PROGNOZY MAKROEKONOMICZNE PROFESJONALNYCH PROGNOSTÓW

Transkrypt

1 PROGNOZY MAKROEKONOMICZNE PROFESJONALNYCH PROGNOSTÓW WYNIKI ANKIETY MAKRO OEKONOMICZNEJ NBP RUNDA Z CZERWCA R. Instytut Ekonomiczny Biuro Badań lipiec r.

2 2 W niniejszym materiale przedstawiamy wyniki kolejnej rundyy Ankiety Makroekonomicznej NBP (AM NBP). Służy ona zbieraniu opinii różnych grup profesjonalnych prognostów nt. przyszłych wartości wskaźników makroekonomicznych istotnych dla polityki pieniężnej. Ele mentemm wyróżniającym AM NBP spośród innych ankiet dotyczących prognoz makroekono przewidywanych przez ekspertów scenariuszy rozwoju sytuacji gospodarczej. Bieżące badanie zostało przeprowadzane w okresie od 17 czerwca do 2 lipca r. Wzięło w micznych są pytania probabilistyczne odwołujące się do subiektywnego prawdopodobieństwa nim udział 22 ekspertów, w tym: 16 z instytucji finansowych, 4 z ośrodków analityczno badawczych i 2 z organizacji pracodawców w i pracowników. SPIS TREŚCI SYNTEZA ŚREDNIOROCZNE PROGNOZY PROBABILISTYCZNE: INDYWIDUALNE I ZAGREGOWANEE Prognozy inflacji CPI wskaźniki średnioroczne w roku bieżącym i dwóch kolejnych latach Prognozy tempa wzrostu PKB wskaźniki średnioroczne w roku bieżącym i dwóch kolejnych latach Prognozy stopy referencyjnej NBP średnia w roku bieżącym i dwóch kolejnych latach Prognozy długookresowe inflacji i CPI, tempa wzrostu PKB i stopyy referencyjnejj NBP w najbliższych 5 latach w ujęciuu średniorocznym ZAGREGOWANE PROGNOZY PROBABILISTYCZNE O HORYZONCIE 4 I 8 KWARTAŁÓW Prognozy inflacji CPI, tempa wzrostu PKB i stopy eferencyjnej NBP w horyzoncie 4 kwartalnym Prognozy inflacji CPI, tempa wzrostu PKB i stopy eferencyjnej NBP w horyzoncie 8 kwartalnym PROGNOZY PUNKTOWE ZMIENNYCH UZUPEŁNIAJĄCYCH ANEKS A: : PANEL EKSPERTÓW ANKIETYY MAKROEKONOMICZNEJ NBP ANEKS B: OBJAŚNIENIA

3 3 SYNTEZA Prognozy średnioroczne na lata (por. częśćć 1 materiału) PKB w gospodarce krajowej towarzyszyć będzie nieznaczny spadek stopy bezrobocia oraz wzrost dynamiki wynagrodzeń. Prognozy centralne inflacji CPI wskazują na oczekiwany wzrost dynamiki cen ze Wyniki Ankiety Makroekonomicznej NBP przeprowadzonej w czerwcu 3 r. wśród profesjo nalnych prognostów wskazują na przewidywaną stopniową poprawę koniunktury w Polsce i wzrost dynamikii PKB z 1,2 w r. do 2,3 w r. i 3,1 3 w r. 50 procentowe przedziały prawdopodobieństwa dynamiki PKB w tych latach wynoszą, odpowiednio: 0,9 1,5; 1,,8 2,9 oraz 2,2 3, 8. Przyspieszaniu wzrostu gospodarczegoo w Polsce sprzyjać będzie przewidywana stopniowa poprawa koniunktury w strefie euro. Rosnącej dynamice średnio rocznego poziomu w r. do w r. i 2,5 w 2 r. Wzrost prognozowanej dynamiki cen można interpretować głównie jako efekt spodziewanej poprawy koniunktury. Prognozy innych determinantów inflacjii uwzględnionych w Ankiecie A wskazują, że albo nie będą one wywierały istotnegoo wpływu na przebieg procesów inflacyjnych (ceny ropy), albo wręcz będą hamować wzrost cen (kurs walutowy). Chociaż inflacji są w przypadku poszczególnych ekspertów Ankiety dość do siebiee podobne, indywidualna nie pewność jest dość zróżnicowana, zwłaszcza dla lat. PrognozowP wane 50 procentowe przedziały prawdopodobieństwa inflacjii rozszerzają się więc wyraźnie w dłuższych hory zontach prognostycznych. Wynoszą one: 0,7 1,2 dla r., 1,5 2,4 dla r. oraz 1,9 3,1 dla r. Warto podkreślić, że w latach znajdują się one w całości po infla niżej celu inflacyjnego NBP (2,5). Prawdopodobieństwo realizacji inflacji w przedzialee dopuszczalnych odchyleń od celu cyjnego NBP (1,5 3,5) jest nieznaczne dla r. (12), lecz w kolejnych dwóch latach oraz w horyzoncie 5 letnim wynosi ok. 70. Należy przy tym zauważyć, że prawdopodo bieństwo wzrostu cen przekraczającego cel inflacyjny NBP jestt dla lat dośćć niskie i wynosi odpowiednio 5 i 23. Dla 5 r. tak samo prawdopodobne są odchylenia od celu inflacyjnego NBP w górę i w dół.

