Nieprawidłowe sekwencje działania układów elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej problemy w ustalaniu przyczyn

Transkrypt

1 Henryk Klein OPA-Labor Sp. z o.o., Siemianowice Śl. Nieprawidłowe sekwencje działania układów elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej problemy w ustalaniu przyczyn Streszczenie. Nieprawidłowe sekwencje działania układów elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej (EAZ) związanych z określonym zakłóceniem w kopalnianych sieciach 6 kv niejednokrotnie są trudne do jednoznacznego wyjaśnienia. W artykule omówiono zasadnicze przyczyny utrudniające lub uniemoŝliwiające wyjaśnienie tych zdarzeń i wskazano kierunki działań mające na celu lepszą ich rozpoznawalność. 1. Wstęp. W kaŝdej rozbudowanej sieci elektroenergetycznej co pewien czas dochodzi do zakłóceń wywołujących sekwencję nieprawidłowych (brakujących lub zbędnych) działań urządzeń elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej. W efekcie dochodzi do wyłączenia zasilania fragmentów sieci znacznie rozleglejszych niŝ jest to konieczne, bądź teŝ znacznego powiększenia rozmiarów i skutków awarii w przypadku braku zadziałania zabezpieczeń. Wątpliwości na ogół budzą takŝe wypadki poraŝenia prądem elektrycznym ludzi, w czasie trwania których nie następuje wyłączenie odpowiednich łączników przez zabezpieczenia ziemnozwarciowe. RozwaŜania nad przyczynami takich zdarzeń najczęściej rozpoczyna się od poddania w wątpliwość sprawności zabezpieczeń lub teŝ prawidłowości ich nastawień. Wyniki przeprowadzonych poawaryjnych badań zabezpieczeń często wykazują ich całkowitą sprawność techniczną (w zakresie określonym pełnymi badaniami odbiorczymi) oraz zgodność nastawień z odnośnymi dokumentacjami technicznymi. W tym momencie ustalenie przyczyn zdarzenia uzaleŝnione jest od moŝliwości stwierdzenia, czy zabezpieczenia elektroenergetyczne w tych polach rozdzielczych sieci, w których istniała potencjalna moŝliwość wykrycia zakłócenia miały warunki do prawidłowego zadziałania oraz czy zadziałały. Wbrew pozorom, ostatnie pytanie wcale nie jest bezzasadne, jako Ŝe wyłączenie zasilania większego fragmentu sieci szczególnie w wyrobiskach podziemnych wywołuje samoczynne wyłączenie łączników w wielu polach rozdzielczych na skutek zaniku napięcia sterowniczego lub zasilającego, a stwierdzenie pierwotnego powodu wyłączenia nie zawsze jest moŝliwe. Zatem w wielu przypadkach moŝliwość ustalenia przyczyn awarii zaleŝy od zdolności uzyskania jednoznacznej informacji na temat przebiegu zjawiska zakłóceniowego w

2 miejscu zabudowy rozpatrywanych zabezpieczeń oraz od ustalenia ich rzeczywistej reakcji na zakłócenie. 2. Potencjalne przyczyny nieprawidłowego działania urządzeń EAZ. Wykluczając nieprawidłowe nastawienie wartości rozruchowych, moŝna wymienić cztery zasadnicze przyczyny nieprawidłowej pracy - traktowanego jako całość w galwanicznie połączonej sieci SN - systemu elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej: a. niesprawność urządzeń wchodzących w skład układu zabezpieczeniowego, tj. przekaźników pomiarowych, pomocniczych, przekładników pomiarowych; łączników głównych wraz z wyzwalaczami i urządzeń zasilających obwody sterowania i zabezpieczeń; b. praca sieci w konfiguracji odmiennej od uwzględnionej przy obliczaniu nastawień zabezpieczeń; c. brak uwzględnienia pewnych specyficznych parametrów nastawczych lub cech przekaźników, mających wpływ na koordynację działania zabezpieczeń; d. inne przyczyny (np. odkształcenia sygnałów wejściowych wywołane odkształceniem napięcia sieciowego lub obecność dodatkowej, nieidentyfikowalnej impedancji w obwodzie zwarciowym) mające wpływ na wartość sygnałów zakłóceniowych lub na zdolność przekaźnika do wykrycia określonego zakłócenia. Za wyjątkiem pierwszej z wymienionych przyczyn, która jest stosunkowo prosta do ustalenia, stwierdzenie zaistnienia którejś z pozostałych wymaga znacznie głębszej analizy. Bardzo często ustalenie jednoznacznych wniosków uniemoŝliwia brak wiarygodnych informacji na temat zachowania poszczególnych zabezpieczeń wzdłuŝ odcinka sieci dotkniętego zakłóceniem oraz brak znajomości przebiegów zakłóceniowych. 3. WyposaŜenie sieci kopalnianych w urządzenia zabezpieczeniowe sygnalizacyjne i rejestrujące. W chwili obecnej sieci elektroenergetyczne większości kopalń stanowią prawdziwy przegląd rozwiązań technicznych produkowanych na przestrzeni ostatniego półwiecza.

