Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na 2016 rok

Załącznik do uchwały nr XIII/144/2015 Rady Miasta Zamość z dnia 30 listopada 2015 r. Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na 2016 rok Prezydent Miasta Zamość Wydział Spraw Obywatelskich i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Zamość

Wstęp I. Podstawa prawna i merytoryczna programu II. Diagnoza problemów narkomanii III. Adresaci programu IV. Cele programu V. Zadania programu VI. Zasady finansowania i realizacja programu VII. Kontrola realizacji Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii 2

Wstęp Podstawą do nakreślenia kierunków działań w niniejszym Programie jest lokalna diagnoza dotycząca używania środków psychoaktywnych oraz wiążących się z tym problemów społecznych. Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na 2016 rok wpisuje się w cele i zadania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Zamość na lata 2014 2020, przyjętej uchwałą nr XXXIX/421/2014 Rady Miasta Zamość z dnia 31 marca 2014 r. Na podstawie art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii Program stanowi część Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych. I. Podstawa prawna i merytoryczna programu Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na 2016 rok opracowano na podstawie: 1. Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii ( Dz. U. z 2012 r. poz. 124 z późn. zm.). 2. Ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ( Dz. U. z 2015 r. poz. 1286 z późn. zm.). 3. Ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym ( Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225 z późn. zm.). 4. Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej ( Dz. U. z 2015 r. poz. 163 z późn. zm.). 5. Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 332 z późn. zm.). 6. Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół ( Dz. U. z 2012 r. poz. 977). 7. Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2015 r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii (Dz.U. z 2015 r. poz. 1249). Dokumenty krajowe, regionalne i lokalne z realizacją których koresponduje realizacja Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na 2016 rok : 1. Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011 2016 (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 marca 2011 r. w sprawie Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011 2016, Dz. U. nr 78, poz. 428 ). 2. Gminny program wspierania rodziny na terenie miasta Zamość w latach 2016 2018 (uchwała nr XII/126/2015 Rady Miasta Zamość z dnia 26 października 2015 r. ). Projekt Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii oraz Profilaktyki w Zakresie HIV/AIDS na lata 2016-2020 jest w procesie konsultacji społecznych. Cele oraz działania ujęte w Programie określone zostały na podstawie wytycznych zawartych w Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011 2016 i diagnozy problemów związanych z używaniem substancji psychoaktywnych w mieście. Powyższe cele odzwierciedlają zadania dla gmin określone w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii: 1) zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych i osób zagrożonych uzależnieniem, 2) udzielanie rodzinom, w których występują problemy narkomanii, pomocy psychospołecznej i prawnej, 3) prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej oraz szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii, w szczególności dla 3

dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie zajęć sportowo rekreacyjnych dla uczniów, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo wychowawczych i socjoterapeutycznych, 4) wspomaganie działań instytucji, organizacji pozarządowych i osób fizycznych, służących rozwiązywaniu problemów narkomanii, 5) pomoc społeczną osobom uzależnionym i rodzinom osób uzależnionych dotkniętym ubóstwem i wykluczeniem społecznym i integrowanie ze środowiskiem lokalnym tych osób z wykorzystaniem pracy socjalnej i kontraktu socjalnego. Cel Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na 2016 rok jest tożsamy z celem Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011 2016 i brzmi: Ograniczenie używania narkotyków i związanych z tym problemów społecznych i zdrowotnych. Cel ogólny Krajowego Programu ma być realizowany w następujących obszarach: 1. Profilaktyka. 2. Leczenie, rehabilitacja, ograniczanie szkód zdrowotnych i reintegracja społeczna. 3. Ograniczenie podaży. 4. Współpraca międzynarodowa. 5. Badania i monitoring. W Krajowym Programie określono kierunki działań dla samorządów lokalnych, które powinny być uwzględniane przy konstruowaniu gminnych programów. W obszarze profilaktyki kierunki te obejmują wspieranie rozwoju programów profilaktyki uniwersalnej, selektywnej oraz wskazującej, podnoszenie wiedzy lokalnej społeczności w zakresie problemów narkomanii oraz podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób zaangażowanych w działalność profilaktyczną. W obszarze leczenia, rehabilitacji, ograniczania szkód zdrowotnych i reintegracji społecznej samorządy terytorialne realizować powinny działania zmierzające do zwiększenia dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób używających szkodliwie i uzależnionych od narkotyków, zwiększania dostępności programów ograniczania szkód zdrowotnych dla osób używających szkodliwie i uzależnionych od narkotyków. Istotnym kierunkiem działań podejmowanych przez samorządy lokalne powinno być zmniejszenie marginalizacji społecznej osób używających narkotyków szkodliwie oraz osób uzależnionych, mające na celu poprawę jakości ich życia oraz podniesienie poziomu bezpieczeństwa lokalnej społeczności. Działania dla jednostek samorządu terytorialnego określone w Krajowym Programie ukierunkowane są również na wspieranie rozwoju zawodowego osób zajmujących się rozwiązywaniem problemów narkomanii. Istotne dla formułowania celów i zadań lokalnych programów w obszarze profilaktyki uzależnień jest przypomnienie definicji podstawowych pojęć. Odpowiednio do stopnia zagrożenia profilaktyka uzależnień prowadzona jest na trzech poziomach: profilaktyka uniwersalna, selektywna oraz wskazująca. Profilaktyka uniwersalna są to działania ukierunkowane na grupy z przeciętnym ryzykiem używania narkotyków. Tego typu interwencje często obejmują swoim zasięgiem całe populacje w danym miejscu realizacji (np. szkoła, społeczność lokalna). Profilaktyka uniwersalna na ogół ma na celu zapobieganie bądź opóźnianie inicjacji narkotykowej. Profilaktyka selektywna są to działania ukierunkowane na osoby ponadprzeciętnie zagrożone używaniem narkotyków z racji ich przynależności do określonej grupy w populacji, np. uczniowie usunięci ze szkoły, młodociani przestępcy, dzieci użytkowników narkotyków, bywalcy dyskotek. 4

