Generator wodoru/elektrolizer
|
|
- Wanda Baran
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Generator wodoru/elektrolizer Laboratorium Energetyki Rozproszonej i Odnawialnych Źródeł Energii (R-2) Opracował: dr inż. Daniel Węcel Sprawdził: Zatwierdził: dr hab. inż. Leszek Remiorz
2 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest wyznaczenie podstawowych charakterystyk pracy generatorów wodoru oraz wchodzących w ich skład elektrolizerów. 2. Wprowadzenie teoretyczne 2.1. Wstęp Wodór mimo tego że jest najczęściej występującym pierwiastkiem na Ziemi i we wszechświecie nie jest łatwy do wykorzystania w celach energetycznych. Spowodowane to jest przede wszystkim tym, że rzadko występuje jako wolny pierwiastek. Znacznie częściej spotykany jest w związkach chemicznych, połączony z tlenem (woda) lub z węglem (węglowodory). Obecnie produkowany wodór wykorzystywany jest m. in. do: syntezy amoniaku, produkcji nawozów azotowych, metanolu, kauczuku syntetycznego, smarów, odsiarczania ropy naftowej. Wykorzystanie do celów energetycznych odbywa się na niewielką skalę, głównie w małych instalacjach wykorzystujących ogniwa paliwowe, mimo tego że wodór często uważany jest jako bardzo dobry nośnik energii. Podobnie jest w motoryzacji i lotnictwie, mimo bardzo intensywnych badań nad różnego typu pojazdami zasilanymi wodorem. Jednak właściwie nie należy go traktować jako paliwo tylko sposób magazynowania energii. Żeby mógł być wykorzystywany na szeroką skalę należy rozwiązać jeszcze wiele problemów związanych z wytwarzaniem, gromadzeniem, transportem i wykorzystaniem czystego wodoru. Jednocześnie wodór jest uważany za bardzo niebezpieczny gaz. Jedną z możliwości efektywnego wykorzystania wodoru w celach energetycznych jest zastosowanie ogniw paliwowych typu PEM, w których na drodze przemian elektrochemicznych uzyskuje się energię elektryczną (prąd stały) oraz ciepło. Wodorowe ogniwa paliwowe emitują jedynie parę wodną jako efekt połączenia wodoru z tlenem (pobieranym z powietrza) Sposoby produkcji wodoru Wytwarzanie wodoru do celów energetycznych ma uzasadnienie ekonomiczne tylko wtedy, gdy stosuje się do tego energię odpadową (w dolinach energetycznych, utylizacja odpadów) lub odnawialne źródła energii (słońce, wiatr, fale morskie, energię ziemi). Wykorzystanie paliw kopalnych do produkcji wodoru skutkuje zużyciem większej ilości energii, niż można uzyskać z wyprodukowanego wodoru i właściwie takim samym zanieczyszczeniem środowiska (emisja CO2), jak w przypadku spalania
3 tych paliw. Mówi o tym tzw. współczynnik EROEI (Energy Returned on Energy Invested - zwrot energii wobec energii zainwestowanej) definiowany jako różnica między nakładem energii, poświęconej osiągnięciu innego źródła energii, a energią, którą z niego możemy uzyskać. Dla wodoru wynosi on ok. 0,8. Wszystkie paliwa z EROEI poniżej 1 nie mają termodynamicznego sensu w swoim zastosowaniu. W przypadku produkcji wodoru z biomasy, którą należy traktować jako odnawialne źródło energii, można w dużym stopniu ograniczyć zużycie paliw kopalnych i również emisję CO2. Dodatkowo, w wyniku procesu przemiany biomasy (paliwa o małej wartości opałowej) w paliwa tzw. szlachetne (metan, wodór), możliwe jest wykorzystanie ich w instalacjach (turbinach gazowych, ogniwach paliwowych) odznaczających się wysoką sprawnością wytwarzania energii elektrycznej. W przypadku przetwarzania innych paliw na wodór zawsze zachodzi konieczność separacji powstających gazów (oddzielenie wodoru od pozostałych gazów) i specjalne oczyszczanie wodoru (np. na sitach molekularnych). Wielkość produkcji, koszty, dostęp do źródeł energii i czystość produkowanego wodoru determinuję stosowanie odpowiedniej metody generowania wodoru. W przypadku wykorzystania wodoru do zasilania ogniw paliwowych, wymagana jest stosunkowo wysoka czystość wodoru (co najmniej 3.0 czyli 99.9% czystość wodoru, w większości przypadków zalecana wartość to 5.0 odpowiadająca %). Znane i stosowane metody produkcji wodoru można podzielić na: wykorzystujące źródła energii odnawialnej: o elektroliza wody, o termoliza (rozkład termiczny wody), o fotoliza (fotoelektrochemiczne i fotokatalitycznie metody rozkładu wody), o metody biologiczne, o gazyfikacja biomasy, wykorzystujące paliwa kopalne: o reforming metanu parą wodną, o reforming benzyny, o zgazowanie węgla, współprodukowane wodoru w procesach przemysłowych. W ostatnich latach około połowy produkowanego wodoru na świecie powstawało z reformingu gazu ziemnego, 30% z ropy naftowej, ok. 18% z gazyfikacji węgla, a tylko 4% powstaje w procesie elektrolizy, który umożliwia wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Wynika to przede wszystkim z najniższych kosztów produkcji i inwestycji oraz dużej sprawności metod opartych o paliwa kopalne. Trochę droższa jest
4 produkcja wodoru z ropy naftowej i z węgla. Natomiast wszystkie metody oparte na źródłach odnawialnych są 2 do 3 razy droższe. Obniżenie kosztów jest możliwe poprzez dalsze rozwijanie technologii i budowę instalacji na szeroką skalę. Wszystkie metody wykorzystujące paliwa kopalne wymagają zbudowania dużych instalacji. Spośród metod wykorzystujących odnawialne źródła energii najbardziej perspektywiczna jest elektroliza wody. Wysoka czystość produkowanego wodoru, krótki czas rozruchu aparatury, elastyczność pracy i łatwość jej obsługi zadecydowały o preferowaniu tej metody. Prosta budowa oraz modułowa konstrukcja umożliwia wykonanie elektrolizerów w bardzo szerokim zakresie wydajności (mocy) Proces elektrolizy Z punktu widzenia chemii elektroliza jest szeregiem reakcji prowadzących do rozpadu związków chemicznych, a następnie rozdzielenia produktów takiego rozkładu, na skutek działania napięcia elektrycznego przyłożonego do roztworu dzięki przemieszczaniu się jonów w kierunku podłączonych do układu elektrod. Energia pola elektrycznego, czyli energia z zewnątrz, umożliwia zachodzenie pewnych reakcji powodujących przepływ elektronów przez roztwór przewodzący (elektrolit). Prawo elektrolizy Faradaya Ładunek q potrzebny do wydzielenia lub wchłonięcia masy jonów m na elektrodzie jest dany zależnością: gdzie: q = F m z M, C F stała Faradaya (F = 9, C/mol) m masa wydzielana na elektrodzie, kg z ładunek jonu (wielkość bezwymiarowa) M masa molowa jonu, kg/mol Można też określić masę substancji m ulegającej przemianie elektrochemicznej podczas elektrolizy (wydzieleniu na elektrodzie lub przejściu do roztworu elektrolitu lub elektrolitu stopionego), która jest wprost proporcjonalna do wielkości ładunku elektrycznego (q = I t) przepływającego przez elektrolit: m = k I t gdzie: I natężenie prądu płynącego przez elektrolit, A t czas elektrolizy, s
