UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY KOD UCZNIA DATA URODZENIA UCZNIA miejsce na naklejkę z kodem dzień miesiąc rok EGZAMIN W TRZECIEJ KLASIE GIMNAZJUM Z ZAKRESU PRZEDMIOTÓW HUMANISTYCZNYCH Instrukcja dla ucznia 1. Sprawdź, czy zestaw egzaminacyjny zawiera 14 stron. Ewentualny brak stron lub inne usterki zgłoś nauczycielowi. 2. Zestaw egzaminacyjny zawiera 23 zadania. 3. Czytaj uważnie wszystkie teksty i zadania. 4. Wszystkie zadania rozwiązuj długopisem lub piórem. 5. Do niektórych zadań podane są 4 odpowiedzi: A, B, C, D. Tylko jedna z nich jest poprawna. Wybierz ją i zaznacz znakiem x, np.: A. B. C. D. 6. Jeśli się pomylisz, otocz znak x kółkiem i zaznacz inną odpowiedź, np.: A. B. C. D. 7. Do niektórych zadań podane są dwie odpowiedzi: TAK NIE Tylko jedna z nich jest prawdziwa. Wybierz ją i zaznacz znakiem X, np.: TAK NIE 8. Pozostałe zadania wykonaj bezpośrednio pod poleceniami. Pomyłki przekreśl. 9. Na ostatniej stronie znajduje się brudnopis, z którego możesz skorzystać. Zapisy w brudnopisie nie będą sprawdzane i oceniane. STYCZEŃ 2005 Czas pracy: do 180 minut Liczba punktów do uzyskania: 50 Powodzenia! GH-A8
Ziemia - planeta ludzi. Przeczytaj tekst I i rozwiąż zadania: 1. i 2. Tekst I Od niepamiętnych czasów ludzie uważnie obserwowali niebo. Pierwsi astronomowie układali kalendarze, objaśniali wolę bogów. Pierwotnie myślano, że mieszkamy na ogromnej tarczy pływającej pośrodku oceanu. Jednak już 2500 lat temu stwierdzono, że Ziemia jest kulą. Grecki uczony żyjący w III w. p.n.e. Eratostenes obliczył obwód naszej planety. Ciekawe, że wynik, który podał, niewiele różni się do obliczeń współczesnych naukowców. Dla Eratostenesa Ziemia stanowiła środek wszechświata. Wokół niej miały się poruszać inne planety. Zaliczono do nich też Słońce i Księżyc. Takie wyobrażenie świata zmienił w XVI w. Mikołaj Kopernik. W roku śmierci astronoma opublikowano dzieło pt. O obrotach sfer niebieskich, w którym polski odkrywca stwierdza, że to Ziemia krąży wokół Słońca. Wiek później odkrycie to potwierdził wielki włoski astronom Galileusz. Na podstawie: Erich Überlacker, Kosmos. U granic przestrzeni i czasu, za: Między nami, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 2002. ZADANIE 1. Oceń prawdziwość zdań. Zaznacz TAK lub NIE. Już przed naszą era uważano, że Ziemia jest kulą. TAK NIE Eratostenes obliczył obwód kuli ziemskiej. TAK NIE Dzieło O obrotach sfer niebieskich napisał Galileusz. TAK NIE Mikołaj Kopernik odkrył, że Słońce krąży wokół Ziemi. TAK NIE ZADANIE 2. Połącz strzałką nazwisko każdego uczonego z miejscem na osi czasu odpowiadającym wiekowi, w którym żył. ERATOSTENES KOPERNIK IV III II I I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII XIV XV XVI XVII XVIII NARODZINY CHRYSTUSA strona 2 z 14
Obejrzyj schemat Układu Słonecznego i rozwiąż zadania: 3. i 4. ZADANIE 3. Na podstawie schematu uzupełnij zdania. Najbliżej Słońca znajduje się planeta... Najbardziej oddaloną od Słońca planetą jest... Ziemia jest... planetą od Słońca. którą z kolei? ZADANIE 4. Ułóż wszystkie nazwy ciał niebieskich przedstawionych na schemacie w kolejności alfabetycznej....... strona 3 z 14
