Prawo ustrojowe Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Prawo ustrojowe Unii Europejskiej Ćwiczenia Rok akademicki 2012/2013 dr Monika Niedźwiedź Ćwiczenia 1 Autonomiczny charakter prawa unijnego. 2 Ćwiczenia 2 Źródła prawa. 5 Ćwiczenia 3 Bezpośrednie stosowanie i obowiązywanie, bezpośredni skutek....8 Ćwiczenia 4 Bezpośrednie stosowanie i bezpośredni skutek traktatu Ćwiczenia 5 Bezpośredni skutek dyrektyw Ćwiczenia 6 Powtórki.24 Ćwiczenia 7 Odpowiedzialność odszkodowawcza za naruszenie prawa unijnego Ćwiczenia 8 Odpowiedzialność odszkodowawcza, obywatelstwo UE..38 Ćwiczenia 9 Naruszenie prawa UE Ćwiczenia 10 Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa za naruszenie prawa unijnego, obywatelstwo UE..45 Ćwiczenia 11 Powtórki z orzeczeń. 49 Ćwiczenia 12 Kolokwium, powtórki z orzeczeń 53 autor notatek Mateusz Popiel

2 Prawo ustrojowe UE. Ćwiczenia 1 ( ) Autonomiczny charakter prawa unijnego Orzeczenia z lat 50 i 60. Charakter prawa unijnego, stosowanie prawa unijnego. Autonomiczny charakter prawa unijnego. Autonomiczny porządek prawny prawa europejskiego i jakie to ma konsekwencje? o Orzeczenie Costa v. ENEL, 6/64. Traktat stworzył własny porządek prawny. Prawo unijne ma własne reguły, którymi się rządzi. Zasada prymatu prawa unijnego (nadrzędność), a pierwszeństwo warto rozróżnić. o Nadrzędność I akapit w orzeczeniu ws. Flaminio Costa v. Enel autonomiczny porządek prawny wprowadzony do prawa unijnego, ale stanowi hierarchicznie wyższą część składową. Nadrzędność to relacja między prawem unijnym, a prawem krajowym. Nadrzędność immanentną cechą prawa unijnego. Nadrzędność, jako charakterystyka tego systemu prawnego. W przedmiocie zastosowania art. 177 Zarzut oparty na sformułowaniu pytania Zważywszy, że postawiono zarzut, iż przedmiotowe pytanie ma na celu rozstrzygnięcie, w drodze art. 177, kwestii zgodności ustawy z traktatem; zważywszy jednakże, że zgodnie z tym artykułem sądy krajowe, których orzeczenia, jak w niniejszym przypadku, nie podlegają zaskarżeniu, zobowiązane są zwrócić się do Trybunału o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w przedmiocie wykładni [ ] traktatu, gdy takie pytanie zostanie przed nimi podniesione; że na podstawie tego postanowienia Trybunał nie może ani zastosować traktatu do konkretnego przypadku, ani orzekać o zgodności z nim przepisu prawa wewnętrznego, jak mógłby to zrobić na podstawie art. 169; że może jednak wyodrębnić z niedoskonałego sformułowania sądu krajowego kwestie dotyczące jedynie wykładni traktatu; że jego zadaniem nie jest zatem orzekanie o zgodności ustawy włoskiej z traktatem, a jedynie interpretacja wymienionych postanowień traktatu, z uwzględnieniem okoliczności prawnych przedstawionych przez Giudice Conciliatore. Zarzut oparty na braku konieczności dokonywania wykładni Zważywszy, że zarzuca się sądowi z Mediolanu złożenie wniosku o dokonanie wykładni traktatu, która nie jest niezbędna do rozstrzygnięcia zawisłego przed nim sporu; zważywszy jednakże, że art. 177, oparty na wyraźnym rozdziale zadań pomiędzy sądami krajowymi a Trybunałem, nie pozwala mu ani rozstrzygać stanu faktycznego sprawy, ani oceniać podstaw i celowości wniosku o wykładnię. Zarzut oparty na obowiązku stosowania przez sąd wewnętrznego aktu ustawodawczego Zważywszy, że rząd włoski podnosi zarzut bezwzględnej niedopuszczalności wniosku Giudice Conciliatore, z tego względu, że sąd krajowy, zobowiązany do stosowania ustawy wewnętrznej, nie może odwoływać się do art. 177; zważywszy, że w odróżnieniu od zwyczajnych umów międzynarodowych traktat EWG ustanowił własny porządek prawny, który został włączony do systemu prawnego państw członkowskich po jego wejściu w życie i który ma charakter wiążący dla sądów krajowych; bowiem państwa, ustanawiając na czas nieokreślony Wspólnotę wyposażoną we własne instytucje, w osobowość i zdolność prawną, w zdolność do występowania we własnym imieniu w obrocie międzynarodowym, a w szczególności w rzeczywiste uprawnienia władcze, wynikające z ograniczenia kompetencji i przeniesienia uprawnień z tych państw na Wspólnotę, ograniczyły, jakkolwiek w wąskich dziedzinach, swoje suwerenne prawa i stworzyły w ten sposób system prawa mający zastosowanie do nich samych oraz do pochodzących z nich jednostek; zważywszy, że w związku z włączeniem do prawa każdego z krajów członkowskich przepisów pochodzenia wspólnotowego, a bardziej ogólnie ze względu zarówno na brzmienie, jak ducha traktatu, państwa nie mogą uznawać pierwszeństwa przed porządkiem prawnym, jaki przyjęły na zasadach wzajemności, jednostronnego, późniejszego przepisu, którego w związku z tym nie mogą temu porządkowi prawnemu przeciwstawiać;

3 moc wiążąca prawa wspólnotowego nie może bowiem różnić się w poszczególnych państwach w zależności od ich późniejszego wewnętrznego ustawodawstwa, gdyż zagroziłoby to realizacji celów traktatu, o której mowa w art. 5 akapit drugi, i powodowałoby dyskryminację zabronioną na mocy art. 7; że zobowiązania podjęte na podstawie traktatu ustanawiającego Wspólnotę nie miałyby charakteru bezwarunkowego, lecz jedynie ewentualny, gdyby mogły zostać zakwestionowane w drodze późniejszych aktów ustawodawczych umawiających się stron; że prawo do jednostronnego działania jest państwom członkowskim przyznawane jedynie na mocy wyraźnego, szczególnego postanowienia (na przykład art. 15, art. 93 ust. 3, art ); że ponadto wnioski państw o przyznanie odstępstw poddane są procedurom zezwoleniowym (na przykład art. 8 ust. 4, art. 17 ust. 4, art. 25, 26, 73, art. 93 ust. 2 akapit trzeci i art. 226), które byłyby bezprzedmiotowe, gdyby państwa te mogły zwolnić się ze swoich zobowiązań za pomocą zwykłej ustawy; zważywszy, że pierwszeństwo prawa wspólnotowego znajduje potwierdzenie w art. 189, zgodnie z którym rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich ; że postanowienie to, do którego nie zgłoszono zastrzeżeń, zostałoby pozbawione skuteczności, gdyby jego skutki mogły zostać jednostronnie cofnięte przez jedno z państw w drodze aktu ustawodawczego, który miałby moc wyższą od aktów wspólnotowych; zważywszy, że jak wynika z całości powyższych rozważań, prawu utworzonemu na podstawie traktatu, pochodzącemu z niezależnego źródła, nie można, ze względu na jego wynikającą stąd szczególną naturę, przeciwstawiać w postępowaniu sądowym jakiegokolwiek wewnętrznego aktu prawnego, gdyż oznaczałoby to utratę przez to prawo charakteru wspólnotowego i zakwestionowanie samych podstaw prawnych Wspólnoty; że wskutek dokonanego przez państwa przeniesienia, z ich wewnętrznych porządków prawnych do wspólnotowego porządku prawnego, praw i obowiązków odpowiadających postanowieniom traktatu, nastąpiło ostateczne ograniczenie ich praw suwerennych, którego nie może podważyć późniejszy akt jednostronny sprzeczny z istotą Wspólnoty; że w związku z tym, w przypadku powstania kwestii interpretacji traktatu, należy zastosować art. 177 niezależnie od jakiegokolwiek przepisu prawa krajowego; zważywszy, że pytania postawione przez Giudice Conciliatore w przedmiocie art. 102, 93, 53 i 37 zmierzają do ustalenia, w pierwszej kolejności, czy postanowienia te są bezpośrednio skuteczne i stanowią dla podmiotów prawa źródło uprawnień podlegających ochronie sądów krajowych, a w przypadku odpowiedzi twierdzącej, jak należy je rozumieć. TRYBUNAŁ, rozstrzygając w przedmiocie zarzutu niedopuszczalności opartego na art. 177, orzeka, co następuje: Pytania postawione przez Giudice Conciliatore w Mediolanie na podstawie art. 177 są dopuszczalne, gdyż dotyczą wykładni postanowień traktatu, a żaden późniejszy akt jednostronny nie może mieć mocy wyższej od uregulowań wspólnotowych; o Pierwszeństwo reguła kolizyjna. Kolizje można wyeliminować przez prounijną wykładnię. Zasada pierwszeństwa Podstawy normatywne zasady pierwszeństwa. Nie jest wyrażona expressis verbis. Przepis traktatu art. 288 TFUE (źródła prawa). Artykuł 288 (dawny artykuł 249 TWE) TFUE W celu wykonania kompetencji Unii instytucje przyjmują rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie. Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich. Dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków. Decyzja wiąże w całości. Decyzja, która wskazuje adresatów, wiąże tylko tych adresatów. Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej. o Deklaracja nr 17 dotyczy zasady pierwszeństwa. Nie ma charakteru normatywnego.

