15239/17 ap/mo/gt 1 DGE 2B

Transkrypt

1 Rada Unii Europejskiej Bruksela, 13 grudnia 2017 r. (OR. en) Międzyinstytucjonalny numer referencyjny: 2016/0380 (COD) 15239/17 ENER 488 ENV 1017 CLIMA 337 COMPET 842 CONSOM 385 FISC 323 CODEC 1971 NOTA Od: Komitet Stałych Przedstawicieli (część I) Do: Nr dok. Kom.: Dotyczy: Rada 15150/1/16 ENER 420 ENV 760 CLIMA 640 CONSOM 302 FISC 222 IA 133 CODEC 1816 REV 1 (en) + ADD 1 REV 1 (en) Wniosek dotyczący DYREKTYWY PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej (wersja przekształcona) Podejście ogólne I. WPROWADZENIE W dniu 30 listopada 2016 r. Komisja przyjęła i przekazała Radzie oraz Parlamentowi Europejskiemu wyżej wymieniony wniosek o przekształcenie, który koncentruje się przede wszystkim na prawach konsumentów i na znaczeniu dobrze funkcjonującego rynku wewnętrznego, w tym na ogólnych zasadach, które państwa członkowskie mają stosować w celu zapewnienia, by rynek energii elektrycznej UE był konkurencyjny, ukierunkowany na potrzeby konsumenta, elastyczny i działający na zasadzie niedyskryminacji. Pakiet Czysta energia dla wszystkich Europejczyków został przedstawiony na posiedzeniu Rady ds. TTE (Energia) w grudniu 2016 r. Na posiedzeniu Rady ds. TTE (Energia) w lutym 2017 r. odbyła się pierwsza wymiana poglądów na jego temat /17 ap/mo/gt 1 DGE 2B PL

2 Po zakończeniu analizy ocen skutków wszystkich ośmiu wniosków ustawodawczych wchodzących w skład pakietu oraz po rozpoczęciu analizy tekstu ustawodawczego Rada ds. TTE (Energia) w czerwcu 2017 r. zapoznała się ze sprawozdaniem z postępu prac 1. Komisja ITRE w Parlamencie Europejskim wyznaczyła Artursa Krisjanisa KARINSA (PPE) jako sprawozdawcę dla tego dossier. II. PRACE W ORGANACH PRZYGOTOWAWCZYCH RADY Grupa Robocza ds. Energii rozpoczęła szczegółową analizę przedmiotowego wniosku w lipcu 2017 r. W następstwie dyskusji przeprowadzonych na różnych posiedzeniach grupy roboczej prezydencja wprowadziła zmiany do wniosku Komisji w kilku miejscach, tak aby osiągnąć możliwy do przyjęcia tekst kompromisowy, jednocześnie uwzględniając obawy państw członkowskich. Motywy zostały dostosowane do przepisów merytorycznych. W dniu 6 grudnia 2017 r. projekt podejścia ogólnego przedłożono Komitetowi Stałych Przedstawicieli. Na tym posiedzeniu Komitet zasadniczo pozytywnie przyjął kompromisowy tekst prezydencji jako wyważoną propozycję i krok w kierunku wypracowania podejścia ogólnego na posiedzeniu Rady ds. TTE (Energia) w dniu 18 grudnia 2017 r. W tekście zaproponowanym przez prezydencję szczególna uwaga poświęcona była następującym kwestiom: 1 ST 9578/ /17 ap/mo/gt 2 DGE 2B PL

3 Główne elementy kompromisowej propozycji prezydencji: Artykuł 5 Rynkowe ceny dostaw Tekst kompromisowy opiera się na wymienionych w ust. 3a ogólnych warunkach wynikających z praw państw członkowskich do ustanowienia obowiązków użyteczności publicznej oraz z orzecznictwa Trybunału. Dodatkowe kryteria ust. 3b zachowano, by zapewnić spójność między obowiązkami użyteczności publicznej a celami dyrektywy oraz aby zapobiec sytuacji, w której stosowanie obowiązków użyteczności publicznej w formie regulacji cen de facto uniemożliwiałoby stosowanie samej dyrektywy poprzez zablokowanie podstawowego funkcjonowania rynku. Aby doprecyzować kryteria określone w ust. 3b, prezydencja w dodatkowej lit. -a) wskazała, że interwencje publiczne muszą unikać wpływania na hurtowy rynek energii elektrycznej. Ponadto w lit. d) dodano odesłanie do art. 19 i 21 jako warunek przyznania wszystkim beneficjentom interwencji publicznej prawa do instalacji inteligentnych liczników. Art. 2 pkt 33 definicja połączenia wzajemnego Kilka delegacji sprzeciwia się propozycji Komisji, by rozszerzyć definicję połączenia wzajemnego, tak by przepisy UE miały zastosowanie również do połączeń wzajemnych z krajami trzecimi. Delegacje te wolałyby utrzymać obecną definicję połączenia wzajemnego w niezmienionym brzmieniu lub co najmniej przewidzieć daleko idące odstępstwa. Tekst kompromisowy prezydencji opiera się na obecnym brzmieniu definicji, lecz prezydencja postanowiła zachować istotę wniosku Komisji poprzez wprowadzenie powiązania z krajami trzecimi oraz poprzez wprowadzenie odstępstw dla istniejących połączeń wzajemnych. Propozycja ta została jednakże umieszczona w nawiasie jako że na obecnym etapie nie oczekuje się osiągnięcia podejścia ogólnego w tej kwestii, ze względu na toczące się dyskusje o podobnych zasadach w kontekście dyrektywy w sprawie gazu /17 ap/mo/gt 3 DGE 2B PL

4 Art. 3 ust. 1a cele w zakresie połączeń wzajemnych W swoim tekście kompromisowym prezydencja dodała w art. 3 nowy ustęp 1a, który stanowi, że przy ustanawianiu nowych połączeń wzajemnych państwa członkowskie muszą uwzględniać cele w zakresie połączeń wzajemnych energii elektrycznej. W związku z tym dodano również nowy motyw 11b. Art. 3 ust. 2 niedyskryminacyjny rynek energii elektrycznej Kilka delegacji podkreśliło znaczenie zapewnienia równych szans wszystkim podmiotom działającym na wewnętrznym rynku energii elektrycznej, w tym także podmiotom z krajów trzecich, zwłaszcza w odniesieniu do wiążących się z wytwarzaniem energii elektrycznej wymogów w zakresie ochrony środowiska i bezpieczeństwa jądrowego. W odpowiedzi prezydencja wykonała wiele pracy, by sformułować wyważony i rzetelny z punktu widzenia prawa tekst art. 3 ust. 2. W związku z tym dodano również nowy motyw 11a, by wyjaśnić to zagadnienie. Pozostałe kwestie: Poza głównymi omówionymi powyżej kwestiami wprowadzono także pewne udoskonalenia m.in. odnośnie do: umów opartych na dynamicznych cenach energii elektrycznej; umów w sprawie koncentracji; aktywnych odbiorców; społeczności energetycznych; posiadania instalacji magazynowania energii przez OSD i OSP; odstępstwa i transpozycji. W związku z wprowadzonymi zmianami prezydencja jest zdania, że zawarty w załączniku tekst kompromisowy jest wyważony i mógłby zostać zaakceptowany przez większość delegacji. Najnowsze zmiany zaznaczono wytłuszczeniem i podkreśleniem, a fragmenty usunięte symbolem [ ]. Zmiany względem wniosku Komisji zaznaczono wytłuszczeniem, a skreślenia symbolem [] /17 ap/mo/gt 4 DGE 2B PL

