Terminarz: 3g 7 lutego 3b, 3e 8 lutego 3a, 3c, 3f 9 lutego Kartkówka powtórzeniowa nr 2 Zagadnienia: 1. czas słoneczny 2. ruch obrotowy i obiegowy Słońca 3. dni charakterystyczne, oświetlenie Ziemi Ad. 1. Czas słoneczny Cza uniwersalny czas południka 0 o Czas urzędowy - czas wprowadzony odgórnie w danym państwie Czas miejscowy czas danego południka W Polsce w lecie obowiązuje czas wschodnioeuropejski (30 o E), zimą czas środkowoeuropejski (15 o E) Czas słoneczny zadania 1. Która godzina czasu słonecznego miejscowego jest w Krakowie (20 E), jeżeli w Madrasie (81 E) jest godzina 16 00 tego czasu? UWAGA w zadaniach dotyczących czasu słonecznego interesuje nas tylko długość geograficzne (E lub W) Rozwiązanie: Obliczamy różnicę długości geograficznej między Madrasem a Krakowem: 81-20 = 61 Jeżeli mamy takie same litery E i E lub WiW wartości odejmujemy (znajdują się one na tej samej półkuli) Jeżeli litery są różne E i W wartości dodajemy (znajdują się one na różnych półkulach) Obliczamy różnicę czasu lokalnego wiedząc, że czas ten zmienia się o 4 minuty na każdy stopień długości geograficznej: 61 * 4 min. = 244 min. (zawsze mnożymy razy 4) Zamieniamy minuty na godziny: 244 min. : 60 = 4 godz. 4 min.
Ponieważ Kraków leży na zachód od Madrasu uzyskaną różnicę czasu odejmujemy od czasu w Madrasie: 16 00-4 godz. 4 min. = 11 56 Odpowiedź: W Krakowie jest godzina 11 56 czasu słonecznego miejscowego. 2. Oblicz długość geograficzną miejsca, w którym Słońce góruje o godzinie 15 24 czasu uniwersalnego? Rozwiązanie: Czas uniwersalny jest to czas słoneczny miejscowy południka 0, więc na tym południku jest godzina 15 24 czasu lokalnego. Natomiast na szukanym południku Słońce góruje, więc jest godzina 12 00 czasu lokalnego. Możemy zatem obliczyć różnicę czasu między tymi południkami: 15 24-12 00 = 3 godz. 24 min. = 204 min. Wiemy, że na każdy stopień długości geograficznej czas lokalny zmienia sie o 4 minuty, więc możemy obliczyć różnicę w długości geograficznej między danymi południkami: 204 min. : 4 = 51 Szukany południk ma czas mniejszy od czasu uniwersalnego, więc znajduje się o 51 na zachód od południka 0. Zatem jego długość geograficzna wynosi 51 W. Odpowiedź: Miejsce gdzie Słońce góruje o godzinie 15 24 czasu uniwersalnego położone jest na południku 51 W. 3. Samolot z Londynu do Sydney (34 S 151 E) wystartował 10 maja o godzinie 16 00 czasu uniwersalnego. Podaj datę i godzinę (według czasu strefowego Sydney) lądowania samolotu, jeżeli podróż trwa 13 godzin? Rozwiązanie: W pierwszej kolejności należy określić jaka jest różnica czasu strefowego Londynu i Sydney. Można skorzystać z mapy "Strefy czasowe", z której odczytujemy, że Sydney leży w strefie UT+10h (to znaczy, że czas w Sydney jest o 10 godzin większy od czasu uniwersalnego). Jeżeli nie dysponujemy mapą można określić strefę czasową Sydney rysując na kartce papieru kolejne strefy czasowe (najłatwiej zaznaczając tylko południki środkowe) zaczynając od czasu uniwersalnego, a kończąc na czasie Sydney(będzie to ta strefa, której południk środkowy leży najbliżej Sydney): rys1. Schematyczny rysunek południków środkowych kolejnych stref czasowych. Każda z tych metod doprowadza nas do wniosku, że Sydney ma czas o 10 godzin większy od Londynu. Zatem gdy samolot startuje 10 maja o godzinie 16 00 z Londynu, to w Sydney jest 10 godzin później - 2 00 11 maja.