ZADANIE 5. Napisz trzy zdania. Zachęć w nich mieszkańców innej planety do odwiedzenia Ziemi. Możesz wykorzystać wyrażenia podane w ramce. życzliwi ludzie, bogactwo sztuki, ciekawe wynalazki, różne krajobrazy, niezwykłe zwierzęta, piękne rośliny, dobre jedzenie.................. ZADANIE 6. Przeczytaj zdania podane w tabeli. Wpisz w wykropkowane miejsca wyraz fakt lub opinia. Zdanie Istotą, która stworzyła ziemską cywilizację jest człowiek. Uważam, że pojawienie się człowieka na Ziemi pozytywnie zmieniło jej oblicze. Twoja odpowiedź. strona 4 z 14
Przeczytaj tekst II i rozwiąż zadania: 7., 8. i 9. Tekst II TAK BYŁO WEDŁUG MITOLOGII Podania głosiły, że człowiek jest tworem jednego z tytanów P r o m e t e u s z a, który ulepił go z gliny pomieszanej ze łzami. Duszę zaś dał mu z ognia niebieskiego, którego parę iskier ukradł z rydwanu słońca. (...) Człowiek Prometeusza był słaby i nagi. Palce miał zakończone zbyt kruchymi paznokciami, by mu były obroną przed pazurami dzikich zwierząt. Jedynie postać, niepodobna do otaczających stworzeń, była widocznym obrazem bogów. Brakowało mu tylko ich siły. Jan Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, za: To lubię kl. V, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2001. ZADANIE 7. Na podstawie tekstu zaznacz prawidłową odpowiedź. Człowiek stworzony przez Prometeusza był A. wielki i silny. B. nagi i słaby. C. podobny do zwierząt. D. niepodobny do bogów. ZADANIE 8. Z wyrazów podanych w ramce ułóż zdanie i zapisz je poprawnie. z stworzył ognia człowieka duszę Prometeusz niebieskiego...... strona 5 z 14
Przeczytaj tekst III i rozwiąż zadania: 9., 10. i 11. Tekst III TAK BYŁO WEDŁUG BIBLII Garncarz z gliny lepi garnki i dzbany. Bóg jak wielki garncarz ulepił z mułu ziemi pierwszego człowieka. Tchnął w jego usta oddech i dał mu imię Adam, czyli człowiek. Pokochał Bóg człowieka. Dlatego osadził go we wspaniałym ogrodzie pełnym pięknych drzew dających smaczne owoce. Anna Kamieńska, Książka nad książkami, za: To lubię kl. V, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2001. ZADANIE 9. Na podstawie opisu z mitologii i opisu biblijnego dokończ zdanie. Zarówno Prometeusz, jak i Bóg stworzyli człowieka z. ZADANIE 10. Podkreśl tytuł obrazu, który może być ilustracją tekstu III. H. Rousseau - Uczta lwa M. Hobbema - Aleja w Middelharnis Michał Anioł - Stworzenie człowieka strona 6 z 14
ZADANIE 11. Na podstawie tekstu III odpowiedz na pytanie. Dlaczego Bóg osadził człowieka w rajskim ogrodzie?... ZADANIE 12. Uzupełnij zdanie odpowiednim wyrazem z ramki. porównanie rym Wyrażenie Bóg jak wielki garncarz to... ZADANIE 13. Połącz liniami wyrażenie z ramki z jego czterema właściwymi określeniami. szczęśliwe samotne beztroskie skromne RAJSKIE ŻYCIE szare wygodne wspaniałe zwyczajne strona 7 z 14