5 III. PODSUMOWANIE Rada ds. TTE (Energia) jest proszona o to, aby na posiedzeniu w dniu 18 grudnia 2017 r. rozstrzygnąć ostatnie kwestie sporne i przyjąć podejście ogólne w sprawie wniosku w wersji przedstawionej w załączniku. Podejście ogólne określałoby wstępne stanowisko Rady w sprawie tego wniosku i stanowiło podstawę przygotowania do negocjacji z Parlamentem Europejskim /17 ap/mo/gt 5 DGE 2B PL

6 ZAŁĄCZNIK Wniosek DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej (wersja przekształcona) (Tekst mający znaczenie dla EOG) PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ, uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 194 ust. 2, uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej, po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym, uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego 2, uwzględniając opinię Komitetu Regionów 3, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, 2 Dz.U. C 211 z , s Dz.U. C 172 z , s /17 ap/mo/gt 6

7 a także mając na uwadze, co następuje: (1) Do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE 4 wprowadzonych ma być szereg zmian. Dla zachowania przejrzystości dyrektywę tę należy przekształcić. (2) Rynek wewnętrzny energii elektrycznej, który od 1999 r. jest stopniowo realizowany w całej Unii, ma na celu zapewnienie dzięki tworzeniu konkurencyjnych transgranicznych rynków energii elektrycznej prawdziwej możliwości wyboru wszystkim konsumentom w Unii Europejskiej, bez względu na to, czy są to obywatele, czy przedsiębiorstwa, stworzenie nowych możliwości gospodarczych, zapewnienie konkurencyjnych cen, skutecznych zachęt do inwestycji i wyższych standardów usług oraz przyczynienie się do bezpieczeństwa dostaw i stabilności. (3) Dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE wniosły znaczący wkład w tworzenie takiego rynku wewnętrznego energii elektrycznej. System elektroenergetyczny w Europie przechodzi jednak właśnie głęboką przemianę. Realizacja wspólnego celu, jakim jest [] obniżenie emisji systemu elektroenergetycznego, stwarza nowe szanse dla uczestników rynku i stawia przed nimi nowe wyzwania. Jednocześnie rozwój technologiczny umożliwia nowe formy zaangażowania konsumentów i współpracy transgranicznej. Konieczne jest dostosowanie zasad funkcjonowania rynku unijnego do nowej rzeczywistości rynkowej. (4) W strategii ramowej na rzecz unii energetycznej określono wizję unii energetycznej, w której obywatele zajmują pozycję centralną, biorą odpowiedzialność za transformację energetyki, korzystają z nowych technologii, by zmniejszyć swoje rachunki, biorą czynny udział w rynku, oraz w której chroni się konsumentów wrażliwych. 4 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 2003/54/WE (Dz.U. L 211 z , s. 55) /17 ap/mo/gt 7

8 (5) W komunikacie Komisji z dnia 15 lipca 2015 r. Stworzenie nowego ładu dla odbiorców energii 5 Komisja przedstawiła swoją wizję rynku detalicznego, który lepiej służy odbiorcom energii, w szczególności dzięki ściślejszemu połączeniu rynków hurtowych i detalicznych. Wykorzystując nowe technologie nowe i innowacyjne przedsiębiorstwa świadczące usługi energetyczne powinny umożliwić wszystkim konsumentom pełne uczestnictwo w procesie transformacji energetyki, zarządzając ich zużyciem energii w celu zapewnienia energooszczędnych rozwiązań, które umożliwią im zaoszczędzenie pieniędzy i przyczynią się do ogólnego zmniejszenia zużycia energii. (6) W komunikacie Komisji z dnia 15 lipca 2015 r. zatytułowanym Zainicjowanie procesu publicznych konsultacji na temat nowej struktury rynku energii 6 zwrócono uwagę na fakt, że odejście od wytwarzania energii w dużych, centralnych elektrowniach i przechodzenie na zdecentralizowaną produkcję energii ze źródeł odnawialnych [] wymaga dostosowania obecnych zasad obrotu energią elektryczną oraz zmian w dotychczasowych rolach uczestników rynku. Podkreślono w nim potrzebę zorganizowania rynków energii elektrycznej w bardziej elastyczny sposób oraz pełnej integracji wszystkich uczestników rynku, w tym producentów energii ze źródeł odnawialnych, nowych dostawców usług energetycznych, magazynowania energii i elastycznego odbioru. (7) Obok sprostania nowym wyzwaniom celem dyrektywy jest również usunięcie utrzymujących się przeszkód utrudniających zakończenie tworzenia rynku wewnętrznego energii elektrycznej. Udoskonalone ramy regulacyjne muszą przyczyniać się do przezwyciężenia obecnych problemów wynikających z rozdrobnienia rynków krajowych, charakteryzujących się jeszcze często wysokim stopniem interwencji regulacyjnych. Takie interwencje doprowadziły do powstania przeszkód w sprzedaży energii elektrycznej na równych warunkach oraz wyższych kosztów w porównaniu z rozwiązaniami opartymi na współpracy transgranicznej i zasadach rynkowych. 5 COM(2015) 339 final z COM(2015) 340 final z /17 ap/mo/gt 8