3 W jednym rozpatrywanym torze zasilania określonego odbiornika końcowego, poczynając od źródła pola rozdzielczego w GSZ - po pole końcowe w rozdzielni oddziałowej moŝna napotkać zabezpieczenia nie dość Ŝe oddzielone od siebie całymi generacjami rozwiązań technicznych, to jeszcze działające w zakresie wykrywania jednego, określonego rodzaju zakłócenia na róŝnych zasadach. Nadal większość przekaźników zabezpieczeniowych i sygnalizacyjnych stanowią urządzenia elektromechaniczne lub elektroniczne analogowe. Nie mają one moŝliwości rejestracji stanów awaryjnych, wyposaŝone są często w dość zawodne sygnalizatory zadziałania. Np. bardzo popularne w przekaźnikach elektromechanicznych z lat 70-tych i 80-tych klapki sygnalizacyjne w niektórych typach przekaźników samoczynnie opadają przy drganiach wywołanych załączeniem bądź wyłączeniem wyłącznika albo wtoczeniem członu ruchomego pola rozdzielczego, w innych natomiast blokują się w pozycji brak sygnalizacji. W efekcie, sygnalizacja lub brak sygnalizacji zadziałania zabezpieczenia stają się dość wątpliwą informacją o ich rzeczywistym działaniu w czasie zakłócenia. Działanie zabezpieczeń powoduje najczęściej pobudzenie dodatkowych, zabudowanych w kaŝdym polu przekaźników sygnalizacyjnych (np. RUs, RS-88), które wskaźnikiem mechanicznych informują o wystąpieniu zakłócenia, natomiast stykiem uruchamiają sygnalizację zbiorczą. Przekaźniki sygnalizacyjne w polu rozdzielczym mogą być wspólne dla funkcji jednego rodzaju (wyłączenie awaryjne lub sygnalizacja stanu przedawaryjnego) lub teŝ indywidualne, dedykowane konkretnemu zabezpieczeniu (np. sygnalizacja zadziałania zabezpieczenia zwarciowego lub ziemnozwarciowego). Coraz większy udział w wyposaŝeniu sieci kopalnianych mają nowe lub modernizowane pola rozdzielcze wyposaŝone w nowoczesne cyfrowe przekaźniki zabezpieczeniowe. Zakres tych modernizacji lub nowych inwestycji jest jednak niejednorodny z punktu widzenia sieci traktowanej jako całość. W większości przypadków w rozdzielniach powierzchniowych modernizowane są pojedyncze pola rozdzielcze zasilające nowo przyłączane odbiory lub modernizowane maszyny elektryczne np. wentylatory głównego przewietrzania lub przetwornice maszyn wyciągowych, a takŝe pola transformatorów 110/ 6 kv. Nowoczesne rozdzielnie budowane są głównie w podziemnych wyrobiskach jako główne rozdzielnie poziomowe lub rozdzielnie oddziałowe. Jak na razie do rzadkości naleŝą kompleksowe modernizacje rozdzielni powierzchniowych.