4 Zakres przedmiotowy które normy prawa krajowego mają pierwszeństwo przed którymi normami? Kto jest zobowiązany stosować się do niej? Wszystkie elementy, czy akty prawa unijnego, przed wszystkimi elementami prawa krajowego, bez względu na ich rangę. Zakres podmiotowy - stosowany przez wszystkie sądy krajowe, wszystkie organy stosujące prawo art. 4 ust. 3 TUE 1. Zakres czasowy (aspekt czasowy)? Jak się ma do klasycznych reguł intertemporalnych? Nie obowiązuje lex posteriori derogat legi priori prawo krajowe później wchodzące nie może uchylić. Co to jest pierwszeństwo obowiązywania i stosowania? o Pierwszeństwo obowiązywania prawa unijnego norma sprzeczne musiałyby przestać obowiązywać. o Pierwszeństwo stosowania jeżeli normy nie są sprzeczne, to możemy stosować je łącznie. Norma prawa krajowego, która weszła w kolizje obowiązuje, ale nie może być stosowana. o W prawie UE zasada pierwszeństwa zasadą stosowania, a wynika to z orzeczenia Simmenthal. Konstytucja RP Art. 91 Konstytucji RP 2 Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 11 maja 2005 r. (K 18/04) o Autonomia porządku prawnego akceptacja autonomii prawa unijnego. Godzi się na autonomię, ale potwierdza, że to Konstytucja musi być najwyższym prawem. o Prawdopodobieństwo kolizji z konstytucją krajową wykluczyć nie można, ale zdarzyć się to może wyjątkowo, gdyż zachodzi zbieżność standardów pewien standard został osiągnięty. Tendencja w orzecznictwie Trybunałów europejskich do postawienia pewnych granic w integracji europejskiej odpowiedź na dynamiczny podział kompetencji. Próg ochrony dla praw i wolności obywateli nie może ulec ograniczeniu. o Kolizja mało prawdopodobna, ze względu na zbieżność standardów akapit III orzeczenia TK albo zmienić Konstytucję, albo spowodować zmiany w prawie UE, albo z Unii wystąpić. Rozstrzyganie konfliktu kompetencji ma należeć do suwerena. Kolizja nastąpiła w art. 55 i zmieniono Konstytucję. o W praktyce stosowania prawa jest to promil, zupełnie sporadyczne przypadki kolizji np. Europejski Nakaz Aresztowania. Nie są one częste, ma to jednak duży walor teoretyczny. Kolejność - zmiana Konstytucji decyzja polskiego ustawodawcy Zgodnie z zasadą lojalnej współpracy Unia i Państwa Członkowskie wzajemnie się szanują i udzielają sobie wzajemnego wsparcia w wykonywaniu zadań wynikających z Traktatów. Państwa Członkowskie podejmują wszelkie środki ogólne lub szczególne właściwe dla zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z Traktatów lub aktów instytucji Unii. Państwa Członkowskie ułatwiają wypełnianie przez Unię jej zadań i powstrzymują się od podejmowania wszelkich środków, które mogłyby zagrażać urzeczywistnieniu celów Unii. 2 Art. 91 Konstytucji 1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. 2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

5 Pierwszeństwo, a nadrzędności o Nadrzędność charakter statyczny; o Pierwszeństwo można najpierw stosować prounijną wykładnię. Prawo unijne częścią polskiego porządku prawnego art. 91. Powstała nowa przestrzeń prawna wskutek wstąpienia do UE. Nasz porządek prawny składa się z norm o różnej genezie o Pochodzące od polskiego ustawodawcy; o Od ustawodawcy unijnego (dyrektywy itp.); o Normy o genezie międzynarodowej (z umów międzynarodowych, z traktatów). Następne zajęcia: W jaki sposób członkostwo w UE wpływa na treść zasad konstytucyjnych? Np. art. 7 (Zasada praworządności). Źródła prawa: charakterystyka formalna, stosowanie różnych źródeł prawa. Prawo ustrojowe UE. Ćwiczenia 2 ( ) Źródła prawa Prawo unijne autonomicznym porządkiem prawnym o Porządek samowystarczalny, bo znajdziemy w nim wszystko, co nam potrzeba do funkcjonowania. o Jest częścią prawa polskiego. Pozostaje w relacji nadrzędności i pierwszeństwa. Wpływ prawa unijnego na treść zasady praworządności (art. 7 Konstytucji RP 3 ). Do r. doszły normy o charakterze unijnym. Działanie organu władzy publicznej nie może być sprzeczne z prawem unijnym i muszą mieć swoją podstawę prawną. Równorzędną podstawą prawną staje się prawo unijne. Obowiązują normy o różnej genezie (częste pytania o wzajemne relacje i współobowiązywanie na egzaminie). Jak w doktrynie próbuje się opisać stan związany z wielością norm prawnych o różnej genezie? o Ujęcia monistyczne. Mamy jeden system, a w jego ramach funkcjonują dwie części: prawo unijne i prawo krajowe. Każdy z tych podsystemów jest samodzielnym porządkiem konstytucyjnym. Każdy podsystem jest samowystarczalny. Pojawia się problem o wzajemne relacje między różnymi porządkami. o Multicentryczny porządek prawny. W ramach jednego porządku prawnego obowiązują normy z różnych centrów (normy prawa unijnego, prawa międzynarodowego) i oddziaływanie różnych porządków prawnych na siebie. Nigdzie nie ma jednoznacznego pojęcia o wyższości któregoś z porządków konstytucyjnych. Uznajemy, że istnieją relacje horyzontalne. Nie budujemy hierarchii. Hierarchia jest odrzucana przez państwa członkowskie i przez ich Trybunały. Jak odróżnić porządek państwa członkowskiego UE od porządku zbudowanego hierarchicznie? Próbuje się opisać to, co widzimy, aby uniknąć odpowiedzi na pytanie kto jest ostatnim arbitrem. 3 Art. 7 Konstytucji RP Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.

6 o Ujęcia dualistyczne. Orzeczenie (Tanja Kreil) Tryb prejudycjalny interpretowanie prawa unijnego, aby sąd krajowy mógł prawidłowo zastosować prawo unijne. Nie rozstrzyga sprawy co do istoty, a ta interpretacja jest wiążąca dla sądu zadającego pytanie. Zasada określoności regulacji prawnej jako zasada konstytucyjna wymogi pod adresem ustawodawcy. W procesie stanowienia prawa o Nie nadawanie jednemu pojęciu różnych znaczeń; o Aby jednostka mogła określić swoją sytuację prawną; o Wymaga stosowania określonych technik legislacyjnych; o Wymaga się, aby delegacja ustawowa była odpowiednio szczegółowa, określać treść, co ma być przedmiotem rozporządzenia wykonawczego; o Czy dopuszczalna jest rekonstrukcja rangi ustawowej z różnych aktów prawnych? Nie, można zrekonstruować w ramach jednej ustawy. Ocena, badanie poprawności delegacji ustawowej do rozporządzenia wykonawczego do organizacji rynku rolnego o Ochrona biologicznych zasobów morza kompetencja wyłączna UE. Rybacy nie mogą swobodnie łowić ryb, bo muszą po złowieniu ryby zarejestrować. o Dziedzina wyłącznej kompetencji prawodawca polski nie może uregulować Pytanie o współobowiązywanie prawa Kazus 4 Sąd Okręgowy w K., wzywając do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Lidję K. Hannover International AG Für Industrie Versicherungen w W. (Austria) obecnie HD Versicherungen doręczył mu, z tłumaczeniem na język niemiecki, zawiadomienie o rozprawie wyznaczonej na 8 lutego 2007 r., odpis pozwu z pouczeniem przewidzianym w art k.p.c., a także wymagane przez art. 1135[5] 2 k.p.c. pouczenie o konieczności ustanowienia w Polsce pełnomocnika do doręczeń pod rygorem pozostawiania w aktach pism kierowanych do tego pozwanego ze skutkiem doręczenia. Doręczenia dokonane zostały przy zastosowaniu przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 1348/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie doręczania w państwach członkowskich sądowych i pozasądowych dokumentów w sprawach cywilnych i handlowych. Strona pozwana nie wskazała pełnomocnika do doręczeń w Polsce, zatem dalsze pisma sądowe przeznaczane dla niej były pozostawiane w aktach ze skutkiem doręczenia. Dotyczy to także zawiadomienia o rozprawie wyznaczonej na 31 marca 2009 r., po której wydano wyrok zaoczny, a także doręczenia odpisu tego wyroku. Sprzeciw od tego wyroku został wniesiony przez stronę pozwaną w dniu 1 lipca 2009 r. wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do jego wniesienia, który przy zastosowaniu art. art. 1135[5] 2 k.p.c. upłynął w dniu 6 kwietnia 2009 r. Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 6 października 2009 r. odrzucił wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu oraz sprzeciw, uznając, że wniosek został wniesiony z uchybieniem terminowi przewidzianemu w art k.p.c. Pozwany HD Versicherungen zaskarżył postanowienie Sądu pierwszej instancji, zarzucając naruszenie art. 18 TFUE, art. 1135[5] 2 k.p.c.. oraz naruszenie art w związku z art. 343, art. 168, i art. 171 k.p.c., a także - w razie uznania, że art. art. 1135[5] 2 k.p.c. miał jednak zastosowanie w sprawie naruszenie art , art. 227 i 1135 k.p.c. oraz art. 19 obecnie obowiązującego rozporządzenia Rady (WE) nr 1393/2007 z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie

