OÊwiecenie T E K S T. Streszczenie:

Transkrypt

1 OÊwiecenie T E K S T Streszczenie: Oświecenie jest wewnętrznym doświadczeniem, ukazującym, że nie istnieje żadne rzeczywiste ja, na które składałyby się ciało, mowa i umysł. Rozpoznanie tej prawdy prowadzi do wyzwolenia (zwanego też małym oświeceniem ); jest to stan wolności od przeszkadzających uczuć. Natomiast zdolność doświadczania prawdziwej natury umysłu samego w sobie, poza oczekiwaniami, obawami i błędnymi poglądami, nazywamy pełnym oświeceniem. Buddyzm rozróżnia dwa rodzaje oświecenia. Zrozumienie, że ciało, myśli i uczucia są w bezustannym ruchu i nieustannie ulegają zmianom, a co za tym idzie nie mogą tworzyć żadnego rzeczywistego ja, nazywamy wyzwoleniem. Kiedy porzucamy sztywne wyobrażenie o jakiejś niezmiennej tożsamości, umysł zaczyna doświadczać głębokich stanów rozluźnienia i wewnętrznego spokoju. To jest cel buddyzmu Therewady nazywany małym oświeceniem, ponieważ doświadczenie to ogranicza się do nas samych i tylko naszego pożytku. W Wielkiej oraz Diamentowej Drodze wyzwolenie jest jedynie podstawą dla dalszego rozwoju aż do osiągnięcia pełnego oświecenia. Kiedy ktoś zrozumiał już, że jego umysł jest otwartą przestrzenią, staje się nieustraszony i nie przeżywa już swojej osoby jako tarczy strzeleckiej, w którą trafia każde cierpienie. Mając taką podstawę można ruszyć w dalszą drogę do pełnego oświecenia. Dzięki głębokim medytacjom rozpuszcza się wszelki podział na przeżywającego, przeżycie i przeżywany przedmiot. Uwarunkowane stany istot, które nadal wierzą w iluzję ja, stają się tak samo oczywiste w swej iluzoryczności, jak pierwotny potencjał oświecenia tychże istot w swej prawdziwości. Nieograniczona radość oświecenia sprawia, że każda chwila staje się niepowtarzalnym doświadczeniem, w którym spontanicznie i bez wysiłku manifestują się wrodzone zdolności i właściwości umysłu. Wewnętrzne doświadczenia i zewnętrzne światy są zawarte w umyśle. Przypominają fale na morzu chociaż pojawiają się oddzielnie, to tak naprawde każda z nich jest morzem. Gdy jesteśmy całkowicie wolni od przeszkadzających emocji i sztywnych koncepcji, każde doświadczenie jawi się jako wyraz mądrości umysłu, a wszystkie działania pokazują innym istotom ich niezwykłe możliwości. Poza dualistycznymi koncepcjami, poza nadziejami i obawami, najwyższa prawda jawi się zrazu jako najwyższa radość. Ostateczne oświecenie równoznaczne jest też z wszechwiedzą, z całkowicie bezstronnym, aktywnym współczuciem i miłością oraz z nieustraszonością i radością. Tematy pokrewne: Życie Buddy Sześć wyzwalających działań Natura buddy Pozytywne i negatywne działania