Ponieważ samolot leci 13 godzin, to w Sydney wyląduje też 13 godzin później - będzie tam godzina 15 00 11 maja. Odpowiedź: Samolot wyląduje w Sydney 11 maja o godzinie 15 00. Jak zmienia się czas? C B A Zaznaczono 3 punkty, przy czym punkt A położony jest najbardziej na wschodzie, punkt C najbardziej na zachodzie. Zapamiętaj, że: W punkcie A wszystko będzie działo się najwcześniej (wschód Słońca, górowanie Słońca, zachód Słońca), ale godzina na zegarku będzie tam najpóźniejsza (np. 2 w nocy w środę). W punkcie C wszystko będzie działo się najpóźniej (wschód Słońca, górowanie Słońca, zachód Słońca), ale godzina na zegarku będzie tam najwcześniejsza (np.. 17.00 po południu we wtorek) Linia zmiany daty Linia zmiany daty umowna linia na mapie stref czasowych, przebiegająca głównie wzdłuż południka 180 stopni (występują niewielkie odchylenia w przypadku miejsc zamieszkanych przez ludzi), przy której przekraczaniu zmienia się datę. Przemieszczając się przez linię zmiany daty, dodajemy, bądź odejmujemy 1 dzień, w zależności w którą stronę się poruszamy Lecąc z kierunku wschodniego (ale półkuli zachodniej) z Ameryki Północnej lub Południowej na zachód (ale na półkulę wschodnią) do Azji pomijamy 1 dzień, czyli dodajemy 1 dzień (zamiast wtorku jest środa)
Lecąc z kierunku zachodniego (ale półkuli wschodniej) z Azji lub Australii na wschód(ale na półkulę zachodnią) do Ameryki Północnej lub Południowej zapisujemy datę po raz drugi, czyli odejmujemy1 dzień (zamiast czwartku jest środa) Ad. 2 Ruch obrotowy i obiegowy Ziemi Ruch obrotowy Ziemi ruch dookoła własnej osi, trwa 24 h, ziemia porusza się z zachodu na wschód Następstwa ruchu obrotowego Ziemi: 1. występowanie dnia i nocy 2. pozorna wędrówka Słońca w ciągu dnia i sfery niebieskiej w ciągu nocy 3. spłaszczenie Ziemi przy biegunach 4. siła Coriolisa Ruch obiegowy Ziemi ruch dookoła Słońca, trwa 365 dni, 5 h, 49 min. Następstwa ruchu obiegowego: - pory roku - strefy oświetlenia Ziemi - zmiana długości trwania dnia i nocy w ciągu roku - zjawisko dnia i nocy polarnej - zmiana miejsc wschodu i zachodu Słońca w ciągu roku
Ad. 3 Dni charakterystyczne, oświetlenie Ziemi Wyróżniamy 4 dni charakterystyczne 21 III dzień równonocy wiosennej, promienie padają prostopadle na równik 22 VI dzień przesilenia, promienie słoneczne padają prostopadle na zwrotnik Raka 23 IX dzień równonocy jesiennej, promienie padają prostopadle na równik 22 XII dzień przesilenia zimowego, padają prostopadle na zwrotnik Koziorożca 21III Równonoc wiosenna Promienie padają prostopadle na równik Na półkuli północnej zaczyna wiosna Na półkuli południowej zaczyna się jesień Dzień i noc mają taką samą długość Nigdzie nie występuje ani dzień ani noc polarna 22 VI Przesilenie letnie Promienie padają prostopadle na zwrotnik Raka Na półkuli północnej zaczyna lato Na półkuli południowej zaczyna się zima Na półkuli północnej za kołem podbiegunowym będzie dzień polarny, na półkuli południowej za kołem podbiegunowym noc polarna Dzień będzie tym dłuższy im miejsce będzie położone bardziej na północ, np. W Gdańsku będzie dłuższy niż w Krakowie.