9 (8) Konsumenci mają zasadnicze znaczenie w dążeniu do osiągnięcia elastyczności niezbędnej do dostosowania systemu energii elektrycznej do niestabilnego, rozproszonego wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych. Postęp technologiczny w zarządzaniu siecią i wytwarzaniu energii ze źródeł odnawialnych otworzył przed konsumentami wiele możliwości, a zdrowa konkurencja na rynkach detalicznych będzie miała podstawowe znaczenie w zapewnieniu wprowadzania na zasadach rynkowych nowych innowacyjnych usług dostosowanych do zmieniających się potrzeb i możliwości konsumentów, przy jednoczesnym zwiększeniu elastyczności systemu. Dzięki zapewnieniu konsumentom możliwości uczestnictwa w rynku energii elektrycznej w większym stopniu oraz w nowy sposób rynek wewnętrzny energii elektrycznej powinien przynieść obywatelom korzyści, a unijne cele związane z energią ze źródeł odnawialnych powinny zostać osiągnięte. (8a) Niniejsza dyrektywa uwzględnia prawa podstawowe i przestrzega zasad ustanowionych w szczególności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej ( karta ). W związku z tym niniejsza dyrektywa powinna być interpretowana i stosowana zgodnie z tymi prawami i zasadami, w szczególności z prawem do ochrony danych osobowych gwarantowanym w art. 8 karty. Zasadnicze znaczenie ma, aby wszelkie przetwarzanie danych osobowych na mocy niniejszej dyrektywy było zgodne z rozporządzeniem (UE) 2016/679. (9) Wolności, jakie Traktat gwarantuje obywatelom Unii między innymi, swobodny przepływ towarów, swoboda przedsiębiorczości oraz prawo do swobodnego świadczenia usług są możliwe do osiągnięcia jedynie w warunkach w pełni otwartego rynku, który umożliwia wszystkim konsumentom swobodny wybór dostawców, a wszystkim dostawcom swobodną realizację dostaw dla odbiorców. (10) Wspieranie uczciwej konkurencji i łatwego dostępu różnych dostawców powinno być dla państw członkowskich kwestią najwyższej wagi, tak, aby pozwolić konsumentom na pełne wykorzystanie możliwości wynikających ze zliberalizowanego rynku wewnętrznego energii elektrycznej. Niemniej jednak niedoskonałości rynku mogą nadal występować w małych peryferyjnych systemach elektroenergetycznych i systemach niepołączonych z innymi państwami członkowskimi UE, w których to systemach ceny energii elektrycznej nie dają właściwych sygnałów do stymulowania inwestycji i które to systemy mogą w związku z tym wymagać szczególnych rozwiązań w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej /17 ap/mo/gt 9

10 (11) W celu zagwarantowania konkurencji i dostaw energii elektrycznej po najbardziej konkurencyjnej cenie państwa członkowskie i krajowe organy regulacyjne powinny ułatwiać transgraniczny dostęp nowych dostawców energii elektrycznej pochodzącej z różnych źródeł energii, jak również dostęp nowych dostawców mocy wytwórczych, instalacji magazynowych i odpowiedzi odbioru. (11a) Państwa członkowskie powinny zapewnić, by na wewnętrznym rynku energii elektrycznej nie występowały żadne nieuzasadnione przeszkody utrudniające wejście na rynek i opuszczenie go oraz funkcjonowanie rynku. Jednocześnie należy jasno stwierdzić, że ów przepis nie narusza tych kompetencji, które państwa członkowskie zachowują w stosunku do krajów trzecich. Takiego wyjaśnienia nie należy interpretować jako naruszenia podziału kompetencji między Unią a jej państwami członkowskimi. (11b) Jak podkreślono w komunikacje Komisji dotyczącym wzmocnienia sieci energetycznych w Europie oraz jak uwzględniono również w zintegrowanych krajowych planach w zakresie energii i klimatu w ramach [rozporządzenia w sprawie zarządzania] 7, aby umożliwić wszystkim państwom korzystanie z pozytywnych efektów funkcjonowania rynku wewnętrznego, istotne jest zapewnienie wystarczających fizycznych połączeń wzajemnych z sąsiadami. (12) Jednym z głównych celów niniejszej dyrektywy powinno być również zagwarantowanie wspólnych zasad prawdziwie wewnętrznego rynku energii elektrycznej i szerokich dostaw energii dostępnej dla każdego. W tym celu niezakłócone ceny rynkowe stanowiłyby zachętę do tworzenia transgranicznych połączeń wzajemnych oraz inwestycji w nowe zdolności wytwórcze, prowadząc jednocześnie w perspektywie długoterminowej do konwergencji cen. (13) Ceny rynkowe powinny stwarzać właściwe zachęty do rozwoju sieci i inwestowania w nowe zdolności wytwarzania energii elektrycznej. (14) Na rynku wewnętrznym energii elektrycznej istnieją różne rodzaje organizacji rynku. Środki, które państwa członkowskie mogłyby wprowadzić w celu zapewnienia równych warunków działania, powinny być oparte na nadrzędnych względach interesu ogólnego. Zgodność środków z Traktatem oraz z prawem Unii należy konsultować z Komisją. 7 COM(2017) 718 final /17 ap/mo/gt 10

11 (15) Państwa członkowskie powinny nadal mieć dużą swobodę nakładania na przedsiębiorstwa energetyczne w ogólnym interesie gospodarczym obowiązków użyteczności publicznej. Państwa członkowskie powinny zapewniać odbiorcom będącym gospodarstwami domowymi, a także, jeżeli uznają to za stosowne małym przedsiębiorstwom prawo do dostaw energii elektrycznej o określonej jakości i po wyraźnie porównywalnych, przejrzystych i konkurencyjnych cenach. Obowiązki użyteczności publicznej w formie regulacji cen dostaw stanowią jednak zasadniczo środek zakłócający, który często prowadzi do akumulacji deficytów taryfowych, ograniczenia konsumentom możliwości wyboru, osłabienia zachęt do oszczędzania energii i inwestowania w efektywność energetyczną, niższych standardów usług, niższego poziomu zaangażowania i satysfakcji konsumentów, ograniczenia konkurencji, a także do zmniejszenia liczby innowacyjnych produktów i usług na rynku. W związku z tym państwa członkowskie powinny stosować inne narzędzia polityki, w szczególności ukierunkowane środki polityki społecznej, w celu zagwarantowania swoim obywatelom przystępności cenowej dostaw energii elektrycznej. Interwencje w zakresie ustalania cen powinny być stosowane wyłącznie [] jako obowiązki użyteczności publicznej i z zastrzeżeniem spełnienia szczególnych warunków określonych w niniejszej dyrektywie. W pełni zliberalizowany rynek detaliczny energii elektrycznej stymulowałby konkurencję cenową i pozacenową między istniejącymi dostawcami i stwarzał zachęty dla nowych podmiotów do wchodzenia na rynek, zwiększając tym samym możliwości wyboru i stopień zadowolenia po stronie konsumentów /17 ap/mo/gt 11