2 OÊwiecenie T E M A T Buddyzm rozróżnia dwa rodzaje oświecenia. Zrozumienie, że ciało, myśli i uczucia są w bezustannym ruchu i nieustannie ulegają zmianom, a co za tym idzie nie mogą tworzyć żadnego rzeczywistego ja, nazywamy wyzwoleniem. Kiedy porzucamy sztywne wyobrażenie o jakiejś niezmiennej tożsamości, umysł zaczyna doświadczać głębokich stanów rozluźnienia i wewnętrznego spokoju. To jest cel buddyzmu Therewady nazywany małym oświeceniem, ponieważ doświadczenie to ogranicza się do nas samych i tylko naszego pożytku. W Wielkiej oraz Diamentowej Drodze wyzwolenie jest jedynie podstawą dla dalszego rozwoju aż do osiągnięcia pełnego oświecenia. Kiedy ktoś zrozumiał już, że jego umysł jest otwartą przestrzenią, staje się nieustraszony i nie przeżywa już swojej osoby jako tarczy strzeleckiej, w którą trafia każde cierpienie. Mając taką podstawę można ruszyć w dalszą drogę do pełnego oświecenia. Dzięki głębokim medytacjom rozpuszcza się wszelki podział na przeżywającego, przeżycie i przeżywany przedmiot. Uwarunkowane stany istot, które nadal wierzą w iluzję ja, stają się tak samo oczywiste w swej iluzoryczności, jak pierwotny potencjał oświecenia tychże istot w swej prawdziwości. Nieograniczona radość oświecenia sprawia, że każda chwila staje się niepowtarzalnym doświadczeniem, w którym spontanicznie i bez wysiłku manifestują się wrodzone zdolności i właściwości umysłu. Wewnętrzne doświadczenia i zewnętrzne światy są zawarte w umyśle. Przypominają fale na morzu chociaż pojawiają się oddzielnie, to tak naprawde każda z nich jest morzem. Gdy jesteśmy całkowicie wolni od przeszkadzających emocji i sztywnych koncepcji, każde doświadczenie jawi się jako wyraz mądrości umysłu, a wszystkie działania pokazują innym istotom ich niezwykłe możliwości. Poza dualistycznymi koncepcjami, poza nadziejami i obawami, najwyższa prawda jawi się zrazu jako najwyższa radość. Ostateczne oświecenie równoznaczne jest też z wszechwiedzą, z całkowicie bezstronnym, aktywnym współczuciem i miłością oraz z nieustraszonością i radością.

3 OÊwiecenie M A T E R I A Y 1. Dlaczego ten temat może zainteresować uczniów? 2. Jakie cele dydaktyczne można tu osiągnąć? 3. Z jakimi innymi tematami jest związana ta lekcja? 4. W jaki sposób zrealizować ten temat w ciągu jednej godziny lekcyjnej? 1. Dlaczego ten temat może zainteresować uczniów? Słowo oświecenie nie jest uczniom obce, stało się wręcz modne. Obecne jest w filmach i reklamach, które czerpią z buddyjskiej symboliki i terminologii. Co jednak naprawdę kryje się pod pojęciem oświecenia? Na ten temat krąży wiele błędnych poglądów, na przykład ten, że oświeceni wycofują się z życia i stają się wyobcowani, traktując świat jako źródło zła. Można spotkać wiele błędnych opinii na temat oświecenia. Uczniowie mają za zadanie nauczyć się jasnych rozróżnień. Wyzwolenie (etap na drodze do oświecenia) oznacza rozpoznanie, że nasze jest ja jest iluzją. Oświecenie natomiast to pokonanie wszystkich błędnych poglądów rozpoznanie natury wszystkich zjawisk i w ten sposób osiągnięcie wszechwiedzy. Uczniowie znajdują się w takim okresie życia, w którym zadają sobie pytanie o sens życia. Istnieją inne cele w życiu niż konsumpcja i rozrywka, osiągnięcia i kariera. Ta lekcja daje uczniom bodziec do zastanowienia się nad ich ludzkim potencjałem i możliwościami rozwoju. 2. Jakie cele dydaktyczne można w ten sposób osiągnąć? Uczniowie uświadamiają sobie, że w naszym społeczeństwie z pojęciem oświecenia często związane są niejasne i fałszywe wyobrażenia. Dowiadują się, że w buddyzmie rozróżnia się dwa poziomy oświecającego doświadczenia wyzwolenie i pełne oświecenie. Dowiadują się, że osoba oświecona działa dla pożytku wszystkich istot, a nie tylko własnego. Dowiadują się, że po dziś dzień istnieje nieprzerwana linia przekazu tego doświadczenia od Buddy Siakjamuniego do dzisiejszych mistrzów buddyjskich. 3. Z jakimi innymi tematami jest związana ta lekcja? Życie Buddy Sześć wyzwalających działań Natura Buddy Pozytywne i negatywne działania