4 4 Zgodnie z prognozami centralnymi stopyy referencyjnej NBP (formułowanymi przed lipcową decyzją RPP o obniżeniu stóp procentowych) w okresie do r. spodziewane jest jeszcze nieznaczne poluzowanie polityki pieniężnej spadek stopy referencyjnejj NBP ze średniego poziomu 2,9 w r. do 2,,6 w r., a następnie wzrostt stóp procentowych do pozio mu 3,3 w r. Prognozy te, w odniesieniu do lat, cechuje dość duża niepew ność. 50 procentowe przedziały prawdopodobieństwa dla tych lat wynoszą odpowiednio: 2,4 2,95 oraz 2,75, 2,8 i. podczas gdy dla r. przedział ten kształtuje się między Zmiany prognoz w stosunku do poprzedniej rundy prognostycznej (por. częśćć 2 i 3 materiału) W porównaniu z poprzedniąą rundą prognostycznąą w ślad za z obserwowanymi decyzjami politykii pieniężnej istotnemu obniżeniu uległy prognozy stopy referencyjnej NBP,, choć w horyzoncie najbliższych 4 kwartałów wzrosła też. Prognozy dynamiki PKB i inflacji pozostały względnie stabilne. s W przypadku inflacji obserwujemy pewności zarówno w horyzoncie 4, jakk i 8 kwartalnym. W sferze zewnętrznej gospodarki możnaa zauważyćć skorygowanie w dół jednak wzrost nie ujemnych prognoz wzrostu PKB w strefie euro na r. oraz nieco wolniejsze oczekiwanee odbudowanie ko świa niunktury w kolejnych latach. Zmniejszeniu uległy też ceny ropy naftowej na rynkach towych prognozowane na lata. Ponadto w i r. prognozowany kurs zło tego jest nieco słabszy niż w poprzedniej j rundzie Ankiety. Gdy chodzi o zmianę ocen sytuacji na rynku pracy, w bieżącej rundzie Ankiety odnotować możnaa niewielkiee obniżenie prognozowanej dynamikii wynagrodzeń, zaś prognozy stopy bezrobocia na lataa 3 są nie znacznie niższe niżż w poprzednim badaniu i nieznacznie wyższe od nich h w horyzoncie roku.