5 k równoważnik elektrochemiczny substancji, kg/c (współczynnik proporcjonalności wyrażony stosunkiem masy substancji biorącej udział w reakcji elektrochemicznej do ładunku elektrycznego powodującego zachodzenie tej reakcji) Do utrzymania procesu elektrolizy niezbędne jest doprowadzenie energii elektrycznej i ciepła. Minimalna ilość energii elektrycznej jaką należy dostarczyć aby doprowadzić do rozbicia jednego mola wody, odpowiada energii swobodnej Gibbsa ΔG 0, która jest powiązana z napięciem energii swobodnej E 0. W przypadku rozbijania wody w stanie ciekłym energia ta wynosi: G 0 = n F E 0 = 237,22 kj/mol gdzie: n liczba elektronów wymienianych w trakcie elektrochemicznego rozbicia jednej cząsteczki wody (n = 2), F stała Faradaya, E 0 standardowe napięcie elektrolizy (napięcie energii swobodnej - dla temperatury 298 K i ciśnienia 1 bar wynosi E V) Zapotrzebowanie na ciepło wynika ze zmiany entropii i temperatury w jakiej jest doprowadzana woda. Zmiana entropii dla wody w stanie ciekłym wynosi ΔS = 163,15 J/(mol K). Stąd całkowita ilość energii potrzebna do rozbicia 1 mola wody jest sumą energią swobodnej Gibbsa i zapotrzebowania ciepła, co odpowiada entalpii tworzenia ΔH 0 dla wodoru: H 0 = G 0 + T S(T) = 285,84 kj/mol W przypadku stosowania elektrolizerów niskotemperaturowych ciepło potrzebne do reakcji jest generowane na skutek przepływu prądu przez elektrolizer. Wymaga to jednak zasilenia elektrolizera napięciem wyższym od E 0. Napięcie to jest powiązane z entalpią tworzenia dla wody w stanie ciekłym i nazwane jest napięciem termicznym neutralnym V 0 : V 0 = H0 1,48 V n F Określony potencjał elektrochemiczny V 0, powiązany jest z ciepłem spalania wodoru (HHV Higher Heating Value), które jest równe entalpii tworzenia ΔH 0 dla wodoru Elektrolityczny rozkład wody. Budowa elektrolizera Przy elektrolizie wykorzystuje się energię elektryczną do rozbicia wody na jej podstawowe składniki: wodór i tlen. Jest to najprostsza metoda otrzymywania wodoru i tlenu o bardzo wysokiej czystości, w której nie jest konieczne stosowanie paliw kopalnych. Naukowe badania zjawiska elektrolizy wody na początku XIX wieku przeprowadzali William Nicholson i Anthony Carlisle. Sam proces jest
6 nieskomplikowany i stosunkowo tani do przeprowadzenia, a jednocześnie odznacza się sprawnością, rzędu 60-70% (teoretyczna możliwa sprawność to 80-94%). W trakcie elektrolizy wydziela się ciepło na skutek przepływu prądów, co generuje pewne straty energii. Mimo tego, bardzo często preferuje się ten sposób produkcji wodoru zarówno na mniejszą, jak i większa skalę. Do produkcji wodoru (H2) wykorzystuje się elektrolizery. Podstawowa komórka elektrolityczna składa się z: dwóch elektrod, oddzielającej je membrany oraz elektrolitu (Rys.1). Komórki elektrolizerów łączy się w tzw. stosy w celu zwiększenia wydajności. Obecnie stosowane są dwa podstawowe typy elektrolizerów różniące się przede wszystkim rodzajem elektrolitu. Można je podzielić na elektrolizery: alkaliczne (elektrolitem jest np. wodny roztwór KOH lub NaOH, mogą pracować w zakresie temperatur od 25 do 100 C przy ciśnieniu 1-30 barów, sprawność 50-80%), PEM (Proton Exchange Membrane - polimerowa membrana wymiany protonów, elektrolitem jest stały polimer kwasu perfluorosulfonowego - PFSA, który równocześnie pełni rolę membrany wymiany protonów, mogą pracować w zakresie temperatur od 20 do 80 C przy ciśnieniu 1-80 barów, sprawność 60-80%). Reakcje zachodzące w elektrolizerze alkalicznym można skrótowo opisać w następujący sposób: katoda (ujemna elektroda - proces redukcji) 4H2O + 4e - 2H2 + 4OH - anoda (dodatnia elektroda - proces utleniania) 4OH - O2 + 2 H2O + 4e - Całkowita reakcja 2H2O O2 + 4H2 Reakcje zachodzące w elektrolizerze z membraną PEM przebiegają następująco: katoda 4 + 4e - 2H2 anoda 2H2O - 4e - O2 + 4 Całkowita reakcja 2H2O O2 + 4H2 Elektrolizery typu PEM są stosowane w generatorach wodoru o małej wydajności ale o wymaganej bardzo wysokiej czystości wodoru (nawet do 99,9999%). Warstwa elektrolitu polimerowego jest wykonana np. z Nafionu i działa jak membrana przepuszczająca tylko protony wodoru. Elektrody są wykonane w postaci porowatej warstwy, pozwalającej na swobodny przepływ cząsteczek wodoru lub tlenu. Katoda jest wykonana z platyny, a anoda z irydu lub rutenu. Materiały te są równocześnie katalizatorami. Koszty elektrolizerów są obecnie dość wysokie (ok. 40 tys. przy wydajności 1 Nm 3 /h), ale masowa produkcja generatorów wodoru o dużej wydajności może obniżyć jednostkowe koszty produkcji (ok. 1 mln przy wydajności 200 Nm 3 /h i mocy elektrycznej ok. 1 MW). Jako źródło zasilania można wykorzystać energię z: ogniw
