RAPORT DOTYCZĄCY UWAG RECENZENTÓW DO PROJEKTU PLANU OCHRONY TPN I (PODSUMOWANIA) SYNTEZY DOKUMENTACJI DO PROJEKTU PLANU OCHRONY

Transkrypt

1 Załącznik nr 1 RAPORT DOTYCZĄCY UWAG RECENZENTÓW DO PROJEKTU PLANU OCHRONY TPN I (PODSUMOWANIA) SYNTEZY DOKUMENTACJI DO PROJEKTU PLANU OCHRONY Lp. lub Analiza uwagi lub 1 Celowe byłoby opisanie w syntezie streszczenia ustaleń poszczególnych operatów, czego nie zrobiono. Umożliwiłoby to czytelnikowi syntezy zrozumienie, jaki materiał podlegał syntetyzowaniu i jaka wiedza była dostępna w tym procesie. Streszczenia (podsumowania) wszystkich operatów tematycznych znajdują się w ich wstępach.. Podsumowania zawarto również w Syntezie. 2 Opis metody syntezy mówi o identyfikowaniu konfliktów między operatami oraz konfliktów między zadaniami ochronnymi, a następnie o ich rozwiązywaniu. W operacie należało konsekwentnie przedstawić zidentyfikowane konflikty i dylematy planistyczne powstające na styku operatów, a także opisać i uzasadnić sposób ich rozwiązania a tego nie zrobiono. Podobnie brak jest opisu innych zagadnień problemowych, które były rozstrzygane w syntezie. Tym samym zakres, w jakim przedstawiono metodę syntetyzowania, jest zbyt zdawkowy. Opisy zagadnień problemowych zawierają operaty szczegółowe.. Opisy zagadnień problemowych zawarto również w Syntezie. 3 Dotkliwym braniem jest brak syntetycznej oceny skutków planu. Musi tu być analiza ekonomiczna, w tym: 10 - określenie sumarycznych kosztów realizacji wszystkich zadań ochronnych ujętych ostatecznie w planie, - sprawdzenie, czy przewidywany harmonogram działań powoduje spiętrzenia tych kosztów w jakichś okresach realizacji planu, - oszacowanie przychodów powstających przy realizacji ochrony, w tym ze sprzedaży pozyskanego drewna, - prognoza przychodów z udostępnienia Parku i ze wstępu do Parku. Analiza w zakresie wymaganym rozporządzeniem MŚ z dnia 12 maja 2005 roku w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego, dokonywania zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i składników przyrody została zamieszczona w operatach tematycznych. Zostało zestawione zbiorczo w Syntezie w zakresie przewidywanym przez stosowne rozporządzenie MŚ

2 lub Analiza uwagi lub 4 Analiza skutków planu powinna również w szczególności: - oceniać skutki planu dla rozwoju lokalnego, w tym zarówno krótkoterminowe skutki w postaci ograniczeń, jak i długoterminowe skutki w postaci trwałego zachowania wartości będących podstawą tego rozwoju; - oceniać potencjalne skutki społeczne; - sprawdzać, czy zaplanowane udostępnienie TPN spełnia warunki art. 6.2 Dyrektywy Siedliskowej, tj. czy nie będzie powodować pogarszania stanu siedlisk ani znaczącego zakłócania funkcjonowania gatunków Natura 2000; - oceniać potencjalne skutki planu dla realizacji obowiązków wobec ochrony obszaru Natura 2000, w szczególności wynikających z art. 3.2, 4 Dyrektywy Ptasiej i art. 6.1 Dyrektywy Siedliskowej w tym w świetle noty Komisji Europejskiej ws. ustalania celów ochrony dla obszarów Natura 2000, wytycznych KE, np. Obszary dzikiej przyrody a Natura 2000 ; - oceniać potencjalne skutki planu dla osiągnięcia celów środowiskowych dla wód Parku; - oceniać potencjalne skutki planu z punktu widzenia realizacji Rezolucji Parlamentu Europejskiego ws. ochrony obszarów dzikiej przyrody w Europie; - oceniać potencjalne skutki planu dla realizacji Europejskiej Strategii Ochrony Różnorodności Biologicznej oraz Krajowego Programu Ochrony i Zrównoważonego Użytkowania Różnorodności Biologicznej; - oceniać, czy i w jakim stopniu plan sprzyja adaptacji do zmian klimatycznych i w jakim zakresie jego realizacja jest narażona na ryzyko zmian klimatycznych (ważne, bo w opracowaniu GDOŚ Ocena wpływu zmian klimatu na różnorodność biologiczną oraz wynikające z niej wytyczne dla działań administracji ochrony przyrody do roku 2030 wskazano Tatry w grupie najbardziej narażonych obszarów w Polsce); - oceniać skutki planu dla funkcjonowania rezerwatu biosfery. Podany zakres analizy skutków planu nie jest wymagany żadnymi przepisami prawa. w Syntezie. 5 Brakującym elementem merytorycznym, nie wymaganym wprost przepisami prawa, ale potrzebnym, jest analiza czynników ryzyka, które mogłyby utrudnić realizację planu. Nie jest to wymagane przepisami prawa.. Analizę zawarto w Syntezie 6 W mojej opinii, synteza planu może i powinna także analizować i opisywać pewne zagadnienia tworzące środowisko prawne, w którym jest realizowana ochrona TPN, nawet gdy te zagadnienia nie są możliwe do uregulowania planem ochrony rozporządzeniem. Analizy takie mogą być potrzebne Parkowi do podejmowania działań niezbędnych dla ochrony, ale wykraczających poza ten plan. Dotyczy to np.: - ewentualnych problemów dotyczących granic oraz SDF obszaru Natura 2000, w tym potrzeby zmian, jeśli taka istnieje; - granic TPN, w tym problemów powodowanych przez taką a nie inną delimitację Parku, jeśli takie istnieją; - prawidłowości i skuteczności wyznaczenia otuliny TPN oraz problemów jej funkcjonowania; - ujawniających się przy realizacji ochrony TPN problemów interpretacji i stosowania prawa (np. interpretacji ochrony krajobrazowej). Nie jest to wymagane przepisami prawa. Zostało uwzględnione odnośnie granic Parku, obszaru Natura 2000 oraz otuliny.