Profilaktyka wskazująca są to działania ukierunkowane na osoby ze zwiększonym indywidualnym ryzykiem (szkodliwego) używania. Obejmują one osoby, które zażywają już narkotyki (ale nie są uzależnione w rozumieniu klasyfikacji DSM-IV lub ICD-10) i/lub osoby ze zwiększonym indywidualnym ryzykiem używania w przyszłości (np. wskutek doświadczeń z dzieciństwa, zaburzeń psychicznych lub zachowania). Profilaktyka wskazująca często polega na zapobieganiu inicjacji narkotykowej, jednak częściej redukuje istniejące używanie oraz zapobiega przejściu do bardziej szkodliwych wzorów używania. W planowaniu działań obszaru profilaktyki, istotne są także kolejne definicje przytoczone za Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii w oparciu o ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Narkomania - stałe lub okresowe używanie w celach niemedycznych środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych, w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienie od nich. Narkotyk substancja psychoaktywna inna niż alkohol i tytoń; termin narkotyk obejmuje substancje nielegalne, a także niektóre legalne, jak leki psychotropowe oraz substancje wziewne (kleje, benzyny), używane w celu odurzenia się. Osoba uzależniona osoba, która w wyniku używania środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych albo używania ich w celach medycznych znajduje się w stanie uzależnienia od tych środków lub substancji. Osoba zagrożona uzależnieniem osoba, u której zespół zjawisk psychicznych i oddziaływań środowiskowych stwarza wysokie prawdopodobieństwo powstania uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych, albo osoba sporadycznie używająca środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych. Dopalacze zwyczajowa nazwa środków zastępczych. Środek zastępczy to produkt zawierający co najmniej jedną nową substancję psychoaktywną lub inną substancję o podobnym działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, który może być użyty zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancja psychotropowa, których wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych. Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na 2016 r. uwzględnia kierunki dla jednostek samorządu terytorialnego ujęte w Krajowym Programie oraz przewiduje kontynuację działań podjętych w latach ubiegłych i poszukiwanie nowych propozycji profilaktycznych i pomocowych. Przy konstruowaniu programu uwzględniono również stan lokalnych zasobów instytucjonalnych i kadrowych umożliwiających prowadzenie działalności profilaktycznej i naprawczej. Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na 2016 rok jest współrealizowany z Miejskim Programem Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na 2016 rok. II. Diagnoza problemów narkomanii Zaprezentowane poniżej dane epidemiologiczne przedstawiają zjawisko narkotyków i narkomanii w kilku podstawowych jego aspektach, m.in. rozpowszechnienie używania, zgłaszalność do leczenia, choroby zakaźne, czy dostępność narkotyków. Dane pozyskiwane są z systemów statystycznych różnych instytucji oraz systematycznych badań. W większości systemów statystycznych dane dostępne są z opóźnieniem. Projekty badawcze dotyczące 5

epidemiologii i rozpowszechniania używania w populacji ogólnej oraz wśród młodzieży szkolnej realizowane są w kilkuletnich interwałach czasowych. Rozpowszechnienie używania substancji psychoaktywnych Badania zrealizowane w ostatnich latach (2013-2015) na terenie kraju wskazują, że po narkotyki częściej sięgają młodzi mężczyźni (15 34 lata), osoby z wyższym wykształceniem, mieszkańcy większych miast. Marihuana stanowi największe wyzwanie dla profilaktyki i lecznictwa. Mimo sprzeciwu wobec używania tego narkotyku (78 % badanych) wzrasta jego popularność, co wiąże się ze wzrostem zapotrzebowania na leczenie. Według danych Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii z 2013 r., co druga osoba która po raz pierwszy zgłosiła się do leczenia, zrobiła to z powodu problemów związanych z używaniem marihuany. Na przełomie 2014 i 2015 r. zrealizowano badania ankietowe na reprezentatywnej próbie mieszkańców naszego kraju na temat używania substancji psychoaktywnych. Przedmiotem badania były zarówno postawy jak i zachowania w tym obszarze. W opinii Polaków narkomania nie lokuje się na pierwszych miejscach rankingu problemów społecznych (7 pozycja). Jednakże przy wskazaniu tylko jednego problemu narkomania i alkoholizm plasowały się razem na trzeciej pozycji. Wyniki odnoszące się do postrzegania ryzyka szkód, jakich można doświadczyć w efekcie używania substancji psychoaktywnych wskazują, że badani są dość dobrze zorientowani w skali zagrożeń. Respondenci dokonując oceny ryzyka w większym stopniu kierowali się intensywnością używania niż rodzajem substancji psychoaktywnej. Pojedyncze eksperymenty z najcięższym narkotykiem, jakim jest heroina, lokowały się niżej na skali ryzyka niż codzienne wypalenie co najmniej jednej paczki papierosów. Taki obraz przekonań co do szkodliwości substancji psychoaktywnych łamie stereotypy wedle których używanie substancji legalnych, takich jak alkohol, czy tytoń, jest względnie bezpieczne, natomiast sięganie po narkotyki musi prowadzić do natychmiastowej tragedii. Najbardziej popularnymi wśród badanych substancjami są marihuana i haszysz, czyli przetwory konopi indyjskich. Na drugim miejscu pod tym względem odnotowujemy amfetaminę i ecstasy, a dalej kokainę oraz dopalacze i LSD. Analizując status społeczno - zawodowy respondentów można stwierdzić, że najwyższe odsetki aktualnych użytkowników odnotowano wśród uczniów i studentów. Do używania dopalaczy kiedykolwiek w życiu przyznał się niewielki odsetek badanych - ok. 2 %. W ciągu ostatniego roku dopalaczy używało 0,5 % badanych, a w ciągu miesiąca 0,2 %. Po leki uspokajające i nasenne dostępne tylko na receptę w celach niemedycznych sięgało 1 % badanych (Raport Oszacowanie rozpowszechnienia wybranych uzależnień behawioralnych oraz analiza korelacji pomiędzy występowaniem uzależnień behawioralnych a używaniem substancji psychoaktywnych, 2015). Z badań wojewódzkich wynika, że narkomania traktowana jest jako jeden z ważnych problemów społecznych, ale mniej ważny niż alkoholizm. Przedstawiciele zamojskich instytucji i organizacji pozarządowych, działających w sferze szeroko rozumianych spraw społecznych w badaniu zrealizowanym w 2010 r. narkomanię umieścili na 6 miejscu wśród najważniejszych (14) problemów społecznych w mieście. Podobnie oceniono wagę tych problemów w badaniu zrealizowanym w 2012 r. Natomiast dorośli mieszkańcy miasta w 2011 r. w ramach projektu socjologicznego Diagnoza uzależnień od substancji psychoaktywnych oraz przemocy ocenili narkomanię jako nieważny problem społeczny. Badani zamościanie (w 2011 r.) o używanie narkotyków twierdząco odpowiedzieli na poziomie niecałego procenta. W badaniach tych 100% ankietowanych nigdy nie sięgnęło po środki działające podobnie do narkotyków dopalacze, 95% respondentów zadeklarowało, że są przeciwni stosowaniu narkotyków, a 96% stosowaniu dopalaczy, 73% uważa, że osoby posiadające narkotyki, dopalacze powinny być karane. Badania w Zamościu pokazały, że 6