4 Zabezpieczenia cyfrowe mogą być wyposaŝone w następujące rodzaje rejestratorów: Rejestrator zdarzeń, zawierający tekstowy opis kaŝdego zdefiniowanego zdarzenia takiego jak pobudzenie wejść logicznych, pobudzenie lub zadziałanie funkcji zabezpieczeniowych, rozkaz sterowania (załącz, wyłącz); zmiana nastawień, komunikaty wewnętrzne. Zdarzenia sygnowane są oznaczeniem czasu (na podstawie wewnętrznego zegara) oraz w przypadku pobudzenia lub zadziałania funkcji zabezpieczeniowych zawierają wartości mierzonych wielkości fizycznych w chwili zaistnienia zdarzenia. Listy zdefiniowanych zdarzeń, zaleŝnie od przekaźnika, stanowią zbiór stały lub są konfigurowalne. W pamięci przekaźnika przechowywanych jest najczęściej od stu do kilkuset zdarzeń, kolejne nadpisywane są na najstarszych. Rejestrator zakłóceń zawierający oscylograficzny zapis zakłócenia. Plik rejestratora zakłóceń zawiera zapis zmian wartości chwilowych wszystkich analogowych wielkości fizycznych bezpośrednio mierzonych przez urządzenie (prądy, napięcia) oraz, zaleŝnie od przekaźnika, stanu wejść binarnych, wyjść przekaźnikowych oraz pobudzeń i zadziałań zabezpieczeń. Zapis realizowany jest w sposób ciągły (tzw. taśma bez końca ) w zadanym oknie czasowym, a jego zapamiętanie inicjowane jest pojawieniem się określonej grupy definiowalnych przez uŝytkownika stanów (np. pobudzenie lub zadziałanie określonych zabezpieczeń, sygnał ogólny wyłącz itp). Typowy rejestrator zakłóceń w zabezpieczeniu cyfrowym wyposaŝony jest w pamięć pozwalającą na zapis łącznie od kilku do kilkunastu sekund rejestracji, podzielonych na okna czasowe o zadanym czasie trwania, których zapis inicjowany jest pojedynczymi zakłóceniami. Po zapełnieniu pamięci nowe zakłócenia nadpisywane są na najstarszych. Rejestratory zakłóceń generują pliki moŝliwe do graficznego przeglądu w przeglądarkach Comtrade oraz umoŝliwiające przeniesienie zapisanych informacji w formacie tekstowym do innych programów. Kryterialny rejestrator zakłóceń stanowiący pewną odmianę (rozwinięcie) klasycznego rejestratora zakłóceń. Dla przykładu, na Rys. 1 przedstawiono fragment graficznego zapisu zakłócenia (zwarcia) ograniczony do mierzonych wielkości analogowych, zarejestrowanego przez rejestrator zakłóceń, natomiast w Tabeli 1 fragment zapisu rejestratora zdarzeń obejmujący moment zainicjowania tego samego zakłócenia. Rejestracja dokonana przez przekaźnik MICOM P632.

