Metadane. żące do opisu innych danych. - czytelne maszynowo dane, zawierające charakterystykę cyfrowych obiektów

Transkrypt

1 Metadane - dane służąs żące do opisu innych danych - czytelne maszynowo dane, zawierające charakterystykę cyfrowych obiektów

2 Schematy metadanych - MARC (MARC( 21, UNIMARC etc.) - Dublin Core prace od 1995 r. prowadzone przez Dublin Core Metadata Initiative (DCMI)

3 Opis formalny Zestaw danych o charakterze formalno- wydawniczym, które umożliwiaj liwiają jednoznaczną identyfikację dokumentu Tradycyjny podział na opis bibliograficzny katalogowy

4 Pojęcie opisu bibliograficznego Uporządkowany zespół danych o dokumencie służących do jego identyfikacji,, z reguły przejętych z opisywanego dokumentu w niezmienionej postaci oraz informacji uzupełniaj niających i interpretujących te dane PN-89/N 89/N Opracowywanie zbiorów w informacji o dokumentach. Terminologia

5 Unifikacja opisu bibliograficznego Geneza Międzynarodowe spotkanie ekspertów od spraw katalogowania Kopenhaga, 1969 z inicjatywy Komitetu d /s Katalogowania IFLA wstępny projekt M. Gormana IFLA (International( Federation of Library Associations and Institutions) ) (1927-) prace w zakresie unifikacji opisu dokumentów w (dziś: Cataloguing Section) 1971 trzecia robocza wersja projektu znana jako ISBD(M (M) - International Standard Bibliographic Description (for Monographic Publications) 1974 oficjalna publikacja, nowelizacje (1978, 1987, 2002)

6 - prosta struktura 8 stref opisu - jednoznaczna interpunkcja (znaki umowne) - zniesienie podziału u na opis katalogowy i bibliograficzny - wspólne zasady opisu, niezależnie od typu dokumentu - akceptacja w skali międzynarodowej

7 ISBD(S) S) for Serials.. Wydawnictwa ciągłe. 1977, nowelizacja (CR) for Serials and Other Continuing Resources (zasoby ciągłe), ISBD(NBM) for Non-Book Materials. Dokumenty nieksiąż ążkowe 1977, ostatnia nowelizacja 1987 ISBD(CM) for Cartographic Materials. Dokumenty kartograficzne 1977, ostatnia nowelizacja 1987 ISBD(A) for Older Monographic Publications (Antiquarian). Stare druki 1980, ostatnia nowelizacja

8 ISBD(PM) for Printed Music. Druki muzyczne 1980, ostatnia nowelizacja ISBD(CF) for Computer Files.. Dokumenty elektroniczne (pliki komputerowe) 1990, (ER) for Electronic Resources 1997 ISBD(G) : General International Standard Bibliographic Description. Postanowienia ogólne 1977, Guidelines for the application of the ISBDs to the description of component parts,, ISBD. Consolidated edition,, 2007, Dostęp:

9 Normalizacja Publikacja zasad opisu bibliograficznego w postaci norm. Dlaczego normy? Polski Komitet Normalizacyjny (1924-) Norma obligatoryjna czy fakultatywna? Odmienna sytuacja od 1994 i 2003 r.

10 PKN Komitet Techniczny nr 242 (od 1994) ds. Informacji i Dokumentacji Normalizacja w zakresie bibliotekarstwa, bibliografii, informacji, działalności wydawniczej, archiwistyki

11 Norma dokument przyjęty na zasadzie konsensu i zatwierdzony przez upoważnioną jednostkę organizacyjną, ustalający - do powszechnego i wielokrotnego stosowania - zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zmierzający do uzyskania optymalnego stopnia uporządkowania w określonym zakresie Źródło: Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji

12 Normalizacja ISO (International( Organization for Standardization) ) (1946-) Trzy organizacje, które tworzą europejski system normalizacyjny: Europejski Komitet Normalizacyjny (Comité Européen de Normalisation, CEN) (1974 -) CENELEC (Comit( Comité Européen de Normalisation Electrotechnique) Europejski Komitet Normalizacji Elektrotechnicznej, ETSI -European Telecommunications Standards Institute Europejski Instytut Normalizacji Telekomunikacji, Głównie normy techniczne, fakultatywne, ale ich implementacja umożliwia uzyskanie prawa do oznaczania wyrobów w znakiem CE (wymóg g dyrektyw Unii). Jako normy europejskie (EN), też ENV (wstępne normy), HD (dokumenty harmonizujące), ETS.

