PTASI KALENDARZ 2012 LIPIEC PERKOZY (Podicipedidae): dwuczuby, rdzawoszyi, zausznik, rogaty, perkozek

Transkrypt

1 PTASI KALENDARZ 2012 LIPIEC PERKOZY (Podicipedidae): dwuczuby, rdzawoszyi, zausznik, rogaty, perkozek Perkoz dwuczuby Podiceps cristatus Dziwny to ptak o kształtach foki pisał przed laty Włodzimierz Puchalski w albumie Wśród trzcin i wód. Perkoz dwuczuby pływa po wodzie jak mały żywy stateczek. Trzyma szyję prosto do góry, jak maszt, a na niej jak bocianie gniazdo na maszcie - widnieje mała główka w obramowaniu z piórek, z których dwa wyraźnie odstają jak uszy lub różki. Jest to nasz największy perkoz. Długość jego ciała wynosi około 60 cm. Jego długość ciała: cm. Jest więc wielkości kaczki ale o smuklejszej sylwetce z długą szyją i zaostrzonym dziobem. Łatwo rozpoznawalny po rdzawej kryzie na bokach głowy i czubie na głowie. Spód ciała biały, wierzch brunatny. Jest bardzo ładnym ptakiem o błyszczącym białym brzuchu i jakby ubrankiem z brązowych piór. W szacie spoczynkowej traci ozdobne pióra na głowie. Perkozy są pozbawione zupełnie ogona, a nogi umiejscowione daleko w tyle, na lądzie poruszają się przeto bardzo niepewnie Latają dobrze, choć czynią to niechętnie. Głos wydaje donośny: :gerr, krroa, orr. Podiceps cristatus Pływa doskonale, bo jego palce są rozszerzone jak małe wiosełka. Jest wytrawnym nurkiem, mimo, iż palce u nóg nie są spięte błoną jak u kaczek. Nurkuje tysiące razy w ciągu dnia w poszukiwaniu pożywienia, a apetytu mu nie brakuje. Żywi się małymi rybami, owadami wodnymi itp.

2 Ponieważ trzyma się wód głębszych, raczej jezior, a nie stawów rybnych, nie wyrządza szkód. Zasiedla bogate w ryby zbiorniki wodne: naturalne jeziora, stawy hodowlane, zbiorniki zaporowe, glinianki, starorzecza. Podczas toków para wykonuje widowiskowy rytualny taniec godowy polegający na stawaniu słupka naprzeciwko siebie i na potrząsaniu głowami. Samiec przekazuje wtedy samicy kępę roślinności wodnej imitującej przyszły budulec gniazda. Pływające na wodzie w formie pływającej platformy zakotwiczone o dno zbiornika gniazdo buduje z różnych resztek roślinnych zbieranych wśród trzcin tataraku, trzciny, liści pałki wodnej, skrzypu. Dlatego pod gniazdem nie jest głęboko, do 1 m. Nad powierzchnie wody gniazdo niewiele wystaje, a naprawdę ma wysokość ok. 60 cm, tak jak średnicę.

3 Samica składa w nim od 3 do 6 jaj, barwy od niebieskobiałej do brązowej. Wysiadywanie trwa ok. 28 dni przez oboje rodziców. Pisklęta zagniazdowniki, po wykluciu opuszczają gniazdo. Młode wodzone przez oboje rodziców osiągają lotność po ponad 2 miesiącach. Pisklęta o paskowanym upierzeniu głowy i szyi są wożone na grzbiecie lub pod skrzydłami przez rodziców. Choć perkoz dwuczuby lata niechętnie, to jednak przed nastaniem zimy we wrześniu lub październiku odlatuje na południe, skąd wraca w marcu. Na niezamarzających wodach zimuje niekiedy i u nas. Jest objęty ochroną.