7 fotowoltaicznych, turbin wiatrowych, sieci elektroenergetycznej w godzinach dolin zapotrzebowania. Jako źródło wodoru stosuje się wodę o wysokiej czystości (wodę redestylowaną (dejonizowaną), o właściwej oporności elektrycznej nie mniejszej niż 1 MΩ cm), w związku z czym wymagane jest posiadanie dodatkowej aparatury umożliwiającej uzyskanie takiej wody (dodatkowe nakłady inwestycyjne i eksploatacyjne na układ uzdatniania wody). Wodór Membrana polimerowa PEM Tlen Katoda Anoda Woda (-) (+) DC Rys. 1. Schemat budowy pojedynczej komórki elektrolizera e - 3. Opis stanowiska pomiarowego Generator wodoru TsvetChrom-60 Stanowisko laboratoryjne wyposażone jest w dwa generatory wodoru TsvetChrom- 60 (rys. 3), każdy z nich zawiera dwa elektrolizery. Dane techniczne generatora według specyfikacji producenta zestawiono w tablicy 1. Tablica 1 Dane techniczne generatorów wodoru Czystość produkowanego wodoru w przeliczeniu na suchy gaz (min.) Maksymalna wydajność w przeliczeniu na warunki standardowe Wyjściowe (robocze) ciśnienie wodoru (nastawiane przez producenta) Stabilność ciśnienia wodoru na wyjściu Maksymalne zużycie wody Maksymalna moc elektryczna 99,99% obj. 0,91 l/min 0,5 MPa ±0,002 MPa 1,0 g/l wodoru 600 W
8 Moc elektryczna pobierana przez pojedynczy elektrolizer jest mniejsza niż 180 W (napięcie < 14 V, natężenie prądu < 13 A). Moduły elektrolizerów przeznaczone są do pracy równoległej, a każdy z nich zasilany jest poprzez elektroniczny układ sterowania i zabezpieczeń. 6 1 O H2O+O2 Woda chłodząca Rys. 2. Schemat generatora wodoru TsvetChrom zbiornik wody 2 - elektrolizery 3 - separator wilgoci 4 - osuszacze wodoru 5 - chłodnica 6 - manometr H2 Elektrolizery pracują na wspólny wylot wodoru. Ze względu na nagrzewanie się elektrolizerów w czasie pracy, w generatorach zastosowano wodny układ chłodzenia elektrolizerów z chłodnicą wodną na zewnątrz generatora. Ogólny schemat generatora przedstawia rys. 2. Wodór powstały w elektrolizerach poprzez separator wilgoci i zespół filtrów osuszających odprowadzany jest do króćca wylotowego. Powstały tlen przepływa z wodą do chłodnicy, a następnie do zbiornika na wodę skąd, wyprowadzany jest do atmosfery. Przepływ wody do elektrolizerów i dalej do chłodnicy jest wymuszany przez pompę. Wilgotność wodoru na wylocie z generatora jest kontrolowana za pomocą wskaźnika znajdującego się na płycie czołowej generatora. Niebieski kolor wskaźnika informuje, że względna wilgotność wodoru jest poniżej 20%, różowy - że jest ona powyżej 50%. Na płycie czołowej znajdują się również: wskaźnik poziomu wody w zbiorniku, manometr ciśnienia wodoru na wylocie i diody sygnalizujące włączenie zasilania, brak wody w zbiorniku, zanieczyszczenie wody oraz stan otwarcia zaworu
9 pomiędzy separatorem wilgoci i zbiornikiem. Na fotografii (rys. 4) widoczny jest zespół filtrów osuszających, elektrolizery i zbiornik na wodę redestylowaną. Rys. 3. Widok generatora wodoru TsvetChrom-60 Elektrolizer Filtry osuszające Elektrolizer Zbiornik na wodę Rys. 4. Wnętrze generatora wodoru TsvetChrom-60 Generator ma zabezpieczenia wyłączające zasilanie elektrolizerów przy zbyt niskim poziomie wody w zbiorniku zasilającym oraz w przypadku zanieczyszczenia wody (wzrost konduktywności wody redestylowanej). Proces generacji wodoru jest również wstrzymywany po przekroczeniu ciśnienia na wyjściu (5 bar). Ciśnienie wyjściowe ustala się w zależności od przyłączonego urządzenia odbierającego wodór.
10 Wahania wartości natężenia prądu i spadku napięcia elektrolizerów są związane z okresowym otwieraniem się elektrozaworu łączącego separator wilgoci i zbiornik wody oraz zmianami temperatury elektrolizerów. Elektrolizer Heliocentris Na stanowisku znajduje się również pojedynczy elektrolizer typu PEM. Dane techniczne elektrolizera według specyfikacji producenta zestawiono w tablicy 2. Tablica 2 Dane techniczne elektrolizera typu PEM Wymiary (długość x szerokość x wysokość) Zużycie wody destylowanej Ilość transportowanej wody ze strony tlenu do strony wodoru Magazynowana objętość wodoru i tlenu Napięcie normalne/pracy Natężenie prądu Maksymalny strumień produkowanego wodoru 85 mm x 190 mm x 90 mm 1,0 ml/10 h przy prądzie 300 ma 1,0 ml/h przy prądzie 500 ma 10 ml każdego gazu 1,4 1,8 V ma 3,5 ml/min 0 ml 0 ml Anoda O 2 + H 2 Katoda Membrana polimerowa V DC A Rys. 5. Elektrolizer Heliocentris i schemat układu pomiarowego
11 4. Przebieg ćwiczenia 4.1. Zapoznać się z budową generatora wodoru oraz z układem pomiarowym. Skontrolować poziom wody destylowanej zbiorniku generatora oraz położenie zaworów na rurkach przez które przepływa wodór do przepływomierza. Doprowadzić wodę chłodzącą do układu chłodzenia generatora wodoru. Sprawdzić położenie pokręteł regulujących napięcie i prąd zasilacza: pokrętła regulacji (zgrubnej i dokładnej) napięcia ustawić na 0 V (obrócić do oporu w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara), pokrętła regulacji (zgrubnej i dokładnej) natężenia prądu ustawić na maksimum (obrócić do oporu w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara). Podłączyć do zasilania detektor wodoru. Uruchomić odciągi nad stanowiskami pomiarowymi Wyznaczyć charakterystykę prądowo-napięciową elektrolizera Oczytać ciśnienie atmosferyczne pot (hpa), temperaturę otoczenia tot ( C), wilgotność powietrza φ (%). Uruchomić generator wodoru, a następnie zasilacz laboratoryjny. Sprawdzić czy na urządzeniach nie świecą się kontrolki alarmowe. Jeśli wszystkie urządzenia działają prawidłowo, należy powoli zwiększać prąd zasilający (ok. 1 A), aż do wartości przy której uzyska się minimalny strumień wodoru. Po ustabilizowaniu wskazań odczytać wartości: natężenie prądu I (A), napięcia na elektrolizerach (V), strumienia wodoru qvh2 (l/min), ciśnienia wodoru ph2 (bar), temperatury elektrolizerów i chłodnic T (K), ciśnienia wody za pompą obiegową pw (Pa), moc potrzeb własnych generatora wodoru Ppw (W). Wyniki zapisać w tabeli pomiarowej. Ustawić maksymalną wartość natężenia prądu zasilającego 14 A. Stopniowo zmniejszać prąd tak aby uzyskiwać zmianę natężenia prądu o ok. 2 A. Przy każdej nastawionej wartości prądu odczytać strumień objętości wodoru. Wszystkie pomiary wykonywać przy otwartych zaworach na wylocie wodoru, swobodny wylot do otoczenia (ph2 = 0 bar). Niewielkie nadciśnienie wodoru występuje na skutek oporów przepływu przez przepływomierz. UWAGA: Dwa elektrolizery generatora wodoru połączone są szeregowo, więc natężenie prądu jest takie same na każdym elektrolizerze.