5 Ilość i sposób moŝliwej prezentacji danych o zakłóceniu gromadzonych przez rejestratory zakłóceń pozwalają na ogół na dość wnikliwą analizę zakłócenia widzianego z miejsca zabudowy zabezpieczenia rejestrującego. Zabezpieczenia, zaleŝnie od typu, mogą być wyposaŝone we wszystkie lub jedynie część wymienionych rejestratorów. Większość cyfrowych zabezpieczeń z tzw. średniej półki, np. KCEG, MICOM P23 i wyŝsze, SEPAM 1000+, CZAZU, multimuz, ecomuz2, MUPASZ, MRI jest wyposaŝona w rejestratory zdarzeń i rejestratory zakłóceń. Osobną kwestią jest dostęp do danych zapisanych w tych rejestratorach. We wszystkich istnieje lokalny dostęp do rejestratora zdarzeń, z panelu operatorskiego przekaźnika. Jednak lista zdarzeń dostępnych w ten sposób jest znacznie krótsza od zawartości pamięci, a ponadto lista dostępnych informacji związanych ze zdarzeniem jest krótsza od np. zaprezentowanej w Tabeli 1. Pełny dostęp do zawartości rejestratorów zdarzeń i zakłóceń moŝliwy jest albo z poziomu systemu nadzoru jeśli przekaźnik do takiego systemu jest podłączony albo przy uŝyciu odpowiedniego oprogramowania za pośrednictwem lokalnego interfejsu komunikacyjnego przekaźnika. Z tego względu rzeczywisty dostęp do zarejestrowanych danych jest bardzo zróŝnicowany i w wielu przypadkach utrudniony, jeśli nie niemoŝliwy. Rys. 1

6 Tabela 1 Sygnały zakłócenia tabs twzg(s) xxx.yyy Opis pola Wartość 4:31: RZ_SY Rejestracja trwa Start 4:31: GLOW Ogolne pobudz.op Start 4:31: NPN1 Pobudz.C Start 4:31: NPN1 Pobudz.I> Start 4:31: NPN1 Uruchomione Start 4:31: NPN1 Ogolne pobudz.op Start 4:31: NPN1 top nalicz. Start 4:31: RZ_SY Rej.zakl.trwa Start 4:31: GLOW Ogolne pobudz.op Koniec 4:31: NPN1 Pobudz.C Koniec 4:31: NPN1 Pobudz.I> Koniec 4:31: NPN1 Ogolne pobudz.op Koniec 4:31: NPN1 top nalicz. Koniec 4:31: GLOW Ogolne pobudz.op Start 4:31: NPN1 Pobudz.C Start 4:31: NPN1 Pobudz.I> Start 4:31: NPN1 Ogolne pobudz.op Start 4:31: NPN1 top nalicz. Start Dane zakłócenia tabs twzg(s) xxx.yyy Opis pola Wartość 4:31: GLOW Data dd.mm.rr 4:31: URZ Wersja programu :31: RZ_PO Czas trwania zakl. 0.5 s 4:31: RZ_PO Prad roznicowy Iref 4:31: RZ_PO Prad hamujacy Iref 4:31: RZ_PO Prad roznicowy Iref 4:31: RZ_PO Prad hamujacy Iref 4:31: RZ_PO Prad roznicowy Iref 4:31: RZ_PO Prad hamujacy Iref 4:31: RZ_PO Prad roznic. 1(2*f0) 0.00 Iref 4:31: RZ_PO Prad roznic. 2(2*f0) 0.00 Iref 4:31: RZ_PO Prad roznic. 3(2*f0) 0.00 Iref 4:31: RZ_PO Prad roznic. 1(5*f0) 0.00 Iref 4:31: RZ_PO Prad roznic. 2(5*f0) 0.00 Iref 4:31: RZ_PO Prad roznic. 3(5*f0) 0.00 Iref 4:31: RZ_PO Prad roznic. ZZR_1 4:31: RZ_PO Prad hamujacy ZZR_1 4:31: RZ_PO Prad roznic. ZZR_2 4:31: RZ_PO Prad hamujacy ZZR_2 4:31: RZ_PO Prad zakl.if,a wzgl Inom 4:31: RZ_PO Prad zakl.if,b wzgl Inom 4:31: RZ_PO Prad zakl.in,a wzgl 0.00 Inom 4:31: RZ_PO Prad zakl.in,b wzgl 0.01 Inom 4:31: RZ_PO Prad zakl.iy,a wzgl Inom 4:31: RZ_PO Prad zakl.iy,b wzgl Inom 4:31: RZ_PO Czas bieg s 4:31: RZ_PO Zakloc.okresl.z Maks.prad hamuj. 4:31: RZ_PO Do pomiaru pozost s

7 Nowe rozdzielnie wyposaŝane są na ogół w systemy wizualizacji i nadzoru (a od kilku lat takŝe sterowania) które między innymi zapewniają dostęp do rejestratorów przekaźników z dogodnie zlokalizowanego stanowiska operatorskiego. Zupełnie inaczej jest w przypadku pojedynczych modernizowanych pól rozdzielczych, zarówno powierzchniowych budowy otwartej lub okapturzonej, jak i budowy przeciwwybuchowej, przeznaczonych do zabudowy w podziemnych wyrobiskach. Zabezpieczenia w tych polach nie są na ogół przyłączane do dedykowanych im systemów nadzoru rozdzielni (co najwyŝej pewne informacje są z nich przekazywane do systemów monitoringu urządzeń zasilanych z tych pól). W polach rozdzielczych powierzchniowych, jeśli tylko zastosowany przekaźnik jest wyposaŝony w lokalny interfejs komunikacyjny o