WPROWADZENIE. Marcin Roszkowski Instytut Bibliograficzny Biblioteka Narodowa

Transkrypt

1 - WPROWADZENIE Marcin Roszkowski Instytut Bibliograficzny Biblioteka Narodowa Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytet Warszawski IV Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy, Wrocław r.

2 Zagadnienia Geneza RDA RDA i standardy bibliograficzne AACR2, ISBD, ICP, FRBR Podstawy RDA RDA w Europie RDA w Polsce

3 Czym jest RDA? RDA = Resource Description & Access Zasoby : opis i dostęp Nowe angloamerykańskie zasady katalogowania (standard katalogowania LoC od r.) Następca AACR2 (Anglo-American Cataloguing Rules ) RDA Joint Steering Committee (JSC) American Library Association, Australian Committee on Cataloguing, British Library, Canadian Committee on Cataloguing, Chartered Institute of Library and Information Professionals (CILIP) (Irlandia, Szkocja, Walia), Library of Congress.

4 Czym jest RDA? JSC plan na lata przygotowanie znormalizowanych wytycznych i instrukcji prezentujących spójne i elastyczne zasady opisu dokumentów, zgodnośćz międzynarodowymi zasadami, modelami oraz standardami, uniezależnienie prezentacji opisu od konkretnego formatu danych bibliograficznych, objęcie zasobów spoza kontekstu bibliotecznego

5 Zasady Paryskie ISBD AACR2 Geneza RDA ISBD (CE) FRBR RDA Draft ICP + FRAD FRSAD 2010 RDA Test

6 Kontekst dezaktualizacja zasad AACR2, modele FRBR i FRAD, nowe rodzaje dokumentów, rozwój technologii i rynku technologii informacyjnych (IT), zmiana oczekiwańużytkowników wobec formy i funkcji katalogów bibliotecznych, duża liczba schematów metadanych (RDA jako standard niezależny od formy prezentacji metadanych).

7 Podstawy RDA Deklaracja Międzynarodowych Zasad Katalogowania (International Cataloguing Principles -ICP), aktualizujące tzw. Zasady Paryskie, podstawa AACR; Funkcjonalne wymagana dla rekordów bibliograficznych (Functional Requirements for Bibliographic Records -FRBR) Funkcjonalne wymagania dla danych wzorcowych (Functional Requirements for Authority Data - FRAD) Międzynarodowy Znormalizowany Opis Bibliograficzny (International Standard for Bibliographic Description - ISBD) wyznacza jeden ze sposobów prezentacji danych opracowanych zgodnie z RDA.

8 Podstawy RDA : ICP 2.1. Wygoda użytkownika. Decyzje dotyczące tworzenia opisów i kontrolowanych form nazw jako punktów dostępu powinny byćpodejmowane z myśląo użytkowniku Powszechne użycie.słownictwo stosowane w opisach i w punktach dostępu powinno byćzgodne ze słownictwem używanym przez większośćużytkowników Ekonomia. Gdy istniejąalternatywne drogi osiągnięcia celu, należy daćpierwszeństwo sposobowi najbardziej wydajnemu (tzn. najniższy koszt lub najprostszy sposób).

9 Podstawy RDA : ICP Cele i funkcje katalogu: Znalezienie Identyfikacja Wybór Pozyskanie

10 Funkcjonalne wymagania dla rekordów bibliograficznych (FRBR) Grupa 1 Dzieło work Realizacja expression Materializacja manifestation Egzemplarz item Grupa 2 Osoba person Ciało zbiorowe corporate body Grupa 3 Pojęcie concept Rzecz object Wydarzenie event Miejsce place

11 DZIEŁO Odrębny twór artystyczny i/lub intelektualny

12 DZIEŁO REALIZACJA Intelektualna lub artystyczna realizacja dzieła w postaci zapisu alfanumerycznego, notacji muzycznej, układu choreograficznego, dźwięku, obrazu, przedmiotu, ruchu itp. lub dowolnej kombinacji tych form. Jest ona jednostkąabstrakcyjną. Forma rozumiana jest jako sposób, w jaki dzieło zostało wyrażone D1 Harry Potter i kamień filozoficzny R1 realizacja autorska R2 tłumaczenie na j. polski przez J. Kowalskiego

13 DZIEŁO Fizyczne ucieleśnienie realizacji dzieła. Ma charakter materialny. Termin obejmuje wszystkie elementy fizyczne o tych samych cechach pod względem zawartości intelektualnej lub artystycznej oraz formy fizycznej. Granice pomiędzy materializacjami wyznaczają zawartość i forma fizyczna REALIZACJA MATERIALIZACJA D1 Harry Potter i kamień filozoficzny R1 realizacja autorska M1 angielskie wydanie książkowe z 2004 roku R2 tłumaczenie na j. polski przez J. Kowalskiego M2 polskie wydanie z 2007 roku

14 DZIEŁO Jest pojedynczym przykładem materializacji. Najczęściej jest to jednostkowy obiekt fizyczny, np. egzemplarz książki jednotomowej, ale może składaćsięz większej liczby części. Zawartość i forma egzemplarza są zazwyczaj takie jak materializacji REALIZACJA MATERIALIZACJA D1 Harry Potter i kamień filozoficzny R1 realizacja autorska M1 angielskie wydanie książkowe z 2004 roku E1 egzemplarz w BUW o sygn. P E2 prywatna kopia z autografem autorki EGZEMPLARZ