3 lub Analiza uwagi lub 7 Zastrzeżenia budzi zakres uzasadnienia do projektu rozporządzenia. Uzasadnienie do projektu aktu prawnego powinno w szczególności wyjaśniać przyjęte rozstrzygnięcia normatywne. Tj. powinno wyjaśniać, dlaczego przyjęto takie a nie inne cele, taki a nie inny podział na obszary ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej itp. Powinno opisywać główne problemy zidentyfikowane podczas planowania i sposoby ich rozwiązania. Może opisywać i uzasadniać mniej typowe i mniej oczywiste sposoby ujęcia redakcyjnego niektórych zagadnień (np. umieszczenie elementów zakresu z art. 29 ustawy w zakresie planu ochrony parku narodowego). Nie służy natomiast do streszczania struktury planu. Zaproponowane uzasadnienie wymaga przeredagowania w sposób wskazany wyżej. Recenzent jest świadom, że wskazywany problem nie jest winą Wykonawcy, a wynika ze wzoru ówcześnie zalecanego przez Ministerstwo Środowiska, ale nie zmienia to oceny zagadnienia. Projekt rozporządzenia był opracowany wg stanu na koniec czerwca 2015 roku i jest dostosowany do przyjmowanej w tym czasie przez MŚ struktury. Do tego czasu nie został wydany żaden akt prawny wskazujący na stosowanie konkretnego wzoru projektu rozporządzenia poza ustawą o ochronie przyrody. 8 Podstawy prawne w rozdz. A.2 operatu syntezy wymagają aktualizacji. Obecnie TPN ma podstawę prawną w samej ustawie o ochronie przyrody, a rozporządzenie określa jego granice. Podane podstawy prawne są aktualne. Podstawy prawne zostały uzupełnione. 9 Regionalizacje użyte w rozdz. B.2 wymagają podania źródeł. 10 Syntetyczna historia terenów parku jest bardzo podobna do rozdziału historycznego z operatu ochrony ekosystemów leśnych i koncentruje się na historii gospodarczej lasów i oddziaływaniach gospodarczych na lasy. W przypadku TPN większy akcent należałoby położyć także na zagadnienia gospodarki pasterskiej, w tym przedstawić tu dokładniej tradycyjne pasterskie systemy gospodarcze, tak ważne dla ukształtowania się obecnej różnorodności biologicznej ekosystemów nieleśnych. Tu także powinno się znaleźć choć kilka słów o historii turystyki i narciarstwa w Tatrach, bo w tych sferach historia także istotnie wpływa na współczesność. 11 Pisząc, że TPN wchodzi w skład rezerwatu biosfery, należy wskazać rolę Parku w tym obszarze (strefa rdzeniowa? jak wygląda strefa przejściowa i buforowa rezerwatu biosfery?). 12 Pisząc o obszarze Natura 2000 w TPN, należy wymienić przedmioty ochrony tego obszaru, wg aktualnego SDF. Jeżeli w wyniku prac nad planem ochrony ustalono, że SDF obszaru Natura 2000 wymagałby zmian (w tym zmiany listy przedmiotów ochrony), to powinno to być wyraźnie opisane. Zostało wyjaśnione w Syntezie 13 Opis relacji TPN do obszarów Natura 2000 ignoruje fakt, że teren TPN na ok. 2 ha pokrywa się też częściowo z granicami obszaru Natura 2000 Dolina Białki. Przedmiotem zlecenia było opracowanie projektu planu ochrony TPN uwzględniającego zakres planu ochrony obszaru Natura 2000 Tatry, stąd nieuwzględnienie obszaru Natura 2000 Dolina Białki. Istnienie obszaru Natura 2000 Dolina Białki zostało zaznaczone w Społecznych uwarunkowaniach realizacji celów ochrony oraz w rozdziale Usytuowanie TPN w systemach ochrony przyrody świata, Europy i Polski Syntezy.

4 lub Analiza uwagi lub 14 Pisząc o zawieraniu się obszaru Natura 2000 Tatry w TPN, należy jednak dokładniej opisać zagadnienie intencją projektantów obszaru Natura 2000 było zawarcie go w granicach TPN, ale granica obszaru Natura 2000 przekazana Komisji Europejskiej nie jest jednak dokładnie współbieżna z granicą TPN, lecz jest osobną linią przeplatającą się z granicą Parku, biegnącą o centymetry, metry lub dziesiątki metrów od niej. Ten problem wymaga zaznaczenia. Na potrzeby niniejszego projektu planu ochrony, granice obszaru Natura 2000 Tatry PLC zostały określone na podstawie danych obowiązujących w powszechnej ewidencji gruntów. Granice te różnią się nieznacznie od granicy poglądowej i niezbyt dokładnej opracowanej i przekazanej przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska do Komisji Europejskiej w formie wektorowej. Obszar Natura 2000 jest obiektem poligonowym, stąd zgodnie z jednym ze sposobów opisu pierwszy i ostatni punkt ma takie same współrzędne. 15 Niejasne, co oznacza wysoki udział drzewostanów o niezgodnym składzie gatunkowym. Z czym niezgodnym? Uwaga niezrozumiała, zapis w materiale brzmi wysoki udział drzewostanów o niezgodnym składzie gatunkowym z siedliskiem w reglu dolnym. Uwaga niezrozumiała 16 W wykazach zbiorowisk roślinnych zamieszczono syntaksony różnej rangi, w tym zawierające się w sobie (np. zespół i osobno jego podzespół). Było to koniecznością, ponieważ wyróżnione na opracowanej mapie fitosocjologicznej płaty roślinności miały cechy pozwalające je zakwalifikować do jednostek różnej rangi, czasem do wyższych czasem do niższych, ale nie zmienia to faktu że stanowią o wysokiej bioróżnorodności zbiorowisk. 17 Nie jest jasne, co oznacza pojęcie gatunki chronione (wymaga odnośnika do rozporządzenia o ochronie gatunkowej). *Gatunek chroniony - gatunek objęty ochroną ścisłą lub częściową na podstawie aktów wykonawczych, wydanych w oparciu o Art. 48, 49, 50 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U nr 0 poz. 627),: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U nr 237 poz. 1419);Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U poz. 81); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U nr 168 poz. 1765). Zostało wyjaśnione odnośnikiem 18 Listy stwierdzonych siedlisk i gatunków Natura 2000 nie są zgodne z SDF obszaru Natura 2000 Tatry PLC Być może jest to konsekwencja błędów w SDF wynikających z poprawienia i dokładniejszego rozpoznania w ramach prac nad planem ochrony, ale zagadnienie to powinno być wyraźnie opisane w operacie syntezy. Na pewno przedmiotami ochrony są gatunki wskazane jako takie w SDF, a w Tatrach występujące choćby pluszcz, orzechówka, jarząbek, płochacz halny, drozd obrożny. Niezrozumiałe jest ich pominięcie. Jedna z obecnych interpretacji przepisów umożliwia umieszczenie na liście przedmiotów ochrony obszaru Natura 2000 ptaków z poza załącznika I Dyrektywy Ptasiej (innych niż typowe migrujące). W stosunku do listy przedmiotów ochrony zamieszczonej w Standardowego Formularza Danych (SDF) nastąpiły jednak pewne zmiany, wymagające jego aktualizacji: mopek (barbastella barbastellus) i nocek orzęsiony (myotis emarginatus) - stwierdzona liczebność w kolonii rozrodczej jest zbyt mała, aby gatunek zakwalifikował się jako przedmiot ochrony obszaru Natura 2000; jarząbek (bonasa bonasia) i podróżniczek (luscinia svecica) - stwierdzona liczebność populacji jest zbyt mała, aby gatunek zakwalifikował się jako przedmiot ochrony obszaru Natura Projekt został uzupełniony o 8 gatunków oraz zostało zamieszczone wyjaśnienie w Syntezie