4 Perkoz rdzawoszyi Podiceps griseigena Jest to ptak mniejszy od perkoza dwuczubego, z krótszą i grubszą szyją. W szacie godowej łatwo odróżnialny od niego po rdzawobrązowej szyi i popielatych policzkach. Wierzch głowy czarny bez wyraźnego czuba. Dziób czarny z żółtą nasadą. W upierzeniu spoczynkowym policzki i szyja są szare. W okresie godowym odzywa się donośnym głosem przypominającym kwiczenie i chrząkanie. Podiceps griseigena >> Jest on pospolity na całym niżowym obszarze kraju, choć lokalnie na północy nie występuje. Jego siedliskiem są płytkie zbiorniki wodne o bujnie rozwiniętych szuwarach: naturalne jeziora, stawy hodowlane, glinianki, starorzecza itp. Pokarm stanowią drobne ryby i bezkręgowce wodne. Gniazdo perkoza rdzawoszyjego to płaski kopiec zbudowany z butwiejącej roślinności wodnej umiejscowiony w szuwarach na płytkiej wodzie.

5 Samica składa w nim 4-5 białych o zielonkawym odcieniu jaj, które z czasem brązowieją. Wysiadywanie ich trwa dni. Pisklęta są początkowo wożone na grzbiecie przez rodziców. Jest wędrowny. Przylot: koniec marcu - kwietniu, odlot: wrzesień październik. Wyjątkowo zimuje. Jest to ptak chroniony, wymieniony w Dyrektywie ptasiej; zagrożony przez zmiany siedliskowe w wyniku intensyfikacji gospodarki stawowej, a zwłaszcza na prywatyzowanych stawach. Perkoz rogaty Podiceps auritus cm To średniej wielkości perkoz o krępej sylwetce z płaskim wierzchem głowy. Ubarwienie godowe jest podobne do zausznika ale szyja rdzawobrązowa, a obfite pęki piór na bokach i na wierzchu głowy pomarańczowe. Dziób czarny, prosty. W szacie spoczynkowej biało-czarny, a cechą odróżniającą go od zausznika jest czarna czapeczka ostro odgraniczona od białych policzków. Trudny do rozpoznania w szacie spoczynkowej, gdy przypomina znacznie pospolitszego zausznika. Ptak ten to gatunek północny. W Polsce stwierdzono tylko kilka przypadków lęgów pojedynczych par na Podlasiu. Tak się odzywa perkoz rogaty: Podiceps auritus Jego siedliskiem są wybrzeża morskie i płytkie zbiorniki wodne: naturalne jeziora, stawy rybne, zbiorniki zaporowe, a także rzeki.

6 Perkoz rogaty jest u nas bardzo nielicznie przelotny, zwykle pojedynczo lub w małych grupkach, znacznie częstszy na wybrzeżu niż w głębi lądu. Gniazdo perkoza rogatego to płaska platforma z butwiejącej roślinności wodnej na skraju szuwarów. 4 5 białawych jaj zmieniających stopniowo barwę do brązowawej. Wysiadywanie dni. Pisklęta opuszczają gniazdo zaraz po wykluciu i rodzice wożą je na grzbietach. Młode uzyskują samodzielność w wieku ok. 6-7 tygodni. Jego pożywienie stanowią głównie różne wodne bezkręgowce i ich larwy oraz małe rybki. Jest wędrowny. Liczniejszy na przelotach jesiennych w październiku - listopadzie, znacznie rzadszy w kwietniu czy maju. Zimuje nielicznie na wodach przybrzeżnych Bałtyku i sporadycznie w głębi lądu. Ptak chroniony, wymieniony w Dyrektywie ptasiej, zagrożony wymarciem w kraju ze względu na występowanie na skraju zasięgu gatunku. Perkoz zausznik Podiceps nigricollis Perkoz zausznik to ptak dość mały, mniejszy od łyski, o długości ciała cm, o krępej budowie ciała i dość krótkiej szyi. Na głowie niewielki krótki czub. Tęczówka oka czerwona. W szacie godowej upierzenie jest czarne z rdzawokasztanowymi bokami ciała. Po bokach głowy za oczami pęki pięknych złotopomarańczowych piór. W szacie spoczynkowej ubarwienie robi się ciemnoszare z jaśniejszymi bokami, białym gardłem i bokami głowy, okolica oka ciemna a przód szyi szary. Zausznik wydaje charakterystyczny głos: Podiceps nigricollis

