PTASI KALENDARZ 2013 MARZEC. ŻURAW- Grus grus Żurawie Gruidae

Transkrypt

1 PTASI KALENDARZ 2013 MARZEC ŻURAW- Grus grus Żurawie Gruidae Gdy na mokradłach lód powoli topnieje, ponownie rozlega się donośny trąbiący głos, który ostatni raz słyszeliśmy jesienią. Powróciły żurawie, które w charakterystyczny dla siebie sposób oznajmiają bliskie nadejście wiosny. Choć to dopiero przedwiośnie, wiadomo już, że wiosna już nadchodzi. Żuraw to duży ptak z rodziny żurawiowatych, zamieszkujący północną i środkową część Eurazji. W Polsce nieliczny ptak lęgowy niżu ( par). W tym Warmię i Mazury zasiedla 30% populacji lęgowej Polski. Żuraw zasiedla cały obszar kraju z wyjątkiem terenów podgórskich. Jego siedlisko stanowią zabagnione obrzeża jezior i stawów, mokradła, śródpolne zabagnienia, podmokłe olsy i łęgi, rozległe bagna, torfowiska, wrzosowiska, nad jeziorami i starorzeczami, w oddaleniu od siedzib ludzkich, ale żeruje także na łąkach i polach uprawnych. Jest to ptak większy od bociana, o popielatym ubarwieniu z czarną szyją i głową oraz białą szeroką brwią za okiem. Górna część głowy jest koloru karminowego, boki białe, a czoło i przód długiej szyi czarne.

2 Żuraw jest ptakiem o sylwetce dumnej, wysmukłej, wyprostowanej. Charakterystyczną ozdobą żurawia jest ogon utworzony z wydłużonych, pokarbowanych lotek, zwisających w kształcie pióropusza. Długość jego ciała: cm. Waży ok 5 6 kg. Chodzi z wielką gracją, płynnie, powoli, wręcz baletowo. W locie żuraw przypomina bociana, lecz różni się ubarwieniem i aktywnym sposobem lotu. Podczas przelotów stada lecą w kluczach i wydają głośny "klangor", przypominający głos trąbki, słyszalny w promieniu kilku kilometrów. Grus grus W locie wyciąga szyję i nogi podobnie jak bocian; powoli i majestatycznie uderza skrzydłami. Żuraw będąc do niedawna ptakiem skrytym i wymagającym odludnych siedlisk, ostatnio kolonizuje tereny w pobliżu człowieka, co przyczynia się do znacznego wzrostu jego liczebności. Fotografowanie i filmowanie go to wielkie wyzwanie. Jest bowiem bardzo płochliwy i czujny. Pary zazwyczaj od razu zajmują swoje terytoria i manifestują to donośnym krzykiem, nazywanym klangorem, oraz charakterystycznymi tańcami. Taniec żurawi jest niezwykle ciekawym widowiskiem i nie zawsze się wiąże z okresem godowym. Malowniczy, urozmaicony i jakże wiele mówiący o wzajemnym przywiązaniu i wręcz miłości pary żurawi (żurawie są nierozłączne) jest ich taniec godowy. Podczas tych tańców ptaki podskakują z rozpostartymi skrzydłami, wykonują głębokie ukłony, trąbią i stroszą pióropusz wydłużonych lotek 3. rzędu.

3 Zwykle pod koniec marca (a niekiedy już na początku tego miesiąca), w niedostępnym podmokłym miejscu, budują gniazdo w postaci niewielkiego kopczyka. Niegdyś żurawie można było spotkać wyłącznie w leśnych ostępach i na rozległych bagnach. Obecnie coraz częściej dogodne miejsca to niewielkie śródpolne oczka, czasami o wielkości zaledwie kilkuset metrów kwadratowych. Żuraw gniazdo buduje zawsze na ziemi, jako kopiec z bezładnie ułożonego materiału w postaci zbutwiałych roślin, o średnicy ok. 80 cm., na płytkiej wodzie wśród roślinności. Prawie zawsze otoczone jest ono wodą tak, by drapieżniki miały do niego utrudniony dostęp. Lęg żurawia (jeden w roku) zazwyczaj składa się z dwóch jaj, o średnich wymiarach 98x63 mm, silnie wydłużonych, o tle szarozielonym, szarożółtym lub oliwkowobeżowym, brązowo nakrapianych, które rodzice wysiadują przez dni. Po wykluciu się pierwszego pisklęcia wszystko jest w porządku. Gdy tylko jednak wykluje się drugie, młodsze pisklę, trzeba je oddzielić od starszego, gdyż jest ono agresywne wobec młodszego. Gdy pisklęta żurawia stracą puch, sytuacja wraca do normy i cała rodzina może się juz bezpiecznie połączyć. Młode żurawie pozostają pod opieką swoich rodziców przez całe lato i jesień, a rozdzielają się najczęściej dopiero na zimowiskach. Młode żurawie osiągają lotność po dniach. Po uzyskaniu przez młode ptaki zdolności do lotu, czyli już w lipcu, rodziny żurawi łączą się w większe stada i gromadzą w stałych miejscach.