4 4. W jaki sposób zrealizować ten temat w ciągu jednej godziny lekcyjnej? Na tej lekcji nauczyciel może jedynie próbować przybliżyć uczniom, czym jest oświecenie, ponieważ nie ma możliwości przekazania im samego doświadczenia. W buddyzmie używa się tutaj porównania do palca wskazującego na księżyc palec nie jest księżycem, może jedynie na niego wskazać. Oświecenie można w pełni zrozumieć dopiero wtedy, gdy się go samemu doświadczy. Ważne jest zrozumienie, że oświecenie jest określonym wewętrznym doświadczeniem, a nie intelektualną koncepcja. Nie wystarczy o nim wiedzieć, trzeba je przeżyć. Kiedy ktoś chce opowiedzieć przyjaciołom o swoim pierwszym razie, może jedynie spróbować go opisać. Rzeczywiste zrozumienie można osiągnąć tylko wtedy, kiedy samemu się go doświadczy lub wykona określone działanie. Jeśli ktoś nie zna smaku cukru, nie pomogą mu żadne opisy musi go po prostu skosztować. Tutaj również możemy pracować w oparciu o obrazy i analogie buddyjskie treści często przekazywane są za pomocą poetyckich opowieści oraz zestawień w tabelach. Nauczyciel podejmuje decyzję, które z materiałów najbardziej odpowiadają jego uczniom.

5 Konspekt zaj ç Wprowadzenie: Wyobrażenia uczniów na temat oświecenia. Impuls: Folia z karykaturami i pytaniami; część z buddyjskimi odpowiedziami jest na razie zakryta. Uczniowie najpierw wypowiadają się spontanicznie. Następnie pytania z folii zostają omówione w trakcie luźnej dyskusji, lub opracowane w punktach w grupach na zasadzie burzy mózgów. Wynik: Uczniowie mają wiele wyobrażeń, jednak nie posiadają dokładnej wiedzy na temat tego, czym jest oświecenie. Załącznik 1. do folii 1. Rozwinięcie tematu: obraz Wskazówka dydaktyczna: przy pomocy oświecającego obrazu można przybliżyć uczniom pojęcie oświecenia, jest to również metafora stosowana w tradycyjnych tekstach. Człowiek znajduje się na szczycie góry, posiada całkowity ogląd sytuacji, wszystko widzi i wie, zna również drogę, którą się na ten szczyt dostał. Stąd też może podać pomocną dłoń przyjaciołom i pomóc im dostać się na górę. Folia: Obrazek z górą opisany normalnymi pojęciami (załącznik 2. pudełko z pojęciami zawczasu oddzielamy od obrazka!). Spontaniczne wypowiedzi uczniów na bazie własnego doświadczenia (na przykład uczucia przy wchodzeniu na szlak, co można napotkać po drodze, doświadczenie zdobycia szczytu ). Załącznik 2. na folię Opracowanie: pomocna historyjka Impuls: Obraz góry należy potraktować symbolicznie jako przedstawienie drogi do oświecenia. Z obrazkiem związana jest historyjka! (załącznik 3.). Wskazówka dydaktyczna: Ta historyjka jest bajką. Nauczyciel może wybrać, czy nadaje się do danej klasy i grupy wiekowej uczniów. Temat można też omówić w sposób bardziej abstrakcyjny przy pomocy tabeli z załącznika 5. Nauczyciel czyta historyjkę. Uczniowie zamykają oczy i wyruszają w podróż w wyobraźni. Następnie nauczyciel pokazuje kolorowy obraz góry (załącznik 4.) i kolejne etapy podróży zostają jeszcze raz omówione. Szczególną uwagę należy poświęcić dwóm ostatnim.

6 Możliwe zadania: Uczniowie wskazują miejsca, gdzie znajduje się na folii mgła, łąka oraz szczyt. Uczniowie porządkują pojęcia oznaczające uczucia na karteczkach wyciętych z załącznika 2. i umieszczają na folii. Rozwiązanie: mgła łąka szczyt przeszkadzające emocje wyzwolenie oświecenie zachmurzenie, pomieszanie, wolny, dobry, bezgraniczny, pełne cierpienia, zadowolony, szczęśliwy, absolutny wzloty i upadki rozluźniony wspaniały Załącznik 3. do przeczytania na głos Załącznik 4. kolorowa folia Załącznik 2. Karteczki z pojęciami do powycinania Pogłębienie tematu: przezroczysta tabela Wskazówka: Tekst jest dosyć wymagający. Zaczynamy czytać poniżej od Punktu nr 1! Nie trzeba zajmować się wszystkimi elementami, wystarczy ogólny przegląd całości. Załącznik 5. materiały do powielania Rozwinięcie tematu: Wyjaśnienia na temat linii przekazu I jak to dziś wygląda u nas? Impuls przez pytania: Co zrobić w sytuacji, jeśli ktoś chce sam się wybrać w taką podróż? W jakim biurze podróży można zarezerwować bilet? Jak znaleźć odpowiedniego przewodnika górskiego? Odpowiedzi uczniów