5 lub Analiza uwagi lub 19 W pkt należy wymienić wszystkie gatunki ptaków będące przedmiotami ochrony obszaru Natura 2000, a nie tylko ptaki z Zał. I Dyrektywy Ptasiej (przedmiotami ochrony są także gatunki ptaków migrujących, jeśli obszar jest dla nich odpowiedni w dowolnej fazie cyklu życiowego). Jedna z obecnych interpretacji przepisów umożliwia umieszczenie na liście przedmiotów ochrony obszaru Natura 2000 ptaków z poza załącznika I Dyrektywy Ptasiej (innych niż typowe migrujące). W stosunku do listy przedmiotów ochrony zamieszczonej w Standardowego Formularza Danych (SDF) nastąpiły jednak pewne zmiany, wymagające jego aktualizacji: mopek (barbastella barbastellus) i nocek orzęsiony (myotis emarginatus) - stwierdzona liczebność w kolonii rozrodczej jest zbyt mała, aby gatunek zakwalifikował się jako przedmiot ochrony obszaru Natura 2000; jarząbek (bonasa bonasia) i podróżniczek (luscinia svecica) - stwierdzona liczebność populacji jest zbyt mała, aby gatunek zakwalifikował się jako przedmiot ochrony obszaru Natura Projekt został uzupełniony o 8 gatunków 20 Opis metody syntezy w rozdz. A.4 mówi o identyfikowaniu konfliktów między operatami oraz konfliktów między zadaniami ochronnymi, a następnie o ich rozwiązywaniu, ogólnie wskazując przyjęte priorytety. Ocena tych analiz wymagałaby jednak prześledzenia ich na przykładach konfliktów i dylematów, jakie zidentyfikowano i rozwiązano takich informacji jednak operat w ogóle nie zawiera. 21 W operacie syntezy oczekiwałbym, jako jednego z najważniejszych elementów, omówienia zagadnień problemowych, na jakie napotkano. W stosunku do każdego takiego zagadnienia, należało oczekiwać neutralnego opisu argumentów i oczekiwań stron, a następnie uzasadnionego stanowiska syntezy planu. Tymczasem sama identyfikacja problemowych zagadnień, przedstawiona w operacie, ma charakter szczątkowy. 22 Jeżeli już przedstawiono jakieś uzasadnienia przyjmowanych w syntezie decyzji, to są one rażąco jednostronne (np. zagadnienie transportu konnego), choć nie twierdzę, że same rozstrzygnięcia nie są słuszne. Nie przyłączę się na łamach tego zestawienia do bezprzedmiotowej dyskusji o roli transportu konnego w TPN. Przytoczona w Syntezie argumentacja jest merytoryczna i nie rozumiem dlaczego autorowi uwagi wydaje się jednostronna. 23 Analizy właściwe dla operatu syntezy to także analizowanie uwag i wniosków, jakie w toku prac nad planem mogą wpływać od rożnych stron zainteresowanych ochroną TPN. Część E Operatu dokumentuje pracę w zakresie zapewniania zainteresowanym osobom i podmiotom możliwości zapoznawania się z wynikami prac na potrzeby sporządzenia projektu planu oraz możliwości zgłaszania do nich wniosków i uwag, jednak celowe byłoby przedstawienie analizy uwag i wniosków zgłaszanych w toku prac nad planem w sposób bardziej usystematyzowany. Najodpowiedniejsze byłoby tu tabelaryczne ujęcie wniosków i uwag oraz odniesienie się do każdego z nich. Odniesienie takie musi zawierać uzasadnienie projektu rozporządzenia i powinno być opracowane poz zakończeniu procedury konsultacji społecznych (w projekcie uzasadnienia pozostawiono na nie miejsce). Ostateczną decyzję co do sposobu uwzględnienia wniosków podejmuje Dyrektor Parku. Uwaga powinna być uwzględniona po zakończeniu procesu konsultacji społecznych.

6 lub Analiza uwagi lub 24 Zwracam tu uwagę, że wg mojej wiedzy, zamieszczona w części E dokumentacja prac nad planem nie jest pełna. W internecie znajdują się np. uwagi i wnioski członków Rady Naukowej TPN zgłaszane do poprzedniej wersji dokumentacji i projektu planu, a także wystąpienia, które wydają się być wnioskami innych interesariuszy, np. daleko idące wnioski PKL. Operat syntezy powinien zawierać informację o wszystkich uwagach i wnioskach (oraz sposobach odniesienia się do nich), które wpłynęły do czasu sporządzenia aktualnej wersji Operatu. Odniesienie takie musi zawierać uzasadnienie projektu rozporządzenia i powinno być opracowane poz zakończeniu procedury konsultacji społecznych (w projekcie uzasadnienia pozostawiono na nie miejsce). Ostateczną decyzję co do sposobu uwzględnienia wniosków podejmuje Dyrektor Parku. Uwaga powinna być uwzględniona po zakończeniu procesu konsultacji społecznych. 25 Wyjaśniam tu, że wszystkie dotychczasowe uwagi i wnioski to praca nad projektem planu realizowana przez Wykonawcę na zlecenie TPN. Powinna ona w całości być udokumentowana w dokumentacji projektu planu, a część E operatu syntezy wydaje się najlepszym miejscem do tego. Niezależnie od niej, później musi być przeprowadzony tzw. udział społeczeństwa, a ponieważ musi go przeprowadzić sporządzający projekt planu (wykonawca może najwyżej działać w imieniu TPN, a nie we własnym), to może to nastąpić dopiero po przyjęciu materiału przez TPN od wykonawcy. Uwagi i wnioski wniesione w wyznaczonym tej procedurze terminie, mogą (jeśli zostaną uznane za słuszne) być uwzględnione w planie; będą też wymagały zestawienia i odpowiedzi w odrębnym dokumencie, tzw. podsumowaniu udziału społeczeństwa. Następnie projekt planu będzie wymagał zaopiniowania przez gminy i Radę Naukową o ile jednak podczas prac nad planem, a także w udziale społeczeństwa, gminy i Rada mogą mieć uwagi i wnioski, to opinia ustawowa nie ma już służyć do dalszego ulepszania planu, ale do poinformowania Ministra o ocenie projektu przez ww. organy. Żaden przepis prawny nie reguluje konieczności zawarcia w Syntezie tego typu dokumentacji. Odniesienie takie musi zawierać uzasadnienie projektu rozporządzenia i powinno być opracowane poz zakończeniu procedury konsultacji społecznych (w projekcie uzasadnienia pozostawiono na nie miejsce). Ostateczną decyzję co do sposobu uwzględnienia wniosków podejmuje Dyrektor Parku. Uwaga powinna być uwzględniona po zakończeniu procesu konsultacji społecznych. 26 W zał. 3 podano opis granicy obszaru Natura 2000 Tatry zawartego w całości wewnątrz granic TPN, za pomocą list współrzędnych punktów załamania granicy. Dokładna analiza warstw wektorowych wskazuje jednak, że intencją wyznaczenia obszaru Natura 2000 było zawarcie go w granicach TPN (niektóre fragmenty TPN pozostawiając poza obszarem Natura 2000), to jednak linia określająca oficjalną granicę obszaru Natura 2000 (wektor przekazany przez GDOŚ do KE), nie jest dokładnie i topologicznie identyczna z linią granicy TPN. W konsekwencji, pewne wąskie skrawki obszaru Natura 2000 wykraczają poza granicę TPN i odwrotnie. Nie ma to znaczenia praktycznego, ale ma znaczenie dla opisu granicy współrzędnymi, zwłaszcza gdy te współrzędne podaje się z dokładnością dziesiątych części milimetra (a tak zrobiono). Czym więc dokładnie jest linia łącząca punkty o podanych tu współrzednych i czy na pewno zawsze zawiera się ona wewnątrz granic TPN? Nawiasem mówiąc, lista zawiera błędy, np. ostatni punkt jest tożsamy z pierwszym. Wyznaczone granice obszaru Natura 2000 zostały określone w warstwie informacyjnej opartej na powszechnej ewidencji gruntów i opisie granic obszaru Natura 2000 z rozporządzenia. Granica wektorowa przekazana przez GDOŚ do KE jest granicą poglądową i niezbyt dokładną. Obszar Natura 2000 jest obiektem poligonowym, stąd zgodnie z jednym ze sposobów opisu pierwszy i ostatni punkt ma takie same współrzędne. Nr pierwszego i zarazem ostatniego punktu został oznaczony jako 1. Zlikwidowano powtarzające się, zbędne punkty. 27 Błędem formalnym jest pominięcie tu obszaru Natura 2000 Dolina Białki, również częściowo (2 ha) pokrywającego się z granicami TPN. Przedmiotem zlecenia było opracowanie projektu planu ochrony TPN uwzględniającego zakres planu ochrony obszaru Natura 2000 Tatry, stąd nieuwzględnienie Doliny Białki w tym załączniku rozporządzenia. Istnienie obszaru Natura 2000 Dolina Białki zostało zaznaczone w Społecznych uwarunkowaniach realizacji celów ochrony oraz w rozdziale Usytuowanie TPN w systemach ochrony przyrody świata, Europy i Polski Syntezy.