większość osób deklaruje negatywną postawę wobec narkotyków co jest bardzo pozytywnym zjawiskiem w kontekście planowania działań profilaktycznych. Głównym źródłem informacji na temat konsekwencji spożywania alkoholu, palenia papierosów i używania narkotyków jest telewizja oraz prasa. W razie problemu z nałogiem zamościanie najchętniej zwróciliby się do rodziny (39%) oraz do specjalisty do spraw uzależnień (20%). Wyniki najnowszych badań HBSC (Health Behaviour in School - aged Children, 2014) wskazują, że marihuanę/haszysz kiedykolwiek w życiu zażywał co czwarty 15 latek. W latach 2010-2014 odsetek używających tych substancji zwiększył się, co wynikało z istotnego wzrostu używania u dziewcząt. Projekt ESPAD 2015 (Europejski Program Badań w Szkołach) pokazał, że większość badanych nigdy nie sięgała po substancje nielegalne. Wśród tych, którzy mają za sobą takie doświadczenia większość stanowią osoby sięgające po marihuanę i haszysz. Do ich używania przynajmniej raz w życiu przyznało się w 2015 r. 25 % młodzieży w wieku 15-16 lat i 45 % 17-18 latków. W obu przypadkach stanowiło to wzrost względem wyników pomiaru z 2011 r. Wśród substancji nielegalnych na drugim miejscu pod względem rozpowszechnienia używania jest amfetamina. W przypadku tej grupy substancji, jak też pozostałych narkotyków nie odnotowano zdecydowanych różnic pomiędzy pomiarami w 2007 r. i 2011 r. Szczegółowy raport z badań ESPAD 2015 jest w trakcie opracowywania (Projekt Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii oraz Profilaktyki w Zakresie HIV/AIDS na lata 2016-2020). W 2011 r. zrealizowano w naszym mieście badanie Diagnoza uzależnień od substancji psychoaktywnych oraz przemocy (szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna), w którym 15% uczniów przyznało się do zażywania narkotyków, a spośród tych którzy nie próbowali do tej pory narkotyków 16% bierze pod uwagę ich spróbowanie. Na pytanie o wiek inicjacji narkotykowej najwięcej padło odpowiedzi wskazujących kategorię najstarszą czyli powyżej 15 lat 8%. Inicjacja narkotykowa uczniów odbyła się najczęściej ze znajomymi na podwórku i w czasie imprezy towarzyskiej. Według zamojskich uczniów najłatwiej zaopatrzyć się w narkotyki na dyskotece. Główny powód sięgnięcia po narkotyki to ciekawość. Najbardziej popularna wśród uczniów jest marihuana. Ponad połowa ankietowanych w pytaniu o opinię na temat narkotyków stwierdziła, że nie należy ich nawet próbować, 55 % popiera karalność za posiadanie narkotyków. Ostatnie badania reprezentatywne dla miasta zostały zrealizowane na terenie województwa w 2013 r. Z Diagnozy używania substancji psychoaktywnych przez dzieci i młodzież w województwie lubelskim wynika, że narkotyki są najmniej popularną substancją psychoaktywną wśród uczniów, a ich zasięg zaczyna się od 1 % wśród najmłodszej kohorty (10 11 lat) i zatrzymuje się na 40 % wśród 18 19 lat (odpowiedź tak na pytanie o używanie substancji kiedykolwiek). W szkole podstawowej narkotyki są rzadkością, ich używanie zaczyna się wśród młodzieży gimnazjalnej co dziesiąty uczeń sięga wtedy po nie po raz pierwszy. Inicjacja narkotykowa przeważa w wieku 15 lat i powyżej. Najczęściej używanym narkotykiem są przetwory konopi (92 % używających narkotyki sięga właśnie po nie), 14 % używa również amfetaminy, natomiast 11 % kokainy lub cracka. W przypadku narkotyków co piąty respondent deklaruje, że używa ich raz w tygodniu lub częściej (14 % ), co wydaje się poziomem niepokojącym. Wśród użytkowników narkotyków 42 % uważa, że nie ma problemu z zażywaniem bowiem używa niedużo, a 84 % badanej młodzieży uważa, że nie należy używać narkotyków. Alkohol pije się najczęściej na imprezach i u koleżanek/kolegów, natomiast narkotyki przede wszystkim pojawiają się u kolegów/koleżanek, a w dalszej kolejności na imprezach i podwórku. 14 20 % badanej młodzieży województwa lubelskiego dostrzega w swoim otoczeniu osoby sięgające po narkotyki lub środki odurzające. Jeżeli przyjąć że kupowanie dopalaczy jest wskaźnikiem używania, to dopalacze są wśród młodzieży mniej popularne od alkoholu, papierosów oraz marihuany lub haszyszu, ale bardziej popularne niż substancje wziewne lub ecstasy. 7

Uczniowie zapytani o dostępność substancji psychoaktywnych dla osób w ich wieku wskazali jako najtrudniej dostępne narkotyki, a najłatwiej dostępne papierosy, 66 % uczniów nie wie do kogo można się zwrócić z prośbą o załatwienie narkotyków, natomiast 19 % ma taką wiedzę bezpośrednio, a kolejne 10 % uważa, że może ją uzyskać od znajomych. Najliczniejsza grupa uczniów (48 %) deklaruje brak wiedzy o tym, gdzie najłatwiej można kupić narkotyki. Spośród tych którzy przynajmniej deklaratywnie taką wiedzę posiadają, najczęściej wskazywanymi są: dyskoteki, internet, bary, puby. Z kolei 7 % wskazuje, że narkotyki można zdobyć w szkole. Z ankiet zrealizowanych w 2014 r. w trakcie realizacji programu profilaktycznego pt. Odmów Nie bierz w III klasach siedmiu zamojskich gimnazjów wynika, że 9 % uczniów używało narkotyków w trakcie ostatnich 3 miesięcy, niecałe 4 % pozytywnie odpowiedziało na pytanie dotyczące namawiania do brania narkotyków na terenie szkoły, natomiast prawie 16 % było namawianych poza terenem szkoły, ponad 7 % przyznało się do zażywania dopalaczy. Ważne dla planowania działań profilaktycznych opartych o strategie alternatyw są modele spędzania czasu wolnego przez młodzież. Zamojskie badania z 2011 roku pokazują, że młodzież zapytana jakie są jej zainteresowania, najczęściej odpowiadała: muzyka 24%, sport 21%, internet i filmy po 19%. Najrzadziej natomiast: książki 7%, turystyka i podróże 10 %. Przywołane wyżej badania lubelskie wskazują, że model spędzania wolnego czasu osób sięgających po narkotyki jest zbliżony do modelu spędzania wolnego czasu przez palaczy papierosów tzn. są to osoby, które w wolnym czasie korzystają z Internetu, oglądają TV lub filmy, grają w gry. W rankingu form spędzania wolnego czasu najbardziej skorelowaną ze spożywaniem alkoholu jest towarzyskość czyli spotkania z koleżankami i kolegami. Osoby które deklaratywnie nie biorą narkotyków, najchętniej spędzają wolny czas przed komputerem (93 %), spotykają się ze znajomymi lub słuchają muzyki (po 91 %), uprawiają sport (88 % ). W badaniach zamojskich i lubelskich bardzo istotne były pytania z dziedziny profilaktyki. Z badań zamojskich wynika, że w przypadku kłopotów z wszelkimi substancjami psychoaktywnymi, młodzi ludzie szukają pomocy w gronie najbliższych (rodzice i przyjaciele). Badanie wskazało jednak, że w szkole są osoby, które w ocenie uczniów potrafią pomóc w razie problemów z używkami. Ponad połowa badanych brała udział w zajęciach profilaktycznych. Najwyżej uczniowie oceniają pogadanki z wychowawcą oraz zajęcia warsztatowe z psychologiem, pedagogiem lub innym specjalistą. Natomiast w 2013 r. uczniowie województwa lubelskiego pytani o skuteczność programów profilaktycznych związanych z używaniem poszczególnych substancji wykazują daleko idącą rezerwę większość wybiera odpowiedzi zachowawcze ( ani tak, ani nie ) lub umiarkowanie pozytywne ( raczej tak ). Prawie połowa badanych uważa, że uczniowie mają w szkołach łatwy dostęp do pomocy w przypadku problemów związanych z alkoholem, papierosami lub narkotykami. W badaniach lubelskich (2013) liderem form profilaktycznych okazały się spotkania z osobami które były uzależnione, a za najmniej atrakcyjne uznano warsztaty z fachowcami: wychowawcami, pedagogami lub terapeutami. Oszacowanie problemowych użytkowników narkotyków W 2010 r. przeprowadzono ostatnie oszacowanie liczby problemowych użytkowników narkotyków. Na podstawie wyników tego badania liczbę osób problemowo zażywających narkotyki można w Polsce ocenić na 56 000 103 000 (2,1 3,8 na 1000 mieszkańców w wieku od 15 do 64 lat), co stanowi spadek w porównaniu z danymi szacunkowymi z 2005 r., według których liczba osób problemowo zażywających narkotyki wynosiła 100 000 125 000. W badaniach zrealizowanych w 2014 r. liczbę problemowych użytkowników przetworów konopi w Polsce oszacowano na 61 000 110 000 osób. Liczba 8