7 doręczania w państwach członkowskich sądowych i pozasądowych dokumentów w sprawach cywilnych i handlowych oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1348/2000 (Dz. Urz. U.E. z dnia 10 grudnia 2007 r., L 324, s. 79 dalej: rozporządzenie nr 1393/2007 ). W zażaleniu wyrażono także sugestię wystąpienia z pytaniem prawnym do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości o zgodność 1135[5]) k.p.c. z art.8 TFUE. Rozpoznając zażalenie, Sąd Apelacyjny w K. podzielił wątpliwości skarżącego co do stosowania art. 1135[5] 2 k.p.c. w stosunku do strony, która ma miejsce zamieszkania albo siedzibę w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, wtedy gdy do doręczenia mają zastosowanie przepisy rozporządzenia nr 1393/2007 (poprzednio rozporządzenia nr 1348/2000). Według Sądu, uznanie, że art. 1135[5] 2 k.p.c. nie miał zastosowania do doręczenia wyroku zaocznego nie pozwala na przyjęcie, iż doręczenie nastąpiło, a zatem, że termin do wniesienia sprzeciwu w ogóle rozpoczął bieg. Czy rozporządzenie Nr 1393/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. dotyczące doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych ("doręczanie dokumentów") oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) Nr 1348 wyklucza zastosowanie art. 1135[5] 2 k.p.c. w sprawach, w których jedna ze stron ma siedzibę poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej, ale w państwie będącym członkiem Unii Europejskiej? Spóźniony sprzeciw od wyroku zaocznego. Regułą pierwszeństwa, ale nie zawsze da się stosować automatycznie. Niezgodne z rozporządzeniem unijnym, bo powinien mu być ten wyrok doręczony bezpośrednio. Czy fikcja doręczenia przewidziana w kpc jest sprzeczna z rozporządzeniami unijnymi? Czy stronie należy dawać szanse doręczenia? Czy prawo unijne nakazuje odrzucić fikcję doręczenia? Wymagane jest dokonanie wykładni rozporządzenia unijnego, żeby móc odrzucić stosowanie przepisu kpc. C 325C/11 czy prawo unijne stoi na przeszkodzie art. 325c kpc stosowanie fikcji doręczenia. Prawo unijne stoi na przeszkodzie takiej regulacji dalekie odejście od wykładni rozporządzenia (cel, systemowo, efektywność prawa unijnego). Zasada pierwszeństwa nie zawsze jest regułą, która rozstrzyga na zasadzie automatyzmu. Kwestia odrzucenia prawa krajowego i przyjęcie jednolitego sposobu doręczenia przyjętego przez prawo unijne. Kompetencje UE (Czy Unia ma kompetencje legislacyjne w danej dziedzinie?) Aborcja i eutanazja czy unia posiada kompetencje w tej dziedzinach? Nie, są to kompetencje państw członkowskich, jak wszystkie obszary wiążące się z moralnością publiczną. W zakresie kompetencji koordynujących, wspierających w dziedzinie edukacji? Nie, regulacja niemożliwa unia może wspierać, ale nie ujednolicenie systemu kształcenia, bo to należy do państw członkowskich. Wprowadzenie jednolitej stawki na towary importowane z Chin (cło)? Tak, bo polski ustawodawca utracił kompetencje, więc polskie organy administracyjne działają tutaj jako organy UE. Jeżeli jakiekolwiek regulacje obowiązują to w zgodzie z Traktatem. Regulacja bezpieczeństwa w związku z meczami piłki nożnej? Nie. Ochrona środowiska? Nie. Jednolitość wydawania orzeczeń w sprawach cywilnych i handlowych? Tak. Podatki bezpośrednie (np. podatek dochodowy od osób fizycznych)? Nie. Ochrona zdrowia? Nie.

8 Połów karmazyna, dorsza? Tak. Zezwolenie na produkcje substancji paszowych dla zwierząt? Tak (?) Harmonizacja praw jazdy? Tak, są dyrektywy określające jednolite wymagania dla poszczególnych kategorii praw jazdy. Zakładanie farmy wiatrowej? Tak, Kompetencja dzielona w ramach regulacji energii, dyrektywa nakładająca określonego poziomu produkcji odnawialnej energii. Pomoc społeczna, świadczenia rodzinne? I tak i nie. Część należy do państw członkowskich. Rozporządzenie o koordynacji zabezpieczenia społecznego nie bezpośrednio, ale w jakimś stopniu prawo unijne ingeruje. Kwestia nazwisk, obywatelstwo? Nie. Dziedzina należy do kompetencji państw członkowskich, ale dziedzina podlega ocenie z punktu widzenia prawa unijnego. Coraz trudniej znaleźć obszary (poza należącymi do zakresu moralności publicznej) w obszarze swobód traktatowych dziedziny, których Unia nie reguluje. Następne zajęcia: Przynieść akt. Zaznaczyć i powiedzieć jaka jest podstawa prawna aktu, że ten akt jest: ustawodawczy, nieustawodawczy, delegowany, wykonawczy (art Traktatu). Pokazanie zasady subsydiarności, proporcjonalności, albo brak wzmianki. Wskazać datę wejścia w życie aktu i sposób, w jaki akt ten ją określa. Znajdź przepis o którym można powiedzieć, że jest bezpośrednio skuteczny. Orzeczenia: van Gend and Loos, Igor Simutenkov, Ursula Becker. Prawu ustrojowe UE. Ćwiczenia 3 ( ) Bezpośrednie stosowanie i obowiązywanie, bezpośredni skutek Artykuł 288 TFUE (dawny artykuł 249 TWE) W celu wykonania kompetencji Unii instytucje przyjmują rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie. Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich. Dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków. Decyzja wiąże w całości. Decyzja, która wskazuje adresatów, wiąże tylko tych adresatów. Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej. Prawo pierwotne i prawo wtórne. Artykuł 218 (dawny artykuł 300 TWE) 1. Bez uszczerbku dla szczególnych postanowień artykułu 207, umowy pomiędzy Unią a państwami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi są negocjowane i zawierane zgodnie z następującą procedurą. 2. Rada upoważnia do podjęcia rokowań, wydaje wytyczne negocjacyjne, upoważnia do podpisywania i zawiera umowy. 3. Komisja lub, jeżeli przewidywana umowa dotyczy wyłącznie lub głównie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, przedstawia swoje zalecenia Radzie, która przyjmuje decyzję upoważniającą do podjęcia rokowań oraz, w zależności od przedmiotu przewidywanej umowy, mianującą negocjatora lub przewodniczącego zespołu negocjatorów Unii. 4. Rada może kierować wytyczne do negocjatora Unii oraz wyznaczyć specjalny komitet, w konsultacji z którym należy prowadzić rokowania.