5 5 1. ŚREDNIOROCZNE PROGNOZY PROBABILISTYCZNE: INDYWIDU ALNE I ZAGREGOWANE Objaśnienia do wykresów przedstawianych w tym rozdziale: - rozstępy kwantylowe (mediany) Każdy punkt odpowiada indywidualnej prognoziee probabilistycznej, przedstawianej w postaci trzech centyli: 5 tego, 50 tego i 95 tego (x05, x50, x95). Wartość indywidualnej j x50 można od n czytaćć na osi poziomej. Oś pionowa pokazuje mierzoną różnicą x95 x05, a więc rozstęp kwantylowym. Punkty czerwone to prognozy z bieżącej rundy prognostycz poprzedniej p nej, punkty wypełnione na biało too prognozy z rundy prognostycznej. Prostokąty przy osiach pokazują przedziały, w których znaja kropka duje się 50 punktów; kreska oznacza medianę średnią w zbiorze punktów. Mediany wielkości z bieżącego badania prezentowanych na osiach zaznaczone sąą też dodatkowoo przerywanymi liniami. W lewym górnym rogu wykresuu umieszczonoo horyzont prognozy. Komentarz nt. wnioskowania o konsensusie wśród progno stów lub l jego braku zawiera z aneks B. mediana > <--- przedział > < przedział > Wykres przedstawiaa rozkład możliwych wartości zmiennej otrzymany w wyniku agregacji indywidualnych prognoz probabilistycznych. Ciemniejszy obszar odpowiada prawdopodobieństwu 0,5 i wyznacza na poziomej osi 50 owy przedział prawdopodo Jaśniejszym koloremm pokazano rozszerzenie do obszaru o bieństwa. Granicami przedziału są 25 ty i 75 ty centyl. prawdopodobieństwie 0,9, co pozwala odczytać granice 90 owego przedziału prawdopodobieństwa, którymi są 5 ty i 95 ty centyl rozkładu zagregowanego. Przerywaną linią zaznaczono medianę rozkładu. W lewym górnym rogu wykresuu umieszczonoo horyzont prognozy.

6 Prognozy inflacji CPI wskaźniki i dwóch kolejnych latach l średnioroczne w roku bieżącym Prognozy indywidualne indywidualna prognoza probabilistyczna ma postać: [INF05, INF50, INF95], gdzie sufiksy oznaczają centyle; indywidualna prognoza centralna jest medianą indywidualnego rozkładu, tzn. INF50; indywidualna jest mierzonaa rozstępem kwantylowym INF95 INF05; 6,,0 prognozy centralne 0 1, 0 Horyzont Opis zbioru indywidual Mediana 0,9 1,9 2,5 lnych progno Minimum 1,6 1,9 oz centralnych {INF50} Maximum 1,9 2,8 Liczba prognoz Prognozy zagregowane prognoza centralna (grupowa): mediana rozkładu prawdopodobieństwa możliwych wartości, otrzymanego w wyniku agregacjii indywidualnych rozkładów; zakres możliwych wartości: 90 przedział prawdopodobieństwa; 1,2 4,,0 Horyzont Prognoza centralna 0,7-1,2 1,5-2,4 2,5 1,9-3,1 Przedziały prawdopodobieństwa Prawdopodobieństwoo inflacji w przedziałach 1,5-3,5 <1,5 >3,5-2,, ,, ,, >2,

7 Prognozy tempa wzrostu PKB wskaźniki bieżącym i dwóch kolejnych latach średnioroczne w roku Prognozy indywidualne indywidualna prognoza probabilistycznaa ma postać: [PKB05, PKB50, PKB95], gdzie sufiksy oznaczająą centyle; indywidualna prognoza centralna jest medianą indywidualnego rozkładu, tzn. PKB50; ; indywidualna jest mierzona rozstępem kwantylowym PKB95 PKB05; ,0 8,0 8,0 0 1,,0 Horyzont Opis zbioru indywidualnych prognoz centralnych {PKB50}} Mediana Minimumm Maximum M 1,2 2,4 3,2 1,7 1,7 Liczba prognoz Prognozy zagregowane prognoza centralna (grupowa): mediana rozkładu prawdopodobieństwa możliwych wartości, w otrzymanego w wyniku agregacji indywidualnych rozkładów; zakres możliwych wartości: 90 przedział prawdopodobieństwa; 1,2 4,,0 Horyzont Prognoza centralna 1,2 2,3 3,1 Przedziały 50 0,9-1,5 1,8-2,9 2,2-3,8 prawdopodo obieństwa 90 0,1-2,7-4,3-5,55