13 ISO ISO komitet techniczny TC46 Information and documentation - Podkomitety: SC4 Współoperacyjno operacyjność techniczna (d. Automatyzacja), SC8 Jakość i ocena funkcjonalności, ci, SC9 Identyfikacja i opis, SC11 Archiwa, zarządzanie dokumentacją - Grupy robocze: WG2 kodowanie nazw krajów w i jednostek związanych, zanych, WG3 konwersja pism, WG4 terminologia z zakresu informacji i dokumentacji, WG6 przechowywanie materiałów archiwalnych

14 Konwersja pism PN-ISO 9 Transliteracja znaków w cyrylickich na znaki łacińskie (2000) zasada brak digrafów (zastąpi piła a normę PN 83/N Transliteracja alfabetów w cyrylickich na alfabet łaciński) PN-ISO 843 Konwersja znaków w greckich na znaki łacińskie (1999) PN-ISO 259 Transliteracja znaków w hebrajskich na znaki łacińskie (2009) PN-ISO Transliteracja znaków w hebrajskich na znaki łacińskie - Część 2: Transliteracja uproszczona

15 Znormalizowany numer ISBN PN-ISO 2108 (2006) Międzynarodowy znormalizowany numer książki (International Standard Book Number) nieaktualny (10 cyfr) ISBN aktualny (13 cyfr) ISBN ISSN PN-ISO 3297 (2010) Międzynarodowy znormalizowany numer wydawnictw ciągłych (International Standard Serial Number) ) (8 cyfr) ISSN ISMN PN-ISO (2000) Międzynarodowy znormalizowany numer druku muzycznego (International Standard Music Number) nuty, partytury, śpiewniki (początkowo 10, aktualnie 13 cyfr, brak kodowania kraju) ISMN

16 Znormalizowany numer ISRC - PN-ISO 3901 (2005) - Międzynarodowy znormalizowany kod nagrań (International Standard Recording Code) (12 znaków, kod kraju-2 znaki, instytucji-3 znaki, roku-2 znaki, 5-identyfikator nagrania) - centrala- IFPI (International Federation of the Phonographic Industry) ISRC FR-Z ISWC PN-ISO (2005) Międzynarodowy znormalizowany kod dzieł muzycznych (International Standard Musical Work Code) (11 znaków prefiks -T- 1 znak, identyfikator dzieła 9 znaków + znak kontrolny) ISWC T

17 ISO kody identyfikacyjne International Standard Name Identifier (ISNI) - ISO (2012) 16 znaków, np.. Pilch Jerzy: ISNI International Standard Text Code (ISTC) ISO (2009) 16 znaków w (agencja-rok rejestracji-identyfikator identyfikator tekstu- znak kontrolny), np. ISTC 0A B4A105-7

18 ISO kody identyfikacyjne International Digital Object Identifier (DOI) - ISO (2012) Zarządzanie: International DOI Foundation (1998-) Baza: Struktura: identyfikator DOI: 10. Prefiks: / DOI: /dlib.magazine DOI: /january2015-silvello Zapis w wyszukiwarce: dx.doi.org/ / / /dlib.magazine dx.doi.org/ /january2015-silvello nieokreślona liczba znaków

19 Normy pomocnicze PN-ISO 7154 Zasady szeregowania bibliograficznego (2001) PN-EN ISO Kody nazw krajów w oraz ich jednostek administracyjnych (2008) Oraz normy z dziedzin pokrewnych wykorzystywane w bibliotekarstwie, w tym normy zarządzania jakości cią ISO 9000 (ostatnia PN-EN ISO 9001 System zarządzania jakości cią Wymagania (2009) PN-ISO 2709 Format do wymiany informacji (1998, 2010)

20 Polska-normalizacja PN-ISO PN-EN PN własne normy Norma arkuszowa: N Opis bibliograficzny (1982- )

21 Sytuacja w Polsce- opis 00 Postanowienia ogólne 01 Książ ążki (1982) (+ Zmiana z 1997) 02 Wydawnictwa ciągłe (1997) 03 Dokumenty normalizacyjne (1988) 04 - Dokumenty ikonograficzne (2009) 05 Dokumenty kartograficzne (2001) 06 Druki muzyczne (1983) 07 Dokumenty dźwiękowe (1985) 08 Stare druki (1994) 10 Dokumenty techniczno-handlowe handlowe (1991) 12 Filmy (1994) 13 Dokumenty elektroniczne (2000)

22 Nie opracowano arkuszy dla: patentów mikrofilmów prac niepublikowanych Sytuacja w Polsce Na bazie M. Lenartowicz: Przepisy katalogowania książ ążek. Cz. 1, Opis bibliograficzny. Warszawa 1983.