12 Elektrolizer firmy Heliocentris przebadać w podobny sposób, nastawiając odpowiednio niższe wartości natężenia prądu (max. 500 ma) Opracowanie wyników pomiarów Na podstawie pomiarów natężenia prądu i napięć wykreślić charakterystykę napięciowo-prądową U = f(i), charakterystykę rezystancji elektrolizera w funkcji natężenia prądu zasilającego Re = f(i) oraz charakterystykę wydajności qvh2 = f(i). Wykonać obliczenia według poniższego algorytmu i wyznaczyć sprawność generatora wodoru, a następnie wykreślić charakterystykę sprawności η = f(i). Obliczenie rezystancji elektrolizera Elektrolizer był zasilany ze źródła napięcia stałego dlatego jego rezystancję można wyznaczyć z poniższej zależności: R e = U I Wodór traktujemy jako gaz doskonały, więc gęstość można wyznaczyć z równania Clapeyrona: ρ x = p H 2 R T gdzie: R indywidualna stała gazowa wodoru R = J/(kg K) ρx gęstość wodoru na wylocie (kg/m 3 ), (parametry wodoru: ciśnienie względne ph2 =... bar i temperatura T =... K) Następnie należy przeliczyć strumień wodoru na warunki normalne (ciśnienie pn = Pa i temperatura TN = 273 K) gdzie: q VN = q VH2 ρ x ρ N ρn gęstość wodoru w warunkach normalnych (kg/m 3 ) qvh2 zmierzony strumień objętości wodoru (l/min) Sprawność procesu elektrolizy (sprawność netto) Przy obliczaniu sprawności należy podstawiać wartości odniesione do warunków normalnych: gdzie: Pel moc elektryczna elektrolizerów (W), η = Q c(h2) q VN U I Qc(H2) ciepło spalania wodoru - HHV = 142 MJ/kg (12,77 MJ/Nm 3 ).
13 Sprawność generatora wodoru Przy obliczaniu sprawności należy podstawiać wartości odniesione do warunków normalnych: gdzie: PPW moc potrzeb własnych (W). η = Q c(h2) q VN U I + P PW 5. Sprawozdanie. Sprawozdanie powinno zawierać: 1. Stronę tytułową. 2. Wstęp teoretyczny dotyczący elektrolizerów typu PEM 3. Schemat stanowiska pomiarowego wraz z zaznaczonymi miejscami pomiaru określonych wielkości. Opis badanego elektrolizera/generatora wodoru oraz przyrządów wykorzystanych podczas pomiarów. 4. Tabelę wyników pomiarowych i obliczeń oraz wzory używane do obliczeń. 5. Charakterystyki U = f(i), qvh2 = f(i) i η = f(i). 6. Uwagi i wnioski.
14 Karta pomiarowa A. Wielkości mierzone. pot =... Pa; tot =... o C; ; φ=... %RH Data... Lp. Wielkość mierzona Jednostka 1. I A 2. U11 V 3. U12 V 4. U21 V 5. U22 V 6. t11 o C 7. t12 o C 8. t21 o C 9. t22 o C 10. t1 o C 11. t2 o C 12. p1 Pa 13. P2 Pa 14. PH2 bar 15. qvh2 l/min 16. Ppw W 17. czas s I II III IV V VI VII VIII
Akademickie Centrum Czystej Energii. Ogniwo paliwowe
Ogniwo paliwowe 1. Zagadnienia elektroliza, prawo Faraday a, pierwiastki galwaniczne, ogniwo paliwowe 2. Opis Główną częścią ogniwa paliwowego PEM (Proton Exchange Membrane) jest membrana złożona z katody
Bardziej szczegółowoLaboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo Paliwowe PEM
Laboratorium z Konwersji Energii Ogniwo Paliwowe PEM 1.0 WSTĘP Ogniwo paliwowe typu PEM (ang. PEM FC) Ogniwa paliwowe są urządzeniami elektro chemicznymi, stanowiącymi przełom w dziedzinie źródeł energii,
Bardziej szczegółowoLaboratorium odnawialnych źródeł energii. Ćwiczenie nr 5
Laboratorium odnawialnych źródeł energii Ćwiczenie nr 5 Temat: Badanie ogniw paliwowych. Politechnika Gdańska Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej Fizyka i technika konwersji energii VI semestr
Bardziej szczegółowoCelem ćwiczenia jest wyznaczenie charakterystyki prądowo- napięciowej elektrolizera typu PEM,
Ćw.2 Elektroliza wody za pomocą ogniwa paliwowego typu PEM Celem ćwiczenia jest wyznaczenie charakterystyki prądowo- napięciowej elektrolizera typu PEM, A także określenie wydajności tego urządzenia, jeśli
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM PRZEMIAN ENERGII
LABORATORIUM PRZEMIAN ENERGII BADANIE OGNIWA PALIWOWEGO TYPU PEM I. Wstęp Ćwiczenie polega na badaniu ogniwa paliwowego typu PEM. Urządzenia tego typy są obecnie rozwijane i przystosowywane do takich aplikacji
Bardziej szczegółowoOgniwo paliwowe typu PEM (ang. PEM-FC)
OPRACOWALI: MGR INŻ. JAKUB DŁUGOSZ MGR INŻ. MARCIN MICHALSKI OGNIWA PALIWOWE I PRODUKCJA WODORU LABORATORIUM I- ZASADA DZIAŁANIA SYSTEMU OGNIW PALIWOWYCH TYPU PEM NA PRZYKŁADZIE SYSTEMU NEXA 1,2 kw II-
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 5. Testowanie ogniwa paliwowego wodorowego zasilanego energią pochodzącą z konwersji fotowoltaicznej
Ćwiczenie 5 Testowanie ogniwa paliwowego wodorowego zasilanego energią pochodzącą z konwersji fotowoltaicznej Wstęp Ogniwo paliwowe jest urządzeniem elektrochemicznym, które wytwarza energię użyteczną
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA LABORATORYJNA NR 2-OP BADANIE OGNIW PALIWOWYCH
LABORATORIUM ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII Katedra Aparatury i Maszynoznawstwa Chemicznego Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej INSTRUKCJA LABORATORYJNA NR -OP BADANIE OGNIW PALIWOWYCH Cel i zakres ćwiczenia
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH. Ogniwo paliwowe (R-3)
POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Ogniwo paliwowe Laboratorium Energetyki Rozproszonej i Odnawialnych Źródeł Energii (R-3) Opracował:
Bardziej szczegółowoInżynieria procesów przetwórstwa węgla, zima 15/16
Inżynieria procesów przetwórstwa węgla, zima 15/16 Ćwiczenia 1 7.10.2015 1. Załóżmy, że balon ma kształt sfery o promieniu 3m. a. Jaka ilość wodoru potrzebna jest do jego wypełnienia, aby na poziomie morza
Bardziej szczegółowoOtrzymywanie wodoru M
Otrzymywanie wodoru M Własności wodoru Wodór to najlżejszy pierwiastek świata, składa się on tylko z 1 protonu i krążącego wokół niego elektronu. W stanie wolnym występuje jako cząsteczka dwuatomowa H2.