7 lub Analiza uwagi lub 28 Jeżeli z prac nad planem wynikają jakieś wnioski, np. co do potrzeby formalnych korekt granicy obszaru Natura 2000 Tatry, to w operacie syntezy należałoby to napisać, choć oczywiście zagadnienie to nie może być uregulowane planem ochrony, a musiałoby być uregulowane w odrębnym trybie. W związku z tym, że w toku prac nad niniejszym projektem planu ochrony określono dokładniejszą granicę obszaru Natura 2000 Tatry opartą na danych z powszechnej ewidencji gruntów i budynków, należy ją zaktualizować w oficjalnych dokumentach i materiałach traktujących o przedmiotowym obszarze. w Syntezie 29 Fundamentalnym brakiem jest nie zaprojektowanie (w zakresie planu ochrony Natura 2000) ochrony niektórych przedmiotów ochrony obszaru Natura 2000 Tatry PLC120001, mimo że na pewno występują one w TPN. Jedna z obecnych interpretacji przepisów umożliwia umieszczenie na liście przedmiotów ochrony obszaru Natura 2000 ptaków z poza załącznika I Dyrektywy Ptasiej (innych niż typowe migrujące). W stosunku do listy przedmiotów ochrony zamieszczonej w Standardowego Formularza Danych (SDF) nastąpiły jednak pewne zmiany, wymagające jego aktualizacji: mopek (barbastella barbastellus) i nocek orzęsiony (myotis emarginatus) - stwierdzona liczebność w kolonii rozrodczej jest zbyt mała, aby gatunek zakwalifikował się jako przedmiot ochrony obszaru Natura 2000; jarząbek (bonasa bonasia) i podróżniczek (luscinia svecica) - stwierdzona liczebność populacji jest zbyt mała, aby gatunek zakwalifikował się jako przedmiot ochrony obszaru Natura Projekt został uzupełniony o 8 gatunków 30 Sama struktura operatów narzuciła z góry podział Parku na przestrzeń leśną i przestrzeń nieleśną (ich powierzchnie rozliczono z dokładnością do 0,01ha). Tym samym jednak dyskusji umyka pytanie, jak odnieść się do procesów przekształcania się ekosystemów nieleśnych w leśne i ewentualnie odwrotnie. Proces zarastania polan sprzyja odtworzeniu lasów regla dolnego, ale nie sprzyja krajobrazom kulturowym. W Planie przyjęto domyślnie, że celem jest zamrożenie obecnego stanu w tym zakresie, przynajmniej w reglu dolnym. Nie jest to jednak chyba takie oczywiste. Czy to założenie jest słuszne? Czy, a jeżeli tak, to dlaczego, dążymy do zachowania półnaturalnych ekosystemów nieleśnych wszędzie tam, gdzie je mamy, czy też dążymy do zachowania pełnej różnorodności tych ekosystemów i do zachowania ich w wybranych miejscach, ale niektóre płaty nieleśne możemy przeznaczyć na straty, tj. do sukcesji, np. w imię wytworzenia w TPN dużych i zwartych obszarów wolnych od wszelkich form antropopresji (wykonywanie działań ochronnych to też antropopresja). W związku z tym, że na większej części polan reglowych (wytypowanych do zachowania) znajdują się bardzo cenne przedmioty ochrony (od zbiorowisk roślinnych po elementy kulturowe i krajobrazowe) uznano ich wartość za znacznie wyższą od otaczających je lasów (w przeważającej części przekształconych przez człowieka). Stąd w tym zakresie analiza przeprowadzona w operacie ochrony ekosystemów nieleśnych wskazała obecne, umowne granice pomiędzy ekosystemami leśnymi i nieleśnymi. Nie planowana jest blokada sukcesji leśnej na hale i zamrażanie ich obecnego stanu. 31 Czy podział przestrzeni TPN miedzy obszary ochrony procesów a stabilizacji, a także renaturyzacji i rewitalizacji obecnych układów, powinien być drobnoziarnisty (a tym samym uwzględniający indywidualną charakterystykę każdego wydzielenia), czy też raczej wielkostrefowy (narzucony jako duże, spójne i zwarte strefy, co oznacza, że małe płaty które znajdą się w strefie ochrony procesów nie powinny być sztucznie stabilizowane, renaturalizowane ani rewitalizowane niezależnie od swoich indywidualych charakterystyk). Konsekwencje tego pytania dotyczyć będą kształtowania podziału TPN na strefy ochrony ścisłej i czynnej: czy i w jakim zakresie chcemy mieć w strefie ochrony ścisłej dziury w postaci enklaw poddanych ochronie czynnej (pamiętając, że by ochronę czynną wykonać, do takich miejsc trzeba będzie dojść lub dojechać). W TPN ze względu na bardzo dużą koncentrację różnych przedmiotów ochrony o wysokich wartościach koniecznym było zaprojektowanie przestrzeni w sposób mieszany. Podział oparto o zasadę tworzenia jak największych jednorodnych stref, ale ze względu na bardzo wysokie walory niektórych polan trzeba było pozostawić je jako enklawy, w których jednak konieczne jest prowadzenie ochrony czynnej. Było to wynikiem waloryzacji przestrzennej, bardzo szczegółowo dyskutowanej w gronie ekspertów KRAMEKO i TPN.

8 lub Analiza uwagi lub 32 Jakie przesłanki powinny decydować o wyborze między ochroną procesów a stabilizacją? Czy stabilizacji powinny podlegać z jakichś względów także naturalne układy podlegające naturalnej sukcesji pierwotnej (dotyczy np. zarastania Toporowych Stawów i propozycji usuwania pła, ingerencji w zarastanie torfowisk kosodrzewiną i świerkiem)? W toku prac projektowych wychwycono szereg sytuacji konfliktowych odnośnie samej koncepcji ochrony wskazywanej w różnych operatach tematycznych i związanych z nią propozycji wykonania konkretnych zadań ochronnych. Wiązało się to z podjęciem optymalnych decyzji w tym zakresie. Przykładem tego może być podjęta decyzja w zakresie wykonywania działań ochrony czynnej przeciwdziałających zarastaniu Toporowego Stawu Wyżniego. Była ona wynikiem analizy sytuacji konfliktowej pomiędzy koncepcją ochrony rzeźby (w tym przypadku ochrony wału moreny z zespołem form wytopiskowych o wartości wybitnej) a koncepcją ochrony reliktowego stanowiska jeżogłówki pokrewnej o wartości bardzo wysokiej. Przyjęty kompromis wskazał możliwość ochrony florystycznego przedmiotu ochrony na bardzo niewielkim fragmencie większego obszaru o wartości wybitnej z punktu widzenia rzeźby. W Syntezie zostało zmieszczone dodatkowe wyjaśnienie i uzasadnienie. 33 Czy zakładając renaturalizację, mamy wizję stanu naturalnego, który chcielibyśmy osiągnąć? A jeśli tak, to skąd ją mamy i na jak mocnych podstawach jest ona oparta? Jaka jest wizja długofalowa: czy, gdy już zrenaturalizujemy to, co chcemy zrenaturalizować, zamierzamy w tak wytworzonych układach przejść do chronienia procesów, czy też może będziemy je renaturalizować nadal? A może będziemy wówczas je stabilizować? Renaturalizacja tych lasów będzie prowadzona do momentu, aż ich stopień naturalności będzie na tyle zaawansowany, aby jego zakończenie mogło się odbyć samymi siłami przyrody (stan docelowy, czyli zbliżony do naturalnego skład gatunkowy drzewostanów na poszczególnych siedliskach określa opracowana w 2006 roku przez KRAMEKO sp. z o.o. Dokumentacja siedliskowa stref ochrony czynnej i krajobrazowej lasów Skarbu Państwa TPN ). W syntezie zostało zamieszczone wyjaśnienie. 34 Nie przesądzam odpowiedzi na te pytania. Wydaje mi się jednak, że nie są one banalne i że w toku prac nad syntezą planu ochrony TPN trzeba je zadać. Niektóre wątki analizy tych tematów przewijają się zresztą w operacie syntezy; uważam jednak, że dyskusja tych kluczowych tematów powinna zostać jeszcze poszerzona i pogłębiona. Zostało uwzględnione