8 Prognozy stopy referencyjnej NBP średnia w roku bieżącym i dwóch kolejnych latach Prognozy indywidualne indywidualna prognoza probabilistycznaa ma postać: [REF05, REF50, REF95], gdzie sufiksy oznaczają centyle; indywidualna prognoza centralna jest medianą indywidualnego rozkładu, tzn. REF50; indywidualna jest mierzona rozstępem kwantylowym REF95 REF05; 6,,0 prognozy centralne 0 1, 0 Horyzont Opis zbioru indywidualnych prognoz centralnych {REF50}} Mediana Minimumm Maximum M 2,90 2,60 3,25 2,50 2,50 2,75 0 2,90 0 Liczba prognoz Prognozy zagregowane prognoza centralna (grupowa): mediana rozkładu prawdopodobieństwa możliwych wartości, w otrzymanego w wyniku agregacji indywidualnych rozkładów; zakres możliwych wartości: 90 przedział prawdopodobieństwa; 2,5 1,5 0,5 2,5 1,5 0,5 4,,0 Horyzont Prognoza centralna 2,90 2,60 3,30 Przedziały p 50 2,80-0 2,40-2,95 2,75-0 rawdo podob bieństwa 90 2,35-3,35 1,60-3,65 1,65-55

9 Prognozy długookresowe inflacji CPI, tempa wzrostu PKB i stopy referencyjnej NBP w najbliższych 5 latach w ujęciu średniorocznym Prognozy indywidualne indywidualna prognoza probabilistyczna ma postać: [X05, X50, X95], gdzie sufiksy oznaczają centyle, a X to wskaźnik (INF, PKB, REF) ; indywidualna prognoza centralna jest medianą indywidualnego rozkładu, tzn. X50; indywidualna jest mierzona rozstępem kwantylowym X95 X05; , ,,0 prognozy centralne 0 1, 0 Wskaźnik Inflacja CPI Wzrost PKB Stopa referencyjna Opis zbioru indywidualnych prognoz centralnych {X50} Mediana 2,4 2,8 3,30 Minimumm 1,7 2,2 2,90 Maksimum 3,1 3,7 4,25 Liczba prognoz Prognozy zagregowane prognoza centralna (grupowa): mediana rozkładu prawdopodobieństwa możliwych wartości, w otrzymanego w wyniku agregacji indywidualnych rozkładów; zakres możliwych wartości: 90 przedział prawdopodobieństwa; ,,0 Prognoza Horyzont centralnaa Inflacja CPI 2,3 Tempo wzrostu PKB 2,8 Stopa referencyjna 3,35 Przedziały Prawdopodobieństwo prawdopodobieństwa inflacji w przedziałach , 5-3,5 <1,,5 >3,5 >2,5 1,8-2,9 0,7-4, ,2-3,4-4,7 x x x 2,9-3,,85 1,9-4,85 x x x 41 x x

10 10 2. ZAGREGOWANE PROGNO ZY PROBABILISTYCZNE O HORYZON CIE 4 I 8 KWARTAŁÓW Inflacja CPI i PKB w ujęciu kwartał do analogicznego kwartału roku poprzedniego Stopa referencyjna NBP średniaa w kwartale Objaśnienia do wykresów przedstawianych w tym rozdziale: Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q wartość w kwartale X05 X50 (prognoza centralna) X95 Q2 Q3 Na wykresach prezentowane są prognozy probabilistyczne o horyzoncie 4 kwartalnym i 8 kwartalnym z kolejnych rund ankiety. W odróżnieniu do prognozz średniorocznych, nie są pokazywane funkcjee gęstości rozkładów zagregowanych, lecz obliczone na ich podstawie mediana i granice przedziałów o prawdopodobieństwie 0,9 (5 ty i 95 ty centyl). Funkcje gęstości a także wykresy punktowe można znaleźć na stronie Kwartał, w którym przeprowadzano ankietę, pokazano na osi poziomej. Wartości wskaźnika w kwartałach, w którym przeprowadzana była ankieta, przedstawiono przyy pomocy wykresu słupkowego.