Bardziej szczegółowoInstrukcja wykonywania eksperymentów (fragmenty) do Zestawu Profesjonalnego hydro-genius
Instrukcja wykonywania eksperymentów (fragmenty) do Zestawu Profesjonalnego hydro-genius heliocentris Energiesysteme GmbH Rudower Chaussee 29 12489 Berlin Germany 1 P e1 Charakterystyka elektrolizera Materiały:
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 5. Testowanie ogniwa paliwowego wodorowego zasilanego energią pochodzącą z konwersji fotowoltaicznej
Ćwiczenie 5 Testowanie ogniwa paliwowego wodorowego zasilanego energią pochodzącą z konwersji fotowoltaicznej Wstęp Ogniwo paliwowe jest urządzeniem elektrochemicznym, które wytwarza energię użyteczną
Bardziej szczegółowoBezemisyjna energetyka węglowa
Bezemisyjna energetyka węglowa Szansa dla Polski? Jan A. Kozubowski Wydział Inżynierii Materiałowej PW Człowiek i energia Jak ludzie zużywali energię w ciągu minionych 150 lat? Energetyczne surowce kopalne:
Bardziej szczegółowoLaboratorium ogniw paliwowych i produkcji wodoru
Instrukcja System ogniw paliwowych typu PEM, opr. M. Michalski, J. Długosz; Wrocław 2014-12-03, str. 1 Laboratorium ogniw paliwowych i produkcji wodoru System ogniw paliwowych typu PEM Instrukcja System
Bardziej szczegółowoElektrochemia - prawa elektrolizy Faraday a. Zadania
Elektrochemia - prawa elektrolizy Faraday a Zadania I prawo Faraday a Masa substancji wydzielonej na elektrodach podczas elektrolizy jest proporcjonalna do natężenia prądu i czasu trwania elektrolizy q
Bardziej szczegółowoZADANIA Z CHEMII Efekty energetyczne reakcji chemicznej - prawo Hessa
Prawo zachowania energii: ZADANIA Z CHEMII Efekty energetyczne reakcji chemicznej - prawo Hessa Ogólny zasób energii jest niezmienny. Jeżeli zwiększa się zasób energii wybranego układu, to wyłącznie kosztem
Bardziej szczegółowoSprawozdanie z laboratorium proekologicznych źródeł energii
P O L I T E C H N I K A G D A Ń S K A Sprawozdanie z laboratorium proekologicznych źródeł energii Temat: Badanie ogniw paliwowych. Michał Stobiecki, Michał Ryms Grupa 5; sem. VI Wydz. Fizyki Technicznej
Bardziej szczegółowoBadanie baterii słonecznych w zależności od natężenia światła
POLITECHNIKA WARSZAWSKA Instytut Elektroenergetyki, Zakład Elektrowni i Gospodarki Elektroenergetycznej Przemiany energii laboratorium Ćwiczenie Badanie baterii słonecznych w zależności od natężenia światła
Bardziej szczegółowoELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA
UNIERSYTET TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY BYDGOSZCZY YDZIAŁ INŻYNIERII MECHANICZNEJ INSTYTUT EKSPLOATACJI MASZYN I TRANSPORTU ZAKŁAD STEROANIA ELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA ĆICZENIE: E3 BADANIE ŁAŚCIOŚCI
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM FIZYKI PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ W NYSIE. Ćwiczenie nr 2 Temat: Wyznaczenie współczynnika elektrochemicznego i stałej Faradaya.
LABOATOIUM FIZYKI PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ W NYSIE Ćwiczenie nr Temat: Wyznaczenie współczynnika elektrochemicznego i stałej Faradaya.. Wprowadzenie Proces rozpadu drobin związków chemicznych
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ CHEMICZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ KATEDRA TECHNOLOGII CHEMICZNEJ. Laboratorium LABORATORIUM Z TECHNOLOGII CHEMICZNEJ
WYDZIAŁ CHEMICZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ KATEDRA TECHNOLOGII CHEMICZNEJ Laboratorium LABORATORIUM Z TECHNOLOGII CHEMICZNEJ Instrukcja do ćwiczenia pt. PROCES WYTWARZANIA WODORU Prowadzący: dr inż. Bogdan
Bardziej szczegółowoKATEDRA INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ INSTRUKCJE DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH LABORATORIUM INŻYNIERII CHEMICZNEJ, PROCESOWEJ I BIOPROCESOWEJ
KATEDRA INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ INSTRUKCJE DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH LABORATORIUM INŻYNIERII CHEMICZNEJ, PROCESOWEJ I BIOPROCESOWEJ Absorpcja Osoba odiedzialna: Donata Konopacka - Łyskawa dańsk,
Bardziej szczegółowoSOFC. Historia. Elektrochemia. Elektroceramika. Elektroceramika WYKONANIE. Christian Friedrich Schönbein, Philosophical Magazine,1839
Historia IDEA WYKONANIE Jeżeli przepływ prądu powoduje rozkład wody na tlen i wodór to synteza wody, w odpowiednich warunkach musi prowadzić do powstania różnicy potencjałów. Christian Friedrich Schönbein,
Bardziej szczegółowoBADANIA MODELOWE OGNIW PALIWOWYCH TYPU PEM
POZNAN UNIVE RSITY OF TE CHNOLOGY ACADE MIC JOURNALS No 70 Electrical Engineering 2012 Bartosz CERAN* BADANIA MODELOWE OGNIW PALIWOWYCH TYPU PEM W artykule przedstawiono badania przeprowadzone na modelu
Bardziej szczegółowo1. Kryształy jonowe omówić oddziaływania w kryształach jonowych oraz typy struktur jonowych.