23 Struktura opisu 1 Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności 2 Strefa wydania 3 Strefa specjalna 4 Strefa adresu wydawniczego 5 Strefa opisu fizycznego 6 Strefa serii 7 Strefa uwag 8 Strefa znormalizowanego numeru (dziś: : identyfikatora zasobu Resource identifier and terms of availability area)

24 Przykład opisu bibliograficznego Ojciec Sergiusz / Lew Tołstoj ; przekł. i koment. Ryszarda Przybylskiego. Wyd. 3. Warszawa : Wydawnictwo Sic!, , [2] s. ; 20 cm. (Wielcy Pisarze w Nowych Przekładach). Tyt. oryg.: Otec Sergij. ISBN

25 Struktura opisu Włączenie strefy 0 typ zawartości i rodzaj nośnika nika (Content form and media type area) ) do ISBD. Consolidated edition,, 2011.

26

27

28 Struktura opisu Strefy opisu wspólne dla wszystkich typów dokumentów: Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności Strefa oznaczenia wydania Strefa adresu wydawniczego Strefa opisu fizycznego Strefa serii Strefa uwag Strefa znormalizowanego numeru

29 Struktura opisu Strefa opisu mająca zastosowanie w opisie określonych typów dokumentów strefa specjalna (trzecia strefa opisu): Wydawnictwa ciągłe strefa numeracji Dokumenty kartograficzne strefa danych matematycznych (skala mapy) Druki muzyczne sposobu zapisu muzycznego Dokumenty elektroniczne - strefa rodzaju i wielkości dokumentu

30 Podstawowe źródła a danych Dokumenty tradycyjne Książka zróżnicowane Np. 1 strefa strona tytułowa lub jej substytut 2 strefa s.tyt.,., inne preliminaria, okładka, metryka książ ążki Dokumenty kartograficzne Atlasy tak samo jak dla książ ążki Mapy, plany cały dokument

31 Dokumenty nieksiąż ążkowe Dźwiękowe etykiety naklejane na nośnik nik Filmy i dokumenty elektroniczne ekrany początkow tkowe e (napisy, czołówka)

32 Przykład opisu bibliograficznego Cud / Stefan Ljungqvist ; il. Johan Egerkrans ; [tł. z jęz. szw. Maja Mikrut]. Warszawa : Wydawnictwo Rea, cop , [1] s., [4] s. tabl. : il. (w tym kolor.) ; 22 cm. (Mira i potwory / Stefan Ljungqvist ; ks. 4). Tyt. oryg.: Miraklet, tyt. oryg. cyklu: Monsterflickan. ISBN

33 Przykład opisu bibliograficznego Filozofia analityczna : koncepcje, metody, ograniczenia / Tadeusz Szubka. Wyd. 2. Wrocław : Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, , [4] s. ; 21 cm. (Acta Universitatis Wratislaviensis, ISSN ; no 3188). ISBN

34 Przykład opisu bibliograficznego V Międzynarodowa Konferencja Naukowa Zarządzanie Kryzysowe [Dokument elektroniczny] : [inżynieria bezpieczeństwa, standardy kształcenia / Akademia Marynarki Wojennej. Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich]. - Dane tekstowe. - Gdynia : Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte, dysk optyczny (CD-ROM) : kolor ; 12 cm. - Wymagania systemowe: IBM PC; Windows 98 lub nowszy; Adobe Reader; czytnik CD-ROM; mysz. - Tyt. z etykiety na dysku. - ISBN

35 Przykład opisu bibliograficznego Czerwony Kapturek [Dokument elektroniczny] : [historia odrobinę matematyczna / kier. projektu Victor Kontsevich ; gł. program. Ruslan Shestopalyuk ; tł. Andrzej Wróblewski]. - Gra. - Dąbrowa Górnicza : Nicolas Games, cop dysk optyczny (CD-ROM) : dźw., kolor ; 12 cm. + Podręcznik szkoleniowy : 15 s. ; 17 cm. - (Nicolasgames dla Dzieci). - Wymagania systemowe: Intel Pentium III lub lepszy; 256 MB RAM; 1 GB wolnego miejsca na dysku; Windows Vista, XP Professional, Home Edition, Windows 2000; 125 MB karta graficzna zgodna z Direct3D oraz sterowniki zgodne z DirectX 8.0; monitor z rozdzielczością 1024x768; karta dzwiękowa zgodna z DirectX 8.0; klawiatura; mysz; czytnik CD-ROMx8. - Tyt. z etykiety na dysku.