problemowych użytkowników opioidów jest znacznie mniejsza i lokuje się w przedziale 11 000 18 000 osób. Udzielanie świadczeń zdrowotnych osobom uzależnionym od narkotyków opiera się na sieci placówek ambulatoryjnych i stacjonarnych. W Polsce pomoc ambulatoryjna dla użytkowników narkotyków odbywa się w ramach poradni leczenia uzależnień oraz w wyjątkowych przypadkach poradni leczenia uzależnienia od alkoholu. Ponadto osoby dotknięte problemem narkotykowym mogą się leczyć w poradniach zdrowia psychicznego oraz w oddziałach/ośrodkach dziennych. Placówki stacjonarne to głównie szpitalne ośrodki leczenia uzależnień i oddziały detoksykacyjne. W Polsce funkcjonują głównie długo i średnioterminowe programy leczenia (do 12 miesięcy). Dostępne dane dotyczące zakresu udzielanej pomocy przez lecznictwo stacjonarne dla mieszkańców naszego województwa obejmują lata 2011 i 2012, co ilustrują poniższe tabele. Tabela 1. Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w 2011 r. i 2012 r. z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (ICD X: F11 F16, F18, F19) wg województwa zamieszkania pacjenta Województwo Liczba osób w 2011 r. Liczba osób w 2012 r. Polska 14 150 14 526 lubelskie 508 518 Źródło: Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Tabela 2. Przyjęci po raz pierwszy w życiu do lecznictwa stacjonarnego w 2011 r. i 2012 r. z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (ICD X: F11 F16, F18, F19) wg województwa zamieszkania pacjenta Województwo Liczba pacjentów pierwszorazowych Odsetek pacjentów pierwszorazowych wśród ogółu pacjentów 2011 2012 2011 2012 Polska 6 619 6 584 50,2 48,5 lubelskie 243 249 52,8 51,9 Źródło: Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii O skali problemowego używania narkotyków mówią dane zawarte w poniższej tabeli. Tabela 3. Choroby psychiczne. Zachorowalność i chorobowość liczby bezwzględne dla powiatu zamojskiego i miasta Zamość Wyszczególnienie Zachorowalność Chorobowość 2009 131 285 2010 146 208 Zaburzenia spowodowane 2011 używaniem innych substancji 158 235 psychoaktywnych 2012 75 158 2013 82 168 Źródło: Informator Statystyczny Ochrony Zdrowia Województwa Lubelskiego Lata przyjęte do analizy dla mieszkańców powiatu zamojskiego i naszego miasta wskazują na duże wahania, w 2012 r. nastąpił znaczny spadek zachorowalności i chorobowości, a kolejny rok nie przyniósł gwałtownego wzrostu. Danych na temat problemowych użytkowników narkotyków na terenie miasta dostarcza liczba osób, które leczą się w trybie ambulatoryjnym w Poradni Leczenia Uzależnień. Trudno jest natomiast oszacować wielkość ukrytej populacji problemowych użytkowników. Obserwacja dynamiki osób korzystających z pomocy Poradni wskazuje, że do 2010 r. następował sukcesywny wzrost, 2011 r. zapoczątkował znaczny spadek. 9

Zaburzenia psychiczne spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych Kolejne lata pokażą czy jest to trwała tendencja, czy być może wynika z faktu poszerzenia zakresu usług, z których mogą korzystać problemowi użytkownicy narkotyków na terenie Zamościa. Tabela 4. Leczeni w trybie ambulatoryjnym ( zaburzenia spowodowane używaniem środków psychoaktywnych) Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Ogółem grupy F11 F19 wg 193 201 208 315 217 151 157 167 ICD - 10 z tego osoby zamieszkałe 141 145 150 254 139 98 102 110 w mieście Leczeni po raz pierwszy 123 115 135 201 158 75 82 93 w życiu z tego osoby zamieszkałe w mieście 92 82 101 165 106 50 55 65 Leczeni po raz pierwszy 49 56 54 67 49 23 25 27 w życiu w wieku 0-18 lat z tego osoby zamieszkałe 41 47 45 58 38 16 17 18 w mieście Źródło: Centrum Zdrowia Psychicznego w Zamościu. Dane przygotowane na podstawie sprawozdań MZ -15 Tabela 5. Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych w Poradni Leczenia Uzależnień w latach 2012-2014 Wyszczególnienie 2012 2013 2014 Ogółem grupy F11-F19 wg ICD - 10 151 157 167 - mężczyźni 89 94 109 - leczeni ogółem w wieku 0-18 lat 36 37 38 - leczeni po raz pierwszy w życiu 75 82 93 opiaty 6 7 5 kannabinole 39 41 44 leki uspokajające i nasenne 47 50 52 inne substancje pobudzające w tym kofeina 14 14 14 lotne rozpuszczalniki 2 1 1 kilka substancji lub inne substancje psychoaktywne 43 44 51 Współwystępujące uzależnienie od alkoholu 17 20 23 Współuzależnienia 43 41 42 Źródło: Centrum Zdrowia Psychicznego w Zamościu. Dane przygotowane na podstawie sprawozdań MZ -15 W ostatnich trzech latach największą grupę pacjentów Poradni stanowiły osoby mające problem z lekami uspakajającymi i nasennymi. Nie ma osób mających problem z uzależnieniem od kokainy. Na wysokim poziomie utrzymują się problemy z kannabinolami. Nie można jednak zaobserwować dynamicznego wzrostu problemu uzależnienia od tych substancji. Problemowi użytkownicy narkotyków mogą korzystać z usług punktu konsultacyjno informacyjnego prowadzonego przez Zamojskie Stowarzyszenie Ochrony Zdrowia Psychicznego. Liczbę osób korzystających z punktu ilustruje poniższa tabela. Tabela 6. Liczba osób korzystających z usług w punkcie konsultacyjno informacyjnym Rok 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba osób 66 85 112 101 100 103 Osoby z problemem 22 38 27 27 narkomanii Dorośli członkowie X 63 51 59 54 rodziny osób z problemem narkomanii Źródło: Opracowanie własne Wydziału Spraw Obywatelskich i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Zamość 10