12 (15a) Obowiązki użyteczności publicznej w formie regulacji cen dostaw energii elektrycznej powinny być stosowane bez uchylania zasady wolnego rynku, przy jasnym określeniu okoliczności i beneficjentów oraz przez ograniczony czas. Okoliczności takie mogą wystąpić na przykład w przypadku, gdy dostawy energii elektrycznej są poważnie ograniczone, co pociąga za sobą znacznie wyższy niż normalnie wzrost ceny energii elektrycznej, lub w przypadku niedoskonałości rynku, gdy interwencje organów regulacyjnych i organów ochrony konkurencji okazały się nieskuteczne. Miałoby to nieproporcjonalny wpływ na gospodarstwa domowe, a w szczególności na konsumentów wrażliwych, którzy na opłacenie rachunków za energię wykorzystują zazwyczaj większą część swych dochodów netto niż konsumenci o wysokich dochodach. W celu złagodzenia zakłócającego wpływu obowiązków użyteczności publicznej na ustalanie cen za dostawy energii elektrycznej państwa członkowskie stosujące takie interwencje powinny wprowadzić dodatkowe środki, w tym środki zapobiegające zakłóceniom w ustalaniu cen na rynku hurtowym. Państwa członkowskie powinny zapewnić, by wszyscy beneficjenci cen regulowanych mogli w pełni korzystać z ofert konkurencyjnego rynku, jeżeli będą tego chcieli. W tym celu muszą oni być wyposażeni w inteligentne liczniki i mieć dostęp do umów opartych na dynamicznych cenach energii elektrycznej, powinni też być bezpośrednio i regularnie informowani o ofertach i oszczędnościach dostępnych na konkurencyjnym rynku, w szczególności o umowach opartych na dynamicznych cenach energii elektrycznej, oraz powinni otrzymywać pomoc w korzystaniu z ofert rynkowych i zawieraniu stosownych umów. (16) Aby zapewnić utrzymanie wysokich standardów usługi publicznej w Unii, Komisja powinna być regularnie powiadamiana o wszelkich środkach wprowadzanych przez państwa członkowskie dla osiągnięcia celów niniejszej dyrektywy. Komisja powinna regularnie publikować sprawozdanie analizujące środki wprowadzone na poziomie krajowym dla osiągnięcia celów związanych z usługą publiczną oraz porównujące ich skuteczność, w celu opracowania zaleceń dotyczących środków, jakie należy wprowadzić na poziomie krajowym dla osiągnięcia wysokich standardów usług publicznych /17 ap/mo/gt 12

13 (17) Państwa członkowskie powinny mieć możliwość wyznaczenia dostawcy z urzędu. Takim dostawcą może być dział sprzedaży przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo, zajmującego się także dystrybucją, jeżeli spełnia ono wymagania dotyczące rozdziału wynikające z niniejszej dyrektywy. (18) Państwa członkowskie powinny mieć możliwość wdrażania środków mających na celu osiągnięcie celów spójności społecznej i gospodarczej, obejmujących w szczególności zapewnienie odpowiednich bodźców ekonomicznych przy użyciu, w stosownych przypadkach, wszelkich istniejących narzędzi krajowych i unijnych. Narzędzia te mogą obejmować mechanizmy zobowiązań dla zagwarantowania koniecznych inwestycji. (19) W zakresie, w jakim środki stosowane przez państwa członkowskie w celu spełnienia obowiązków użyteczności publicznej stanowią pomoc państwa zgodnie z art. 107 ust. 1 Traktatu, istnieje obowiązek zgłoszenia ich Komisji wynikający z art. 108 ust. 3 Traktatu. (19a) Przepisy międzysektorowe zapewniają solidną podstawę ochrony konsumentów w odniesieniu do szerokiej gamy istniejących usług energetycznych i mogą być rozwijane w przyszłości. Niemniej należy jasno określić niektóre przysługujące konsumentom podstawowe prawa wynikające z umowy. (20) Konsumenci powinni mieć dostęp do jasnych i zrozumiałych informacji na temat ich praw w odniesieniu do sektora energetycznego. Po konsultacji z właściwymi zainteresowanymi stronami, w tym z państwami członkowskimi, krajowymi organami regulacyjnymi, organizacjami konsumentów i przedsiębiorstwami energetycznymi, Komisja ustanowiła listę kontrolną konsumenta energii, dostarczającą konsumentom praktyczne informacje o ich prawach. Lista kontrolna konsumenta energii powinna być aktualizowana, dostarczana wszystkim konsumentom oraz publicznie dostępna /17 ap/mo/gt 13

14 (21) Obecnie szereg czynników utrudnia konsumentom dostęp do różnych źródeł informacji rynkowych, do których mogą dotrzeć, a także zrozumienie ich i działanie w oparciu o nie. W tym celu należy poprawić porównywalność ofert i zmniejszyć w jak największym wykonalnym zakresie przeszkody w zmienianiu dostawcy, bez nieuzasadnionego ograniczania konsumentowi wyboru. (22) Mniejsi odbiorcy są nadal obciążani szerokim zakresem opłat bezpośrednio lub pośrednio wynikających ze zmiany dostawcy energii. Takie opłaty utrudniają obliczenia w celu wybrania najlepszego produktu lub usługi i zmniejszają bezpośrednie korzyści finansowe płynące z takiej zmiany. Ich zniesienie może doprowadzić do zmniejszonego wyboru dla konsumenta poprzez wyeliminowanie produktów opartych na wynagradzaniu lojalności konsumenta, jednak ograniczenie stosowania takich opłat powinno zwiększyć dobrobyt konsumentów i ich zaangażowanie, a także konkurencję na rynku. (22a) Oczekiwane skrócenie czasu niezbędnego do zmiany usługodawcy może zachęcić konsumentów do poszukiwania lepszych ofert w zakresie energii i do zmiany dostawcy. Intensywniejsze stosowanie technologii informacyjnej oznaczać będzie, że do 2025 r. techniczna zmiana usługodawcy, polegająca na zarejestrowaniu nowego dostawcy w punkcie pomiarowym podmiotu działającego na rynku przeprowadzana w dowolnym dniu roboczym, powinna zasadniczo być wykonalna w ciągu 24 godzin. Niezależnie od innych etapów procesu zmiany usługodawcy, które muszą zostać ukończone przed rozpoczęciem technicznej procedury zmiany usługodawcy, zapewnienie wykonalności technicznej zmiany dostawcy w ciągu 24 godzin do 2025 r. ograniczy czas niezbędny do zmiany usługodawcy, co z kolei zwiększy zaangażowanie konsumentów i konkurencję na rynku detalicznym. W każdym przypadku całkowity czas trwania tego procesu nie powinien przekraczać trzech tygodni od daty powiadomienia przez konsumenta /17 ap/mo/gt 14