36 Przykład opisu bibliograficznego Czarnoksiężnicy Majipooru / Robert Silverberg ; przeł. Krzysztof Sokołowski. Stawiguda : Agencja Solaris Małgorzata Piasecka, , [7] s. : il. ; 20 cm. (Kroniki Majipooru / Robert Silverberg ; t. 4)

37 HASŁO Hasło -wyrażenie o sformalizowanej postaci, służące do porządkowania zbiorów informacji o dokumentach (szeregowania opisów w zbiorze) -Hasłogłówne i hasła dodatkowe -Hasło osobowe, korporatywne, tytułowe

38 Hasło J.Grycz, W.Borkowska: Skrócone przepisy katalogowania alfabetycznego. Warszawa Konferencja w Paryżu u pod egidą IFLA International Conference on Cataloguing Principles (ICCP) dokument : Statement of Principles typy haseł,, forma, zasady doboru Hasło o osobowe (autorskie), korporatywne,, tytułowe (tytuł ujednolicony, tytuł formalny) Statement of International Cataloguing Principles

39 Hasło o opisu bibliograficznego Trzy normy: - PN : 1998 Hasło o osobowe - PN : 2001 Hasło korporatywne - PN : 2001 Hasło o tytułowe Zagadnienia wyboru i formy haseł Podstawa : Statement of principles (konferencja paryska 1961) Zagraniczne przepisy katalogowania, w tym AACR2

40 Hasło o główneg powinno zawsze towarzyszyć opisowi bibliograficznemu dokumentu w zbiorze (jedna nazwa w haśle osoba, ciało o zbiorowe, tytuł ujednolicony) Hasło o dodatkowe hasło, pod którym należy lub można wykazać dokument w danym zbiorze Dopowiedzenia towarzyszące hasłu

41 Odsyłacze - całkowite (ogólne) odsyłacz kierujący od hasła a nieprzyjętego w danym zbiorze do hasła przyjętego jako hasło o główne g lub hasło dodatkowe - (zob.) - uzupełniaj niające wiążą ążący ujednolicone hasła w danym zbiorze - (zob. też) -

42 Hasło o osobowe Ujednolicona forma (oryginalne( brzmienie w językuj ojczystym autora ; wyjątek - pseudonimy bardziej znane aniżeli właściwe nazwisko) Wybór: Forma nazwy najczęś ęściej stosowana przez daną osobę przy podpisywaniu własnych w dzieł Forma stosowana w wydawnictwach informacyjnych opublikowanych w kraju pochodzenia danej osoby Forma najczęś ęściej stosowana współcze cześnie Pomoc: Names of persons (1996)

43 Hasło o osobowe Nazwa osobowa w oryginalnym brzmieniu: El cin Boris Nikolaevič nie: Jelcyn Borys Yeltsine Boris Nikolayevich Eltsin Boris Bulgakov, Mihail Afanas'evič nie: Bułhakow, Michał

44 Hasło o osobowe Konwersja z pism niełaci acińskich (transliteracja) Dopuszczona możliwo liwość występowania kilku nazw osobowych w hasłach ach opisów w dzieł tej samej osoby (hasła a powiązane odsyłaczami uzupełniaj niającymi) Jan Paweł II Wojtyła, Karol Alex, Joe Słomczyński, Maciej Zbych, Andrzej Szypulski, Andrzej Safjan,, Zbigniew Dopowiedzenia (lata życia ; tytuły, y, pokrewieństwo, zawód) Słowacki, Juliusz ( ) 1849) Abgrall, Marie-Th Thérese (193?- ) Biernat z Lublina (ca 1456-post 1529)

45 Hasło o osobowe - forma Starożytne nazwy greckie i rzymskie w języku łacińskim (dopuszczone spolszczenia) Homerus ( a.c.) Horatius Flaccus, Quintus (65-8 a. C.) Nazwy średniowieczne w języku większości dzieł lub w języku kraju działalności tej osoby (dopuszczone spolszczenia) Abailard, Pierre ( ) Nicolaus Cusanus ( )

46 Hasło o osobowe - forma Nazwy renesansowe ; nazwy dostojników kościelnych i zakonne w ojczystym języku danej osoby Rej, Mikołaj ( ) Montaigne, Michel Eyquem de ( ) Papieże w języku łacińskim (nie przyjęte) dopuszczona polska forma (przyjęta) >Joannes Paulus I (papa ; ) < Jan Paweł I (papież ; ) Święci i błogosławieni w ojczystym języku - imię na pierwszym miejscu (dopuszczone spolszczenia - przyjęta) Maria Faustyna Kowalska (św. ; ) Jan od Krzyża (św. ; ) Zygmunt Szczęsny Feliński (bł. ; )

47 Hasło o osobowe - forma Nazwy władców w języku kraju rządzonego kolejność imię, numer, przydomek, nazwisko, dynastia (dopuszczone spolszczenia - przyjęte) Stanisław August Poniatowski (król Polski ; ) Elżbieta I (królowa Anglii ; ) Piotr I Wielki (cesarz Rosji ; ).