9 5. Rada, na wniosek negocjatora, przyjmuje decyzję upoważniającą do podpisania umowy a, w stosownych przypadkach, do tymczasowego jej stosowania przed jej wejściem w życie. 6. Rada, na wniosek negocjatora, przyjmuje decyzję w sprawie zawarcia umowy. Z wyjątkiem przypadków gdy umowy dotyczą wyłącznie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, Rada przyjmuje decyzję w sprawie zawarcia umowy: a) po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego w następujących przypadkach: (i) układy o stowarzyszeniu; (ii) umowa dotycząca przystąpienia Unii do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności; (iii) umowy, które tworzą specyficzne ramy instytucjonalne przez organizację procedur współpracy; (iv) umowy mające istotne skutki budżetowe dla Unii; (v) umowy dotyczące dziedzin, do których stosuje się zwykłą procedurę ustawodawczą lub specjalną procedurę ustawodawczą, jeżeli wymagana jest zgoda Parlamentu Europejskiego. Parlament Europejski i Rada mogą, w pilnych przypadkach, uzgodnić termin wyrażenia zgody. b) po konsultacji z Parlamentem Europejskim w innych przypadkach. Parlament Europejski wyraża swoją opinię w terminie, jaki Rada może określić stosownie do pilności sprawy. W przypadku braku opinii w tym terminie Rada może stanowić samodzielnie. 7. Zawierając umowę, Rada może, na zasadzie odstępstwa od ustępów 5, 6 i 9, upoważnić negocjatora do zatwierdzenia w imieniu Unii zmian w umowie, jeżeli umowa przewiduje, że zmiany te powinny być przyjęte według procedury uproszczonej lub przez organ utworzony przez tę umowę. Rada może dołączyć do takiego upoważnienia warunki szczegółowe. 8. Podczas całej procedury Rada stanowi większością kwalifikowaną. Rada stanowi jednak jednomyślnie, gdy umowa dotyczy dziedziny, w której do przyjęcia aktu Unii wymagana jest jednomyślność, jak również w przypadku układów o stowarzyszeniu oraz umów, o których mowa w artykule 212, z państwami kandydującymi do przystąpienia. Rada stanowi również jednomyślnie w przypadku umowy dotyczącej przystąpienia Unii do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności; decyzja dotycząca zawarcia takiej umowy wchodzi w życie po jej zatwierdzeniu przez Państwa Członkowskie, zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi. 9. Rada, na wniosek Komisji lub wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, przyjmuje decyzję zawieszającą stosowanie umowy i ustalającą stanowiska, które mają być zajęte w imieniu Unii w ramach organu utworzonego przez umowę, gdy organ ten ma przyjąć akty mające skutki prawne, z wyjątkiem aktów uzupełniających lub zmieniających ramy instytucjonalne umowy. 10. Parlament Europejski jest natychmiast i w pełni informowany na wszystkich etapach procedury. 11. Państwo Członkowskie, Parlament Europejski, Rada lub Komisja mogą uzyskać opinię Trybunału Sprawiedliwości w sprawie zgodności przewidywanej umowy z Traktatami. W przypadku negatywnej opinii Trybunału, przewidywana umowa nie może wejść w życie, chyba że nastąpi jej zmiana lub rewizja Traktatów. 218 TFUE. Czy umowy międzynarodowe to prawo pierwotne, czy pochodne? Coś pomiędzy. Skąd to wynika? Niema takiego przepisu. Art. 218 ust. 11 prewencyjna, fakultatywna kontrola umów międzynarodowych. Artykuł 289 TFUE 1. Zwykła procedura ustawodawcza polega na przyjęciu rozporządzenia, dyrektywy lub decyzji wspólnie przez Parlament Europejski i Radę na wniosek Komisji. Procedurę tę określa artykuł W szczególnych przypadkach przewidzianych w Traktatach przyjęcie rozporządzenia, dyrektywy lub decyzji przez Parlament Europejski z udziałem Rady lub przez Radę z udziałem Parlamentu Europejskiego stanowi specjalną procedurę ustawodawczą. 3. Akty prawne przyjmowane w drodze procedury ustawodawczej stanowią akty ustawodawcze. 4. W szczególnych przypadkach przewidzianych w Traktatach akty ustawodawcze mogą być przyjmowane z inicjatywy grupy Państw Członkowskich lub Parlamentu Europejskiego, na zalecenie Europejskiego Banku Centralnego lub na wniosek Trybunału Sprawiedliwości lub Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Artykuł 290 TFUE 1. Akt ustawodawczy może przekazywać Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów o charakterze nieustawodawczym o zasięgu ogólnym, które uzupełniają lub zmieniają niektóre, inne niż istotne, elementy aktu ustawodawczego.

10 Akty ustawodawcze wyraźnie określają cele, treść, zakres oraz czas obowiązywania przekazanych uprawnień. Przekazanie uprawnień nie może dotyczyć istotnych elementów danej dziedziny, ponieważ są one zastrzeżone dla aktu ustawodawczego. 2. Warunki, którym podlega przekazanie uprawnień, są wyraźnie określone w aktach ustawodawczych i mogą być następujące: a) Parlament Europejski lub Rada może zadecydować o odwołaniu przekazanych uprawnień; b) akt delegowany może wejść w życie tylko wtedy, gdy Parlament Europejski lub Rada nie wyrażą sprzeciwu w terminie przewidzianym przez akt ustawodawczy. Do celów litery a) i b) Parlament Europejski stanowi większością głosów wchodzących w jego skład członków, a Rada większością kwalifikowaną. 3. W nagłówku aktów delegowanych dodaje się przymiotnik delegowane albo delegowana. Artykuł 291 TFUE 1. Państwa Członkowskie przyjmują wszelkie środki prawa krajowego niezbędne do wprowadzenia w życie prawnie wiążących aktów Unii. 2. Jeżeli konieczne są jednolite warunki wykonywania prawnie wiążących aktów Unii, akty te powierzają uprawnienia wykonawcze Komisji lub, w należycie uzasadnionych przypadkach oraz w przypadkach określonych w artykułach 24 i 26 Traktatu o Unii Europejskiej, Radzie. 3. Do celów ustępu 2 Parlament Europejski i Rada, stanowiąc w drodze rozporządzeń zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, ustanawiają z wyprzedzeniem przepisy i zasady ogólne dotyczące trybu kontroli przez Państwa Członkowskie wykonywania uprawnień wykonawczych przez Komisję. 4. W nagłówku aktów wykonawczych dodaje się przymiotnik wykonawcze albo wykonawcza. Czy na poziomie aktów prawa pochodnego istnieją relacje hierarchiczne podporządkowania? Art. 289, art. 290 (ust. 1 i ust. 2), art. 291 TFUE. Zakotwiczenie w akcie delegującym, lub mają charakter wykonawczy. Dyrektywa (wskaż): o Akt ustawodawczy, lub wykonawczy; o Wejście w życie; o Termin implementacji; o Odniesienie do zasady pomocniczości i subsydiarności; o Kompetencja wspierająca koordynująca; o Podstawa prawna; o Zasady, implementacja preambuła; Z dniem notyfikacji notyfikacji adresatowi. Co jeżeli w akcie niema wzmianki o wejściu w życie? Art. 197 TFUE. Artykuł 197 TFUE 1. Skuteczne wdrażanie prawa Unii przez Państwa Członkowskie, mające istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania Unii, jest uznawane za sprawę będącą przedmiotem wspólnego zainteresowania. 2. Unia może wspierać wysiłki Państw Członkowskich zmierzające do poprawy ich zdolności administracyjnej w zakresie wdrażania prawa Unii. Działanie to może polegać w szczególności na ułatwianiu wymiany informacji i urzędników oraz wspieraniu programów szkolenia. Żadne Państwo Członkowskie nie jest zobowiązane do korzystania z tego wsparcia. Parlament Europejski i Rada, stanowiąc w drodze rozporządzeń zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, ustanawiają niezbędne ku temu środki, z wyłączeniem jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich.

11 3. Niniejszy artykuł nie narusza zobowiązań Państw Członkowskich do wdrażania prawa Unii ani prerogatyw i obowiązków Komisji. Nie narusza również pozostałych postanowień Traktatów przewidujących współpracę administracyjną między Państwami Członkowskimi oraz między nimi a Unią. Trzy pojęcia: Bezpośrednie obowiązywanie normy prawa unijnego w krajowym porządku prawnym. Kiedy rozporządzenie obowiązuje w krajowym porządku prawnym? Z jaką chwilą obowiązuje, od kiedy? Od chwili wejścia w życie. A jeżeli przyjęty akt przed akcesja? To wtedy od przystąpienia. o Traktaty bezpośrednie obowiązują w polskim porządku prawnym. o Rozporządzenia bezpośrednio obowiązują. o Dyrektywy obowiązują w polskim porządku prawnym (z dniem wejścia w życie stają się integralną częścią). Bezpośrednie stosowanie konsekwencją bezpośredniego obowiązywania. Na organach spoczywa obowiązek wzięcia pod uwagę norm prawa unijnego. o Czy traktaty są bezpośrednio stosowane? Tak. o Rozporządzenia? Też. o Dyrektywy? W tym znaczeniu też (jako konsekwencja bezpośredniego obowiązywania). Bezpośredni skutek właściwość norm prawa unijnego związana z możliwością powoływania się przez jednostki na normy prawa unijnego. Sytuacja, w której jednostka przed organem coś wywodzi z prawa unijnego, wskazuje na prawo unijne. Bezpośredni skutek traktatu czy jednostka może skutecznie powoływać się na postanowienia traktatu? Orzeczenie ws. van Gend i art. 30 TFUE. Artykuł 30 TFUE (dawny artykuł 25 TWE) Cła przywozowe i wywozowe lub opłaty o skutku równoważnym są zakazane między Państwami Członkowskimi. Zakaz ten stosuje się również do ceł o charakterze fiskalnym. W prawie unijnym buduje się porządek prawny w oparciu o zasadę wzajemnego zaufania. Niemalże bezwarunkowo przyjmujemy pewne procedury (wyłomy w zakresie władzy suwerennej). Istotną cechą tego porządku prawnego, jest to, że to prawo unijne decyduje, kształtuje sytuacje indywidualnych podmiotów. Prawa jednostek powstają nie tylko, gdy wynika to bezpośrednio z traktatu, ale także wtedy, gdy to wynika z traktatu art. 30 (zakaz nakładania ceł). Art. 30 TFUE podstawą materialną zwrotu ceł, nakłada obowiązek, a skutkiem naruszenia obowiązku jest konkretne uprawnienie realizowane przed sądem krajowym i za pomocą krajowych procedur. Art. 30 przykład przepisu bezpośrednio skutecznego. Art. 157 ust. 1 TFUE zasada równości wynagrodzeń