23 IX Równonoc wiosenna Promienie padają prostopadle na równik Na półkuli północnej zaczyna jesień Na półkuli południowej zaczyna się wiosna Dzień i noc mają taką samą długość Nigdzie nie występuje ani dzień ani noc polarna 22 XII Przesilenie letnie Promienie padają prostopadle na zwrotnik Koziorożca Na półkuli północnej zaczyna zima Na półkuli południowej zaczyna się lato Na półkuli północnej za kołem podbiegunowym będzie noc polarna, na półkuli południowej za kołem podbiegunowym dzień polarny Dzień będzie tym dłuższy im miejsce będzie położone bardziej na południe, np. Zakopanem dzień będzie dłuższy niż w Warszawie. Strefy oświetleniowe
Wyróżniamy: 1 strefę międzyzwrotnikową, gdzie Słońce jest w zenicie (promienie padają pod kątem prostym) co najmniej raz w roku, ta strefa jest zwana też gorącą 2 strefy umiarkowane (między zwrotnikami a kołami podbiegunowymi), gdzie słońce nigdy nie góruje w zenicie, dzień i noc nie trwają nigdy dłużej niż 24 h 2 strefy okołobiegunowe (podbiegunowe, za kołami podbiegunowymi), gdzie Słońce nigdy nie góruje w zenicie, zwane są też strefami zimnymi, tutaj występują dni i noce polarne Przykładowe zadania gimnazjalne Zadanie 9. (0-1) W dniach równonocy wiosennej i jesiennej, gdy Słońce nad równikiem góruje w zenicie, oświetla ono A. bardziej półkulę północną. B. bardziej półkulę południową. C. równomiernie obie półkule. D. tylko obszary okołorównikowe. Zadanie 10. (0-1) W ciągu godziny Ziemia obraca się o 15. Ile czasu zajmuje Ziemi obrót o 110? A. 1 godzinę 10 minut B. 7 godzin 30 minut C. 4 godziny 40 minut D. 7 godzin 20 minut Informacje do zadania 11. W tabeli podano współrzędne geograficzne wybranych przylądków. Przylądek Horn (Ziemia Ognista) Morris Jesup (Grenlandia) Dondra (Cejlon) Południowo-Wschodni (Tasmania) Współrzędne geograficzne 55 59'S, 67 12'W 83 38'N, 33 52'W 5 55'N, 80 35'E 43 39'S, 146 50'E
Zadanie 11. (0-1) Zjawisko nocy polarnej można zaobserwować na A. przylądku Horn. B. przylądku Dondra. C. przylądku Morris Jesup. D. Przylądku Południowo-Wschodnim. Jeżeli w Lagos jest godzina 12.00 czasu słonecznego, to w którym z poniższych miast Słońce w tym dniu jeszcze nie górowało? A. Tylko w Delhi. B. W Meksyku i w Delhi. C. W Buenos Aires i w Meksyku. D. Tylko w Buenos Aires. Zadanie 25. (0-1) Różnica czasu słonecznego pomiędzy Meksykiem (19 N, 99 W) a Lagos (6 N, 3 E) jest równa A. 1 godzinie 40 minutom. B. 4 godzinom 8 minutom. C. 6 godzinom 24 minutom. D. 6 godzinom 48 minutom. Uzupełnij zdania pod rysunkiem, wpisując w wykropkowane miejsca odpowiednie wyrazy spośród podanych. Gdy w Krynicy Morskiej Słońce góruje, to w Międzyzdrojach... już / jeszcze nie górowało. Jeżeli w Międzyzdrojach jest godzina 12.00 czasu miejscowego (słonecznego), to w Krynicy Morskiej południe słoneczne... było wcześniej / będzie później. W Krynicy Morskiej i w innych miejscowościach położonych na południku 19 30 E Słońce
góruje... jednocześnie / niejednocześnie Zadanie 15. (0-1) Na południe od pewnego równoleżnika Słońce codziennie wschodzi i zachodzi, zaś na północ od tego równoleżnika występuje zjawisko dni i nocy polarnych. Powyższy opis dotyczy równoleżnika A. 66º33 N B. 66º33 S C. 23º27 N D. 23º27 S Schemat i informacje do zadania 30. Fragment siatki kartograficznej przedstawia południk 180º oraz południki, na których leżą Nowy Orlean i Makasar. Zadanie 30. (0-2) Podaj dzień tygodnia i godzinę, która jest w Nowym Orleanie. dzień tygodnia... godzina... Z poprzedniej kartkówki powtórzeniowej: Zadanie 16. (0-1) Która cecha dotyczy południków? A. Są różnej długości. B. Mają kształt okręgów. C. Łączą dwa bieguny Ziemi. D. Wyznaczają kierunek wschód-zachód. Zadanie 1. (0-1) Uczestnicy wycieczki rowerowej potrzebują szczegółowej mapy. Najdokładniejsza będzie mapa w skali A. 1:5 000 B. 1:10 000 C. 1:25 000 D. 1:50 000