Osoby z problemem narkomanii oraz ich rodziny mogą także korzystać z usług Ośrodka Interwencji Kryzysowej. W 2014 r. do Ośrodka zgłosiły się 374 osoby, w tym tylko 5 z problemem uzależnienia od narkotyków. Ważną ofertą dla osób młodych, używających substancji psychoaktywnych w sposób okazjonalny lub szkodliwy jest program Fred goes net. Realizacja programu na terenie naszego miasta w latach 2011-2014 przedstawia się następująco. Tabela 7. Realizacja zajęć grupowych w ramach programu FreD finansowanych z dotacji budżetu Miasta Zamość w latach 2011-2014 Lp. Działanie 2011 2012 2013 2014 1. Liczba osób skierowanych do programu 26 46 44 44 2. Liczba osób zakwalifikowanych do programu 22 34 29 35 3. Liczba osób uczestniczących w programie zajęć grupowych 21 25 29 30 4. Liczba osób, które ukończyły program 20 21 26 27 5. Liczba edycji zajęć grupowych 3 4 5 5 Źródło: Opracowanie własne Wydział Spraw Obywatelskich i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Zamość Następstwa używania środków psychoaktywnych dotyczą całych rodzin oraz środowiska społecznego. Są to zaburzenia adaptacyjne oraz objawy współuzależnienia w rodzinach problemowych użytkowników. Poniższa tabela ilustruje liczbę osób zdiagnozowanych jako współuzależnione, które korzystały z pomocy Poradni Leczenia Uzależnień w Zamościu. Tabela 8. Liczba osób zdiagnozowanych jako współuzależnione, które zostały przyjęte w Poradni Leczenia Uzależnień w Zamościu (zaburzenia spowodowane używaniem środków psychoaktywnych) Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Współuzależnienie 59 61 64 57 43 41 42 Źródło: Centrum Zdrowia Psychicznego w Zamościu. Dane przygotowane na podstawie sprawozdań MZ -15 Należy zwrócić uwagę, że liczba osób korzystających z pomocy specjalistycznej w ostatnich trzech latach przyjętych do analizy utrzymuje się na tym samym poziomie. Rodziny dotknięte problemem narkotykowym mogą także uczestniczyć w programie zajęć grupowych, którego realizacja wykracza poza kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia. Tabela 9. Liczba uczestników programów dla rodzin osób z problemem narkotykowym, realizowanych na zlecenia Miasta w latach 2009-2014 Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba uczestników 12 12 10 13 13 12 Źródło: Opracowanie własne Wydziału Spraw Obywatelskich i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Zamość Przestępczość narkotykowa W ramach systemu sprawozdawczości policyjnej zbierane są dane o przypadkach łamania ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. W obrazie przestępczości przeciwko postanowieniom ustawy szczególne miejsce zajmują przestępstwa popełniane przez osoby niepełnoletnie. Poniższa tabela ilustruje dane agregowane przez Komendę Miejską Policji w Zamościu w przedmiotowym zakresie. Tabela 10. Liczba przestępstw przeciwko postanowieniom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii Lata Postępowania Przestępstwa Podejrzani wszczęte zakończone stwierdzone ogółem nieletni 2007 29 39 36 20 3 2008 42 60 101 60 1 11

2009 65 66 88 52 8 2010 34 80 125 88 21 2011 49 75 141 84 30 2012 49 69 150 93 18 2013 63 59 113 90 25 2014 69 94 99 54 11 Źródło: Komenda Miejska Policji w Zamościu Analizując dane policyjne trudno mówić o występowaniu trwałej tendencji w zakresie przestępstw przeciwko ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii. Rok 2013 przyniósł znaczny spadek przestępstw stwierdzonych w stosunku do 2012, kolejne lata pokażą czy jest to tendencja trwała. Analizując rynek narkotykowy w Polsce nie można pominąć sprzedaży dopalaczy. Instytucją odpowiedzialną za działania wymierzone przeciwko sklepom z dopalaczami jest Inspekcja Sanitarna, która podejmuje swoje decyzje w ramach działań administracyjnych. W ich wyniku w 2010 r. spadła dostępność do tych środków. W 2013 r. odnotowano ponowne otwieranie sklepów stacjonarnych z dopalaczami oraz wzrost interwencji medycznych z powodu zatrucia tego typu substancjami. Poniższa tabela ilustruje zakres działań podejmowanych przez Inspekcję Sanitarną na terenie miasta w sprawie środków zastępczych tzw. dopalaczy w przedziale czasowym 2013 30.06.2015 r. Tabela 11. Działania Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w sprawie środków zastępczych Rok Liczba ujawnionych podmiotów wprowadzających do obrotu środki zastępcze 2013 0 0 Liczba nałożonych kar pieniężnych na podstawie art. 52a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2012 r. poz. 124 z późn. zm.) Liczba decyzji wydanych na podstawie art. 27c ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2011 r. Nr 212 poz. 1263 z późn. zm.) w przypadku stwierdzenia wytwarzania lub wprowadzania do obrotu środka zastępczego 0 2014 0 0 0 I 6 1 9 półrocze 2015 Źródło: Państwowa Powiatowa Inspekcja Sanitarna w Zamościu W I półroczu 2015 r. w Zamościu funkcjonował punkt sprzedaży środków zastępczych prowadzony przez 6 kolejno zmieniających się podmiotów. Wydane przez Inspekcję decyzje dotyczyły: niezwłocznego wstrzymania wprowadzania do obrotu produktów, co do których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że są środkami zastępczymi o nieznanym składzie na czas niezbędny do przeprowadzenia oceny i badań bezpieczeństwa produktów (nie dłuższy niż 18 miesięcy); zatrzymania produktów co do których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że są środkami zastępczymi o nieznanym składzie i mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; zaprzestania prowadzenia działalności przez podmiot wprowadzający do obrotu środki zastępcze na czas niezbędny do usunięcia zagrożenia, nie dłuższy niż 3 miesiące. 12