12 Artykuł 157 TFUE (dawny artykuł 141 TWE) 1. Każde Państwo Członkowskie zapewnia stosowanie zasady równości wynagrodzeń dla pracowników płci męskiej i żeńskiej za taką samą pracę lub pracę takiej samej wartości. 2. Do celów niniejszego artykułu przez wynagrodzenie rozumie się zwykłą podstawową lub minimalną płacę albo uposażenie oraz wszystkie inne korzyści w gotówce lub w naturze, otrzymywane przez pracownika bezpośrednio lub pośrednio, z racji zatrudnienia, od pracodawcy. Równość wynagrodzenia bez dyskryminacji ze względu na płeć oznacza, że: a) wynagrodzenie przyznane za taką samą pracę na akord jest określane na podstawie takiej samej jednostki miary; b) wynagrodzenie za pracę na czas jest takie samo na tym samym stanowisku. 3. Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, przyjmują środki zmierzające do zapewnienia stosowania zasady równości szans i równości traktowania mężczyzn i kobiet w dziedzinie zatrudnienia i pracy, w tym zasadę równości wynagrodzeń za taką samą pracę lub pracę takiej samej wartości. 4. W celu zapewnienia pełnej równości między mężczyznami i kobietami w życiu zawodowym zasada równości traktowania nie stanowi przeszkody dla Państwa Członkowskiego w utrzymaniu lub przyjmowaniu środków przewidujących specyficzne korzyści, zmierzające do ułatwienia wykonywania działalności zawodowej przez osoby płci niedostatecznie reprezentowanej bądź zapobiegania niekorzystnym sytuacjom w karierze zawodowej i ich kompensowania. Art. 20 TFUE prawo do swobodnego przemieszczania i pobytu. Norma, aby wywoływać bezpośredni skutek musi być jasna, precyzyjna i bezwarunkowa (nie jest konieczna implementacja). Orzeczenie I. Simutenkov, rozporządzenie, dyrektywy i orzeczenia 11 i 6 Prawu ustrojowe UE. Ćwiczenia 4 ( ) Bezpośrednie stosowanie i bezpośredni skutek traktatu Kazus 2 (Tunezyjczyk) 1. Przed sądem krajowym toczy się postępowanie z powództwa Pana X., obywatela tunezyjskiego, na stałe mieszkającego w Niemczech, który pozwał niemieckiego pracodawcę z powodu odmowy zatrudnienia Pana X. w przedsiębiorstwie pracodawcy. Jak wynika z okoliczności sprawy powodem odmowy zatrudnienia było posiadanie przez Pana X. obywatelstwa państwa trzeciego, dlatego zamiast niego zatrudniono mniej wykwalifikowanego pracownika posiadającego niemieckie obywatelstwo. W postępowaniu przed sądem krajowym Pan X. wywodził, że dyskryminacja, której padł ofiarą, jest sprzeczna z postanowieniami układu euro-śródziemnomorskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Unią Europejską i jej państwami członkowskimi z jednej strony a Republiką Tunezyjską z drugiej strony, a w szczególności z art. 64 ust. 1 tego przepisu, który stanowi, że: 1. Traktowanie, jakie każde Państwo Członkowskie zapewnia pracownikom narodowości tunezyjskiej, zatrudnionym na jego terytorium, wolne jest od jakiejkolwiek dyskryminacji ze względu na przynależność państwową, w odniesieniu do warunków pracy, wynagradzania i zwalniania z pracy, w stosunku do swoich własnych obywateli. (...). Pozwany pracodawca podnosi, że umowy międzynarodowe nie mogą być źródłem uprawnień podmiotów indywidualnych, lecz stanowią zobowiązania Wspólnoty i jej państw członkowskich i dopiero wykonanie postanowień umowy międzynarodowej w drodze przyjętych aktów prawa unijnego może być źródłem praw podmiotów indywidualnych. Z kolei powód twierdzi, że na postanowienia umowy międzynarodowej można powołać się zawsze, a sąd krajowy jest zobowiązany wydać swoje rozstrzygnięcie w oparciu o odpowiednie postanowienia umowy międzynarodowej. Kto ma rację? Czy rozstrzygnięcie sądu będzie korzystne dla pana X?

13 Obywatel tunezyjski starający się o zatrudnienie w Niemczech. Problem bezpośredniego skutku, chodzi o umowę międzynarodową w kazusie. Orzeczenie I. Simutenkov problem bezpośredniego skutku umowy międzynarodowej. Co z niego wynikało w kwestii bezpośredniego skutku? Badanie bezpośredniego skutku ma charakter dwuetapowy: o W pierwszej kolejności cel i charakter umowy (umowę jako taką). Cel i charakter tej umowy nie stoi na przeszkodzie wywierania przez nią bezpośredniego skutku. Orzeczenie I. Simutenkov Dwuetapowość (21.) 21. W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przepis umowy zawartej przez Wspólnotę z państwami trzecimi należy uznać za przepis mający bezpośrednią skuteczność, jeżeli uwzględniając jego brzmienie oraz cel i charakter umowy, zawiera on jasny i precyzyjny obowiązek, którego wypełnienie i skutki nie są uzależnione od wydania kolejnego aktu (wyroki z dnia 27 września 2001 r. w sprawie C-63/99 Gloszczuk, Rec. str. I-6369, pkt. 30 i z dnia 8 maja 2003 r. w sprawie C-171/01 Wählergruppe Gemeinsam, Rec. str. I-4301, pkt 54). Cel i charakter umowy (26. i 27.) 26. Stwierdzeniu, że zasada niedyskryminacji wyrażona w art. 23 ust. 1 Umowy o partnerstwie Wspólnoty Rosja ma bezpośrednią skuteczność, nie zaprzeczają ponadto ani przedmiot, ani charakter tej umowy. 27. Zgodnie z art. 1 umowy jej celem jest ustanowienie partnerstwa między stronami, między innymi w celu rozwijania bliskich stosunków politycznych między tymi stronami, wspierania handlu i harmonijnych stosunków gospodarczych między nimi, swobód politycznych i gospodarczych oraz stopniowa integracja między Federacją Rosyjską a szerszym obszarem współpracy w Europie. Co wynika z orzeczenia Simutenkov? Czy cel i charakter pozwala na powoływanie się bezpośrednie na postanowienia tej umowy? Czy postanowienia art. 64 ust. 1 umowy są jasne, precyzyjne i bezwarunkowe tak, że jednostki mogą się skutecznie na nie powoływać przed sądem? Tak. Czy obywatel Tunezyjski może się na art. 64 powołać skutecznie? Zakres przedmiotowy zasady niedyskryminacji. Art. 45 ust. 3 TFUE 3. Z zastrzeżeniem ograniczeń uzasadnionych względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego, swoboda ta obejmuje prawo: a) ubiegania się o rzeczywiście oferowane miejsca pracy; b) swobodnego przemieszczania się w tym celu po terytorium Państw Członkowskich; c) przebywania w jednym z Państw Członkowskich w celu podjęcia tam pracy, zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi dotyczącymi zatrudniania pracowników tego Państwa; d) pozostawania na terytorium Państwa Członkowskiego po ustaniu zatrudnienia, na warunkach ustalonych przez Komisję w rozporządzeniach.