9 lub Analiza uwagi lub 35 Zaproponowane cele ochrony są prawidłowe i spójne, ale stosunkowo ogólne. Prawdę mówiąc do sformułowania takich celów nie trzeba było w ogóle opracowywać planu, wykonywać operatów szczegółowych, ani żadnych badan i ekspertyz. Sformułowano jeden, bardzo ogólny cel dla TPN: zachowanie różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników środowiska nieożywionego i walorów krajobrazowych oraz odtworzenie zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, zwierząt i grzybów. W sformułowaniu tego celu zabrakło miejsca dla ochrony naturalnych procesów ekologicznych, tak akcentowanych we wcześniejszym opisie założeń ochrony. W moim odczuciu ten brak jest dotkliwy. Warto tu przypomnieć, że Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) definiuje obecnie park narodowy (kategoria II w klasyfikacji obszarów chronionych) jako duży naturalny lub niemal naturalny obszar pozostawiony w celu ochrony wielkoskalowych procesów ekologicznych, wraz z kompletnym zestawem gatunków i ekosystemów typowych dla obszaru, dostarczający także możliwości realizacji odpowiednich środowiskowo i kulturowo funkcji duchowych, naukowych, edukacyjnych, rekreacyjnych i turystycznych. Wartościowanie jest zawsze subiektywne, ale w odczuciu wielu przyrodników, także i w moim, naturalne procesy dziejące się w Tatrach są większą wartością nawet od tatrzańskiej, lokalnej różnorodności biologicznej. Akcentując różnorodność i unaturalnianie a nie procesy, Autorzy planu opowiadają się za określonym wyborem wartości i określoną wizją ochrony Tatr. Ta wizja mieści się w pojęciu ochrony przyrody, jak również mieści się w wymogach prawnych ochrony parku narodowego. Nie jest jednak jedynym możliwym wyborem. Kłóci się też z zamieszczonymi w innych miejscach dokumentacji deklaracjami o maksymalnej ochronie naturalnych procesów. Jeżeli ma być wybrana, to powinna być wybrana z pełną świadomością konsekwencji i dlatego zwracam tu szeroko uwagę na to zagadnienie. Zostało uwzględnione. Uzupełniono cele ochrony o odniesienie do naturalnych procesów ekologicznych. 36 Z wyjątkiem może właściwego stanu ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000, cele na tym poziomie ogólności trudno będzie przełożyć na wskaźniki monitorujące dystans do osiągnięcia celu, jak i na kryteria weryfikujące, czy cel został osiągnięty, czy nie. Cele ochrony obszaru Natura 2000 są zawarte w ustawie o ochronie przyrody i nie ma możliwości ich modyfikacji na poziomie projektu planu ochrony. Stąd można je jedynie w projekcie jedynie przytoczyć. Ustawa nakazuje określić cele ochrony Parku, dla Natury są już określone. 37 Wyłączenie z ochrony ścisłej drzewostanu bukowego w Dolinie Strążyskiej oznacza stworzenie enklawy ochrony czynnej w ochronie ścisłej oraz odściślenie z doraźnego tylko powodu organizacyjno-gospodarczego w celu możliwości zbioru nasion do odtwarzania lasów regla dolnego. Jest to konieczne, aby renaturalizację drzewostanów regla dolnego prowadzić zgodnie z zasadami regionalizacji nasiennej. Ingerencja w środowisko w postaci zbioru nasion jest tak nieznaczna, że w praktyce obszar ten będzie objęty ochroną czynną o charakterze zachowawczym. Dodatkowe wyjaśnienie i uzasadnienie zostało zamieszczone w Syntezie.

10 lub Analiza uwagi lub 38 Podobnie odściślenia przy Toporowym Stawie zaprzeczają idei ochrony ścisłej, są bowiem związane z konsekwencjami procesów, które ochrona ścisła miała właśnie chronić: naturalnego zarastania jeziorka płem i dynamiki drzewostanów świerkowych. Tu warto przypomnieć,że wymogiem sieci Natura 2000 nie jest zachowanie każdego płatu siedliska w każdym obszarze, proponowane decyzje nie mogą więc być uzasadniane tylko obowiązkiem ochrony obszaru Natura W toku prac projektowych wychwycono szereg sytuacji konfliktowych odnośnie samej koncepcji ochrony wskazywanej w różnych operatach tematycznych i związanych z nią propozycji wykonania konkretnych zadań ochronnych. Wiązało się to z podjęciem optymalnych decyzji w tym zakresie. Przykładem tego może być podjęta decyzja w zakresie wykonywania działań ochrony czynnej przeciwdziałających zarastaniu Toporowego Stawu Wyżniego. Była ona wynikiem analizy sytuacji konfliktowej pomiędzy koncepcją ochrony rzeźby (w tym przypadku ochrony wału moreny z zespołem form wytopiskowych o wartości wybitnej) a koncepcją ochrony reliktowego stanowiska jeżogłówki pokrewnej o wartości bardzo wysokiej. Przyjęty kompromis wskazał możliwość ochrony florystycznego przedmiotu ochrony na bardzo niewielkim fragmencie większego obszaru o wartości wybitnej z punktu widzenia rzeźby. Objęcie wcześniej ochroną ścisłą ekosystemów leśnych w okolicy Toporowych Stawów było niewłaściwym rozwiązaniem, ponieważ ich stopień przekształcenia antropogenicznego był na tyle wysoki, że powinny one zostać poddane renaturalizacji (przywróceniu stanu naturalnego z pomocą człowieka), co potwierdza ich obecny stan gwałtownego rozpadu. W Syntezie zostało zmieszczone dodatkowe wyjaśnienie i uzasadnienie. 39 Niewielkie fragmenty obszaru ochrony ścisłej, usytuowane wewnątrz obszarów ochrony czynneji krajobrazowej (np. Wielkie Koryciska, Łysa Skałka),proponuje się odściślić tylko ze względu na strukturę przestrzenną form ochrony. Jednak nie podano żadnych argumentów merytorycznych o niewłaściwości ochrony ścisłej tych miejsc. Wyspy ochrony ścisłej wśród ochrony czynnej, zwłaszcza utrwalone dotychczasową tradycją, niczemu chyba nie przeszkadzają (w przeciwieństwie do wysp ochrony czynnej wśród ścisłej, patrz niżej)? Nie jest więc to sytuacja uzasadniająca wyjątek od generalnej zasady trwałości ochrony ścisłej. Za decyzją w tej sprawie przemawiał fakt, że ochrona ścisła, czyli ochrona procesów naturalnych może być realizowana tylko na większych obszarach, które posiadają właściwości homeostatyczne. Uzasadnienie zostało zawarte w Syntezie 40 Konieczność czynnej ochrony cennych muraw w reglu dolnym mogłaby wprawdzie uzasadniać odściślenie, gdybyśmy potrafili wykazać że intencją w tych miejscach zawsze była ochrona muraw a nie ochrona procesów, a tylko metoda została błędnie dobrana. Tu jednak raz jeszcze trzeba rozważyć, czy te murawy są naprawdę na tyle cenne i unikatowe, by wprowadzać wyjątek od generalnej zasady trwałości ochrony ścisłej i dodatkowo tworzyć enklawy ochrony czynnej wśród ścisłej. Za decyzją w tej sprawie przemawiał fakt, że dotyczy to dwóch bardzo niewielkich fragmentów Parku, bardzo ważnych dla egzystencji gatunków zwierząt o wartości wybitnej i bardzo wysokiej: górówki pronoe i niepylaka apollo. Dotychczasowa ochrona ścisła prowadziła bezpośrednio do zaniku jednych z nielicznych w TPN stanowisk ich występowania Uzasadnienie zostało zawarte w Syntezie 41 Istotnym zagadnieniem, które powinno być przedysktutowane w syntezie planu, jest pytanie, czy warto utrzymywać wszystkie obecnie istniejące enklawy ochrony czynnej w ścisłej. W praktyce: czy wszystkie polany reglowe są konieczne do utrzymania w imię (słusznego skądinąd) zachowania także ekosystemów półnaturalnych; czy też może z jakichś fragmentów można zrezygnować w imię doprowadzenia do powstania dużych obszarów wolnych od antropopresji? Objęcie polan ochroną czynną było wynikiem bardzo wysokiej wartości przedmiotów ochrony na nich występujących, zarówno w zakresie zbiorowisk roślinnych, siedlisk przyrodniczych Natura 2000, jak i roślin, zwierząt, kultury i krajobrazu. Analiza wykazała również, że nie narusza to w istotny sposób integralności obszaru ochrony ścisłej. Uzasadnienie zostało zawarte w Syntezie