ZADANIE 14. Przyjrzyj się ilustracji i opisz przedstawiony na niej krajobraz. Możesz skorzystać ze słownictwa umieszczonego w ramce. krajobraz, na pierwszym planie, w głębi, w tle, obok, po lewej stronie, nad, bliżej, dalej, jabłoń, drzewa, krzewy, mostek, rzeka, trawy, kwiaty, ścieżka, zwierzęta, góry, słońce, podoba mi się, wywołuje uczucie, zachwyca strona 8 z 14
wstęp r o z w i n i ę c i e Ilustracja przedstawia.................................... zakończenie........................... strona 9 z 14
Przeczytaj wiersz tekst IV i wykonaj zadania: 15. i 16. Tekst IV ZMARTWIENIA ZIEMI Ziemia jest domem moim i twoim I bardzo się o to niepokoi: Czy ją szanują dorośli i dzieci? Jak długo Słońce będzie nam świecić? Czy o nią dbamy wciąż należycie? Czy długo będzie na Ziemi życie? Czy ochrona Ziemi to tylko moda? Bo jeśli tak to wielka szkoda. - Nie martw się Ziemio mówią jej dzieci - Słońce cudownie dzisiaj nam świeci. Ptaki fruwają i szemrze woda, A na ochronę ciebie sił nam nie szkoda. M. E. Piotrowska, M. A. Szymańska, Już w szkole..., Nowa Era, Warszawa 2003. ZADANIE 15. Zaznacz prawidłową odpowiedź. Tekst wiersza nawołuje do A. zwiedzania Ziemi. B. mierzenia Ziemi. C. ochrony Ziemi. D. zniszczenia Ziemi. ZADANIE 16. Zaznacz prawidłową odpowiedź. Osoba mówiaca kieruje słowa wiersza A. tylko do dzieci. B. tylko do dorosłych. C. do innych poetów. D. do wszystkich ludzi. strona 10 z 14
ZADANIE 17. Według wzoru wypisz z tekstu inną parę rymujących się wyrazów. Wzór: należycie życie... -... ZADANIE 18. Twoja klasa organizuje akcję Sprzątanie Ziemi. Napisz zaproszenie skierowane do pozostałych klas gimnazjalnych. Podaj niezbędne informacje............................ strona 11 z 14
Przeczytaj tekst V i wykonaj zadania: 19., 20. i 21. Tekst V W stosunku do gatunków chronionych (...) zabrania się: umyślnego zabijania, okaleczania, płoszenia, chwytania oraz przetrzymywania i preparowania, umyślnego niszczenia ich gniazd, legowisk, nor, żeremi oraz jaj, postaci młodocianych, a w szczególności larw, poczwarek, kijanek, piskląt, filmowania, fotografowania ich w miejscach rozrodu i regularnego przebywania - w okresie rozrodu i wychowu młodych. Fragment rozporządzenia ministra ochrony środowiska w sprawie ochrony zwierząt, za: Między nami, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 2002. ZADANIE 19. Zaznacz prawidłową odpowiedź. Przytoczony fragment rozporządzenia dotyczy ochrony A. wszystkich zwierząt na Ziemi. B. tylko ptaków i ssaków w Polsce. C. chronionych gatunków zwierząt. D. zarówno zwierząt, jak i roślin. ZADANIE 20. Zaznacz prawidłową odpowiedź. Tekst V jest A. ogłoszeniem. B. zaproszeniem. C. aktem prawnym. D. sprawozdaniem. strona 12 z 14
ZADANIE 21. Na podstawie tekstu dokończ zdanie. Filmowanie i fotografowanie zwierząt chronionych jest zabronione w okresie... ZADANIE 22. Oceń prawdziwość zdań. Zaznacz TAK lub NIE. Niektóre gatunki zwierząt są zagrożone wyginięciem, ponieważ niszczone jest ich środowisko życia. TAK NIE Należy chronić tylko zwierzęta, ponieważ rośliny nie potrzebują ochrony. TAK NIE ZADANIE 23. Napisz trzy zdania o tym, w jaki sposób Ty możesz zadbać o Ziemię................... strona 13 z 14
BRUDNOPIS strona 14 z 14