14 Kazus 2 Komisja Europejska wydała rozporządzenie w sprawie obligatoryjnego opodatkowania zapasów cukru w państwach członkowskich w związku z nadprodukcją na rynku. Artykuł 12 tego rozporządzenia Rady w sprawie opodatkowania zapasów cukru stanowił: Podatek będzie ustalany przez właściwy organ państwa członkowskiego w wysokości 10 % wartości zapasów cukru, a w przypadku, gdy wielkość zapasów przekracza 50 ton, wynosi 20 % wartości zapasów cukru. Państwo członkowskie P. wydało ustawę, której celem było wykonanie rozporządzenia w sprawie opodatkowania zapasów. Artykuł 9 ustawy państwa członkowskiego stanowił: Podatek będzie ustalany przez Agencję Własności Rolnej w wysokości 20 % wartości zapasów cukru. Decyzją właściwego organu administracyjnego państwa członkowskiego na przedsiębiorcę nałożono podatek w wysokości 20 % wartości zapasów cukru mimo, że wielkość zapasów w jego przypadku nie przekraczała 50 ton. Przedsiębiorca zaskarżył decyzję organu I instancji, lecz organ II instancji utrzymał decyzję w mocy wskazując w uzasadnieniu, iż jego decyzja jest prawidłowa, wydana zgodnie z postanowieniami ustawy o opodatkowaniu zapasów. Na decyzję organu II instancji przedsiębiorca złożył skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Czy jego skarga ma szansę powodzenia? Jakiego zagadnienia dotyczy ten stan faktyczny? Problem pierwszeństwa prawa unijnego, obowiązku stosowania i bezpośredniego skutku w znaczeniu obiektywnym (negatywnym). Organ może bezpośrednio stosować. Jedyny luz Polski to wskazanie właściwych organów. Prawo unijne stało się częścią polskiego porządku prawnego. Sąd powinien uchylić jako decyzję naruszające praw unijne. Bezpośrednie stosowanie rozporządzenia przez organy. Kazus 3 (problem doręczeń) W dniu 20 listopada 2008 r. do Sądu Rejonowego w Koszalinie przez zamieszkałych w Niemczech K. Alder i E. Aldera(3) wnieśli powództwo o zapłatę przeciwko zamieszkałym w Polsce S. Orłowskiej i C. Orłowskiemu. Sąd ten powiadomił małżonków Alderów o ich obowiązku do wskazania w terminie jednego miesiąca pełnomocnika do doręczeń na podstawie art polskiego Kodeksu postępowania cywilnego. Ponieważ małżonkowie Alderowie nie wskazali pełnomocnika do prowadzenia sprawy albo pełnomocnika do doręczeń, ich powództwo zostało oddalone orzeczeniem z dnia 5 czerwca 2009 r. w następstwie rozprawy, na której się nie stawili. Małżonkowie Alderowie w dniu 29 października 2009 r. złożyli skargę o wznowienie postępowania oraz o ponowne rozpoznanie sprawy, podnosząc, że byli pozbawieni możliwości działania w procesie na skutek braku faktycznego powiadomienia ich o terminie rozprawy oraz że poprzez zaniechanie doręczenia dokumentów sądowych na ich adres w Niemczech Sąd Rejonowy w Koszalinie naruszył zasadę niedyskryminacji ze względu na obywatelstwo. Sąd ten w dniu 23 czerwca 2010 r. oddalił skargę powodów. W następstwie apelacji wniesionej przez małżonków Alderów Sąd Okręgowy w Koszalinie w dniu 19 kwietnia 2011 r. uchylił to orzeczenie i przekazał sprawę do sądu pierwotnie rozpoznającego w celu ponownego rozpatrzenia sprawy, uznając, że fikcja doręczenia jest sprzeczna z rozporządzeniem nr 1393/2007. Sąd Rejonowy w Koszalinie, który nie podziela tej analizy, postanowił zawiesić postępowanie i wystąpić do Trybunału Sprawiedliwości z następującym pytaniem prejudycjalnym: Czy art. 1 ust. 1 rozporządzenia nr 1393/2007 [ ] oraz art. 18 TFUE winny być interpretowane w ten sposób, iż dopuszczalne jest pozostawienie w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia pism sądowych przeznaczonych dla strony mającej miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w innym państwie członkowskim, jeśli nie wskazała ona pełnomocnika do doręczeń mieszkającego w państwie członkowskim, w którym toczy się proces sądowy? (sprawa C-325/11 Adler i Adler, opinia RG z dnia 20 września 2012 r. ) Sprzeczność, którą znalazł Rzecznik opiera się na wykładni celowościowej.

15 Kazus 1 Pani X. jest lektorem w prywatnej szkole języków obcych w państwie członkowskim P. Pani X. spodziewała się, że jej wynagrodzenie za pracę wkrótce wzrośnie bowiem jej koledzy zatrudnieni w tej szkole po 5-letnim stażu pracy uzyskali znaczące podwyżki wynagrodzenia. Kiedy po upływie 5 lat pracy w tej szkole wynagrodzenie Pani X. nie uległo zmianie, zwróciła się ona z prośbą o wyjaśnienie zaistniałej sytuacji do pracodawcy. Pracodawca wyjaśnił, że regulamin pracowniczy przewiduje wyższe wynagrodzenie jedynie dla mężczyzn. Poproszony o wyjaśnienie przyczyn takiej regulacji, odmówił. Kiedy Pani X podniosła, że jest to sprzeczne z zagwarantowaną w prawie unijnym zasadą równości wynagrodzeń kobiet i mężczyzn (art. 157 TFUE), pracodawca odparł, że prawo UE nie ma tutaj zastosowania, bowiem jest to sytuacja wewnętrzna, niemająca związku z prawem UE (tj. pozbawiona elementu transgranicznego). Ponadto, nawet jeśli prawo UE miałoby tutaj zastosowanie, to i tak wspomniana zasada, po pierwsze nie mogłaby znaleźć zastosowania do pracodawcy prywatnego oraz, po drugie, dotyczy dyskryminacji mającej swe źródło w prawie krajowym lub układach zbiorowych, a nie regulaminie pracy. Proszę się ustosunkować do argumentów pracodawcy. Jakie środki prawne służą Pani X? Czy może je zastosować z powodzeniem? Bezpośrednie stosowanie i źródła praw jednostek. Jakie orzeczenie pokazuje, że Traktat, to nie jest zwykła umowa? Orzeczenie ws. van Gend. Artykuł 157 TFUE (dawny artykuł 141 TWE) 1. Każde Państwo Członkowskie zapewnia stosowanie zasady równości wynagrodzeń dla pracowników płci męskiej i żeńskiej za taką samą pracę lub pracę takiej samej wartości. 2. Do celów niniejszego artykułu przez wynagrodzenie rozumie się zwykłą podstawową lub minimalną płacę albo uposażenie oraz wszystkie inne korzyści w gotówce lub w naturze, otrzymywane przez pracownika bezpośrednio lub pośrednio, z racji zatrudnienia, od pracodawcy. Równość wynagrodzenia bez dyskryminacji ze względu na płeć oznacza, że: a) wynagrodzenie przyznane za taką samą pracę na akord jest określane na podstawie takiej samej jednostki miary;pl Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 83/117 b) wynagrodzenie za pracę na czas jest takie samo na tym samym stanowisku. 3. Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, przyjmują środki zmierzające do zapewnienia stosowania zasady równości szans i równości traktowania mężczyzn i kobiet w dziedzinie zatrudnienia i pracy, w tym zasadę równości wynagrodzeń za taką samą pracę lub pracę takiej samej wartości. 4. W celu zapewnienia pełnej równości między mężczyznami i kobietami w życiu zawodowym zasada równości traktowania nie stanowi przeszkody dla Państwa Członkowskiego w utrzymaniu lub przyjmowaniu środków przewidujących specyficzne korzyści, zmierzające do ułatwienia wykonywania działalności zawodowej przez osoby płci niedostatecznie reprezentowanej bądź zapobiegania niekorzystnym sytuacjom w karierze zawodowej i ich kompensowania. Czy art. 157 TFUE przyznaje jednostkom jakieś prawa? Czy jednostka może powołać się na art. 157 TFUE? Tak. Art. 157 TFUE może być bezpośrednio stosowany. Swobody traktatowe na prawie gospodarczym wiąże się wymóg transgraniczności.

16 Czy art. 157 TFUE jest bezpośrednio skuteczny w charakterze wertykalnym, czy także horyzontalnym? Odpowiedź związana z zasadą efektywności prawa unijnego. Jest to działanie zarówno w stosunkach wertykalnych, jak i horyzontalnych. Może mieć zastosowania także w szczególnych relacjach nie tylko ogólnych. Następne zajęcia: kazusy z rozporządzeniami i decyzjami, a także dyrektywy i bezpośredni skutek. Orzeczenia Ursula Becker, Faccini Dori, Bernhard Pfeiffer, Seda Kucukdeveci. Prawo ustrojowe UE. Ćwiczenia 5 ( ) Bezpośredni skutek dyrektyw Kazus 2 (spór pomiędzy producentami winogron) Spółka M. Jest producentem winogron w Hiszpanii i uprawia odmianę winogron zwaną superior seedless, którą wprowadza do obrotu w Wielkiej Brytanii. Spółka F. Również sprzedaje winogrona do Wielkiej Brytanii pod nazwą white seedless. Spółka M. Stwierdziła, że winogrona wprowadzane do obrotu przez spółkę F. O nazwie white seedless w rzeczywistości dopowiadały odmianie superior seedless, a co za tym idzie ich nazewnictwo jest niezgodne z rozporządzenie UE wspólnej organizacji rynku owoców i warzyw. W wyniku przeprowadzonych ekspertyz ustalono, iż twierdzenie spółki M. było prawdziwe, wobec czego spółka M. pozwała przed sądem krajowym swego konkurenta, spółkę F zarzucając naruszenie prawa unijnego, a w szczególności rozporządzenia w sprawie wspólnej organizacji rynku warzyw i owoców, które wyraźnie określało, jakie warunki muszą spełniać winogrona sprzedawane jako odmiana superior seedless. Sąd I instancji odrzucił jednak powództwo, stwierdzając, że rozporządzenie UE nie daje prawa do wnoszenia cywilnej skargi opartej na zarzucie nieprzestrzegania tego rozporządzenia. Spółka M. zamierza odwołać się do sądu II instancji. Czy ma szansę powodzenia? Co to jest? Pierwszeństwo prawa unijnego, autonomiczny charakter prawa unijnego, bezpośredni skutek rozporządzenia? Na jakie prawo się jednostka powołuje? Problem dotyczy bezpośredniego stosowania i bezpośredniego skutku. Rozporządzenie ma zasięg ogólny, jest bezpośrednio stosowane i określa jednakowe standardy dla wszystkich. Czy sąd jest zobowiązany do uwzględnienia powództwa opartego na zarzucie naruszenia rozporządzenia przez inną spółkę, która rozporządzenia nie przestrzega? Odpowiedź znajduje się w zasadzie efektywności. Trybunał stwierdził, że potrzeba zapewnienia skuteczności jest realizowana poprzez bezpośredniość stosowania, wiąże się z konicznością akceptowania powództwa w prawie unijnym. Wyraźnie Trybunał powiedział, że chodzi o powództwo, jakie konkurent wystosowuje przeciwko innej spółce. Sąd staje się organem, który gwarantuje rozstrzygając sprawę, akceptując powództwo działa w roli podmiotu, który zapewnia pełną skuteczność rozporządzeniu unijnemu. Nie było to typowe powództwo cywilne, ale prawdopodobnie można było je zmieścić w ramach jakiegoś powództwa. Takie prawo do żądania, że konkurent nie przestrzega prawa unijnego wynika z rozporządzenia unijnego i zapewnieniu prawu unijnemu pełnej skuteczności (C 253/00 Munoz).