dostępnym standardzie, moŝliwa jest komunikacja poprzez ten interfejs np. z laptopem obsługi. Niestety w części przekaźników jak np. KCEG, MRI (komunikacja skrętką, wymaga dedykowanego, odrębnego konwertera komunikacyjnego) lub MUPASZ (komunikacja jedynie przez interfejs sieciowy -jeśli przekaźnik został w niego wyposaŝony) komunikacja lokalna moŝliwa jest tylko pod pewnymi względami i po zastosowaniu odpowiednich konwerterów. Z kolei ze względu na konstrukcję modernizowanych pól budowy przeciwwybuchowej typu ROK 6 (niezaleŝnie od firmy dokonującej modernizacji), dostęp do interfejsów komunikacyjnych przekaźników przy uwzględnieniu zagroŝeń w miejscu zainstalowania jest bardzo trudny. 4. Zasadnicze problemy w ustalaniu sekwencji działań urządzeń automatyki zabezpieczeniowej. Z punktu widzenia ustalenia przyczyn i przebiegu zakłócenia lub zdarzenia wypadku poraŝenia prądem elektrycznym - analiza działania układów EAZ pomiędzy źródłem zasilania sieci a miejscem zakłócenia rozpoczyna się od stwierdzenia stanu urządzeń rozdzielczych w dwóch bardzo bliskich czasowo (kilkadziesiąt milisekund do kilkudziesięciu sekund) momentach: w chwili A bezpośrednio poprzedzającej rozpoczęcie zakłócenia; chwili B, bezpośrednio po likwidacji zakłócenia przez automatykę zabezpieczeniową lub przez obsługę.

8 Poprzez stan urządzeń rozdzielczych naleŝy tu rozumieć połoŝenie łączników głównych oraz stan wszystkich urządzeń sygnalizacyjnych oraz rejestratorów. W większości przypadków informacja o zakłóceniu dociera do stanowisk ze stałą obsługą (często Głównej Stacji Zasilającej) środkami łączności kopalnianej lub jako zbiorczy sygnał o zakłóceniu z rozdzielni podrzędnej, w której zakłócenie zostało rozpoznane przez urządzenia obwodów okręŝnych sygnalizacji zakłóceń. Informacja taka jeśli nawet zostanie natychmiast odnotowana (co nie zawsze jest przestrzegane), rzadko jest precyzyjna co do istoty zakłócenia oraz w odniesieniu do czasu jego wystąpienia. Nawet przy dobrej reakcji obsługi, od momentu nadejścia informacji do chwili sporządzenia zapisu mija co najmniej kilka minut, wobec czasu trwania zakłócenia rzędu milisekund lub pojedynczych sekund. Jest to o tyle istotne, Ŝe w rozległych sieciach nie są rzadkie pewne spiętrzenia nie powiązanych ze sobą zakłóceń na stosunkowo krótkim odcinku czasu. Brak precyzyjnego zakotwiczenia czasowego otrzymanych sygnałów znacznie utrudnia lub wręcz uniemoŝliwia jednoznaczne stwierdzenie związku pomiędzy sygnałami awaryjnymi pochodzącymi z róŝnych źródeł. Wyjątkiem są rozdzielnie objęte systemem wizualizacji i nadzoru, z których informacja o zakłóceniu dostarczana jest niezwłocznie do stanowiska operatorskiego i moŝna jednoznacznie ustalić czas ich wygenerowania (w odniesieniu do czasu serwera synchronizującego). W polach rozdzielczych wyposaŝonych w zabezpieczenia bez rejestratorów, oprócz połoŝenia styków wyłącznika mocy, pozostałe informacje są często dość niepewne zarówno ze względu na wspomnianą zawodność mechanicznych elementów sygnalizacyjnych, jak na brak pewności co do stanu tych elementów przed rozpoczęciem rozpatrywanego zakłócenia, co dotyczy szczególnie rozdzielni bez stałej obsługi. Dodatkowym czynnikiem zwiększającym niepewność jest to, Ŝe w większości przypadków tego typu zdarzeń bardzo istotnym dla osób odpowiedzialnych za ruch urządzeń energomechanicznych czynnikiem jest czas trwania awarii. W związku z tym główna uwaga osób skierowanych do likwidacji awarii zwrócona jest na jak najszybsze przywrócenie zasilania wyłączonych fragmentów sieci. W efekcie tych czynności niejednokrotnie bezwiednie kasowane są wskaźniki zadziałania zabezpieczeń i przekaźniki sygnalizacyjne, co w czasie ustalania przyczyn zakłócenia skutecznie uniemoŝliwia uzyskanie pewnej informacji na temat ich pierwotnego stanu.