Tematy opisowe 1. Kryształy jonowe omówić oddziaływania w kryształach jonowych oraz typy struktur jonowych. 2. Dlaczego do kadłubów statków, doków, falochronów i filarów mostów przymocowuje się płyty z
Bardziej szczegółowoIV. PREFEROWANE TECHNOLOGIE GENERACJI ROZPROSZONEJ
IV. PREFEROWANE TECHNOLOGIE GENERACJI ROZPROSZONEJ Dwie grupy technologii: układy kogeneracyjne do jednoczesnego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła wykorzystujące silniki tłokowe, turbiny gazowe,
Bardziej szczegółowoNAGRZEWANIE ELEKTRODOWE
INSTYTUT INFORMATYKI STOSOWANEJ POLITECHNIKI ŁÓDZKIEJ Ćwiczenia Nr 7 NAGRZEWANIE ELEKTRODOWE 1.WPROWADZENIE. Nagrzewanie elektrodowe jest to nagrzewanie elektryczne oparte na wydzielaniu, ciepła przy przepływie
Bardziej szczegółowoMateriały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej
Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej w Systemach Technicznych Symulacja prosta dyszy pomiarowej Bendemanna Opracował: dr inż. Andrzej J. Zmysłowski
Bardziej szczegółowoTERMOCHEMIA SPALANIA
TERMOCHEMIA SPALANIA I ZASADA TERMODYNAMIKI dq = dh Vdp W przemianach izobarycznych: dp = 0 dq = dh dh = c p dt dq = c p dt Q = T 2 T1 c p ( T)dT Q ciepło H - entalpia wewnętrzna V objętość P - ciśnienie
Bardziej szczegółowoOGNIWA PALIWOWE W GENERACJI ROZPROSZONEJ
POZNAN UNIVE RSITY OF TE CHNOLOGY ACADE MIC JOURNALS No 74 Electrical Engineering 201 Bartosz CERAN* OGNIWA PALIWOWE W GENERACJI ROZPROSZONEJ W artykule przedstawiono badania przeprowadzone na stosie ogniw
Bardziej szczegółowoBILANS CIEPLNY CZYNNIKI ENERGETYCZNE
POLITECHNIKA WARSZAWSKA Wydział Chemiczny LABORATORIUM PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH PROJEKTOWANIE PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH Ludwik Synoradzki, Jerzy Wisialski BILANS CIEPLNY CZYNNIKI ENERGETYCZNE Jerzy Wisialski
Bardziej szczegółowoWarunki izochoryczno-izotermiczne
WYKŁAD 5 Pojęcie potencjału chemicznego. Układy jednoskładnikowe W zależności od warunków termodynamicznych potencjał chemiczny substancji czystej definiujemy następująco: Warunki izobaryczno-izotermiczne
Bardziej szczegółowoPIROLIZA BEZEMISYJNA UTYLIZACJA ODPADÓW
PIROLIZA BEZEMISYJNA UTYLIZACJA ODPADÓW Utylizacja odpadów komunalnych, gumowych oraz przerób biomasy w procesie pirolizy nisko i wysokotemperaturowej. Przygotował: Leszek Borkowski Marzec 2012 Piroliza
Bardziej szczegółowoSPRĘŻ WENTYLATORA stosunek ciśnienia statycznego bezwzględnego w płaszczyźnie
DEFINICJE OGÓLNE I WIELKOŚCI CHARAKTERYSTYCZNE WENTYLATORA WENTYLATOR maszyna wirnikowa, która otrzymuje energię mechaniczną za pomocą jednego wirnika lub kilku wirników zaopatrzonych w łopatki, użytkuje
Bardziej szczegółowoElektrochemia elektroliza. Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 1
Elektrochemia elektroliza Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 1 ELEKTROLIZA POLARYZACJA ELEKTROD Charakterystyka prądowo-napięciowa elektrolizy i sposób określenia napięcia rozkładu Wykład z Chemii Fizycznej
Bardziej szczegółowoSTECHIOMETRIA SPALANIA
STECHIOMETRIA SPALANIA Mole i kilomole Masa atomowa pierwiastka to średnia ważona mas wszystkich jego naturalnych izotopów w stosunku do 1/12 masy izotopu węgla: 1/12 126 C ~ 1,66 10-27 kg Liczba Avogadra
Bardziej szczegółowoPodstawowe pojęcia 1
Tomasz Lubera Półogniwo Podstawowe pojęcia 1 układ złożony z min. dwóch faz pozostających ze sobą w kontakcie, w którym w wyniku zachodzących procesów utleniania lub redukcji ustala się stan równowagi,
Bardziej szczegółowoX / \ Y Y Y Z / \ W W ... imię i nazwisko,nazwa szkoły, miasto
Zadanie 1. (3 pkt) Nadtlenek litu (Li 2 O 2 ) jest ciałem stałym, występującym w temperaturze pokojowej w postaci białych kryształów. Stosowany jest w oczyszczaczach powietrza, gdzie ważna jest waga użytego
Bardziej szczegółowoPara wodna najczęściej jest produkowana w warunkach stałego ciśnienia.
PARA WODNA 1. PRZEMIANY FAZOWE SUBSTANCJI JEDNORODNYCH Para wodna najczęściej jest produkowana w warunkach stałego ciśnienia. Przy niezmiennym ciśnieniu zmiana wody o stanie początkowym odpowiadającym
Bardziej szczegółowoCHP z ogniwem paliwowym Przegląd rynku
Piotr Stawski IASE CHP z ogniwem paliwowym Przegląd rynku ENERGYREGION - Efektywny rozwój rozproszonej energetyki odnawialnej w połączeniu z konwencjonalną w regionach. Zalety gospodarki skojarzonej K.Sroka,
Bardziej szczegółowoInstytut Fizyki Doświadczalnej Wydział Matematyki, Fizyki i Informatyki UNIWERSYTET GDAŃSKI
Instytut Fizyki Doświadczalnej Wydział Matematyki, Fizyki i Informatyki UNIWERSYTET GDAŃSKI I. Zagadnienia do opracowania. 1. Typy ogniw paliwowych. 2. Komórki paliwowe PEM ( Proton Exchange Membrane).
Bardziej szczegółowo1. Od czego i w jaki sposób zależy szybkość reakcji chemicznej?
Tematy opisowe 1. Od czego i w jaki sposób zależy szybkość reakcji chemicznej? 2. Omów pomiar potencjału na granicy faz elektroda/roztwór elektrolitu. Podaj przykład, omów skale potencjału i elektrody
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 3 TERMOCHEMIA
WYKŁAD 3 TERMOCHEMIA Termochemia jest działem termodynamiki zajmującym się zastosowaniem pierwszej zasady termodynamiki do obliczania efektów cieplnych procesów fizykochemicznych, a w szczególności przemian
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 9. Pomiar rezystancji metodą porównawczą.
Ćwiczenie nr 9 Pomiar rezystancji metodą porównawczą. 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest praktyczne poznanie różnych metod pomiaru rezystancji, a konkretnie zapoznanie się z metodą porównawczą. 2. Dane
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM TECHNIKI CIEPLNEJ INSTYTUTU TECHNIKI CIEPLNEJ WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ
LABORATORIUM TECHNIKI CIEPLNEJ INSTYTUTU TECHNIKI CIEPLNEJ WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ INSTRUKCJA LABORATORYJNA Temat ćwiczenia PC-13 BADANIE DZIAŁANIA EKRANÓW CIEPLNYCH
Bardziej szczegółowoRÓWNOWAGA CIECZ PARA W UKŁADZIE DWUSKŁADNIKOWYM
RÓWNOWAGA CIECZ PARA W UKŁADZIE DWUSKŁADNIKOWYM Cel ćwiczenia: wyznaczenie diagramu fazowego ciecz para w warunkach izobarycznych. Układ pomiarowy i opis metody: Pomiary wykonywane są metodą recyrkulacyjną
Bardziej szczegółowoTERMOCHEMIA SPALANIA
TERMOCHEMIA SPALANIA I ZASADA TERMODYNAMIKI dq = dh Vdp W przemianach izobarycznych: dp = 0 dq = dh dh = c p dt dq = c p dt Q = T 2 T1 c p ( T)dT Q ciepło H - entalpia wewnętrzna V objętość P - ciśnienie
Bardziej szczegółowoPrzetwarzanie energii: kondensatory
Przetwarzanie energii: kondensatory Ładując kondensator wykonujemy pracę nad ładunkiem. Przetwarzanie energii: ogniwa paliwowe W ogniwach paliwowych następuje elektrochemiczne spalanie paliwa. Energia
Bardziej szczegółowoSTAN OBECNY I PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA OGNIW PALIWOWYCH
XIV Konferencja Naukowo-Techniczna Rynek Energii Elektrycznej: Przesłanki Nowej Polityki Energetycznej - Paliwa, Technologie, Zarządzanie STAN OBECNY I PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA OGNIW PALIWOWYCH Józef
Bardziej szczegółowoMetan z procesów Power to Gas - ekologiczne paliwo do zasilania silników spalinowych.
