption in Poland in the past two decades has been showing a rising trend, although compared with other European countries it can be considered to be relatively small. Underground gas storages are used now to carry out basic functions, ie.: regulation of seasonal fluctuations, the extraction and transmission. The growth of natural gas consumption and the development of the gas market will increase demand for gas storage capacity. Its scale will depend on many variables, including: consumption, its structure and variability; the degree of development of the market. In the case where the gas market will be developing according to the best estimates, and also the commercial production of unconventional gas in our country will have started there will be an urgent need for intensive development of gas storage facilities, incomparable in the scale to ongoing investments. Piotr Kosowski, adiunkt na Wydziale Wiertnictwa, Nafty i Gazu Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.. E-mail: kosowski@agh.edu.pl Jerzy Stopa, profesor na Wydziale Wiertnictwa, Nafty i Gazu Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. E-mail: stopa@agh.edu.pl Stanisław Rychlicki profesor na Wydziale Wiertnictwa, Nafty i Gazu Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. E-mail: rychlick@agh.edu.pl