7 Następnie krótko wyjaśnione zostaje pojęcie linii przekazu: Budda osiągnął oświecenie 2580 lat temu, pokazał cel i drogę, a następnie jego uczniowie sami doświadczyli tego stanu i przekazali z kolei to doświadczenie swoim uczniom i tak dalej. Następujących po sobie mistrzów, którzy przebyli drogę do oświecenia, a następnie zapoznali z nią swych następców, nazywamy w buddyźmie linią przekazu. Po dziś dzień jest ona nieprzerwanym strumieniem przekazu tego doświadczenia. Pytanie: Jak można spotkać takiego przewodnika górskiego? Pomysły uczniów Odpowiedź: Trzeba chcieć go spotkać, a następnie poszukać go i znaleźć. Czasami takie spotkanie może wydawać się przypadkowe, a jednak wynika ono ze związków z poprzednich żywotów. Przeniesienie na własną sytuację: Impuls: Odnalezienie swojej drogi do oświecenia nie oznacza wcale, że wszyscy muszą teraz zostać alpinistami. To jest tylko symboliczne porównanie. Pytanie brzmi: Co nas kusi, żeby wyruszyć w drogę? Jaki nas motywuje cel? Czym jesteśmy zainspirowani? Co możemy zrobić w swoim życiu codziennym? Propozycja: Dalsze pytania: Dlaczego nie jesteśmy wszyscy oświeceni? Pytanie dotyczy tego, dlaczego nie doświadczamy przez cały czas najwyższej radości i bezgranicznej miłości. Odpowiedź: Silnie się utożsamiamy ze zmieniającymi się nieustannie myślami, wyobrażeniami, uczuciami i wydarzeniami. Uważamy je za swoje ja, przyklejamy się do nich i jesteśmy przez nie ograniczeni (porównanie wioska we mgle ). Luźna, końcowa rozmowa Ewentualnie powrót do pytań na folii z załącznika 1. Możliwe podsumowanie: Zabawne przeniesienie sytuacji dla mieszkańców płaskich równin. Odpowiednio do poczucia humoru i zainteresowań uczniów można stworzyć analogiczne porównanie do żeglowania po morzu lub podróży kosmicznej. W zadaniu tym należy użyć wyobraźni, plastycznych zdolności oraz chęci wymyślania i opowiadania historii u twórczych uczniów.

8 Załącznik 1. na folię Właściwości oświecenia można nazwać i omówić w rozmowie na koniec zajęć: ciàgła przytomnoêç, nieustraszonoêç, wszechwiedza, nieuwarunkowana radoêç, aktywne współczucie, całkowita màdroêç, wolnoêç od wszelkich sztywnych wyobra eƒ, wolnoêç od potrzeby oceniania czegokolwiek, wolnoêç od iluzji, uwolnienie od koncepcji ja, wolnoêç od przeszkadzajàcych emocji { związane z tym pytania: Dlaczego? Jak mog to osiàgnàç? Jak to mo liwe?

9 Załącznik 1. na folię OÂWIECENIE Jak się wtedy czujesz? Co można tam robić? Czym jest oświecenie? Jak tam dotrzeć? Włączanie i wyłączanie? Trening? Rozpuszczenie siebie? Czy jest jakiś przyspieszony kurs? Oświecenie w 10 dni! Odkryj swój potencjał!

