8. Komunikacja 1. Znaczenie usług we współczesnym świecie

Transkrypt

1 III. Globalna gospodarka 8. Komunikacja 1. Znaczenie usług we współczesnym świecie

2

3 Usługi stanowią dziedzinę gospodarki, która służy zaspokajaniu potrzeb ludności, ale nie tworzy bezpośrednio nowych produktów. Czasopismo Economist" podaje inne, nieco żartobliwe określenie usług: jest to przedmiot wymiany między ludźmi, którego nie można upuścić sobie na nogi. Nie wytwarza się tu więc gotowych namacalnych dóbr. Przedmiotem usług są dobra będące świadczeniami na rzecz innych osób.

4 W ramach podziału usług ze względu na dostępność, specyfikę usług i charakter ich odbiorcy, wyróżniamy: usługi podstawowe powszechne i łatwo dostępne dla wszystkich mieszkańców, np.: przewozy pasażerskie, usługi kurierskie, pocztowe i telekomunikacyjne, usługi przedsiębiorstw komunalnych i gastronomicznych, oświaty i kultury, służby zdrowia; usługi wyspecjalizowane specjalistyczne usługi na rzecz firm (nie są one obecne w ofercie dla klientów indywidualnych tzw. zwykłych Kowalskich ), np.: usługi świadczone przez uczelnie wyższe oraz instytuty naukowobadawcze, usługi wyspecjalizowane świadczone dla firm przez banki, towarzystwa ubezpieczeniowe i firmy reklamowe.

5 Ze względu na wynik pracy usługowej wyróżniamy następującej rodzaje usług: renowacyjne celem jest odnowienie lub/i naprawa, informacyjne związane z przechowywaniem, przetwarzaniem i udostępnianiem informacji zainteresowanym osobom lub firmom, działalność taką prowadzą m.in.: GUS, urzędy publiczne oraz punkty informacji turystycznej, dystrybucyjne związane z przechowywaniem i przekazywaniem dóbr, Biorą w tym udział m.in. transport i handel, rekreacyjno-wypoczynkowe związane z obsługą turystów, oświatowo-kulturalne związane z usługami świadczonymi przez jednostki oświaty, nauki i kultury, organizacyjne świadczone przez administrację, firmy ubezpieczeniowe i banki, zdrowotne związane z funkcjonowaniem służby zdrowia i podmiotów opieki społecznej.

6 W ramach podziału usług ze względu na rolę w zaspokajaniu potrzeb ludności, wyróżniamy: usługi bytowe, np. mieszkaniowe, naprawcze i remontowo-budowlane, usługi socjalne, np. ochrona zdrowia, opieka społeczna i kultura fizyczna, usługi kulturotwórcze i oświatowe, np. muzea, teatry, przedszkola, szkoły i uczelnie wyższe (w zakresie edukacji), usługi naukowo-badawcze, np. biura projektowe oraz instytuty naukowo-badawcze i uczelnie wyższe (w zakresie prowadzenia badań naukowych i badawczych), usługi administracyjno-organizatorskie, np. administracja samorządowa, usługi polityczno-społeczne, np. biura poselskie.

7 Ze względu na odbiorców, usługi dzielimy na trzy grupy: usługi produkcyjne usługi dla producentów i biznesu, które obejmują wszelką działalność nieprodukcyjną, wspierającą produkcję (rolnictwo, przemysł i same usługi), zarówno w sferze zarządzania, projektowania, jak i organizacji, np.: projektowanie, działalność naukowo-badawcza, obsługa finansowa, reklama, naprawa i konserwacja maszyn, gospodarka magazynowa, doradztwo prawne, finansowe i związanie z badaniem rynku; usługi konsumpcyjne usługi dla konsumentów, wśród których wydzielić można dwie sfery: usługi materialne, obejmujące: transport, łączność, handel, gastronomię, usługi naprawcze, finanse i ubezpieczenia oraz gospodarkę komunalną, usługi niematerialne, wśród których znajduje się: nauka, oświata, służba zdrowia, opieka społeczna, kultura, sztuka, kultura fizyczna i rekreacja; usługi ogólnospołeczne usługi dla jednostek gospodarki narodowej oraz społeczeństwa, które obejmują: administrację państwową, wymiar sprawiedliwości, działalność ubezpieczeniową i związaną z pośrednictwem finansowym, organizacje społeczne, obronę narodową.