11 Prognozy inflacji CPI, tempa wzrostu PKB i stopy referencyjnej NBP w horyzoncie 4 kwartalnym Bieżącee badanie: prognoza na 2 kwartał Wskaźnik Prognoza centralna Inflacja CPI 1,9 Tempo wzrostu PKB 2,2 Stopa referencyjna 2,55 Przedziały prawdopodobieństwa 0,5 0,9 1,5-3,5 <1,5 1,5-2,55 0,3-3, ,7-2,77-4,1 x x 2,30-2,85 1,70-3,60 x x Prawdopodobieństwoo inflacji w przedziałach >3,5 7 x x >2,5 25 x x Prognozy o horyzoncie +4 kwartały z kolejnych rund ankiety Inflacja CPI Wzrost PKB Q Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 - Q4 Q Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Stopa referencyjna NBP Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q wartość w kwartale INF05 INF50 INF95 PKB05 PKB50 PKB95 REF05 REF50 REF95 Wskaźnik Inflacja CPI Tempo wzrostu PKB Stopa referencyjna prognoza centralna (INF95-INF0( 05) prawd. przedziału [1,5-3,5] prognoza centralna (PKB95-PKB( 05) prognoza centralna (REF95-REF0( 05) Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 2,8 2,,5 1,9 2,,9 3,1 3, ,5 2,2 2,,0 2,1 2,2 3,8 3,9 3,,8 3,9 4, ,50 3,20 2,55 2,40 1,701 1,80 1,555 1,90

12 Prognozy inflacji CPI, tempa wzrostu PKB i stopy referencyjnej NBP w horyzoncie 8 kwartalnym Bieżącee badanie: prognoza na 2 kwartał Wskaźnik Inflacja CPI Tempo wzrostu PKB Stopa referencyjna Prognoza centralna 2,5 3,20 Przedziały prawdopodobieństwa 0,5 Prawdopodobieństwo inflacji w przedziałach 0, 9 1,5-3,5 <1,55 >3,5 1,9-3,11 0,5-4, ,2-3,66 0,5-5,4 x x x 2,70-3,85 1,60-4,90 x x x >2,5 50 x x Prognozy o horyzoncie +8 kwartałów w z kolejnych rund ankiety a Inflacja CPI Wzrost PKB Q Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 - Q4 Q Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 7,0 Stopa referencyjna NBP Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q wartość w kwartale INF05 INF50 INF95 PKB05 PKB50 PKB95 REF05 REF50 REF95 Wskaźnik Inflacja CPI Tempo wzrostu PKB Stopa referencyjna prognoza centralna (INF95-INF0( 05) prawd. przedziału [1,5-3,5] prognoza centralna (PKB95-PKB( 05) prognoza centralna (REF95-REF0( 05) Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 2,8 2,8 2,,8 2,5 2,5 3,8 3,7 3,,4 3,7 4, ,2 2,7 2,,9 2,8 4,9 4,8 5,,1 4,7 4,9 4,30 4,104 3,70 3,60 3,20 3,65 2,652 2,80 3,30 3,30

13 13 3. PROGNOZY PUNKTOWE ZMIENNYCH UZUPEŁNIAJĄCYCH Bieżącee badanie: Zmienna Kurs PLN/EUR Stopa bezrobocia rejestrowanego () Roczna stopa wzrostu przeciętnego nominalnego wynagrodzenia brutto ogółem () Ceny ropy Brent za baryłkę w USD Roczne tempo wzrostu PKB w strefie euro () horyzont mediana 4,2 4,1 minimum maksimum l. prognoz 4,1 4,3 17 3,9 4,5 17 3,8 4, ,8 13,51 14, ,8 12, ,3 12,11 15,4 17 2,5 3,2 3, , ,2 4,2 5, ,9 1,4 1, Porównanie prognoz uzupełniających w kolejnych rundach ankiety a ( mediany) Kurs PLN/EUR Stopa bezrobocia rejestrowanego () 4,4 rok bieżący= rok bieżący= 1 14,5 rok bieżący= rok bieżący= ,2 1 13,5 1 3,8 12,5 1 3,6 11,5 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 1 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Wzrost nominalnego wynagrodzenia brutto Cena ropy (USD/baryłkę) 5,5 4,5 rok bieżący= rok bieżący= rok bieżący= rok bieżący= , , ,5 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 100 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Wzrost PKB w strefie euro () 1,6 rok bieżący= rok bieżący= 1,2 - Horyzonty prognozy: rok bieżący rok bieżący +1 rok bieżący +2 - Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2