10 Załącznik 2. na folię

11 Załącznik 2. na folię szczyt: widok z góry na całość droga chmury droga łąka mgła kłótnie lęki życie w wiosce

12 Załącznik 3. Tekst do przeczytania na głos Podróż w sześciu obrazkach Wioska we mgle W pewnej wsi u podnóża góry żyli sobie ludzie. Wiedli całkiem zwyczajne życie ze swymi większymi i mniejszymi problemami, z których składa się ludzka egzystencja. Kochali się i walczyli ze sobą, robili interesy i oszukiwali... Co ciekawe, cała wioska tonęła we mgle. Większości ludzi ta mgła raczej nie przeszkadzała, a przynajmniej przyzwyczaili się do takiego życia. Jednak czworo przyjaciół, dwóch młodych chłopaków i dwie dziewczyny, nie było do końca zadowolonych z tego stanu rzeczy. Pewnego dnia jeden z nich dostał SMS na komórkę: Patrz w górę! I rzeczywiście mgła trochę się przerzedziła i można było zobaczyć skrawek nieba, a na jego tle przez chwilę dał się dostrzec szczyt góry. To uświadomiło im, że poza mgłą istnieje coś jeszcze. Jak tam jest? Chodźmy to sprawdzić! postanowili. Dajcie spokój! Zostańcie tutaj, gdzie wszystko jest znajome i bezpieczne! mówili ludzie. Jednak pragnienie przeżycia czegoś nowego było silniejsze od obaw. Dlatego właśnie wyruszyli w podróż. W drogę! Naszych czterech przyjaciół wyrusza w drogę. Wędrują przez leżące nisko połacie mgły. Od czasu do czasu robią sobie krótkie przerwy. W końcu natrafiają na małą ścieżkę. Nie było łatwo ją znaleźć, jednak postanowili nią podążyć. Najwyraźniej ktoś już tędy chodził. Nie jesteśmy tutaj pierwsi, nie tylko my wpadliśmy na taki pomysł! uznali. W trakcie wyczerpującego marszu wspinają się coraz wyżej. I rzeczywiście, po pewnym czasie mgła się przerzedza i przyjaciele wychodzą na otwartą przestrzeń. Zielona łąka Udało im się pokonać mgłę. Jak wspaniale zobaczyć po raz pierwszy dal niebieskiego nieba i podziwiać majestatyczny ogrom góry! Powietrze jest świeże i przejrzyste. Piękna i spokojna łąka zaprasza, żeby się na niej położyć. Jak tu pięknie! Odpocznijmy tutaj! Cóż za rozluźnienie po trudach drogi. Ten spokój jest wspaniały, tysiąckroć lepszy niż zaśmiecona i zamglona wioska. Tutaj mamy wreszcie spokój, jesteśmy wolni i bezpieczni! Dalsza droga Po odprężającym odpoczynku ktoś powiedział Chodźmy dalej. Jest jeszcze tyle do odkrycia! Jednak dwoje przyjaciół wolało zostać na łące: Nam się tutaj podoba. Nam to wystarcza! stwierdzili.tak więc pozostała dwójka, pełna energii i chęci działania, ruszyła w dalszą drogę. Czego jeszcze doświadczymy na naszej drodze? Może uda nam się znaleźć coś wspaniałego, co przyniesie pożytek wszystkim! zastanawiali się. Szlak robił się coraz bardziej stromy.