4 Żuraw zasadniczo jest wszystkożerny: zjada urozmaicony pokarm roślinny, ale także gryzonie, nasiona i owady. Żuraw jest ptakiem wędrownym. Odlatuje on nas od września do listopada Obserwuje się coraz większą liczbę żurawi na zbiorowych noclegowiskach wykorzystywanych w okresie jesiennej wędrówki na zimowiska. Ptaki nocują najczęściej na płyciznach stawów i jezior, na jeziornych wyspach lub podmokłych łąkach. Te miejsca pełnią bardzo ważną funkcję dla młodych żurawi, które podróżując po raz pierwszy pod opieką rodziców, uczą się zasad życia w stadzie oraz zachowań i rytuałów swojego gatunku. Na takich wspólnych noclegowiskach może przebywać nawet pięć tysięcy żurawi. W dzień jesienne żurawie żerują na okolicznych polach. Najłatwiej spotkać je wówczas na ścierniskach po kukurydzy, gdzie zjadają resztki ziarna. Na przełomie października i listopada żurawie nas opuszczają. Żuraw zimuje na Półwyspie Iberyjskim, w Afryce Północnej i zachodniej Azji. Przypuszcza się, że przez Polskę przebiega granica dzieląca europejską populację żurawi na dwie części. Żurawie z części zachodniej lecą na zimowiska do hiszpańskiej Extramadury i Andaluzji, a te z subpopulacji wschodniej wędrują przez Węgry do Izraela i północnej Afryki.

5 Żuraw to gatunek chroniony, wymieniony w Dyrektywie ptasiej, zagrożony osuszaniem terenów bagiennych. Objęty ochroną gatunkową ścisłą. Wskazana jest przy tym ochrona terenów podmokłych i bagiennych. Ostatnio żuraw zwiększa swoją liczebność. Światowa populacja żurawia zwyczajnego jest szacowana na osobników. Żuraw jest przykładem gatunku, który dzięki ochronie, a także zmniejszeniu wymagań środowiskowych, ma się coraz lepiej. W Polsce liczba par lęgowych wzrosła z w latach 70tych do ponad obecnie. Obecność dużych stad żurawi jest podstawą do tworzenia obszarów chronionych w ramach sieci Natura 2000, więc zbieranie informacji na ten temat są bardzo istotne. Ornitolodzy zorganizowali ogólnopolską akcję liczenia żurawi na zbiorowych noclegowiskach, w latach (wrzesień -październik). Skontrolowano ok. 100 noclegowisk jesiennych. Okazało się, że każdego roku liczba żurawi wynosiła około tysięcy. Żurawie coraz chętniej nocują na polach uprawnych, które są jednocześnie ich żerowiskami, czego wcześniej nie notowano. Najważniejszym jednak siedliskiem dla odpoczywających ptaków są podmokłe łąki. Żurawie też coraz chętniej nocują na polach uprawnych, które są jednocześnie ich żerowiskami, czego wcześniej nie notowano. Najważniejszym jednak siedliskiem dla odpoczywających ptaków są podmokłe łąki. W Wielkopolsce planowany jest dalszy monitoring żurawi przez co najmniej kilka kolejnych lat. Wymaga to udziału szeregu obserwatorów - wolontariuszy i od ich zaangażowania zależeć będą dalsze losy tej akcji. Rokowania są jednak optymistyczne, ponieważ zlatujące na noclegowisko setki czy tysiące żurawi i ich głośny klangor, to jeden z najpiękniejszych spektakli przyrody, przyciągający jak magnes. Zachęcam do obejrzenia filmu Moczary i uroczyska oraz filmów z serii Dzika Polska Tańczyć jak żurawie oraz Nasi bracia żurawie Wiadomości zebrała Fenologiczna Joanna. Źródła: 1. J. Gotzman, B. Jabłoński, Gniazda naszych ptaków, Leksykon Przyrody Ptaki wodne, Leksykon Przyrody Ptaki wędrowne, Przyroda Polska , , W kwietniu kos.