15 (23) Niezależne narzędzia porównywania ofert, w tym służące temu strony internetowe, stanowią skuteczny środek umożliwiający mniejszym odbiorcom ocenę zalet różnych dostępnych na rynku ofert w zakresie energii. Koszty wyszukiwania są niższe, ponieważ odbiorcy nie muszą już zbierać informacji od poszczególnych dostawców i usługodawców. Takie narzędzia mogą zapewnić właściwą równowagę między zapotrzebowaniem na jasne i zwięzłe informacje, a zarazem na informacje kompletne i wyczerpujące. Powinno się dążyć do obejmowania nimi jak największej liczby dostępnych ofert i możliwie jak największego obszaru rynku, tak aby przedstawić odbiorcom reprezentatywny przegląd. Bardzo ważne jest, by konsumenci mieli dostęp co najmniej jednego narzędzia porównywania ofert oraz by informacje podawane w takich narzędziach były wiarygodne, bezstronne i przejrzyste. Państwa członkowskie mogą zrealizować ten cel poprzez ustanowienie narzędzia porównywania ofert, którego operatorem jest organ krajowy, lub poprzez zweryfikowane narzędzie porównywania ofert, którego operatorem jest prywatna spółka. (24) Lepszą ochronę konsumentów gwarantuje dostępność skutecznych środków rozstrzygania sporów dla wszystkich konsumentów. Państwa członkowskie powinny wprowadzić szybkie i skuteczne procedury rozpatrywania skarg. (25) Wszyscy konsumenci powinni mieć możliwość czerpania korzyści z bezpośredniego uczestnictwa w rynku, w szczególności poprzez dostosowywanie swojego zużycia energii w odpowiedzi na sygnały rynkowe, a w zamian za to korzystanie z niższych cen energii lub otrzymywanie innych zachęt finansowych. Korzyści z takiego aktywnego uczestnictwa będą prawdopodobnie z czasem wzrastać, wraz ze wzrostem konkurencyjności pojazdów elektrycznych, pomp ciepła i innych obciążeń elastycznych. Konsumentom należy umożliwić uczestniczenie we wszystkich formach odpowiedzi odbioru, a zatem powinni mieć oni możliwość zdecydowania się na korzystanie z inteligentnych systemów pomiarowych oraz na zawieranie umów opartych na dynamicznych cenach energii elektrycznej. Dzięki temu mogliby dostosowywać swoje zużycie do sygnałów cenowych w czasie rzeczywistym, odzwierciedlających wartość i koszt energii elektrycznej lub transportu w różnych okresach, przy czym państwa członkowskie powinny zapewnić racjonalny poziom narażenia konsumentów na ryzyko w zakresie cen hurtowych. Państwa członkowskie powinny również zapewnić, by konsumenci, którzy postanowili nie uczestniczyć aktywnie w rynku, nie byli za to sankcjonowani; należy raczej w sposób najlepiej odpowiadający warunkom rynku krajowego ułatwiać im dokonywanie świadomego wyboru spośród dostępnych im opcji /17 ap/mo/gt 15

16 (26) Wszystkie grupy odbiorców (przemysłowi, komercyjni i gospodarstwa domowe) powinny mieć dostęp do rynków energii, by oferować na nich swoją elastyczność i energię wytwarzaną we własnym zakresie. Odbiorcom należy umożliwić wykorzystywanie w pełni korzyści płynących z koncentracji produkcji i dostaw na większych obszarach oraz z konkurencji transgranicznej. [] Uczestnicy rynku zajmujący się koncentracją będą prawdopodobnie odgrywać istotną rolę jako pośrednicy między grupami odbiorców a rynkiem. Państwa członkowskie powinny mieć swobodę wyboru odpowiedniego modelu wdrażania i podejścia do zarządzania w odniesieniu do niezależnej koncentracji przy jednoczesnym poszanowaniu ogólnych zasad określonych w niniejszej dyrektywie. Mogłoby to obejmować zasady rynkowe lub regulacyjne oferujące rozwiązania, które są zgodne z przepisami niniejszej dyrektywy, w tym modele, w których niezbilansowania są korygowane. Wybrany model powinien zawierać przejrzyste i sprawiedliwe przepisy umożliwiające odgrywanie takiej roli [] niezależnym koncentratorom oraz zapewnić, by odbiorca końcowy w wystarczającym stopniu czerpał korzyści z ich działań. Należy zdefiniować produkty na wszystkich [] rynkach energii, w tym na rynku usług pomocniczych i rynku zdolności, w celu stworzenia sprzyjających warunków do uczestnictwa odpowiedzi odbioru. (27) W Europejskiej strategii na rzecz mobilności niskoemisyjnej 8 podkreślono konieczność dekarbonizacji sektora transportu oraz zmniejszenia emisji w tym sektorze, zwłaszcza na obszarach miejskich, wskazano także na istotną rolę, jaką elektromobilność może odegrać na drodze do osiągnięcia tych celów. Wdrażanie elektromobilności stanowi ponadto ważny element transformacji energetyki. Zasady funkcjonowania rynku określone w niniejszej dyrektywie powinny zatem przyczynić się do stworzenia korzystnych warunków dla wszystkich rodzajów pojazdów elektrycznych. W szczególności powinny one gwarantować skuteczne utworzenie publicznie dostępnych i prywatnych punktów ładowania pojazdów elektrycznych oraz zapewnić skuteczne włączenie ładowania pojazdów w funkcjonowanie systemu. 8 SWD(2016) 244 final /17 ap/mo/gt 16

17 (28) Odpowiedź odbioru odegra zasadniczą rolę w umożliwieniu inteligentnego ładowania pojazdów elektrycznych, a tym samym umożliwi skuteczną integrację pojazdów elektrycznych w sieci energetycznej, co będzie miało zasadnicze znaczenie dla procesu obniżenia emisyjności transportu. (29) Konsumenci powinni móc zużywać, magazynować lub sprzedawać na rynku energię elektryczną wytwarzaną we własnym zakresie. Rozwój nowych technologii ułatwi takie działania w przyszłości. Wciąż jednak istnieją bariery prawne i handlowe, takie jak na przykład nieproporcjonalne opłaty za energię elektryczną zużywaną wewnętrznie, obowiązek wprowadzania wytworzonej we własnym zakresie energii do systemu energetycznego, obciążenia administracyjne obejmujące nakładanie na wytwórców energii we własnym zakresie, którzy sprzedają energię elektryczną do systemu, obowiązku spełniania wymogów stosowanych do dostawców itp. Wszystkie te przeszkody, powstrzymujące konsumentów przed wytwarzaniem energii we własnym zakresie i przed zużywaniem, magazynowaniem bądź sprzedażą energii elektrycznej wytworzonej we własnym zakresie na rynku, należy usunąć, a jednocześnie należy zapewnić ponoszenie przez konsumentów zaangażowanych w wytwarzanie energii we własnym zakresie odpowiedniej części kosztów systemu. Państwa członkowskie mogą w swoim ustawodawstwie krajowym mieć różne przepisy regulujące kwestie podatkowe i inne opłaty w odniesieniu do indywidualnych odbiorców końcowych lub odbiorców końcowych działających wspólnie, a także w odniesieniu do gospodarstw domowych i innych odbiorców końcowych /17 ap/mo/gt 17