8 Różnorodność usług wpływa na powstanie różnych klasyfikacji (wzajemnie ujednoliconych wobec siebie): Polska Klasyfikacja Działalności (PKD z 2007 r.) podział na rodzaje działalności społeczno-gospodarczej, realizowanej przez dane podmioty gospodarcze: w jej ramach wyszczególnia się 5 poziomów obejmujących: sekcje, działy, grupy, klasy i podklasy; Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług (PKWiU z 2015 r.) jest klasyfikacją produktów wytwarzanych w Polsce, w jej ramach funkcjonuje 7 poziomów: sekcje, działy, grupy, klasy, kategorie, podkategorie i pozycje, dla pierwszych czterech poziomów PKWiU 2015 przyjęto jako kryterium zdefiniowane przez PKD podziału produktów ich pochodzenie

9 PKD i PKWiD są ze sobą spójne oraz integralnie związane i zharmonizowane z klasyfikacjami międzynarodowymi.

10 Symbol Nazwy sekcji wg PKD 2007 Nazwy sekcji wg PKWiU 2015 sekcji dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność usługi dostarczania wody, ścieki i odpady oraz usługi związane z ich E* związana z rekultywacją rekultywacją F* budownictwo obiekty budowlane i roboty budowlane handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając handel hurtowy i detaliczny. naprawa pojazdów samochodowych, włączając G motocykle motocykle H transport i gospodarka magazynowa transport i gospodarka magazynowa I działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi usługi związane z zakwaterowaniem i usługi gastronomiczne J informacja i komunikacja usługi w zakresie informacji i komunikacji K działalność finansowa i ubezpieczeniowa usługi finansowe i ubezpieczeniowe L działalność związana z obsługą rynku nieruchomości usługi związane z obsługą rynku nieruchomości M działalność profesjonalna, naukowa i techniczna usługi profesjonalne, naukowe i techniczne N działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca usługi administrowania i usługi wspierające O administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne usługi administracji publicznej i obrony narodowej; usługi w zakresie obowiązkowych zabezpieczeń społecznych P edukacja edukacja Q opieka zdrowotna i pomoc społeczna usługi w zakresie opieki zdrowotnej i pomocy społecznej R działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją usługi kulturalne, rozrywkowe, sportowe i rekreacyjne S pozostała działalność usługowa pozostałe usługi T gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby usługi gospodarstw domowych. różnorodne wyroby i usługi gospodarstw domowych na potrzeby własne U organizacje i zespoły eksterytorialne usługi świadczone przez organizacje międzynarodowe i eksterytorialne *Sekcje E i F bywają łączone z przemysłem

11 Według ekonomistów zajmujących się tą dziedziną gospodarki, można sformułować pewne prawidłowości dotyczące usług: zatrudnienie w usługach oraz wartość udziału w tworzeniu PKB jest jednym z mierników poziomu rozwoju gospodarczego; w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo zatrudnienie w usługach jest niskie, wynosi 10-30% (tak samo jak udział w tworzeniu PKB, który wynosi około 25%), wyjątek stanowią kraje o rozwiniętej turystyce; w krajach Europy Środkowo-Wschodniej zatrudnienie w usługach wynosi 40-70%, oznacza to, że usługi są słabo rozwinięte w odniesieniu do ogólnego poziomu rozwoju gospodarczego tych państw, Wynika to z faktu, że po II wojnie światowej stawiano głównie na rozwój przemysłu, licząc, że to powinno przyczynić się do ich rozwoju gospodarczego (kraje socjalistyczne bloku wschodniego hamowały rozwój sektora usług); w krajach wysoko rozwiniętych, określanych mianem postindustrialnych, w usługach pracuje 60-80% ogółu zatrudnionych (wysoki jest też udział w tworzeniu PKB powyżej 70%), z zaznaczającą się wyraźną tendencją do dalszego wzrostu, kraje te jako pierwsze przechodziły rewolucję przemysłową i przeszły już restrukturyzację gospodarki, której efektem było dostosowanie do wymagań rynku, kraje te wprowadziły wiele rozwiązań w zakresie automatyzacji produkcji oraz posiadają nowoczesne rolnictwo, w krajach tych stawia się także na naukę i szkolnictwo wyższe (zdobywanie kwalifikacji zawodowych i późniejszy ich rozwój) oraz rozwój gałęzi wysokich technologii.