Konsekwencje zdrowotne i społeczne Zgony z powodu przedawkowania narkotyków Do najbardziej dramatycznych konsekwencji używania narkotyków należą zgony z powodu przedawkowania. Źródłem danych o zgonach jest rejestr zgonów Głównego Urzędu Statystycznego. W 2007 r. zarejestrowanych zostało 214 przypadków, a w 2008 r. 244. W 2009 r. liczba zgonów utrzymywała się na podobnym poziomie, co w roku wcześniejszym i wyniosła 247 przypadków. W 2010 r. odnotowano 261 przypadków zgonów, co stanowiło lekki wzrost względem 2009 r. Tendencja wzrostowa utrzymana została także w 2011 r., w którym odnotowano 285 przypadków zgonów. Z informacji Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii wynika, że w 2012 r. w skali kraju odnotowano 227 zgonów, w tym na terenie województwa lubelskiego miało miejsce 5 takich przypadków. Tabela 12. Liczba zgonów z powodu używania narkotyków Rok 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Liczba 214 244 247 261 285 227 Źródło: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Inne konsekwencje Nierozerwalnie z problematyką używania środków psychoaktywnych wiąże się zagadnienie zakażenia wirusem HIV. W 2013 r. w Polsce liczba nowo zgłaszanych przypadków zakażeń wirusem HIV wśród osób przyjmujących narkotyki drogą iniekcji nadal wykazywała tendencję spadkową ( w 2007 r.: 95 przypadków; w 2008 r.: 53 przypadki; w 2009 r.: 54 ; w 2010 r.:39 przypadków, 2011 48, 2012-46 przypadków, 2013-44 przypadki). Istnieje jednak ryzyko niedoszacowania liczby przypadków, ponieważ często zdarza się, że droga przenoszenia pozostaje niewyjaśniona. W 2013 r. rozpoznano łącznie 214 nowych zachorowań na AIDS (w 2012 144), w tym 68 wśród iniekcyjnych użytkowników narkotyków (2012-55). Sytuacja epidemiologiczna w zakresie nowo wykrytych zakażeń w województwie lubelskim przedstawia się następująco: w 2007 9, w 2008 9, w 2010 15, w 2010-26, w 2011 30, w 2012-50 a w 2013 43. Corocznie w naszym województwie rejestruje się kilka przypadków nowych zachorowań na AIDS: w 2007 9, w 2008 4, w 2009 5, w 2010 7, w 2011 5, w 2012 7, a w 2013 3, 2014-3. W skali kraju województwo lubelskie należy do województw o niskim nasileniu problemu HIV/AIDS. Z danych Inspekcji Sanitarnej wynika, że na terenie naszego miasta w ostatnich latach nie było zakażeń wirusem HIV z wyjątkiem 2014, w którym doszło do 2 przypadków ale nie związanych z iniekcyjnym zażywaniem narkotyków. Z danych przekazanych przez szpitale działające w naszym mieście wynika, że liczba osób którym udzielono pomocy medycznej związanej z sięganiem po środki psychoaktywne jest znikoma. Tabela 13. Hospitalizacje mające związek z narkotykami Treść 2010 2011 2012 2013 2014 Ogólna liczba przyjętych do zamojskich szpitali 58 940 40 434 41 321 60 872 (łączenie ze szpitalnym oddziałem ratunkowym) 64 168 (łączenie ze szpitalnym oddziałem ratunkowym Przyjęci ze schorzeniami mającymi związek z 0 1 0 1 31 używaniem narkotyków Przyjęci pod wpływem narkotyków, którym udzielono 3 6 5 1 0 pomocy medycznej Źródło: Opracowanie własne Wydziału Spraw Obywatelskich i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Zamość 13

Marginalizacja społeczna i readaptacja Osoby uzależnione i zagrożone uzależnieniem są szczególnie zagrożone wykluczeniem społecznym. Uzależnienie i towarzyszące temu problemy, w tym zachowania kryminogenne, bezdomność, wykluczenie z rynku pracy, niesatysfakcjonujące pełnienie ról społecznych prowadzą do marginalizacji społecznej osób uzależnionych. O marginalizacji społecznej problemowych użytkowników narkotyków świadczą przede wszystkim dane z Miejskiego Centrum Pomocy Rodzinie w Zamościu w sprawie liczby osób objętych pomocą społeczną z powodu narkomanii. Poniżej znajdują się dane dotyczące ilości rodzin, które korzystają z pomocy społecznej w związku z występowaniem problemu narkomanii. Dane te wskazują, że problem narkomanii jest marginalnym powodem przyznawania pomocy społecznej. Dla porównania przedstawiono ogólną liczbę rodzin korzystających z pomocy materialnej oraz rodzin z problemem alkoholowym. Tabela 14. Liczba rodzin objętych pomocą społeczną w formie materialnej z powodu narkomanii i alkoholizmu Lata Ogółem Rodziny z problemem alkoholowym Rodziny z problemem narkomanii 2007 2204 153 2 2008 2470 230 2 2009 2247 203 1 2010 2354 231 3 2011 2235 264 2 2012 2177 175 3 2013 2156 167 5 2014 2111 159 3 Źródło: Miejskie Centrum Pomocy Rodzinie w Zamościu W Zamościu zadania z zakresu readaptacji społecznej osób uzależnionych od narkotyków zgodnie z ustawą o pomocy społecznej realizuje Miejskie Centrum Pomocy Rodzinie. Zakres tej formy pomocy jest niewielki z uwagi na małą liczbę rodzin dotkniętych problemem narkotykowym, które korzystają ze wsparcia Centrum. W 2016 r. osoby uzależnione od narkotyków będą mogły uczestniczyć w programach reintegracji zawodowej i społecznej w Centrum Integracji Społecznej. Dostępność nielegalnych substancji psychoaktywnych W 2010 r. przedstawiciele instytucji z zakresu szeroko pojętej polityki społecznej w zakresie tzw. postrzeganej dostępności narkotyków ocenili, że dla przeciętnego osiemnastolatka w Zamościu najłatwiejsze byłoby zdobycie marihuany. Natomiast w 2012 r. przedstawiciele zamojskich instytucji ocenili, że najbardziej dostępne są, ale tak jak średnio w kraju dopalacze, marihuana lub haszysz. Do grupy łatwo dostępnych, jednak w stopniu mniejszym niż wskazane powyżej należy amfetamina. Z badań zrealizowanych w 2011 r. wynika, że aż 20% badanych uczniów wie, do kogo może się zwrócić po narkotyki, a także 20% deklaruje, że może taką wiedzę zdobyć, aż 13% ankietowanych zna na terenie Zamościa miejsca, w których można kupić dopalacze. Wyniki badania ESPAD przeprowadzonego w 2015 r. wskazują, że 37 % uczniów klas III gimnazjum i 53 % uczniów klas II szkół ponadgimnazjalnych uważa, że łatwe lub bardzo łatwe byłoby dla niego zdobycie marihuany lub haszyszu, a dla 31 % gimnazjalistów i 42 % uczniów szkół ponadgimnazjalnych - łatwe byłoby zdobycie dopalaczy. Młodzież używająca narkotyków najczęściej uzyskuje je za pośrednictwem znajomych, rzadziej od dilera czy z podwórka, 14