18 (30) Technologie w zakresie rozproszonego wytwarzania energii oraz umocnienie pozycji konsumentów sprawiły, że energetyka obywatelska [] stała się skutecznym i opłacalnym sposobem zaspokojenia potrzeb i oczekiwań obywateli dotyczących źródeł energii, usług i zaangażowania podmiotów lokalnych. Energetyka obywatelska oferuje wszystkim konsumentom możliwość włączenia się i posiadania bezpośredniego udziału w produkcji, zużyciu lub rozdzielaniu energii []. Inicjatywy w zakresie energetyki obywatelskiej zorientowane są przede wszystkim na zapewnienie swoim członkom lub udziałowcom przystępnej cenowo energii szczególnego rodzaju, takiej jak energia ze źródeł odnawialnych, w odróżnieniu od tradycyjnych spółek energetycznych, w których priorytetem jest osiągnięcie zysku. Dzięki bezpośredniej interakcji z konsumentami inicjatywy w zakresie energetyki obywatelskiej wykazują potencjał w ułatwianiu wprowadzania nowych technologii i wzorców zużycia, w tym inteligentnych sieci dystrybucyjnych i odpowiedzi odbioru, w sposób zintegrowany. Energetyka obywatelska może również przyczynić się do zwiększenia efektywności energetycznej na szczeblu gospodarstw domowych oraz pomóc w zwalczaniu ubóstwa energetycznego poprzez zmniejszenie zużycia i obniżenie cen dostaw. Energetyka obywatelska umożliwia także uczestniczenie w rynku energii pewnym grupom konsumentów będących gospodarstwami domowymi, które w przeciwnym razie nie mogłyby skorzystać z takiej opcji. Inicjatywy tego typu, które zrealizowano z sukcesem, przyniosły danej społeczności korzyści ekonomiczne, społeczne oraz w zakresie ochrony środowiska, wykraczające poza same zyski osiągnięte dzięki świadczeniu usług energetycznych. [] Dyrektywa ma na celu uznanie niektórych kategorii obywatelskich inicjatyw w zakresie energii podejmowanych na szczeblu europejskim jako społeczności energetyczne, aby zapewnić im sprzyjające ramy, sprawiedliwe traktowanie, równe szanse, a także precyzyjnie określony zestaw praw i obowiązków. Konsumenci będący gospodarstwami domowymi powinni mieć możliwość dobrowolnego uczestniczenia w inicjatywie w zakresie energetyki obywatelskiej, jak również możliwość zrezygnowania z udziału w takiej inicjatywie, bez jednoczesnej utraty dostępu do zarządzanej przez nią sieci lub przysługujących im jako konsumentom praw. Dostęp do sieci [] społeczności energetycznej powinien być przyznawany na sprawiedliwych i odzwierciedlające koszty warunkach /17 ap/mo/gt 18

19 (30a) Członkami społeczności energetycznych mogą być podmioty dowolnej kategorii, jednakże uprawnienia decyzyjne w ramach społeczności energetycznej powinny należeć wyłącznie do tych członków lub udziałowców, którzy nie biorą udziału w działalności komercyjnej na dużą skalę i dla których sektor energetyczny nie stanowi obszaru podstawowej działalności gospodarczej. Społeczności energetyczne, zdefiniowane w dyrektywie, są uznawane za kategorie inicjatyw obywatelskich, które powinny podlegać uznaniu i ochronie na podstawie prawa Unii. Zdefiniowanie społeczności energetycznych nie wyklucza istnienia innych inicjatyw obywatelskich, takich jak społeczności ustanowione na podstawie umów prawa prywatnego. Dlatego też w odniesieniu do społeczności energetycznych państwa członkowskie powinny mieć możliwość wyboru rodzaju podmiotu w zakresie, w jakim taki podmiot może, działając we własnym imieniu, korzystać z praw i podlegać obowiązkom. (30b) Przepisy dotyczące społeczności energetycznych zawierają zestaw mających zastosowanie praw i obowiązków, które można było wywieść z innych, już obowiązujących przepisów, takich jak swoboda zawierania umów, przepisy o zmianie dostawcy, zadania operatora systemu dystrybucyjnego, opłaty sieciowe, obowiązek bilansowania /17 ap/mo/gt 19

20 (30c) Ze względu na ich strukturę członkowską, wymagania w zakresie zarządzania i cel społeczności energetyczne stanowią podmiot nowego rodzaju. Powinny one mieć możliwość działania na rynku w warunkach równych szans, bez zakłócania konkurencji, i podlegać tym samym prawom i obowiązkom, co pozostałe przedsiębiorstwa energetyczne. Prawa i obowiązki powinny mieć zastosowanie odpowiednio do podejmowanych ról, takich jak role odbiorców końcowych, wytwórców, dostawców, operatorów systemów dystrybucyjnych. Społeczności energetyczne nie powinny napotykać ograniczeń regulacyjnych, jeżeli stosują istniejące lub będą stosować przyszłe technologie ICT do rozdziału między jej członków lub udziałowców i w oparciu o zasady rynkowe energii elektrycznej z aktywów wytwórczych w obrębie danej społeczności, na przykład poprzez kompensowanie składnika energia członków z użyciem wytwarzania dostępnego w obrębie tej społeczności, nawet za pośrednictwem sieci publicznej, pod warunkiem że oba punkty pomiarowe należą do danej społeczności. Wirtualny rozdział umożliwia członkom korzystanie z dostaw energii elektrycznej pochodzącej z elektrowni w obrębie społeczności, nawet gdy nie znajdują się oni fizycznie w bezpośrednim sąsiedztwie lub gdy znajdują się za pojedynczym punktem pomiarowym. W przypadku gdy energia elektryczna rozdzielana jest za pośrednictwem publicznej sieci, nie powinno to wpływać na pobieranie opłat sieciowych, taryf, podatków i innych opłat związanych z przepływami energii elektrycznej. Rozdział powinien być ułatwiany zgodnie z obowiązkami i poprawnymi przedziałami czasowymi w odniesieniu do bilansowania, pomiarów i rozliczania. Przepisy dotyczące społeczności energetycznych nie naruszają kompetencji państw członkowskich w zakresie planowania i wdrażania krajowych polityk w sektorze energetycznym w odniesieniu do podatków, opłat sieciowych i taryf lub systemów finansowania polityki energetycznej i podziału kosztów, o ile polityki te są niedyskryminujące i zgodne z prawem /17 ap/mo/gt 20

21 (30d) Niniejsza dyrektywa przewiduje, że państwa członkowskie mogą pozwolić na przekształcenie społeczności energetycznej w operatora systemu dystrybucyjnego na podstawie przepisów ogólnych lub zgodnie z art. 38 jako tzw. operatora zamkniętego systemu dystrybucyjnego. Gdy społeczności energetycznej przyznany zostanie status operatora systemu dystrybucyjnego, powinna być traktowana tak samo jak operatorzy systemu dystrybucyjnego i podlegać takim samym obowiązkom. Przepisy dotyczące społeczności energetycznych tylko wyjaśniają te aspekty eksploatacji systemu dystrybucyjnego, które mogą być istotne dla społeczności energetycznych; natomiast inne aspekty dotyczące eksploatacji systemu dystrybucyjnego mają zastosowanie zgodnie z przepisami o operatorach systemu dystrybucyjnego. (31) Rachunki za energię [] są istotnymi środkami informowania odbiorców. Oprócz danych dotyczących zużycia i kosztów, mogą one również zawierać inne informacje ułatwiające konsumentom porównywanie warunków ich obecnej umowy z innymi ofertami. Jednak [] spory dotyczące rachunków stanowią bardzo powszechne źródło skarg konsumentów, [] co przyczynia się do utrzymywania się niskiego poziomu zadowolenia i zaangażowania konsumentów w sektorze energetycznym. Dlatego konieczne jest uczynienie rachunków [] bardziej przejrzystymi i łatwiejszymi do zrozumienia, a także zapewnienie, by na rachunkach i informacjach o rozliczeniach [] w dobrze widocznym miejscu zamieszczana była określona liczba istotnych informacji, które są niezbędne do tego, by odbiorcy mogli regulować swoje zużycie energii, porównywać oferty i zmieniać dostawców. Inne informacje powinny być udostępniane odbiorcom końcowym poprzez dostarczenie ich wraz z rachunkami lub zamieszczenie w tych rachunkach wskazówek, gdzie można je znaleźć. Mogą one zostać zamieszczone w rachunku, w osobnym dokumencie do niego załączonym lub rachunek może zawierać odniesienie do miejsca, w którym odbiorca może łatwo znaleźć te informacje na stronie internetowej, w aplikacji lub za pomocą innych środków. (31a) Regularne podawanie dokładnych informacji o rozliczeniach opartych na rzeczywistym zużyciu, dzięki inteligentnym licznikom, jest ważne dla wspierania konsumentów przy kontrolowaniu ich zużycia energii elektrycznej i jej kosztów. Niemniej jednak konsumenci, a zwłaszcza konsumenci będący gospodarstwami domowymi, powinni mieć dostęp do elastycznych rozwiązań w zakresie faktycznej płatności. Dzięki temu konsumenci mogliby często otrzymywać informacje o rozliczeniach, przy czym dokonywaliby płatności tylko raz na kwartał, lub mogliby płacić co miesiąc tę samą kwotę, niezależnie od rzeczywistego zużycia /17 ap/mo/gt 21