9 W polach wyposaŝonych w zabezpieczenia z rejestratorami, tekstowy zapis zdarzeń z czasu w którym nastąpiło zakłócenie utrzymuje się dłuŝej, do momentu przykrycia go zapisem zdarzeń mniej odległych. Wgląd do tych zapisów wymaga jednak pewnej znajomości obsługi zabezpieczenia, nie zawsze dostępnej elektromonterowi ruchowemu. Ponadto w rejestratorze zapisywana jest bardzo liczna grupa zdarzeń, np. pobudzenia zabezpieczeń, w związku z czym w polach podlegających częstym krótkim stanom przeciąŝeniowym (jak pola zasilające kompleksy ścianowe z częstymi rozruchami), zapisy z czasu zakłócenia mogą juŝ po kilku godzinach zostać wymazane przez zapisy związane z krótkotrwałymi przeciąŝeniami. Z kolei rejestratory zakłóceń najczęściej konfigurowane są w ten sposób, aby rejestrować zakłócenia wyłączane przez pole w którym zostały zabudowane, w związku z czym nie rejestrują zakłóceń dotykających inne pola lub inne fragmenty sieci nawet jeśli są z tych pól zasilane, a nie zostały przekroczone wartości kryteriów konfiguracyjnych rejestratora. W sytuacjach w których przedmiotem analizy jest brak zadziałania zabezpieczenia, nawet jeśli pole którego rozwaŝania dotyczą jest wyposaŝone w zabezpieczenia rejestrujące, to rejestrator nie zostanie wyzwolony co powoduje brak informacji na temat wartości i kształtu przebiegów zakłóceniowych i brak moŝliwości ustalenia czy wystąpiły warunki niezbędne do zadziałania. 5. Zwiększenie zasobu i wiarygodności informacji o zakłóceniu kierunki działań. Optymalnym technicznie rozwiązaniem byłoby wyposaŝenie większości pól rozdzielczych we właściwie skonfigurowane zabezpieczenia z rejestratorami, które byłyby włączone do systemów nadzoru. Biorąc pod uwagę liczbę pól rozdzielczych w kopalnianych sieciach SN, rozwiązanie takie jest ze względów ekonomicznych nierealne. Rozwiązaniem które warto rozwaŝyć jest natomiast zainstalowanie centralnych rejestratorów zakłóceń zbierających wybrane informacje w kopalnianych Głównych Stacjach Zasilających. Rejestratory zakłóceń produkowane jako odrębne urządzenia cechują się zasadniczymi zaletami w stosunku do rejestratorów zaimplementowanych w przekaźnikach zabezpieczeniowych. Pierwszą z nich jest znacznie większa liczba sygnałów analogowych i cyfrowych jakie moŝna do nich przyłączyć, drugą natomiast rozmiar pamięci w której przechowywane są dane o zakłóceniach. Kolejnymi są np. znacznie