13 Kiedy robiło się naprawdę ciężko, przyjaciele dodawali sobie nawzajem otuchy. Przeskakiwali przez spienione strumienie i pokonywali rozległe żwirowiska. Przebycie ostatniego odcinka prowadzącego do samego szczytu zdecydowanie nie było łatwe. Jednak odwrót nie wchodził w grę! Radość odkrywania była już zbyt wielka. Zebrali w sobie całą odwagę i wspięli się na stromą skałę. To jest fascynujące! zakrzyknęli. Oddychali głęboko i wspinali się dalej. W końcu pokonali ostatni odcinek, by cało i szczęśliwie dotrzeć na szczyt. Szczyt Z góry rozpościerał się nieograniczony widok na bezkresne okolice. Zobaczyli wszystko i zrozumieli w jaki sposób powiązane są ze sobą rzeczy i zjawiska. Wolni od strachu cieszyli się otwartą dalą przestrzeni. Wypełniała ich bezgraniczna radość Widzieli dokładnie całą drogę, którą sami przebyli, a jednocześnie dostrzegli, że na szczyt prowadzi wiele dróg. Na samym dole zobaczyli swoją wioskę. Zapragnęli wtedy podzielić się całym tym szczęściem z innymi ludźmi. Zejdźmy na dół i pokażmy ludziom z wioski drogę na szczyt! Aktywność dla pożytku innych Jak powiedzieli, tak też zrobili. Nadal mieszkają w wiosce i tłumaczą sposób dotarcia na szczyt tym, którzy chcą się tego dowiedzieć. Są tacy, którzy w ogóle nie chcą o tym słyszeć; inni są trochę zainteresowani, ale nie chce się im wyruszać w podróż. Niektórzy natomiast z miejsca ruszają w drogę. Poza tym nasi przyjaciele niczym się nie wyróżniają, żyją całkiem normalnie. Jeśli jednak przyjrzymy się im bliżej, zauważymy pewne różnice! Doświadczenie, które na szczycie stało się ich udziałem, zapadło im głęboko w serca, wypełniło ich na tyle, że przestali mieć jakiekolwiek problemy i zmartwienia. W zamian zyskali wiele siły i nadmiaru, którym mogą dzielić się z innymi. Kiedy ktoś miał kłopoty, zmartwienia, obawy, był w potrzebie czy kłócił się, mogli taką osobę uspokoić i pomóc w rozwiązaniu problemów. Inni rozwijali przy nich zdolność do działania i pewność siebie, wpadali na nowe pomysły. Ich bezwysiłkowy sposób życia inspirował i fascynował otoczenie. Natomiast jeśli ktoś w wiosce był niemiły i szkodził innym, potrafili ze spokojem go powstrzymać i stłumić jego zapędy. Bez obaw i oczekiwań robili dokładnie to, co było właściwe w konkretniej chwili i w określonym miejscu. Nasi przyjaciele nigdy nie tracili werwy, byli nieporuszeni bez względu na to, co się działo.

14 Załącznik 4. na folię Oświecenie koncepcje na temat świata subtelne zasłony wyzwolenie przeszkadzające emocje sztywne koncepcje, lgnięcie do ja 14

15 Załącznik 4. Proszę powycinać! wolny wzloty i upadki rozluźniony zamglony zadowolony pełen cierpienia rewelacyjny szczęśliwy bezgraniczny dobry pomieszany w pełni wolny 15