11 lub Analiza uwagi lub 42 W dotychczasowej dyskusji na temat ochrony TPN pojawiały się przecież takie głosy. W artykule opublikowanym w kwartalniku Tatry, Zwijacz-Kozica i Zięba zwracali uwagę na szczególne znaczenie dużych obszarów wolnych od antropopresji, określanych jako mateczniki. Proponowali też konkretne rozwiązania: likwidując zaszłości minionej gospodarki leśnej i turystycznej oraz korygując nie do końca przemyślane strefowanie ochronne można by w łatwy i niemal bezbolesny sposób powiększyć największy z tatrzańskich mateczników do ponad 860 ha. Konkretnie, należałoby zlikwidować pozostałości schroniska na Pysznej, a zwłaszcza studnię, w której nie tak dawno utopił się cielak jelenia. Nie należy również utrzymywać tak zwanej ścieżki patrolowej prowadzącej dnem doliny, bo jak wykazuje monitoring, jest ona około sto razy częściej wykorzystywana przez tak zwanych turystów pozaszlakowych, wśród których ukrywają się także kłusownicy, niż przez strażników. Przynosi więc więcej szkody niż pożytku. Ukryty w lesie, w okolicy Małej Polanki Ornaczańskiej schron robotniczy TPN należałoby przenieść w inne miejsce, bo tu robotnicy nie mają już nic do roboty. Trzeba by się też zastanowić, czy Wielka Ornaczańska Polana, Smreczyńska Polana i Tomanowa Polana są obecnie w stanie, który uzasadnia prowadzenie na całej ich powierzchni ochrony czynnej, czy może procesy, które rozpoczęły się tam po objęciu ich przed kilkudziesięciu laty ochroną ścisłą powinny być w dalszym ciągu w ten sam sposób chronione. Zbiorowiska roślinne, które je dziś porastają diametralnie różnią się od tych, jakie rosły tu 50 lat temu i nie ma gwarancji, że bez przywrócenia wypasu uda się je odtworzyć. Względy krajobrazowe mają znaczenie jedynie w przypadku Polany Tomanowej, bo dwie pozostałe praktycznie z nikąd nie są widoczne. Zakładamy, że nie chronimy tych polan tylko po to, aby mogli się ich widokiem napawać nieliczni wybrańcy losu. Rezygnując z ochrony czynnej można by też stworzyć także ponad 500 hektarowy matecznik w rejonie Kop Sołtysich. Stworzenie ścisłego rezerwatu przyrody o powierzchni około 360 ha sugerował już 45 lat temu profesor znakomity leśnik Stefan Myczkowski. Po wielu latach przebudowy prowadzonej przez TPN drzewostany w tym rejonie powinny być znacznie bliższe stanowi naturalności. Także matecznik w rejonie Waksmundzkiej mógłby zostać troszkę powiększony. Tam należałoby zrezygnować z czynnej ochrony dolnej części żlebu opadającego z Małej Koszystej na Polanę Waksmundzką. Kiedyś był on częścią hali wypasowej, dziś jest całkowicie zarośnięty naturalnym młodnikiem świerkowym, więc i tak nie ma tu obecnie nic, co wymagałoby czynnej ochrony. Znacznie mniej realne wydaje się być stworzenie około 450 ha matecznika w rejonie Bobrowiec Koryciska, czy 320 hektarowego w rejonie Kominiarskiego Wierchu. Wymagałoby to wymiany gruntów ze Wspólnotą Witowską. Na razie jest to czysta futurologia. Ale kto wie? Może za kilkadziesiąt lat, gdy właściciele Wspólnoty pozbędą się uprzedzeń wobec TPN, będzie to przeprowadzone za obopólną zgodą i korzyścią. Temat ten podejmuje także projekt krajowego programu ochrony niedźwiedzia (2012 r.), wskazując na możliwość poprawy siedliska tego gatunku w Tatrach właśnie przez poprawę obszarów o wysokiej jakości środowiska, czyli mateczników w sensie wyżej opisanym. Na etapie sporządzania niniejszego projektu rozważane było utworzenie w rejonie Kop Sołtysich obszaru ochrony ścisłej, jednak rejon ten porastają głównie drzewostany świerkowe na zasobnych siedliskach lasowych, które są bardzo podatne na uszkodzenia zarówno biotyczne jak i abiotyczne. Zaniechanie, prowadzonej już tam od kilkunastu lat przebudowy doprowadziłoby do rozpadu drzewostanów na dużych powierzchniach i znacznego spowolnienia procesu ich renaturyzacji. Docelowo obszar ten jednak powinien znaleźć się w obszarze ochrony ścisłej, ale za kilkadziesiąt lat, po osiągnięciu stopnia naturalności umożliwiającego pozostawienie dalszej renaturalizacji siłom natury. Uzasadnienie zostało zawarte w Syntezie