12 Obecnie udział usług w strukturze zatrudnienia oraz tworzenia PKB praktycznie we wszystkich krajach świata wzrasta. Jest to prawidłowość wynikająca z faktu, że: udział usług w strukturze zatrudnienia wzrasta wraz z rozwojem społeczno-gospodarczym państwa. Zgodnie z tym wyszczególniono trzy fazy rozwoju gospodarczego.

13 W krajach przedindustrialnych (przedprzemysłowych): dominują usługi kluczowe dla funkcjonowania społeczeństw, podstawowe o zasięgu lokalnym, np.: handel, usługi bytowe (mieszkaniowe, remontowobudowlane), szkolnictwo podstawowe, ochrona zdrowia (podstawowa), usługi są mocno zacofane technologicznie, niewielkie znaczenie odgrywa komputeryzacja; często nie ma nawet dostępu do Internetu, znaczna część usług świadczona jest w ramach pracy dorywczej, na tym etapie znajduje się obecne: większość krajów Afryki (poza RPA i większością państw Afryki Północnej), najbiedniejsze kraje Azji Południowo-Wschodniej i Południowej (np. Bangladesz, Afganistan, Pakistan, Birma, Laos i Wietnam).

14 W krajach industrialnych: zyskują na znaczeniu usługi produkcyjne usługi dla producentów i biznesu, które wspierając produkcję: w rolnictwie (mechanizacja rolnictwa) przyczyniają się do spadku znaczenia tego działu i wzrostu znaczenia usług, w przemyśle przyczyniają się do rozwoju gospodarki i tym samym pobudzają także i wzrost ich znaczenia dla których świadczą różne usługi; silnie rozwijają się usługi związane z transportem i oświatą (największe znaczenie odgrywają szkoły zawodowe) oraz tzw. usługi ogólnospołeczne (administracja i wojsko); od połowy tej fazy na usługi przypada największy odsetek pracujących, na tym etapie znajduje się obecne: większość krajów Ameryki Południowej, np. Brazylia, Paragwaj, Peru i Gujana, niektóre kraje azjatyckie, np. Indie, Chiny (są już prawie w następnej fazie), Kazachstan oraz państwa arabskie (Irak, Iran i Arabia Saudyjska).

15 W krajach postindustrialnych (poprzemysłowych): następuje dalej niemal nieustannym wzrost znaczenia usług, kosztem pozostałych działów gospodarki (przemysłu i rolnictwa; następuje niemal całkowity zanik tradycyjnych zawodów, tj. szewc i krawiec), prężnie rozwijają się usługi wyspecjalizowane, świadczone przez agencje handlowe, reklamowe (walka o klienta poprzez reklamy), turystyczne (w krajach tych wzrasta czas wolny od pracy rośnie zainteresowanie turystyką), jednostki finansowe, bankowe, ubezpieczeniowe i prawnicze oraz działalność edukacyjna (jednostki naukowo-badawcze i uczelnie wyższe), kulturalna i branża medyczna (ludność dba o swój stan zdrowia oraz coraz dłużej żyje), a także opieka społeczna, największy wpływ na to ma ciągłe podnoszenie kwalifikacji oraz wzrost wykształcenia społeczeństw będących w tej fazie rozwoju; coraz większe odgrywa przemysł wysokich technologii, wymagający technologii informatycznych i innych wysoko specjalistycznych usług, gałęzie te są silne powiązane z sektorem usług, który pełni dla nich wiele usług; na tym etapie znajduje się obecne kraje najbardziej zglobalizowane: większość krajów Europy (Polska, Niemcy, Francja, Włochy i Wielka Brytania), USA i Kanada, Japonia, Korea Południowa i Australii, niektóre kraje Ameryki Południowej (Argentynie i Urugwaju), w niektórych tzw. azjatyckich tygrysach (Indonezja, Tajlandia, Malezja).