7 Zausznik zasiedla płytkie jeziora i stawy hodowlane z dobrze rozwiniętą roślinnością brzegową szuwarami lub obrzeża wysp. W naszym kraju gniazduje par. Zausznik gniazduje kolonijnie. Jego gniazdo to płaska platforma z butwiejącej roślinności wodnej na skraju szuwarów, najczęściej w pobliżu kolonii mew. Samica składa w nim 3-4 białawe jaja zmieniające stopniowo barwę do brązowawej. Wysiadywanie trwa dni. Pisklęta opuszczają gniazdo zaraz po wykluciu i rodzice wożą je na grzbietach. Młode uzyskują samodzielność w wieku ok. 4 tygodni

8 Pokarm zauszników stanowią bezkręgowce wodne (owady i ich larwy, mięczaki, skorupiaki), małe żaby i ryby. Zausznik to ptak wędrowny. Przylot: marzec-kwiecień, odlot: sierpień listopad. Wyjątkowo zimuje na wodach śródlądowych Zausznik to ptak chroniony; wymieniony w Dyrektywie ptasiej; zagrożony przez zmiany siedliskowe w wyniku intensyfikacji gospodarki stawowej i niszczenia kolonii mew, zwłaszcza na prywatyzowanych stawach. Perkozek Podiceps ruficollis (Tachybaptus ruficollis) Obserwując cicho z ukrycia na brzegu powierzchnię spokojnego stawu, można często zobaczyć małego ptaka wodnego, wielkości około 25 cm. Wypływa on z trzcin, lub sitowia i dąży ku otwartej przestrzeni wodnej. Nagle znika, pojawia się w nieznacznej odległości, i nurkuje znowu. Jest to perkozek, nasz najmniejszy perkoz, ptak płochliwy, doskonale pływający i nurkujący, choć nie ma błony miedzy palcami nóg. Jego palce są nieco rozszerzone, niby płetwy, i dlatego bardzo dobrze służą, jako wiosła. Perkozek należy do rodziny perkozów, nie ma jednak upiększenia z piór na głowie. Jest to najmniejszy z naszych perkozów długość jego ciała nie przekracza 29 cm. Ma zwarta budowę ciała, krótką szyję i dziób. Ubarwiony brunatno z wierzchu i brązowawo od spodu. Szyja i policzki kasztanowate. Głos jego jest wibrujący i przenikliwy bri-bri-bri lub bi-bi-bi. Tachybaptus ruficollis Można tego ptaka spotkać na małych zbiornikach wodnych, rozlewiskach, starorzeczach, gdzie też gniazduje. Preferuje małe i większe stawki o stojących wodach, zarośnięte kanały wśród gęstej roślinności.

9 Podczas toków w okresie toków jest bardzo wojowniczy, bije dziobem po wodzie i rozpryskuje ją, nurkując. Zakotwiczone gniazdo buduje bezpośrednio na wodzie, wśród trzcin, z części roślin wodnych, ze szczątków roślinnych, czasem ze świeżych. Samica składa w nim 4-6 niebieskobiałych stopniowo brunatniejących jaj. Rodzice wysiadują jaja na przemian. Młode wylęgają się z nich po 20 dniach, rodzice opiekują się nimi jeszcze przez 10 tygodni. Młode korzystają z gniazda dla wypoczynku lub rozgrzania się. Perkozek gniazduje regularnie dwa razy do roku. Jest monogamiczny tzn. w pary łączy się na stałe. Jest u nas ptakiem dość pospolitym. Żywi się przeważnie drobnymi rybami, owadami wodnymi, mięczakami. Szkód nie czyni żadnych. Jest ptakiem wędrownym; odlatuje we wrześniu lub w październiku, a wraca w marcu kwietniu. Zdarza się jednak, że cześć perkozków zimuje u nas. Perkozki to ptaki prawnie chronione. Wiadomości zebrała Fenologiczna Joanna, grafiki przygotowała Monika Kicińska. Zdjęcia siedlisk oraz fotograficzne logo lipca autorskie.

10 Źródła: 1. J. Gotzman, B. Jabłoński, Gniazda naszych ptaków, Mały atlas ptaków, PWRiL, Jakie to pióro? Przewodnik, E. Bezzel Leksykon Przyrody, Ptaki wodne, Delta Leksykon Przyrody, Ptaki wędrowne, Delta Przyroda Polska W sierpniowym artykule wszystko o sieweczce rzecznej.