12 Co do ochrony krajobrazowej, zakres jej zastosowania wymaga wyjaśnienia. Ta forma ochrony powinna obejmować lasy i tereny rolne obcej własności oraz grunty pod schroniskami, parkingami i innymi budynkami. Tak też deklarują Autorzy syntezy. Jednak, opisy taksacyjne w operacie ochrony ekosystemów leśnych, ujawniają że ochroną krajobrazową objęto także jakieś drzewostany na gruntach Skarbu Państwa w wieczystym użytkowaniu TPN. Dlaczego? Niedostosowanie drzewostanów do siedlisk (cokolwiek oznacza) nie jest chyba zagrożeniem dla siedlisk 9110 i 9130 tam, gdzie identyfikowano drzewostany niedostosowane, to nie identyfikowano tych siedlisk Gradacje kornika to chyba naturalny element dynamiki świerczyn górskich, zagrożeniem może być raczej ich nasilenie i dłuższe trwanie związane np. ze zmianami klimatycznymi i z podatnością drzewostanów; 46 Niewystarczająca baza nasienna to najwyżej utrudnienie, a nie zagrożenie Samo gospodarcze wykorzystywanie gruntów nie musi być zagrożeniem, np. w ekosystemach półnaturalnych; zagrożeniem mogą być niewłaściwe (jakie?) sposoby użytkowania; Czy naturalny wzrost pła torfowego na Toporowym Stawie powinien być identyfikowany jako zagrożenie Najprostszym sposobem ograniczenia niszczenia runi łąkowej poprzez składowanie drewna na polanach byłoby ograniczenie pozyskania drewna lub Analiza uwagi lub Obszarem ochrony krajobrazowej zostały również objęte niektóre grunty Skarbu Państwa: sporadyczne przypadki bardzo małych powierzchni pośród innych gruntów obszaru ochrony krajobrazowej, grunty położone w samym mieście Zakopane (przy ul. Chałubińskiego) oraz grunty uważane za sporne lub mogące w przyszłości posłużyć do wymiany za grunty cenniejsze. Za drzewostany o składzie gatunkowym niedostosowanym do siedliska uważa się również drzewostany częściowo niedostosowane, które są siedliskami przyrodniczymi Natura 2000 i tworzą płaty o ocenie stanu zachowania U1. Gradacja korników jest ich masowym pojawem (czyli właśnie nasileniem) i jej występowanie związane jest z osłabionymi drzewostanami świerkowymi. Osłabienie to wynika głównie z zainfekowania przez grzyby korzeniowe i szybki wzrost świerków na urodzajnych siedliskach lasowych, który warunkuje powstawanie znacznych uszkodzeń od wiatru. Oczywiście uszkodzenia od kornika zdarzają się również w warunkach naturalnych w drzewostanach świerkowych na granicy regli, ale nie mają charakteru wielkopowierzchniowego. Niestety, co jest opisane szczegółowo w Operacie ekosystemów leśnych i zaroślowych masowe gradacje w nienaturalnych świerczynach regla dolnego spowodowały (tak jak to ma miejsce obecnie w TPN) ich zezłośliwienie i zajęcie również naturalnych świerczyn górnoreglowych. To jest zagrożenie, ponieważ wymaga przeciwdziałania w postaci wyłączenia z obszaru ochrony ścisłej jednego wydzielenia na całe 20 lat. Część gruntów prywatnych, obecnie znajdujących się w obszarze ochrony krajobrazowej i wykorzystywanych gospodarczo (bez względu na sposób użytkowania) jest miejscem występowania wielu różnych przedmiotów ochrony i zdecydowanie lepiej by było pozyskać je wyłącznie na cele ochrony przyrody (np. Koryciska). Naturalny proces wzrostu pła torfowego jest zagrożeniem dla utrzymania wysokiej bioróżnorodności, w tym wypadku dla jedynego w TPN reliktowego stanowiska jeżogłówki pokrewnej. W strefie ochrony krajobrazowej może być prowadzona gospodarka leśna zgodnie z zasadami dobrych praktyk. Ograniczenie pozyskania drewna nie jest koniecznością aby przeciwdziałać temu zagrożeniu. Uzasadnienie i wyjaśnienie zostało zawarte w Syntezie Uzasadnienie i wyjaśnienie zostało zawarte w Syntezie Wyjaśnienie było zamieszczone w Syntezie. Dodatkowo zostało uszczegółowione Wyjaśnienie zostało zamieszczone w Syntezie Wyjaśnienie zostało zamieszczone w Syntezie Wyjaśnienie zostało zamieszczone w Syntezie

13 lub Analiza uwagi lub 50 Zmiany w zachowaniu się zwierząt na skutek antropopresji nie wynikają tylko z sytuacji konfliktowych między zwierzętami a człowiekiem, ale wynikają z samej obecności człowieka być może należałoby im raczej zapobiegać przez ograniczenie aktywności ludzkiej (także wykonywania działań ochronnych) w wybranych częściach Parku, w tym korekty systemu szlaków turystycznych i miejsc udostępnionych Zmiany w zachowaniu zwierząt na skutek antropopresji występują (stosunkowo rzadko) w tak różnych miejscach Parku, tak że jakakolwiek korekta systemu szlaków nie ograniczyłaby tego zagrożenia. Musiały by to być bardzo radykalne zmiany, które kłócą się z wysokimi oczekiwaniami społecznymi odnośnie udostępnienia Parku. Wyjaśnienie zostało zamieszczone w Syntezie 51 Wykraczanie areałów występowania dużych ssaków poza obszar Parku nie jest samo w sobie zagrożeniem; zagrożeniem jest to, co te zwierzęta może poza granicami Parku spotkać; To co może spotkać duże ssaki poza obszarem Parku jest skutkiem zagrożenia a nie zagrożeniem. 52 Niejasne, co Autorzy mają na myśli pod nazwą degradacja miejsc rozrodu płazów ; Na terenie TPN występowały naturalne, podmokłe obszary (niektóre fragmenty polan w Tatrach Zachodnich), które były miejscami rozrodu płazów. Na skutek prowadzenia działalności rolniczej zostały one praktycznie bezpowrotnie zniszczone, stąd konieczność utrzymywania zastępczych miejsc rozrodu płazów. Wyjaśnienie zostało zamieszczone w Syntezie 53 Jeżeli zagrożeniem jest ruch kołowy powodujący śmierć zwierząt, to narzucającym się rozwiązaniem które powinno być rozważone, jest ograniczenie ruchu kołowego na drogach przecinających Park (np. dostępność tylko dla mieszkańców) Zważywszy, że zagrożenie to dotyczy sieci dróg o fundamentalnym znaczeniu dla funkcjonowania regionu pomysł autora uwag jest niemożliwy do przyjęcia zarówno przez mieszkańców jak i turystów. Poza tym nie ma takiej konieczności, ponieważ są inne sprawdzone sposoby ograniczenia tego zagrożenia. 54 Upadki jeleniowatych w czasie surowych, długich zim to chyba nie zagrożenie, a naturalny czynnik regulujący ich liczebność, tym bardziej że te same jeleniowate wskazuje się jako zagrożenie dla odnowień drzew. Czy podejście nie redukować i nie dokarmiać nie byłoby właściwsze? Trzeba zwrócić uwagę, że jeleniowate są podstawowym pokarmem wilka (gatunku chronionego i będącego przedmiotem ochrony obszaru Natura 2000 Tatry). Ich niewielka populacja mogłaby przyczynić się do redukcji populacji wilka, stąd przeciwdziałanie takiemu zagrożeniu (tylko w obszarze ochrony czynnej) jest konieczne. 55 Brak odpowiedniego oznakowania obiektów kulturowych raczej im chyba nie zagraża; Oczywiście, że zagraża, ponieważ dla turystów nieoznaczone obiekty mogą wydawać się niezbyt cenne lub nawet niezauważalne (pozostałości po obiektach kulturowych). Konsekwencją tego jest niejako przyzwolenie na ich penetrację. 56 Brak jednolitości w formie i stylu architektonicznym obiektów znajdujących się w Parku jest przykrym i nieestetyczny faktem, ale nie zagrożeniem. Zagrożeniem jest raczej utrata specyficznych, architektonicznych i urbanistycznych cech regionalnych wskutek ich remontów i przebudów nie zachowujących tych cech Brak jednolitości w formie i stylu architektonicznym obiektów znajdujących się w Parku jest zagrożeniem, natomiast utrata specyficznych, architektonicznych i urbanistycznych cech regionalnych jest skutkiem zagrożenia. 57 Dotychczas w niektórych dyskusjach o TPN wskazywano jako zagrożenie nadmierne wykorzystanie śmigłowca, ćwiczenia wojskowe czy te zagrożenia nie potwierdziły się? Wykorzystanie śmigłowców w celach ratunkowych i wojskowych regulują odrębne przepisy prawa, stąd ujęcie ich w przedmiotowym projekcie jest niemożliwe. Nieprawidłowe wykonywanie tych przepisów może być zawsze zaskarżone przez Dyrektora TPN.