coraz częściej młodzież zdobywa narkotyki, a szczególnie dopalacze, za pośrednictwem internetu, który gwarantuje łatwy dostęp i anonimowość. Dane na temat cen narkotyków na nielegalnym rynku dostarczają informacji na temat podaży i popytu na tego rodzaju środki. Według informacji od użytkowników narkotyków średnia cena grama marihuany w 2012 r. wyniosła ok. 31 zł. Amfetamina, podobnie jak marihuana sprzedawana była w podobnej cenie (32 zł w 2008 r. i 34 zł w 2012 r.). Dane policyjne wskazują, że w 2013 r. cena minimalna marihuany wynosiła 10 zł, a maksymalna 60 zł. Z raportów przygotowywanych przez Komendę Miejską Policji w Zamościu wynika, że średnia cena narkotyków na nielegalnym rynku w ostatnich 3 latach nie ulegała znacznym wahaniom i jest to zgodne z trendami ogólnopolskimi. Tabela 15. Uśrednione ceny narkotyków według danych Komendy Miejskiej Policji Rodzaj Uśredniona cena w zł 2012 2013 2014 marihuana (1 gram) 40 40 40 haszysz (1 gram) 40 40 40-50 amfetamina (1 gram) 40 40 40-50 LSD (1 listek) - - - ecstasy (1 tabletka) - 7-10 8-11 kokaina (1 gram) - - - brown sugar (1 gram) - - - heroina biała (1 gram) - - - inne jakie spotykane na terenie miasta - - - Źródło: Komenda Miejska Policji Zasoby do prowadzenia działalności profilaktycznej i pomocowej 1. Poradnia Leczenia Uzależnień ul. Partyzantów 5 2. Punkt informacyjno konsultacyjny ul. Sienkiewicza 22 (budynek Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Zamościu) 3. Zamojskie Stowarzyszenie Ochrony Zdrowia Psychicznego ul. Partyzantów 5 4. SP ZOZ Szpital Neuropsychiatryczny w Lublinie ul. Abramowicka 2 5. NZOZ MONAR Ośrodek Rehabilitacyjno Readaptacyjny w Majdanie Kozic Dolnych 6. Młodzieżowy Ośrodek Terapii i Readaptacji Powrót z U w Cholewiance 7. Ośrodek Leczenia Uzależnień Program Terapii Substytucyjnej w Lublinie ul. Tysiąclecia 5 8. Urząd Miasta Zamość Wydział Spraw Obywatelskich i Zarządzania Kryzysowego Rynek Wielki 13 9. Miejskie Centrum Pomocy Rodzinie ul. Lwowska 57 i ul. Partyzantów 3 10. Ośrodek Interwencji Kryzysowej ul. Sadowa 51 A 11. Klub Integracji Społecznej ul. Św. Piątka 24 12. Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna Nr 1 ul. Okrzei 24 13. Środowiskowe Ogniska Wychowawcze TPD - ul. Zamoyskiego 32 B - ul. Konopnickiej 6 - ul. Orzeszkowej 28 - ul. Peowiaków 68 A - ul. Staszica 37 14. Świetlica Środowiskowa Nasz Drugi Dom ul. Zamoyskiego 48 A 15. Świetlica Środowiskowa Przytulny Kąt ul. Lwowska 15 16. Świetlica Środowiskowa Słoneczny Promyk ul. Obronna 15 17. Klub Młodzieżowy Stowarzyszenia Salvete ul. Ormiańska 4 18. Szkoły i placówki systemu oświaty 15

19. Instytucje kultury i organizacje społeczno - kulturalne 20. Ośrodek Sportu i Rekreacji ul. Królowej Jadwigi 8 oraz stowarzyszenia sportowe 21. Komenda Miejska Policji ul. Prym. St. Wyszyńskiego 2 22. Straż Miejska Rynek Wielki 13 23. Sąd Rejonowy ul Akademicka 1 24. Podmioty lecznicze 25. Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna Na terenie Zamościa mamy małą liczbę organizacji pozarządowych specjalizujących się w realizacji projektów z obszaru przeciwdziałania narkomanii, w tym programów o potwierdzonej skuteczności. III. Adresaci programu Adresatami programu są wszyscy mieszkańcy miasta Zamościa, a w szczególności: 1) dzieci i młodzież, 2) rodzice, opiekunowie i wychowawcy, 3) użytkownicy narkotyków oraz osoby uzależnione, 4) rodziny osób z problemem narkotykowym, 5) pracownicy podmiotów działających na terenie Zamościa, zajmujący się zawodowo lub służbowo profilaktyką i rozwiązywaniem problemów uzależnień. IV. Cele programu Cel główny Ograniczenie używania narkotyków i związanych z tym problemów społecznych i zdrowotnych Cele szczegółowe 1. Zmniejszenie rozmiarów uszkodzeń zdrowia spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych. 2. Ograniczenie zaburzeń życia rodzinnego i społecznego wywołanych używaniem substancji psychoaktywnych. 3. Ograniczenie używania substancji psychoaktywnych szczególnie wśród dzieci i młodzieży. 4. Monitorowanie problemów narkotykowych i narkomanii. W ramach powyższych celów przyjmuje się następujące działania. 16

1.6 1.5 1.4 1.3 1.2 1.1 NUMER ZADANIA V. Zadania programu Cel szczegółowy 1 : Zmniejszenie rozmiarów uszkodzeń zdrowia spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych PLANOWANE ZADANIA WSKAŹNIKI ŹRÓDŁA POZYSKIWANIA WSKAŹNIKÓW Współpraca z placówkami zajmującymi się leczeniem i rehabilitacją osób uzależnionych Podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób leczenie i rehabilitację prowadzących -liczba osób objętych leczeniem w trybie ambulatoryjnym, -liczba osób pierwszorazowo leczących się w trybie ambulatoryjnym - liczba szkoleń, - liczba przeszkolonych osób PLANOWANI REALIZATORZY PDL, WSOiZK PDL Prowadzenie punktu informacyjno konsultacyjnego z zakresu problemów narkotykowych - liczba osób korzystających z porad, - liczba udzielonych porad NGO s, WSOiZK Zakup i upowszechnianie materiałów edukacyjnych, informujących o istocie uzależnień * - liczba materiałów informacyjno - edukacyjnych WSOiZK Upowszechnianie informacji o placówkach leczniczych i rehabilitacyjnych, prowadzących programy redukcji szkód zdrowotnych oraz programy reintegracji społecznej* - liczba materiałów informacyjnych WSOiZK Wspieranie działalności środowisk samopomocowych dla osób uzależnionych i członków ich rodzin - liczba działających stowarzyszeń i grup samopomocowych WSOiZK 17