22 (31b) Przepisy dotyczące rozliczeń przewidziane w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE 9 należy aktualizować, uprościć i przenieść do dyrektywy 2009/72/WE, w której będą bardziej na miejscu. (32) Państwa członkowskie powinny zachęcać do modernizacji sieci dystrybucyjnych, na przykład poprzez wprowadzanie sieci inteligentnych, które powinny być budowane w sposób zachęcający do zdecentralizowanego wytwarzania energii i do efektywności energetycznej. (33) Osiągnięcie zaangażowania konsumentów wymaga odpowiednich zachęt i technologii, takich jak inteligentne systemy pomiarowe. Inteligentne systemy pomiarowe umacniają pozycję konsumentów, ponieważ umożliwiają im otrzymywanie w czasie zbliżonym do rzeczywistego dokładnych informacji zwrotnych o ich zużyciu lub wytwarzaniu energii, co pozwala im na lepsze zarządzanie w tym zakresie, udział w programach w zakresie odpowiedzi odbioru i innych usługach i czerpanie z nich korzyści oraz na zmniejszenie ich rachunku za elektryczność. Dzięki inteligentnym systemom pomiarowym również operatorzy systemów dystrybucyjnych mają lepszy obraz swoich sieci, a tym samym mogą zmniejszyć swoje koszty operacyjne i utrzymania oraz wykorzystać te oszczędności do obniżenia taryf dystrybucyjnych, którymi ostatecznie obciążani są konsumenci. (34) Przy podejmowaniu na szczeblu krajowym decyzji w sprawie wprowadzania inteligentnych systemów pomiarowych należy umożliwić oparcie go na ocenie gospodarczej. Jeżeli z oceny takiej wyniknie, że wprowadzenie tego rodzaju systemów pomiarowych jest racjonalne z gospodarczego punktu widzenia i opłacalne tylko dla konsumentów o określonym poziomie zużycia energii elektrycznej, państwa członkowskie powinny móc to uwzględnić przy wdrażaniu inteligentnych systemów pomiarowych. 9 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE (Dz.U. L 315 z , s. 1) /17 ap/mo/gt 22

23 (35) Państwa członkowskie, które nie wprowadzają systematycznie inteligentnych systemów pomiarowych, powinny stworzyć konsumentom możliwość zainstalowania, na żądanie i na sprawiedliwych i racjonalnych warunkach oraz zapewniając im wszelkie istotne informacje, inteligentnych liczników energii elektrycznej. Jeżeli konsumenci nie posiadają inteligentnych liczników, powinni być oni uprawnieni do liczników, które spełniają minimalne wymagania konieczne do zapewnienia im informacji rozliczeniowych określonych w niniejszej dyrektywie. (36) Aby wesprzeć konsumentów w ich aktywnym uczestnictwie w rynku energii elektrycznej, inteligentne systemy pomiarowe wprowadzane przez państwa członkowskie na ich terytorium powinny być interoperacyjne, nie powinny stanowić przeszkody w zmianie dostawcy i powinny być wyposażone w dostosowane do potrzeb funkcje umożliwiające konsumentom dostęp w czasie zbliżonym do rzeczywistego do danych na temat swojego zużycia, regulowanie swojego zużycia energii oraz w zakresie, w jakim umożliwia to powiązana infrastruktura oferowanie sieci i przedsiębiorstwom usług energetycznych swojej elastyczności, otrzymywanie za to wynagrodzenia oraz generowanie oszczędności dzięki płaceniu niższych rachunków za energię. (37) Kluczowym aspektem dostaw dla odbiorców jest dostęp do obiektywnych i przejrzystych danych na temat zużycia. Dlatego też konsumenci powinni mieć dostęp do swoich danych na temat zużycia oraz związanych z nimi cen i kosztów usług, tak by mogli zwracać się do konkurentów o składanie ofert w oparciu o te dane. Konsumenci powinni również mieć prawo do odpowiedniej informacji o własnym zużyciu energii. Przedpłaty nie powinny stawiać osób z nich korzystających w nieproporcjonalnie mniej korzystnej sytuacji, a różne systemy płatności powinny być niedyskryminacyjne. Wystarczająco często przekazywane odbiorcom informacje na temat kosztów energii będą stwarzać zachęty do oszczędności energii, gdyż dzięki nim odbiorcy uzyskają bezpośrednie informacje zwrotne dotyczące skutków inwestycji w energooszczędne rozwiązania oraz skutków zmiany przyzwyczajeń. W związku z tym pełne wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE 10 pomoże konsumentom obniżyć koszty energii. 10 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE (Dz.U. L 315 z , s. 1) /17 ap/mo/gt 23