14 lub Analiza uwagi lub 58 Podobnie dla siedlisk półnaturalnych prawidłowy jest warunek utrzymania ekstensywnego użytkowania kośnego i pastwiskowego, choć należałoby go doprecyzować, bo przecież dla różnych typów siedlisk właściwe będą różne reżimy takiego użytkowania. Jest to szczegółowo opisane w zadaniach ochronnych. Było uwzględnione 59 Dla siedlisk i populacji gatunków zwierząt związanych z ekosystemami wodnymi, należałoby rozważyć, czy warunkiem utrzymania właściwego stanu jest tylko odtworzenie właściwego stanu sanitarnego wód,czy nie są tu konieczne także jakieś warunki w zakresie naturalności hydromorfologicznej. Potoki TPN mają bardzo wysoki stopień naturalności stąd nie ma potrzeby wskazywania na dodatkowe warunki odnośnie przywrócenia naturalności hydromorfologicznej. Wyjaśnienie zostało zamieszczone w Syntezie 60 Głębszego uzasadnienia i opisania wymagałyby w syntezie Planu wyjątki od określonego dla siedlisk naturalnych warunku braku ingerencji człowieka, dotyczące żywych torfowisk wysokich z roślinnością torfotwórczą i naturalnych, dystroficznych zbiorników wodnych, oraz we wszystkich lokalizacjach siedlisk górskich i nizinnych torfowisk zasadowych o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk. Być może są one słuszne, ale czytelnik syntezy Planu chciałby wiedzieć, czy procesy zaniku tych siedlisk zostały jakoś antropogenicznie przyspieszone, czy też są zupełnie naturalne. W tym drugim przypadku ingerencja budzi poważne wątpliwości, jest bowiem działaniem w jakimś zakresie sprzecznym z ideą parku narodowego, choć nie z ideą obszaru Natura Warto tu jednak przypomnieć, że zasady sieci Natura 2000 nie wymagają wcale zachowania każdego jeziorka dystroficznego. Zostało zamieszczone szersze uzasadnienie 61 Nieprawidłowe jest ograniczenie wskaźników stanu FV tylko do powierzchni siedlisk i liczebności gatunków. Stan właściwy oznacza również określoną jakość ekosystemu (siedliska przyrodniczego), w tym jego zdolność do podtrzymywania typowej dla ekosystemu różnorodności biologicznej. Pogorszenie stanu siedliska przyrodniczego niekoniecznie musi wyrażać się zmniejszeniem jego powierzchni, ale może wyrazić się pogorszeniem jego struktury. Właściwy stan ochrony gatunku wymaga raczej zachowania odpowiedniego jakościowo i powierzchniowo siedliska, sama liczebność gatunku może niekiedy naturalnie fluktuować, co dopóki nie jest trendem spadkowym nie wyklucza stanu właściwego. Zostało uwzględnione. Dodano dodatkowy warunek konieczności łącznej oceny stanu zachowania FV 62 Ta część planu jest też zasadniczo wadliwa w związku z nie ujęciem wszystkich wymaganych przedmiotów ochrony obszaru Natura Jedna z obecnych interpretacji przepisów umożliwia umieszczenie na liście przedmiotów ochrony obszaru Natura 2000 ptaków z poza załącznika I Dyrektywy Ptasiej (innych niż typowe migrujące). W stosunku do listy przedmiotów ochrony zamieszczonej w Standardowego Formularza Danych (SDF) nastąpiły jednak pewne zmiany, wymagające jego aktualizacji: mopek (barbastella barbastellus) i nocek orzęsiony (myotis emarginatus) - stwierdzona liczebność w kolonii rozrodczej jest zbyt mała, aby gatunek zakwalifikował się jako przedmiot ochrony obszaru Natura 2000; jarząbek (bonasa bonasia) i podróżniczek (luscinia svecica) - stwierdzona liczebność populacji jest zbyt mała, aby gatunek zakwalifikował się jako przedmiot ochrony obszaru Natura Projekt został uzupełniony o 8 gatunków.

15 lub Analiza uwagi lub 63 Zazwyczaj w planach ochrony parków narodowych tabelaryczne zestawienie zadań poprzedza się ogólnym opisaniem, na czym polega wykonywanie zadań w poszczególnych strefach ochrony. Daje to możliwość zapisania pewnych ogólnych, wspólnych elementów co do sposobów wykonywania zadań. Sugeruję rozważenie, czy takie rozwiązanie nie byłoby przydatne także w planie ochrony TPN. Nie ma żadnej delegacji prawnej do zamieszczania w tym załączniku takich ogólnych opisów. 64 Czy na pewno właściwą koncepcją jest dostosowywanie infrastruktury turystycznej do wzrastającego ruchu, a nie dostosowywanie ruchu do wymogów ochrony TPN? Tak, jest to dokładnie uzasadnione w Syntezie. Podejście odwrotne, czyli limitacja wejść na szlaki wymagałaby budowy infrastruktury daleko ingerującej w środowisko Parku (zarówno przyrodnicze jak i krajobrazowe) oraz kosztownej obsługi, droższej i bardziej ingerującej w środowisko niż samo przystosowanie szlaków do ilości korzystających z nich turystów. Wyjaśnienie było zamieszczone w Syntezie, zostało poszerzone. 65 Czy istnienie dróg wewnętrznych w obszarach ochrony ścisłej nie powinno być po prostu wygaszane? Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody udostępnienie Parku planowane jest niezależnie od strefowania ochronnego, stąd konieczność utrzymania niektórych dróg wewnętrznych z racji jego obsługi. 66 Co oznacza w ochronie ścisłej zachowanie atrakcyjności widokowej odcinków szlaków w ekspozycji czynnej poprzez utrzymanie otwartego charakteru terenów towarzyszących odcinkom szlaków Zapis oznacza niewprowadzanie nowych obiektów infrastruktury turystycznej lub wymianę istniejących na nowe, w tym elementów komunikacji wizualnej, zgodne z regionalnymi wzorcami architektonicznymi oraz demontaż zbędnych elementów infrastruktury turystycznej. Zakres zadania ochronnego był wyjaśniony w zakresie zadań ochronnych dodatkowo został przeredagowany 67 Czy archiwizacja materiałów piśmienniczych i multimedialnych dokumentujących dawną kulturę na pewno ma być realizowana w obszarze ochrony ścisłej, czy też raczej w archiwach do tego przeznaczonych? Zadanie zostało przeniesione do obszaru ochrony krajobrazowej, tam gdzie znajduje się obecnie biblioteka. 68 Czy (we wszystkich strefach ochrony) nie powinno być zapisane przecinanie i odsuwanie (z pozostawieniem w ekosystemie) drzew zwalonych na ścieżki i drogi? Zapisanie nawet takich drobnych zadań w planie ochrony jest potrzebne by dać podstawę prawną do niestosowania wobec tych działań zakazów z art. 15 ustawy o ochronie przyrody; To nie jest zadanie ochronne tylko warunek udostępnienia Parku (jest to wskazane w sposobach udostępnienia) Szlaki piesze oparte na istniejącej sieci tras udostępnia się do zwiedzania pod warunkiem dostosowania infrastruktury szlaków turystycznych do ilości korzystających z nich turystów, regularnej konserwacji (w tym: regeneracji wydeptanej roślinności, wymiany sztucznych ułatwień, infrastruktury przyszlakowej i uzupełniającej, usuwania poprzez przycinanie, przesuwanie przeszkód w postaci zagradzających szlak drzew i krzewów, w tym kosodrzewiny). 69 Planując renaturyzację hydromorfologiczną, w tym likwidację starych, zniszczonych: zapór wodnych, elektrowni i innej zabudowy potoków, należałoby dokładniej podać lokalizację, nie ograniczając wskazania lokalizacji tylko do jednej starej zapory; Uwaga niezrozumiała, ilość wskazanych obiektów jest znacznie większa? Było uwzględnione.