16 I - ROLNICTWO II - PRZEMYSŁ III - USŁUGI Algieria 21,1 11,7 24,3 33,1 54,6 55,2 Arabia Saudyjska 6,1 4,3 4,8 19,9 22,5 23, ,2 71,8 Argentyna 0,7 3,0 3,0 22,7 24,1 23,9 76,6 72,9 73,1 Austria 5,8 5,2 4,8 30,3 24,9 25,7 63,9 69,9 69,5 Brazylia 20,6 16,0 20,0 22,0 59,4 62 Chiny 50,0 36,7 22,5 28,7 27,5 34,6 Dania 3,3 2,4 2,5 25,2 19,6 19,2 71, ,3 Egipt 29,6 28,2 28,0 21,3 25,3 24,1 49,1 46,5 47,9 Filipiny 37,1 33,3 30,4 16,2 15,0 15,9 46,7 51,7 53,7 Finlandia 6,0 4,4 4,2 27,2 23,2 21,8 66,8 72,4 74 Francja 4,1 2,9 2,8 26,3 22,1 20,4 69, ,8 Gracja 17,4 12,4 13,6 22,6 19,6 15, ,4 Hiszpania 6,7 4,2 4,2 30,8 23,0 19,5 62,5 72,8 76,3 Izrael 2,2 1,7 1,1 23,7 20,4 17,5 74,1 77,9 81,4 Japonia 5,1 4,0 3,7 31,2 26,3 25,8 63,7 69,7 70,5 Kazachstan 35,5 28,3 24,2 16,3 18,7 19,8 48, Meksyk 18,0 13,1 13,4 26,8 25,5 23,9 55,2 61,4 62,7 Niemcy 2,6 1,6 1,4 33,5 28,4 28,1 63, ,5 Nigeria (z 2004 r.) 44,6 11,5 43,9 Peru 25,7 24,5 17,7 18,0 56,6 57,5 Polska 18,8 13,0 11,5 30,8 30,3 30,5 50,4 56,7 58 Rumunia 42,8 31,0 28,3 26,2 28,3 28, ,7 42,8 Turcja 36,0 23,7 21,1 24,0 26,2 27, ,1 51 Wielka Brytania 1,5 1,2 1,2 25,1 19,1 18,8 73,4 79,7 80

17 Struktura zatrudnienia w poszczególnych krajach jest bardzo zróżnicowana. Wynika to głównie w różnych warunkach rozwoju gospodarczego oraz rozwijającej się specjalizacji w określonym rodzaju usług. Kraj Handel; naprawa pojazdów Transport i gospodarka magazynowa Budownictwo Zakwaterowanie i gastronomia Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Administracja publiczna i obrona narodowa Edukacja Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Pozostałe Arabia Saudyjska 15,9% 16,9% 4,1% 3,4% 1,5% 2,0% 14,2% 6,4% 35,6% Belgia 8,4% 15,7% 6,4% 4,0% 6,0% 6,8% 11,2% 16,8% 24,7% Bułgaria 10,1% 24,4% 8,4% 7,3% 4,4% 5,3% 8,9% 7,7% 23,5% Czechy 12,1% 17,3% 8,7% 5,7% 6,5% 3,8% 9,6% 10,4% 25,9% Filipiny 11,0% 31,0% 11,6% 7,2% 0,9% 4,7% 5,4% 2,1% 26,1% Francja 7,9% 15,3% 6,4% 4,2% 6,6% 4,6% 8,8% 17,3% 28,9% Japonia 10,1% 22,0% 7,5% 7,8% 4,2% 5,7% 6,0% 14,9% 21,8% Kazachstan 11,9% 22,7% 10,3% 2,5% 3,3% 3,2% 16,7% 7,7% 21,7% Meksyk 10,3% 30,7% 5,8% 10,0% 3,5% 3,8% 7,9% 4,1% 23,9% Niemcy 8,8% 18,1% 6,2% 4,9% 7,0% 6,3% 8,4% 16,0% 24,3% Norwegia 9,0% 15,5% 6,2% 3,3% 6,9% 4,6% 10,1% 23,2% 21,2% Polska 11,2% 21,7% 8,8% 3,2% 5,3% 4,3% 11,8% 8,9% 24,8% Rumunia 14,5% 25,2% 9,8% 4,1% 4,4% 4,2% 7,1% 8,4% 22,3% Turcja 12,5% 23,4% 7,3% 8,8% 4,5% 7,5% 8,6% 6,4% 21,0% Ukraina 9,8% 27,5% 10,2% 3,1% 3,1% 2,0% 13,3% 10,1% 20,9% Wielka Brytania 8,3% 14,9% 5,5% 5,9% 7,9% 5,3% 11,8% 15,2% 25,2%