2.3 2.2 2.1 NUMER ZADANIA Cel szczegółowy 2: Ograniczenie zaburzeń życia rodzinnego i społecznego wywołanych używaniem substancji psychoaktywnych PLANOWANE ZADANIA WSKAŹNIKI ŹRÓDŁA POZYSKIWANIA WSKAŹNIKÓW Prowadzenie Ośrodka Interwencji Kryzysowej jako jednostki udzielającej pomocy psychologicznej i prawnej rodzinom, w których występuje problem narkomanii * - liczba osób korzystających z pomocy Ośrodka z powodu problemu narkomanii PLANOWANI REALIZATORZY OIK, MCPR, WSOiZK Realizacja programu terapii grupowej dla rodziców i dorosłych członków rodzin osób dotkniętych problemem narkotykowym Udzielanie pomocy osobom uzależnionym i rodzinom osób uzależnionych dotkniętym ubóstwem i wykluczeniem społecznym i integrowanie tych osób ze środowiskiem lokalnym z wykorzystaniem pracy socjalnej i kontraktu socjalnego -liczba osób uczestniczących w programie dla rodziców i dorosłych członków rodzin osób dotkniętych problemem narkotykowym, - liczba godzin programu -liczba rodzin dotkniętych problemem narkomanii, którym udzielono pomocy z wykorzystaniem pracy socjalnej i kontraktu socjalnego, -liczba rodzin dotkniętych problemem narkomanii, którym udzielono pomocy materialnej, -liczba osób uzależnionych, które w wyniku zawartego kontraktu socjalnego podjęły leczenie, -liczba osób uzależnionych od narkotyków lub innych środków odurzających, uczestniczących w programach obejmujących reintegrację społeczną i zawodową w tym uczestniczących w zajęciach Centrum Integracji Społecznej PDL, WSOiZK NGO s, MCPR,CIS 18

3.5 3.4 3.3 3.2 3.1 NUMER ZADANIA Cel szczegółowy 3: Ograniczenie używania substancji psychoaktywnych szczególnie wśród dzieci i młodzieży PLANOWANE ZADANIA WSKAŹNIKI ŹRÓDŁA POZYSKIWANIA WSKAŹNIKÓW Realizacja uniwersalnych programów profilaktycznych, w szczególności programów, które uzyskały rekomendację Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, Ministerstwa Edukacji Narodowej lub Instytutu Psychiatrii i Neurologii * Realizacja środowiskowych programów alternatywnych wobec uzależnień, adresowanych do dzieci i młodzieży, promujących życie bez alkoholu i innych środków psychoaktywnych* - liczba zrealizowanych programów, - liczba dzieci i młodzieży uczestniczących w programach, - liczba rodziców uczestniczących w programach, - liczba kadry pedagogicznej uczestniczącej w programach, - liczba programów rekomendowanych, - liczba uczestników programów rekomendowanych - liczba programów, - rodzaj programów, - liczba uczestników programów PLANOWANI REALIZATORZY szkoły oraz inne placówki systemu oświaty, inne podmioty, WSOiZK NGO s, miejskie jednostki organizacyjne, WSOiZK Realizacja środowiskowych i pozalekcyjnych zajęć sportowych i sportowo - rekreacyjnych jako element lub uzupełnienie szkolnego programu profilaktyki* - liczba programów, - liczba uczestników programów NGO s,wsoizk Realizacja przez zamojskie instytucje kultury programów alternatywnych wobec uzależnień adresowanych do dzieci i młodzieży, opartych na idei konstruktywnego wykorzystania czasu wolnego * -liczba programów, - liczba osób uczestniczących w programach zamojskie instytucje kultury,wsoizk Realizacja programów obejmujących w szczególności zajęcia socjoterapeutyczne, terapeutyczne, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne uzupełnione formami opiekuńczo-wychowawczymi dla dzieci i młodzieży z grup ryzyka wraz z dożywianiem uczestników w placówkach wsparcia dziennego* - liczba placówek wsparcia dziennego realizujących programy, - liczba osób uczestniczących w programach NGO s, MCPR, WSOiZK 19

3.13 3.12 3.11 3.10 3.9 3.8 3.7 3.6 Organizacja wypoczynku letniego dla dzieci i młodzieży z grup ryzyka w formie kolonii i obozów, przebiegających z realizacją programu profilaktycznego na podstawie naboru, którego dokonuje Miejskie Centrum Pomocy Rodzinie w Zamościu* Organizacja wypoczynku letniego w miejscu zamieszkania dla dzieci i młodzieży, w szczególności z grup ryzyka z realizacją programu profilaktycznego pod hasłem Lato w mieście 2016 * - liczba kolonii/obozów, - liczba uczestników kolonii/obozów - liczba projektów, - liczba uczestników wypoczynku NGO s, MCPR, WSOiZK NGO s, WSOiZK, inne podmioty Organizacja imprez i innych przedsięwzięć dla dzieci i młodzieży, których elementem mogą być tradycyjne upominki/paczki pod hasłem Mikołaj dla każdego * Zakup i upowszechnianie materiałów informacyjno - edukacyjnych z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki narkomanii * - liczba projektów, - liczba adresatów - liczba materiałów informacyjno edukacyjnych WSOiZK MCPR, szkoły i inne placówki systemu oświaty, NGO s, WSOiZK,inne podmioty Organizacja szkoleń rozwijających umiejętności zawodowe realizatorów programów profilaktycznych* - liczba zorganizowanych szkoleń, - liczba przeszkolonych specjalistów WSOiZK, inne podmioty Realizacja programów profilaktyki selektywnej i wskazującej, adresowanych do różnych grup docelowych, przede wszystkim do młodzieży używającej eksperymentalnie lub okazjonalnie środków odurzających, realizacja programu Fred goes net Realizacja programów profilaktyczno wychowawczych dla młodzieży poprzez prowadzenie klubu młodzieżowego jako placówki wsparcia dziennego - liczba programów, - liczba osób uczestniczących w programach -liczba klubów młodzieżowych, - liczba wychowanków - sprawozdania NGO s, inne podmioty, WSOiZK NGO s, WSOiZK Udział w ogólnopolskich i regionalnych kampaniach informacyjno edukacyjnych oraz podejmowanie innych działań edukacyjnych uwzględniających problematykę narkomanii, współpraca z mediami - liczba kampanii WSOiZK, PDL, placówki systemu oświaty, media, NGO s, inne podmioty 20