24 (38) W następstwie wprowadzenia inteligentnych systemów pomiarowych w państwach członkowskich opracowano lub opracowuje się obecnie różne modele zarządzania danymi. Niezależnie od modelu zarządzania danymi ważne jest, by państwa członkowskie ustanowiły przejrzyste zasady, zgodnie z którymi dostęp do danych można uzyskać na niedyskryminacyjnych warunkach, i które zapewniają najwyższy poziom bezpieczeństwa cybernetycznego i ochrony danych, jak również bezstronność podmiotów przetwarzających dane. (39) Państwa członkowskie powinny wprowadzić niezbędne środki w celu ochrony odbiorców wrażliwych i dotkniętych ubóstwem energetycznym w kontekście rynku wewnętrznego energii elektrycznej. Takie środki mogą się różnić w zależności od specyficznych warunków w danym państwie członkowskim i mogą obejmować środki z zakresu polityki społecznej lub energetycznej dotyczące płatności rachunków za energię elektryczną, inwestycji w efektywność energetyczną gospodarstw domowych lub ochrony konsumenta, na przykład ochrony przed odłączeniem. W przypadku gdy usługa powszechna dostępna jest również dla małych przedsiębiorstw, środki zapewniające taką usługę powszechną mogą różnić się od siebie w zależności od tego, czy dotyczą odbiorców będących gospodarstwami domowymi, czy małych przedsiębiorstw. (40) Usługi energetyczne mają podstawowe znaczenie dla zapewnienia dobrobytu obywateli Unii. Usługi zapewniające odpowiednie ogrzewanie, chłodzenie, oświetlenie i energię do zasilania urządzeń są niezbędne do zagwarantowania przyzwoitego standardu życia i zdrowia obywateli. Ponadto dostęp do tych usług energetycznych daje obywatelom Unii możliwość wykorzystania ich potencjału i zwiększa włączenie społeczne. Gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym nie stać na zakup takich usług energetycznych, co spowodowane jest połączeniem niskiego dochodu, wysokich wydatków na energię i niskiej efektywności energetycznej ich domów. Państwa członkowskie powinny gromadzić odpowiednie informacje w celu monitorowania liczby gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym. Dokładne pomiary powinny pomóc państwom członkowskim w identyfikacji gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym w celu udzielenia właściwie ukierunkowanego wsparcia. Komisja powinna aktywnie wspierać wdrażanie przepisów dotyczących ubóstwa energetycznego poprzez ułatwianie wymiany dobrych praktyk między państwami członkowskimi /17 ap/mo/gt 24

25 (41) Dotknięte ubóstwem energetycznym państwa członkowskie, które jeszcze tego nie zrobiły, powinny zatem opracować krajowe plany działań lub inne stosowne ramy pozwalające stawić czoła temu problemowi, zmierzające do obniżenia liczby osób cierpiących z jego powodu. Istotnymi czynnikami, jakie należy uwzględnić przy opracowywaniu wskaźników na potrzeby pomiaru ubóstwa energetycznego, są m.in. niskie dochody, wysokie wydatki na energię i niska efektywność energetyczna budynków mieszkalnych. W każdym przypadku państwa członkowskie powinny zapewnić niezbędne dostawy energii dla odbiorców wrażliwych i dotkniętych ubóstwem energetycznym. Mogłyby przy tym zastosować zintegrowane podejście, takie jak w ramach polityki energetycznej i socjalnej, a wdrażane środki mogłyby obejmować poprawę polityk socjalnych lub efektywności energetycznej w mieszkalnictwie. Niniejsza dyrektywa powinna przynajmniej umożliwić krajowe polityki na rzecz odbiorców wrażliwych i dotkniętych ubóstwem energetycznym. (42) Operatorzy systemów dystrybucyjnych muszą w sposób opłacalny zintegrować w systemie nowe zdolności wytwarzania energii elektrycznej, zwłaszcza instalacje wytwórcze wykorzystujące odnawialne źródła energii, oraz nowe obciążenia, takie jak pompy ciepła i pojazdy elektryczne. W tym celu operatorom systemów dystrybucyjnych należy umożliwić korzystanie z usług rozproszonych zasobów energetycznych, takich jak odpowiedź odbioru i magazynowanie energii, i zachęcić ich do korzystania z takich usług, w oparciu o procedury rynkowe, w celu wydajnego eksploatowania sieci i unikania jej kosztownej rozbudowy. Państwa członkowskie powinny wprowadzić odpowiednie środki, takie jak krajowe kodeksy sieci i zasady funkcjonowania rynku, oraz stworzyć zachęty dla operatorów systemu dystrybucyjnego dzięki taryfom sieciowym, które nie utrudniałyby elastyczności ani zwiększania efektywności energetycznej w sieci. Państwa członkowskie powinny również wprowadzić plany rozwoju sieci dla systemów dystrybucyjnych w celu wsparcia integracji instalacji wytwórczych wykorzystujących odnawialne źródła energii, ułatwienia rozwoju instalacji magazynowych i elektryfikacji sektora transportu, a także zapewnić użytkownikom systemu adekwatne informacje dotyczące przewidywanej rozbudowy lub modernizacji sieci, zważywszy że obecnie większość państw członkowskich nie ma takiej procedury /17 ap/mo/gt 25

26 (42a) Operatorzy sieci nie powinni posiadać, tworzyć ani obsługiwać instalacji magazynowania energii, ani też nimi zarządzać. W nowej strukturze rynku energii elektrycznej usługi magazynowania powinny mieć charakter rynkowy i być konkurencyjne. W związku z tym należy unikać subsydiowania skrośnego między magazynowaniem a regulowaną funkcją w zakresie dystrybucji lub przesyłu energii elektrycznej. Takie ograniczenie dotyczące własności instalacji magazynowania ma zapobiegać zakłóceniom konkurencji, eliminować ryzyko dyskryminacji, zabezpieczać sprawiedliwy dostęp wszystkich uczestników rynku do usług magazynowania oraz sprzyjać wydajnemu i skutecznemu wykorzystywaniu instalacji magazynowania, wykraczającemu poza eksploatowanie systemu dystrybucyjnego lub przesyłowego. Należy to interpretować i stosować zgodnie z prawami i zasadami określonymi w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, w szczególności przy poszanowaniu wolności prowadzenia działalności gospodarczej oraz zgodnie z prawem własności gwarantowanymi przez art. 16 i 17 karty. (43) Niedyskryminacyjny dostęp do sieci dystrybucyjnej decyduje o dostępie dostawcy do odbiorców na poziomie detalicznym. W celu stworzenia równych warunków działania na poziomie detalicznym należy monitorować działalność operatorów systemu dystrybucyjnego, zapobiegając tym samym wykorzystywaniu przez nich swojej integracji pionowej w odniesieniu do ich pozycji konkurencyjnej na rynku, zwłaszcza w stosunku do odbiorców będących gospodarstwami domowymi oraz małych odbiorców niebędących gospodarstwami domowymi. (44) W przypadku gdy zamknięty system dystrybucji wykorzystywany jest w celu zapewnienia optymalnej wydajności zintegrowanych dostaw energii wymagających szczególnych standardów funkcjonowania lub zamknięty system dystrybucji utrzymywany jest głównie do użytku jego właściciela, powinno być możliwe zwolnienie operatora systemu dystrybucji z obowiązków, które stanowiłyby nadmierne obciążenie administracyjne ze względu na szczególny charakter stosunku między operatorem systemu dystrybucji a użytkownikami systemu. Zakłady przemysłowe, obiekty handlowe lub miejsca świadczenia wspólnych usług, takie jak budynki stacji kolejowych, lotniska, szpitale, duże obiekty kampingowe ze zintegrowaną infrastrukturą lub zakłady przemysłu chemicznego mogą obejmować zamknięte systemy dystrybucji ze względu na specjalistyczny charakter ich działalności /17 ap/mo/gt 26