16 Załącznik 5. materiał do powielania Oświecenie w pigułce (proszę zacząć od kroku nr ) Znowu w wiosce Człowiek może zostać przewodnikiem innych zainteresowanych podróżą, ponieważ więcej wie i ma więcej doświadczenia. Szczyt Wszystkie przeszkody zostały przezwyciężone, można cieszyć się otwartym widokiem, nowym spojrzeniem na świat. Dalsza droga Z powodu ciekawości i chęci pomagania innym człowiek postanawia wyruszyć w dalszą drogę. Zielona łąka Rozkoszowanie się ciszą i spokojem, zgiełk i duchota wioski zostały w tyle, powietrze jest świeże i przejrzyste. W drogę! Pomysł i postanowienie wyjścia z mgły, odkrycia większej przestrzeni i udania się w drogę. Wioska we mgle Kłótnie, przywiązanie, wzloty i upadki, interesy, cierpienie, oczekiwania, bezradność brak dystansu. Aktywność dla pożytku wszystkich istot: uspokajająca wzbogacająca inspirująca ochronna. (Bodhisattwa) Oświecenie jako pełne rozwinięcie właściwości umysłu: wszechwiedza nieustraszoność najwyższa radość aktywna miłość. (Nirwana) Rozpuszczenie sztywnych koncepcji i subtelnych zasłon, doświadczenie możliwości tkwiących w sytuacji, pogłębienie współczucia i wglądu w medytacji. (Wielka i Diamentowa Droga) Wyzwolenie czyli przezwyciężenie iluzji ja : Spokój umysłu. (mała Nirwana) Dystans do przeszkadzających emocji, sensowne zachowanie i medytacja. (Therewada) Przeszkadzające emocje: gniew, duma, przywiązanie, zazdrość, pomieszanie. Sztywne koncepcje: dualistyczna koncepcja, oddzielająca przeżywającego od świata. (Samsara) Człowiek widzi, jak z powodu zasłon w umyśle istoty bezustannie cierpią, a zatem chce im po prostu pomóc. Również w życiu codziennym widać, że wszystkie istoty posiadają najwyższy potencjał, tylko o tym nie wiedzą. Bez wysiłku i spontanicznie, bez obaw i oczekiwań, człowiek skutecznie i z miłością działa dla pożytku innych, dzieląc się szczęściem, które ma w sobie. To jest pełne rozwinięcie właściwości umysłu, kiedy zasłony błędnych koncepcji i przeszkadzających emocji zostały w pełni usunięte. Wyraża się jako wszechwiedza, nieustraszoność, samoistna radość i aktywna miłość. Wszystko jest promieniującą przestrzenią, grającą sama ze sobą i pełną możliwości. Najwyższa prawda jest najwyższą radością. Jest trwałym doświadczeniem. Człowiek jest tutaj całkowicie nieporuszony. Pewność, że umysł jest niezniszczalny, daje odwagę do wyruszenia w dalszą drogę. Człowiek myśli teraz o innych i życzy im tej samej wolności od cierpienia, jaką on już osiągnął. Ból i trudności są po prostu zwyczajnym wydarzeniem, które można spokojnie obserwować; nie są już przyjmowane osobiście. Wiemy, że potrafimy jeszcze bardziej rozwinąć swoje możliwości i ta chęć rozwoju powoduje, że wyruszamy w podróż. Zasłona przeszkadzających, trudnych uczuć została usunięta, ponieważ miało miejsce zrozumienie, że nie ma niczego trwałego w ciele, ani niczego rzeczywistego w myślach i uczuciach, które się bezustannie zmieniają. W ten sposób porzuca się sztuczne wyobrażenie na temat jakiejś trwałej osobowości. W wyniku tego człowiek nie czuje się już więcej jak tarcza strzelecka, w którą trafia wszelkie cierpienie. Własne cierpienie dobiega końca, a własny pożytek został zapewniony. Praktykujący ma dość problemów oraz przykrych doświadczeń i uczuć; naprawdę chce się dowiedzieć, w jaki sposób można osiągnąć wyzwolenie. Dlatego zaczyna rozmyślać o związku przyczyn z ich skutkami, unika myśli, słów i działań, które prowadzą do cierpienia i niepokoju. Dzięki temu, podążając ścieżką, krok po kroku rozluźnia się i uspokaja. Uznanie zjawisk za trwałe i rzeczywiste, mimo że wciąż się zmieniają. Normalne życie z jego lepszymi i gorszymi dniami. Dajemy się porwać swoim myślom, uczuciom i doświadczeniom, bezwiednie na nie reagujemy. Jedne doświadczenia chcemy zatrzymać, innych chcemy się pozbyć, jeszcze inne są nam obojętne. Walczymy, żeby ułożyć sobie jakoś życie i zadajemy sobie pytanie, dlaczego cały czas jesteśmy ofiarą, ponieważ życie zamiast dawać satysfakcję jest pełne cierpienia. Niektórzy się do tego stanu po prostu przyzwyczajają. proszę rozpocząć w tym miejscu

17 Załącznik 6. podsumowanie Doświadczanie nieograniczonej przestrzeni natury umysłu, to jest cel praktyki. Obrazy przychodzą i odchodzą jak w zwierciadle, ale to ty jesteś tym lustrem, które jest poza czasem. Co więcej, jest to doświadczenie prawdziwej radości. Kiedy odkryjesz, że umysł jest jak przestrzeń i nie można go zranić, staniesz się nieustraszony. Kiedy z poziomu nieustraszoności spojrzysz na wszystkie wydarzające się wokół ciekawe rzeczy, będziesz pełen radości. Kiedy zrozumiesz jeszcze, że przejrzysta przestrzeń i chęć osiągnięcia szczęścia są takie same w Tobie jak i w innych ludziach, wypełni cię współczucie, chęć aktywnego pomagania innym. Bycie w pełni świadomym jest po prostu wspaniałe. Lustro oznacza, że nie utożsamiamy się z odbiciami, które się nieustannie zmieniają, lecz z leżącą u ich podstaw niezniszczalną naturą buddy, naszym wewnętrznym potencjałem, który jest samą zdolnością przeżywania zjawisk, jednakże od nich niezależną niczym zdolność lustra do odbijania obrazów. Oświecenie jest urzeczywistnieniem naszego wewnętrznego potencjału, natury buddy.