17 Kazus 3 (skuteczność decyzji) Art. 4 decyzji Rady z dnia 13 maja 2007 r.w sprawie harmonizacji niektórych przepisów wpływających na konkurencję w transporcie kolejowym, drogowym i w żegludze śródlądowej przewiduje, że w momencie gdy wspólny system podatku obrotowego zostanie przyjęty przez Radę i zacznie obowiązywać w Państwach Członkowskich, te wprowadzą wspólny system opodatkowania. Drugi ustęp tego artykułu przewiduje, że ten wspólny system podatku obrotowego zastąpi, w zakresie, w jakim przewóz towarów koleją, drogami i z wykorzystaniem śródlądowych dróg wodnych podlega opodatkowaniu szczegółowymi podatkami zamiast podatkiem obrotowym, te szczegółowe podatki. Rada przyjęła dyrektywę o harmonizacji ustawodawstw dotyczących podatków obrotowych i wyznaczyła nieprzekraczalny termin, w którym Państwa Członkowskie muszą wprowadzić do swoich ustawodawstw wspólny system podatku od wartości dodanej. Taki wspólny system podatku zaczął obowiązywać od 1 stycznia 2009 r. Tymczasem w 2010 r. r. państwo członkowskie P. wprowadziło szczegółowy podatek od przewozu transportem drogowym, nieobjęty wspólnym systemem. Pan X. został obciążony tym podatkiem, jednak zastanawia się, czy zgodnie z prawemu. Jakie środki prawne mu służą? Czy ma szansę powodzenia? Na czym tutaj polega problem? Jakiego zagadnienia prawa unijnego dotyczy? Problem jaki jest skutek decyzji? Na decyzję powołuje się obywatel w stosunku do państwa (skutek bezpośredni, wertykalny decyzji). Jest to decyzja, która ma adresata. Adresatem decyzji jest państwo członkowskie. Jakie warunki muszą być spełnione, aby obywatel mógł się powołać na decyzję? Decyzja nie wymaga implementacji jest bezpośrednio stosowana. Aby ktoś się mógł powołać musi być konkretne uprawnienie, jasne precyzyjne, bezwarunkowe. Czy art. 4 ust. 2 spełnia warunki dla bezpośredniej skuteczności? Czy jednostka może się skutecznie domagać podatku? Jakie są wątpliwości? Jeżeli jest jasny, precyzyjny, bezwarunkowy nie ma powodów. Jakie znaczenie w tej sprawie miałoby orzeczenie van Gend? Co ważnego z niego wynikało? Dotyczyło praw jednostek wynikających z przepisów traktatu. Prawa te wynikały z zobowiązań, jakie traktat nałożył na państwo i tutaj jest podobnie, bo ten obowiązek nie został przez państwo zrealizowany w systemie prawnym państwa pojawił się jakiś extra podatek. Mamy układ wertykalny, jasny i precyzyjny przepis decyzja. Trudno znaleźć jednoznaczną odpowiedź na powyższe pytania. Decyzje nie są kategorią jednorodną. Decyzja adresowana do wszystkich państw podobnie jak przy dyrektywach. Gdyby w kazusie byłaby dyrektywa, ale byłby dodatkowy punkt związany z implementacją. A decyzja taka jak ta nakłada obowiązek. Gdybyśmy pytali o jej skuteczność horyzontalną i jednostki były adresatami decyzji czy taka decyzja mogłaby wywołać skutek horyzontalny? Co do zasady istota nie wyklucza takiego skutku, ale musimy pamiętać o zróżnicowaniu decyzji takich, które są bliższe dyrektywie. Przy decyzji, która nakłada obowiązki na państwa doszukiwanie się skutku horyzontalnego stoi pod znakiem zapytania. Na egzaminie nie było jeszcze o bezpośrednim skutku decyzji raczej źródła prawa mniej rozmyte. Skutek wertykalny decyzja może wywołać, ale jej postanowienia muszą być jasne, precyzyjne i bezwarunkowe. Kazus 1 [Problem bezpośredniego skutku dyrektyw. Skrót orzeczenia w sprawie Becker. Co jest zasadą jeżeli badamy bezpośredni skutek, co jest wyjątkiem i jakie są przesłanki zastosowania?] Pani X. wykonująca zawód pośrednika kredytowego złożyła w miesięcznych deklaracjach dotyczących podatku obrotowego wniosek o zwolnienie od podatku za okres od marca do czerwca 2009 r. powołując się przy tym na

18 postanowienia dyrektywy wspólnotowej w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do podatków obrotowych, której art. 13 przewiduje, że: Państwa członkowskie zwalniają od podatku obrotowego następujące rodzaje działalności: a) pośrednictwo w sprawach kredytów b) (...) na warunkach, które ustalają w celu zapewnienia właściwego i prostego stosowania zwolnień od podatku i zapobieżenia oszustwom kredytowym, unikaniu opodatkowania lub nadużyciom. Organ podatkowy stwierdził jednak, że nie może uwzględnić stanowiska podatnika ponieważ dyrektywa jest specyficznym źródłem prawa wspólnotowego wymagającym implementacji do prawa krajowego i tylko wówczas wywołuje skutki prawne względem podmiotów indywidualnych. Tymczasem dyrektywa ta nie została jeszcze implementowana do krajowego porządku prawnego, jakkolwiek ustawa ją implementująca została przyjęta i ma wejść w życie za dwa miesiąc. Wobec powyższego organ podatkowy stwierdza, że nie może uwzględnić zwolnienia z podatku, na które powołuje się Pani X. Kto ma rację? Jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę w przedmiotowej sprawie? Układ wertykalny między państwem, a jednostką (np. państwo reprezentuje organ administracji publicznej). Układ horyzontalny pomiędzy jednostkami. Emanacja państw definicja w konspekcie (orzeczenie ws Costa). Podmioty prawa prywatnego wykonujące przepisy szczególne. Orzeczenie ws. Becker problem skutku dyrektyw wertykalnego. Zasadą, jeśli chodzi o skuteczność dyrektyw dyrektywa nie powoduje bezpośredniego skutku - wywiera ona skutki wobec jednostek 19 pkt. Bezpośredni skutek dyrektyw jest wyjątkiem. Pierwsze co badamy to, czy jest implementacja, a jeśli jej niema czy niema uprawnień, terminu. Jeżeli termin nie minął, to państwo ma jeszcze czas i zagadnienie bezpośredniego skutku dyrektyw nie ma znaczenia. Jeżeli minął, badamy: relację (układ wertykalny, czy horyzontalny), a także czy te postanowienia są jasne, bezwarunkowe i precyzyjne. Dlaczego tak jest, że Trybunał dopuścił taka możliwość wcześniejszego wywoływania skutków przez dyrektywę? 24. W konsekwencji państwo członkowskie, które nie wydało w wyznaczonym terminie przepisów wykonawczych wymaganych przez dyrektywę, nie może przeciwstawiać jednostkom niewykonania przez samo to państwo obowiązków ciążących na nim na mocy dyrektywy. Jakie warunki mają być spełnione? Dany przepis, czy norma ma być jasna, precyzyjna. W konspekcie treść art. 13 na który powoływała się pani Becker czy to jest przepis jasny, precyzyjny i bezwarunkowy? Jest. A jakie znaczenia ma zwrot na warunkach jakie ustalają. Czy to nie jest nadanie warunku? Nie, bo nie dotyczą istoty zwolnienia. Pkt. 19, 26 (wymóg dotyczący co jest zasadą, a co jest wyjątkiem w dyrektywach) 19. Wynika stąd, że we wszystkich przypadkach prawidłowego wykonania dyrektywy wywiera ona skutki wobec jednostek poprzez przepisy wykonawcze wydane przez dane państwo członkowskie (wyrok z dnia 6 maja 1980 r. 26. Celem pytania skierowanego przez Finanzgericht jest rozstrzygnięcie, czy charakter taki posiada art. 13 część B lit. d) pkt 1 dyrektywy, zgodnie z którym państwa członkowskie zwalniają, na warunkach, które ustalają w celu zapewnienia właściwego i prostego zastosowania zwolnień od podatku i zapobieżenia oszustwom podatkowym, unikaniu