14 14 Aneks A: Panel ekspertów Ankiety Makroekonomicznej NBPP Instytucje finansowe 1. AXA Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych 2. Bank BGŻ 3. Bank BPS S.A. 4. Bank Gospodarstwaa Krajowego 5. Bank Handlowy w Warszawie 6. Bank Millennium 7. Bank Ochrony Środowiska 8. Bank Pocztowy S.A. 9. BRE Bank 10. Bank Zachodni WBK S.A. 11. Dom Maklerski TMS Brokers 12. DZ BANK Polska S.A. 13. ING Bank Śląski 14. Invest Bank S.A. 15. KBC TFI S.A. 16. Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. 17. Nordea Bank Polska S.A. 18. PEKAO S.A. 19. PKO Bank Polski 20. Polski Bank Przedsiębiorczości 21. PZU 22. Raiffeisen Bank Polska S.A. 23. SGB-Bank S.A. 24. Societe Generale Ośrodki analityczno-badawcze: 1. Instytutt Badań nad Gospodarką Rynkowąą 2. Instytutt Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur 3. Instytutt Badań Strukturalnych 4. Instytutt Rozwoju Gospodarczego SGH 5. Towarzystwo Ekonomistów Polskichh 6. Ernst & Young 7. JJ Consulting Janusz Jankowiak Organizacje pracodawców i pracobiorców: 1. NSZZ SOLIDARNOŚĆ 2. Pracodawcy RP

15 15 Aneks B: Objaśnienia Pytaniaa probabilistyczne Pytania probabilistyczne dotycząą inflacji CPI, tempa wzrostu PKB i stopy s referencyjnej NBP.. W przy eks padku tych zmiennych oprócz punktowej prognozy odpowiadającej scenariuszowi centralnemu, perci podają wartośćć minimalnąą i maksymalną, pozostawiając 5 procentowy margines prawdopodo bieństwa z obu stron przedziału wyznaczonego przez te wartości dla scenariuszy, których według nich raczej nie należy brać pod uwagę. Wartość minimalną oznaczamy w pytaniach h i zbiorach danych sufiksem 05 (INF05, PKB05, REF05), a maksymalną sufiksem 95 (INF95, PKB95, REF95). Jest to związane z interpretacją, jaką zgodnie z pytaniami ankietowymi nadajemy tym wartościom. Wartość minimalna jest interpretowana jako 5 ty, a wartość maksymalna jako 95 ty centyll rozkładu prawdopodobieństwa charakteryzującego sto sufiksem 50 jest medianą (50 tym centylem) tego rozkładu. Zatem na prognozę probabilistyczną składają się wartości trzech centyli. Prognozy probabilistyczne nazywamy też przedziałowymi, gdyż pień przekonania eksperta co do przedstawianych wartości wskaźnika. Prognozaa centralna oznaczana wartości tych centyli wyznaczają granice przedziałów o określonym prawdopodobieństwie, np. prawdopodobieństwo przedziałów (INF05, INF50) i (INF50, INF95) wynosi w 5, a przedziału (INF05, INF95) jest równe 0,9. Długość przedziału wyznaczonego przez wartość minimalną i maksymalną (różnica między 95 tym i 5 tym centylem) pozwala wnioskować o niepewności towarzyszącej ekspertowii przy formułowaniu j. Im dłuższy jest ten przedział, tym mniej pewna jest prognoza centralna. Pytaniaa o prognozy punktowe Pytania o determinanty inflacji CPI i tempa wzrostu PKB są pytaniami o prognozy punktowe. Eksper brutto ogółem, stopy bezrobocia rejestrowanego, cen ropy i dynamiki PKB w strefie euro, które zosta ci wypowiadają się nt. wartości kursu walutowego PLN/ /EUR, dynamiki przeciętnego wynagrodzenia ły założone przy określaniu centralnych prognoz inflacji i wzrostu gospodarczego. Sposoby prezentacji wynikóww W przypadku prognoz probabilistycznych stosujemy dwa sposoby prezentacji, umożliwiające anali scatter zowanie prognoz zarówno na poziomie indywidualnym, jak i zagregowanym: Analizowaniu oczekiwań na poziomie indywidualnym służą wykresy punktowe (ang. graphs) pokazujące przedstawione przezz ekspertów (mediany indywidual nych rozkładów) i towarzyszącą im, mierzoną rozstępem kwantylowym różnicą między 95 tym i 5 tym centylem indywidualnego rozkładu prawdopodobieństwa. Taki sposób prezentacji prognoz pozwalaa analizowaćć zmiany prognoz (Wykres 1) i ocenićć stopień konsensusu wśród prognostów (Wykresyy 2 a d). Na poziomie zagregowanym odwołujemy się do wyników agregacji indywidualnych prognoz probabilistycznych. Na podstawie centyli podanych przez każdego z ekspertów konstruowane są indywidualne rozkłady prawdopodobieństwa, które są następnie agregowane poprzez utworze nie rozkładu mieszanego przy jednakowych wagach. Łączna prognoza uczestniczących w bada na jej podstawie j (mediany rozkładu zagregowanego) i przedziałów prawdo niu ekspertów jest przedstawiana w postaci funkcji gęstości prawdopodobieństwa i obliczonych podobieństwa.