15

16 resource ISBD ICP RDA

17 Zasób Monographic resources Integrating resources Printed resources Cartographic resources Older monographic resources

18 RDA organizacja treści Opublikowane w tradycyjnej postaci w 2010 roku. 944 strony (AACR2: 712 stron) 37 rozdziałów w 10 sekcjach

19 RDA organizacja treści AACR2 1. Część 1. Opis bibliograficzny 2. Ogólne zasady sporządzania opisów 3. Książki Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności Strefa wydania Strefa specjalna Strefa adresu wydawniczego 4. Mapy Część2. Hasła opisu, tytuły ujednolicone RDA 1. Dzieło 2. Realizacja 3. Materializacja 4. Egzemplarz 5. Relacje 6. Elementy grupy 2. FRBR 7. Elementy grupy 3. FRBR

20 RDA -zmiany RDA coreelements coreifelements Uzależnione od kontekstu

21 RDA Core Elements / Materializacja Strefa serii Tytuł właściwy Oznaczenie odpowiedzialności (tylko pierwsze) Oznaczenie wydania Adres wydawniczy Data Copyright (Core if) Informacje nt. produkcji i dystrybucji (Core if) Opis fizyczny Typ nośnika (Carrier Type) Identyfikator materializacji (np. ISBN, ISSN, DOI)

22 RDA organizacja treści Element (np. oznaczenie odpowiedzialności) Charakterystyka Źródła przejmowania danych Zapis Przykłady Wyjątki, przypadki szczegółowe, itp. Uwagi

23 RDA organizacja treści Miejsce wydania Charakterystyka Element zawiera oznaczenie miejsca związanego z publikacją lub wydaniem dokumentu Źródła przejmowania danych Oznaczenie miejsca wydania przejmuje się z następujących źródeł(w kolejności): a) źródło jak dla tytułu właściwego (zob ) Zapis miejsca wydania Uwzględnia sięzarówno lokalnąnazwęmiejsca (miasto itp.) jak i nazwęwiększej jednostki lub jurysdykcji (stan, prowincja itp., i/lub kraj), jeżeli występuje w źródle przejmowania danych Przykłady Köln Westport, Connecticut Lugduni Batavorum Uwagi Jeżeli nazwa miejsca jest znana jako fikcyjna lub wymaga wyjaśnienia, sporządza sięuwagępodając rzeczywistą nazwę miejsca wydania.

24 RDA -zmiany Zniesienie zasady trzech Bierz to, co widzisz Rezygnacja z dużej części skrótów Źródła przejmowania danych Cataloger s judgement Elastyczność Możliwość dostosowania do polityki katalogowania

25

26 Wdrożenia RDA trzy scenariusze

27

28

29

30 RDA w Europie EURIG European RDA Interest Group Grupa zrzeszająca przedstawicieli europejskich bibliotek narodowych oraz instytucji związanych z rejestracjąbibliograficzną, zainteresowanych zasadami katalogowania RDA : Resource Description And Access Reprezentanci 30 instytucji europejskich, w tym z Polski (BN, NUKAT) Gordon Dunsire, Scottish Library and Information Council

31 EURIG Inaugural Meeting, Frankfurt, r. Przyjęcie Cooperation Agreement 26 artykułów precyzujących cele i organizację grupy oraz formę współpracy Ustalenie form pracy (grupy robocze) i częstotliwości spotkań

32 Cooperation Agreement, Art. 2. Podstawowe cele EURIG: Promowaniewspólnych interesów zawodowych aktualnych i potencjalnych użytkowników RDA Udostępnienie płaszczyzny wymiany informacji dla instytucji zainteresowanych RDA Wspieranie współpracy między instytucjami zainteresowanymi wdrożeniem RDA w określonej formie Promowanie współpracy w zakresie wymiany doświadczeńw tłumaczeniu RDA oraz upowszechnianie informacji o RDA w Europie.

33 EURIG Zebrania EURIG grudzień 2011 : Frankfurt (spotkanie inicjujące) styczeń 2012 : Paryż(spotkanie robocze) wrzesień 2012 : Madryt wrzesień 2013 : Sztokholm Prace w ramach EURIG analiza zapisów RDA RDA a FRBR RDA a standardy krajowe

34 EURIG Aktywność EURIG Opracowanie tzw. RDA Proposals (3) Plan BN: Założenie w ramach EURIG grupy roboczej przedstawicieli państw, które sąw podobnej sytuacji jak BN

35 RDA w Europie 2011: prezentacja oficjalnych stanowisk członków EURIG dot. planów związanych z RDA Entuzjaści: Niemcy, Anglia, Hiszpania, Holandia, Austria, Francja Pozostali: sceptycyzm, zainteresowanie DNB (Niemcy) wdroży RDA w 2015 Tłumaczenia chińskie, francuskie, hiszpańskie, niemieckie

36

37 Źródła informacji o RDA RDA Toolkit Resource Description and Access (RDA): Library of Congress Lista dyskusyjna RIMMF

38

39 The floor is yours, John!

40 Wykorzystana grafika /2011/03/crossroads-decision-resized- 600.png