19 opodatkowania lub nadużyciom: [ ] d) następujące transakcje: [ ] 1. udzielanie oraz negocjacje [pośrednictwo] w sprawach kredytu [ ]. W przedmiocie systemu ustanowionego przez dyrektywę oraz kontekstu Pkt (trenowanie charakteru przepisu i oceny warunkowy, czy bezwarunkowy). 32. Należy w tym miejscu przede wszystkim zauważyć, że wspomniane warunki nie dotyczą w żaden sposób określenia przedmiotu zwolnienia. 33. Po pierwsze, wspomniane warunki mają na celu zapewnienie właściwego i prostego zastosowania przewidzianych zwolnień. Państwo członkowskie nie może przeciwstawić podatnikowi, który jest w stanie udowodnić, że jego sytuacja podatkowa należy faktycznie do jednej z kategorii zwolnień przewidzianych w dyrektywie, braku przyjęcia przepisów, których celem jest właśnie ułatwienie stosowania tego zwolnienia. 34. Po drugie, warunki dotyczą działań zapobiegających oszustwom podatkowym, unikania opodatkowania lub nadużyciom. Państwo członkowskie, które nie podjęło niezbędnych działań w tym celu, nie może powoływać się na własne zaniechanie, aby odmówić podatnikowi korzyści wynikającej ze zwolnienia podatkowego, którego ma on prawo się domagać na mocy dyrektywy, tym bardziej że nic nie stoi na przeszkodzie, by państwo to wobec braku szczegółowych przepisów w tym zakresie odwołało się do wszelkich przepisów należących do jego ogólnych regulacji podatkowych, których celem jest zwalczanie nadużyć. 35. Dlatego należy uznać za chybiony argument wywodzony ze zdania wprowadzającego art. 13 część B. Kazus 2 [sprawa lekarza, który domaga się wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, bo jego zdaniem dyżurował zatem należy mu się wynagrodzenie w godzinach nadliczbowych.] Pan X., lekarz zatrudniony w szpitalu w K. wytoczył powództwo przeciwko prywatnej klinice, w której był zatrudniony o zapłatę wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych w okresie od 1 marca 2010 r. do 1 listopada 2010 r., gdyż jak podnosi, czas dyżurów lekarskich, zgodnie z prawem unijnym, wlicza się do czasu pracy. Artykuł 1 1. Niniejsza dyrektywa ustala minimalne wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w odniesieniu do organizacji czasu pracy. 2. Niniejszą dyrektywę stosuje się do: a) minimalnych okresów dobowego odpoczynku, odpoczynku tygodniowego oraz corocznego urlopu wypoczynkowego, przerw oraz maksymalnego tygodniowego wymiaru czasu pracy; oraz b) niektórych aspektów pracy w porze nocnej, pracy w systemie zmianowym oraz harmonogramów pracy. 3. Niniejszą dyrektywę stosuje się do wszystkich sektorów działalności, zarówno publicznego, jak i prywatnego, w rozumieniu art. 2 dyrektywy 89/391/EWG, bez uszczerbku dla przepisów art. 14, 17, 18 oraz 19 niniejszej dyrektywy. Artykuł 2 Dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotycząca niektórych aspektów organizacji czasu pracy "czas pracy" oznacza każdy okres, podczas którego pracownik pracuje, jest do dyspozycji pracodawcy oraz wykonuje swoje działania lub spełnia obowiązki, zgodnie z przepisami krajowymi lub praktyką krajową; Wyrok ETS z dnia 9 września 2003 r. w sprawie C-151/02 (dotyczący dyrektywy 93/204, która zawierała identyczną definicję czasu pracy) Dyżury, w trakcie których pracownik tylko częściowo wykonuje swoje obowiązki, nawet jeżeli ma możliwość odpoczynku, należy traktować w całości, także ten okres, w którym pracownik nie pracuje, jako czas pracy.

20 Artykuł 6 Maksymalny tygodniowy wymiar czasu pracy Państwa Członkowskie przyjmują niezbędne środki w celu zapewnienia, że zgodnie z potrzebą zapewnienia ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników: a) wymiar tygodniowego czasu pracy jest ograniczony w drodze przepisów ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych, lub układów zbiorowych pracy, lub porozumień zawartych między partnerami społecznymi; b) przeciętny wymiar czasu pracy w okresie siedmiodniowym, łącznie z pracą w godzinach nadliczbowych, nie przekracza 48 godzin. Tymczasem w świetle prawa krajowego czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeśli w czasie dyżuru pracownik nie wykonywał pracy. Czy jego powództwo ma szansę powodzenia? Jakie okoliczności weźmie pod uwagę sąd krajowy? Czy pracowni zatrudniony w placówce publicznej służby zdrowia byłby w identycznej czy odmiennej sytuacji jeśli chodzi o szanse powodzenia powództwa? Jakie orzeczenia wykorzystamy? B. Pfeiffer, Faccini Dori. Faccini Dori. Co istotnego w stanie faktycznym zauważyliśmy? Będzie to jakieś orzeczenie w sprawie dyrektyw. Naprowadza nas na konkretne orzeczenie układ horyzontalny. Faccini Dori co jest istotne? Która część orzeczenia? Co z niego wynika? Jaka jest ogólna konkluzja? Jeśli mamy układ horyzontalny, to niema bezpośredniego skutku dyrektywy. Pkt część, w której Trybunał identyfikuje problem, powołuje się na orzecznictwo. 19. Drugi problem podniesiony przez sąd krajowy dotyczy konkretnie kwestii, czy w przypadku braku w wyznaczonym terminie przepisów transponujących dyrektywę konsumentom przysługuje w ich stosunkach z przedsiębiorcami, z którymi zawarli umowę, na podstawie samej tylko dyrektywy, prawo do odstąpienia od tej umowy i czy mogą się oni powoływać na to prawo przed sądami krajowymi. 20. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału utrwalonym od czasu wyroku z dnia 26 lutego 1986 r. w sprawie 152/84 Marshall, Rec. str. 723, pkt 48, dyrektywa nie może sama z siebie nakładać na jednostkę zobowiązań i nie można wobec tego powoływać się na nią wobec tej jednostki. 21. Sąd krajowy zwraca uwagę, że ograniczenie skuteczności dyrektyw bezwarunkowych i wystarczająco precyzyjnych, lecz nie transponowanych, do stosunków między podmiotami państwowymi a jednostką prowadzi do sytuacji, w której akt normatywny ma ten charakter wyłącznie w stosunkach między niektórymi podmiotami prawa, podczas gdy we włoskim porządku prawnym, jak i w porządkach prawnych wszystkich współczesnych państw opartych na zasadzie praworządności, państwo jest takim samym podmiotem prawa jak każdy inny. Możliwość powoływania się na dyrektywę wyłącznie wobec państwa byłaby równoznaczna z sankcją za brak jej transpozycji, jak gdyby chodziło o stosunki natury czysto prywatnoprawnej. 22. W tej kwestii wystarczy stwierdzić, że, jak wynika z ww. wyroku z dnia 26 lutego 1986 r. w sprawie Marshall (pkt 48 i 49), orzecznictwo dotyczące możliwości powoływania się na dyrektywy wobec podmiotów państwowych opiera się na wiążącym charakterze dyrektywy, jaki przyznaje jej art. 189, lecz jedynie w stosunku do każde[go] państwa członkowskiego, do którego jest kierowana. Orzecznictwo to ma na celu uniknięcie osiągania przez państwa korzyści z naruszenia prawa wspólnotowego. 23. Byłoby bowiem niedopuszczalne, by państwo, któremu ustawodawca wspólnotowy nakazuje wydanie przepisów mających unormować jego lub podmiotów państwowych stosunki z jednostkami i nadać im określone uprawnienia, mogło powoływać się na niewykonanie ciążących na nim zobowiązań w celu pozbawienia jednostek tych uprawnień. Z tego względu Trybunał uznał możliwość powoływania się wobec państwa (lub podmiotów państwowych) na niektóre przepisy dyrektyw dotyczących udzielania zamówień publicznych (zob. wyrok z dnia 22 czerwca 1989 r. w sprawie 103/88 Fratelli Costanzo, Rec. str. 1839) oraz dyrektyw dotyczących harmonizacji podatków obrotowych (zob. wyrok z dnia 19 stycznia 1982 r. w sprawie 8/81 Becker, Rec. str. 53).