16 16 Sugerujemy, aby prognozy zagregowane były analizowane łącznie z wykresami i punktowymi, co po indy zwala ocenić, jaki wpływ na rozkład zagregowany ma dzieląca ekspertów różnica zdań, a jaki widualna co do możliwych scenariuszy. Wykres 1. Przykładowy wykres punktowy zmiany prognoz i niepewności - rozstępy kwantylowe Każdy punkt odpowiada indywidualnej prognozie probabili indywi stycznej, na którą składają się wartości trzech centyli dualnego rozkładu prawdopodobiep eństwa: 5 tego, 50 tego i 95 tego (x05, x50, x95). Prognozę centralną x50 podaną przez eksperta można odczytać na osi poziomej. Oś pionowa pokaktóry jest zuje różnicę x95 x05, a więc rozstępp kwantylowy, przyjmowany za miarę niepewności. Punkty czerwone to prognozy z bieżącej rundy prognostycznej, punkty wypeł nione na biało to prognozy z poprzedniej rundyy progno prognozy centralne (mediany) stycznej. Rozrzut punktów wzdłuż osi poziomej informuje o tym, jak bardzo progności różnią się ę w swoich opiniach co do prognoz centralnych. Przesunięcie punktów w góręę lub w dół świadczy o wzroście lub spadku niepewności towarzyszącej ekspertom przy formułowaniu przewidywań. W charakterze uzupełniającym przy pomocy prostokątów wzdłuż osi wykresuu prezentujemyy informacje statystyczne dotyczące prognoz centralnych c i rozstępów kwantylowych. Prostokąty przy osiach pokazują przedziały, w których znaj medianę, duje się 50 środkowych wartości, kreska oznaczaa a kropka średnią w zbiorze punktów. Medianyy wielkości prezentowanych na osiach z bieżącego badania zaznaczone są też dodatkowo przerywanymi liniami.

17 17 Wykres 2. Wnioskowanie o konsensusie naa podstawie wykresów punktowych D.. Konsensus występuje, gdy mediany są skupione, a jest niewielka n (A). O braku konsensu (B, su świadczy wysoka dyspersja median przy niskiej niepewności (D). W pozostałych przypadkach C) wnioskowanie jest wątpliwe. Oznaczenia: IQR rozstęp kwantylowy (X95 X05) będący miarą niepewności, MED mediana roz kładu subiektywnego (prognoza centralna). Wykres 3. Przykładowy sposób prezentacji prognozy zagregowanejj funkcja gęstości i przedziały o prawdopodobieństwie 0,9 i 0,5. mediana > <--- przedział > < przedział >