10 większa częstotliwość próbkowania (umoŝliwiająca analizę harmoniczną przebiegów do wysokich rzędów), moŝliwość wyposaŝenia w zabudowaną drukarkę itp. W Tabeli 2 zestawiono podstawowe parametry dwóch przykładowych rejestratorów. Tabela 2 Parametr Rejestrator Typ RZ1 RZK-6D Producent KARED C&C Max. liczba kanałów analogowych Max. szerokość pasma [khz] Max. liczba kanałów dwustanowych Częstotliwość próbkowania [khz] 1 1,2 lub 4 Wbudowana drukarka Opcja - WyposaŜenie GSZ w rejestrator centralny powinno zapewnić zapis maksymalnej liczby sygnałów związanych z potencjalnym zakłóceniem. Wybór sygnałów doprowadzonych do rejestratora powinien zatem umoŝliwić jego wyzwolenie przy moŝliwie maksymalnej liczbie zakłóceń i zarejestrowanie zmian wszystkich moŝliwych sygnałów ułatwiających analizę przebiegu zakłócenia. Typowa konfiguracja rozdzielni 6 kv GSZ jest następująca: rozdzielnia dwusystemowa z co najmniej jednym sekcjonowanym systemem szyn zbiorczych; kaŝda sekcja wyposaŝona w pole pomiaru napięcia; dwa główne pola zasilające (np. ze stacyjnych transformatorów 110/6 kv) po jednym dla kaŝdej z sekcji. Najczęściej w podstawowym układzie zasilania rozdzielnie te pracują w jednym z dwóch typowych układów połączeń: sprzęgła sekcyjne zamknięte; kaŝde ze źródeł zasila jeden system szyn zbiorczych, do których przyłączone są odpowiednio wybrane pola dpływowe; jeden z systemów szyn zbiorczych jest systemem roboczym, pracującym z otwartym sprzęgłem; kaŝda z sekcji zasilana jest z jednego ze źródeł; odbiory przyłączone są do systemu roboczego; drugi system manewrowy, normalnie w stanie beznapięciowym. Przykładowy zestaw sygnałów monitorowanych przez rejestrator zabudowany w rozdzielni o przedstawionej konfiguracji moŝe być następujący:

11 sygnały analogowe dla kaŝdej z sekcji lub systemu: prądy fazowe IL1 IL3 pola zasilającego; składowa zerowa prądu wybranego odpływu o duŝym prądzie udziałowym I0x; napięcia fazowe UL1 UL3; składowa zerowa napięcia U0; sygnały dwustanowe: sygnał awaryjnego wyłączenia (AW) kaŝdej z sekcji lub systemu; sygnały AW z podrzędnych rozdzielni 6kV doprowadzone do GSZ; sygnały ogólne doziemienia w sieci 6 kv; sygnały odwzorowujące połoŝenie łączników w polach zasilających i w polach z których doprowadzono sygnały I0x. Rejestrator powinien być wyzwalany sygnałami AW, przekroczeniem zadanej wartości napięć U0 oraz przekroczeniami określonych wartości napięć fazowych. Takie przyłączenie i skonfigurowanie rejestratora zapewni zebranie informacji na temat przebiegu zmian wszystkich wielkości fizycznych i kolejności ich następowania w większości potencjalnych zakłóceń, umoŝliwiając tym samym głębszą analizę, optymalizację doboru zabezpieczeń i ich nastawień a przez to poprawę niezawodności i bezpieczeństwa pracy sieci. 6 Literatura 1. Rejestrator zakłóceń RZ-1. Instrukcja uŝytkownika ; Kared Sp. z o.o. 2. Rejestrator zakłóceń sieciowych RZK 6D Karta katalogow ; Computer&Control Sp. j. 3. Klein H. Cyfrowe zabezpieczenia elektroenergetyczne w kopalnianych sieciach SN ; IX Krajowa Konferencja Elektryki Górniczej pt Projektowanie i eksploatacja sieci elektroenergetycznych w zakładach górniczych ; Szczyrk, X 2002 r.