18 Polski sektor usług: zatrudnia ponad połowę ludności aktywnej zawodowo (około 58%); wytwarza około 65% wartości dochodu narodowego brutto; znajduje się głównie w rękach prywatnych: zatrudnienie w firmach prywatnych wynosi prawie 75%, w firmach państwowych około 25%; niektóre usługi są silnie sfeminizowane (np. edukacja, ochrona zdrowia); występuje duże przestrzenne zróżnicowanie: silny niedorozwój usług na wsi oraz wschodniej, północno-wschodniej i południowo-wschodniej części kraju niektóre usługi posiadają większościowy kapitał zagraniczny: bankowość (wyjątek stanowią: PKO BP i banki spółdzielcze), handel.

19 Pozostałe; 24,8% Budownictwo; 11,2% Handel; naprawa pojazdów; 21,7% Opieka zdrowotna i pomoc społeczna; 8,9% Edukacja; 11,8% Transport i gospodarka magazynowa; 8,8% Administracja publiczna i obrona narodowa; 4,3% Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna; 5,3% Zakwate-rowanie i gastronomia; 3,2%

20

21 KOMUNIKACJA to dział gospodarki narodowej obejmujący: transport: usługi związane z przewozem osób i towarów oraz przesyłanie energii; łączność: usługi dotyczące przekazywania informacji na odległość.

22 Ciągły rozwój komunikacji może zapewnić państwu zarówno sprawne funkcjonowanie, jak i stanowi ważny motor napędowy rozwoju gospodarczego poszczególnych krajów świata. Firmom oraz zwykłym ludziom zapewnia ona możliwość nawiązywania kontaktów międzyludzkich oraz wymiany doświadczeń i poglądów. Przyśpiesza ona znacznie globalizację na świecie. Przyczynia się do integracji społeczeństw.

23 Wzrost znaczenia komunikacji wynika głównie ze: wzrostu popytu na usługi komunikacyjne, wzrostu mobilności ludności świata, bogacenia się ludności (szczególnie w krajach średnio i wysoko rozwiniętych), postępu naukowego na świecie (powstają nowe rodzaje usług), wzrostu znaczenia nauki, w której Internet zaczyna pełnić coraz ważniejszą rolę.

24 Wraz z rozwojem gospodarczym zmienia się struktura potrzeb komunikacyjnych: W krajach słabiej rozwiniętych, szczególnie tych znajdujących się w fazie industrialnej, największe znaczenie odgrywa transport (kraje te często stawiają na przemysł wydobywczy, który wymusza rozwój transportu, umożlwiającego przewóz surowców mineralnych), W krajach wysoko rozwiniętych, znajdujących się w fazie postindustrialnej, największe znaczenie zaczyna odgrywać (szczególnie od połowy tej fazy) łączność (szczególnie telekomunikacja), zwiększająca swoje znaczenie kosztem transportu. Łączność (przekazywanie informacji) w tych krajach odgrywa ważną rolę w szybko zyskujących na znaczeniu działach, tj. edukacja, szkolnictwo wyższe, działalność naukowo-badawcza, finanse, ubezpieczenia i reklama. W przypadku tych usług transport odgrywa dużo mniejsze znaczenie.

25 Materiały pomocnicze do nauki Opracowane w celach edukacyjnych (niekomercyjnych) Opracowanie i redakcja: Sławomir Dmowski Kontakt: kontakt@norwid24.waw.pl WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE - KOPIOWANIE ZABRONIONE -