XXXII Konferencja - Zagadnienia surowców energetycznych i energii w energetyce krajowej Sektor paliw i energii wobec nowych wyzwań Metan z procesów Power to Gas - ekologiczne paliwo do zasilania silników
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA LABORATORYJNA NR 4-EW ELEKTROWNIA WIATROWA
LABORATORIUM ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII Katedra Aparatury i Maszynoznawstwa Chemicznego Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej INSTRUKCJA LABORATORYJNA NR 4-EW ELEKTROWNIA WIATROWA ELEKTROWNIA WIATROWA
Bardziej szczegółowoDestylacja z parą wodną
Destylacja z parą wodną 1. prowadzenie iele związków chemicznych podczas destylacji przy ciśnieniu normalnym ulega rozkładowi lub polimeryzacji. by możliwe było ich oddestylowanie należy wykonywać ten
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych. Sterowanie odbiornikiem hydraulicznym z rozdzielaczem typu Load-sensing
Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Sterowanie odbiornikiem hydraulicznym z rozdzielaczem typu Load-sensing Wstęp teoretyczny Poprzednie ćwiczenia poświęcone były sterowaniom dławieniowym. Do realizacji
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ
Politechnika Lubelska Wydział Elektrotechniki i Informatyki Katedra Urządzeń Elektrycznych i TWN 20-618 Lublin, ul. Nadbystrzycka 38A www.kueitwn.pollub.pl LABORATORIUM INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Protokół
Bardziej szczegółowoLaboratorium InŜynierii i Aparatury Przemysłu SpoŜywczego
Laboratorium InŜynierii i Aparatury Przemysłu SpoŜywczego 1. Temat ćwiczenia :,,Wyznaczanie współczynnika przenikania ciepła 2. Cel ćwiczenia : Określenie globalnego współczynnika przenikania ciepła k
Bardziej szczegółowoZajęcia laboratoryjne
Zajęcia laboratoryjne Napęd Hydrauliczny Instrukcja do ćwiczenia nr 1 Charakterystyka zasilacza hydraulicznego Opracowanie: R. Cieślicki, Z. Kudźma, P. Osiński, J. Rutański, M. Stosiak Wrocław 2016 Spis
Bardziej szczegółowoELEKTROGRAWIMETRIA. Zalety: - nie trzeba strącać, płukać, sączyć i ważyć; - osad czystszy. Wady: mnożnik analityczny F = 1.
Zasada oznaczania polega na wydzieleniu analitu w procesie elektrolizy w postaci osadu na elektrodzie roboczej (katodzie lub anodzie) i wagowe oznaczenie masy osadu z przyrostu masy elektrody Zalety: -
Bardziej szczegółowo1. BUDOWA I ZASADA DZIAŁANIA OGNIWA PALIWOWEGO
OGNIWA PALIWOWE Ogniwa paliwowe są urządzeniami generującymi prąd elektryczny dzięki odwróceniu zjawiska elektrolizy. Pierwszy raz zademonstrował to w 1839 r William R. Grove w swoim doświadczeniu które
Bardziej szczegółowoSTECHIOMETRIA SPALANIA
STECHIOMETRIA SPALANIA Mole i kilomole Masa atomowa pierwiastka to średnia waŝona mas wszystkich jego naturalnych izotopów w stosunku do 1/12 masy izotopu węgla: 1/12 126 C ~ 1,66 10-27 kg Liczba Avogadra
Bardziej szczegółowoTERMODYNAMIKA I TERMOCHEMIA
TERMODYNAMIKA I TERMOCHEMIA Termodynamika - opisuje zmiany energii towarzyszące przemianom chemicznym; dział fizyki zajmujący się zjawiskami cieplnymi. Termochemia - dział chemii zajmujący się efektami
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 1: Wyznaczanie warunków odporności, korozji i pasywności metali
Ćwiczenie 1: Wyznaczanie warunków odporności, korozji i pasywności metali Wymagane wiadomości Podstawy korozji elektrochemicznej, wykresy E-pH. Wprowadzenie Główną przyczyną zniszczeń materiałów metalicznych
Bardziej szczegółowoAUTOMATYKA I POMIARY LABORATORIUM - ĆWICZENIE NR 15 WYMIENNIK CIEPŁA CHARAKTERYSTYKI DYNAMICZNE
AUTOMATYKA I POMIARY LABORATORIUM - ĆWICZENIE NR 15 WYMIENNIK CIEPŁA CHARAKTERYSTYKI DYNAMICZNE Celem ćwiczenia jest wyznaczenie charakterystyk dynamicznych wymiennika ciepła przy zmianach obciążenia aparatu.
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH LABORATORIUM ELEKTRYCZNE. Obwody nieliniowe.
POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH LABORATORIUM ELEKTRYCZNE Obwody nieliniowe. (E 3) Opracował: dr inż. Leszek Remiorz Sprawdził: dr
Bardziej szczegółowoTematy prac dyplomowych na kierunku Energetyka
Tematy prac dyplomowych na kierunku Energetyka Lp. 1. 2. Temat Wykorzystanie kolejowej sieci energetycznej SN jako źródło zasilania obiektu wielkopowierzchniowego o przeznaczeniu handlowo usługowym Zintegrowany
Bardziej szczegółowoWyznaczanie parametrów równania Tafela w katodowym wydzielaniu metali na elektrodzie platynowej
Ćwiczenie 2. Wyznaczanie parametrów równania Tafela w katodowym wydzielaniu metali na elektrodzie platynowej 1. Przygotowanie do wykonania ćwiczenia. 1.1. Włączyć zasilacz potencjostatu i nastawić go na
Bardziej szczegółowoZestawy pompowe PRZEZNACZENIE ZASTOSOWANIE OBSZAR UŻYTKOWANIA KONCEPCJA BUDOWY ZALETY
PRZEZNACZENIE Zestawy pompowe typu z przetwornicą częstotliwości, przeznaczone są do tłoczenia wody czystej nieagresywnej chemicznie o ph=6-8. Wykorzystywane do podwyższania ciśnienia w instalacjach. Zasilane
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM MECHANIKI PŁYNÓW
Ćwiczenie numer 5 Wyznaczanie rozkładu prędkości przy przepływie przez kanał 1. Wprowadzenie Stanowisko umożliwia w eksperymentalny sposób zademonstrowanie prawa Bernoulliego. Układ wyposażony jest w dyszę
Bardziej szczegółoworelacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach
1 STECHIOMETRIA INTERPRETACJA ILOŚCIOWA ZJAWISK CHEMICZNYCH relacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach
Bardziej szczegółowoOBLICZENIA SILNIKA TURBINOWEGO ODRZUTOWEGO (rzeczywistego) PRACA W WARUNKACH STATYCZNYCH. Opracował. Dr inż. Robert Jakubowski
OBLICZENIA SILNIKA TURBINOWEGO ODRZUTOWEGO (rzeczywistego) PRACA W WARUNKACH STATYCZNYCH DANE WEJŚCIOWE : Opracował Dr inż. Robert Jakubowski Parametry otoczenia p H, T H Spręż sprężarki, Temperatura gazów
Bardziej szczegółowoInstrukcja stanowiskowa
POLITECHNIKA WARSZAWSKA Wydział Budownictwa, Mechaniki i Petrochemii Instytut Inżynierii Mechanicznej w Płocku Zakład Aparatury Przemysłowej LABORATORIUM WYMIANY CIEPŁA I MASY Instrukcja stanowiskowa Temat:
Bardziej szczegółowoRozdział 4 Elektrolizery
Elektrolizery 4.1. Wprowadzenie 4.2. Historia elektrolizerów 4.3. Rodzaje elektrolizerów 4.4. Typy elektrolizerów 4.5. Temat zaawansowany: Podstawy termodynamiki w konstruowaniu elektrolizerów 4.6. Produkcja
Bardziej szczegółowoWyznaczanie podstawowych parametrów ogniwa paliwowego
Wyznaczanie podstawowych parametrów ogniwa paliwowego Spis ćwiczeń 1. Charakterystyka IU (prądowo-napięciowa) dla zacienionego i oświetlonego modułu solarnego 2. Natężenie prądu w funkcji odległości i
Bardziej szczegółowoVIII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2015/2016
III Podkarpacki Konkurs Chemiczny 015/016 ETAP I 1.11.015 r. Godz. 10.00-1.00 Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 (10 pkt) 1. Kierunek której reakcji nie zmieni się pod wpływem
Bardziej szczegółowoEnergia słoneczna docierająca do ziemi ma postać fali elektromagnetycznej o różnej długości. W zależności od długości fali wyróżniamy: Promieniowanie
Energia słoneczna docierająca do ziemi ma postać fali elektromagnetycznej o różnej długości. W zależności od długości fali wyróżniamy: Promieniowanie ultrafioletowe, Promieniowanie widzialne, Promieniowanie
Bardziej szczegółowoJacek Jaros Politechnika Częstochowska. Temat: Wodór, współczesny nośnik energii
Jacek Jaros Politechnika Częstochowska Temat: Wodór, współczesny nośnik energii Możliwości wykorzystania wodoru jako nośnika energii w ogniwach paliwowych zaczyna przybierać realnych kształtów. Wodór jest
Bardziej szczegółowoEnergia emitowana przez Słońce
Energia słoneczna i ogniwa fotowoltaiczne Michał Kocyła Problem energetyczny na świecie Przewiduje się, że przy obecnym tempie rozwoju gospodarczego i zapotrzebowaniu na energię, paliw kopalnych starczy
Bardziej szczegółowoĆwiczenia audytoryjne z Chemii fizycznej 1 Zalecane zadania kolokwium 1. (2018/19)
Ćwiczenia audytoryjne z Chemii fizycznej 1 Zalecane zadania kolokwium 1. (2018/19) Uwaga! Uzyskane wyniki mogą się nieco różnić od podanych w materiałach, ze względu na uaktualnianie wartości zapisanych
Bardziej szczegółowoKongres Innowacji Polskich KRAKÓW 10.03.2015
KRAKÓW 10.03.2015 Zrównoważona energetyka i gospodarka odpadami ZAGOSPODAROWANIE ODPADOWYCH GAZÓW POSTPROCESOWYCH Z PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO DO CELÓW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ I CIEPŁA Marek Brzeżański
Bardziej szczegółowoSonochemia. Schemat 1. Strefy reakcji. Rodzaje efektów sonochemicznych. Oscylujący pęcherzyk gazu. Woda w stanie nadkrytycznym?
Schemat 1 Strefy reakcji Rodzaje efektów sonochemicznych Oscylujący pęcherzyk gazu Woda w stanie nadkrytycznym? Roztwór Znaczne gradienty ciśnienia Duże siły hydrodynamiczne Efekty mechanochemiczne Reakcje
Bardziej szczegółowoKATEDRA APARATURY I MASZYNOZNAWSTWA CHEMICZNEGO Wydział Chemiczny POLITECHNIKA GDAŃSKA ul. G. Narutowicza 11/12 80-952 GDAŃSK
KATEDRA APARATURY I MASZYNOZNAWSTWA CHEMICZNEGO Wydział Chemiczny POLITECHNIKA GDAŃSKA ul. G. Narutowicza 11/12 80-952 GDAŃSK LABORATORIUM Z PROEKOLOGICZNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ODNAWIALNEJ 6. WYMIENNIK CIEPŁA
Bardziej szczegółowoEKSPERYMENTALNE OKREŚLENIE WPŁYWU DOBORU CZYNNIKA CHŁODNICZEGO NA MOC CIEPLNĄ CHŁODZIARKI SPRĘŻARKOWEJ**
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 30 Zeszyt 2 2006 Krzysztof Filek*, Bernard Nowak* EKSPERYMENTALNE OKREŚLENIE WPŁYWU DOBORU CZYNNIKA CHŁODNICZEGO NA MOC CIEPLNĄ CHŁODZIARKI SPRĘŻARKOWEJ** 1. Wstęp Urządzenia
Bardziej szczegółowoPowstawanie żelazianu(vi) sodu przebiega zgodnie z równaniem: Ponieważ termiczny rozkład kwasu borowego(iii) zachodzi zgodnie z równaniem:
Zad. 1 Ponieważ reakcja jest egzoenergetyczna (ujemne ciepło reakcji) to wzrost temperatury spowoduje przesunięcie równowagi w lewo, zatem mieszanina przyjmie intensywniejszą barwę. Układ będzie przeciwdziałał
Bardziej szczegółowoBadanie zależności temperatury wrzenia wody od ciśnienia
Ćwiczenie C2 Badanie zależności temperatury wrzenia wody od ciśnienia C2.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest pomiar zależności temperatury wrzenia wody od ciśnienia (poniżej ciśnienia atmosferycznego),
Bardziej szczegółowoMetody Badań Składu Chemicznego
Metody Badań Składu Chemicznego Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Kierunek: Inżynieria Materiałowa (NIESTACJONARNE) Ćwiczenie 5: Pomiary SEM ogniwa - miareczkowanie potencjometryczne. Pomiary
Bardziej szczegółowoNazwisko i imię: Zespół: Data: Ćwiczenie nr 35: Elektroliza
Nazwisko i imię: Zespół: Data: Ćwiczenie nr 35: Elektroliza Cel ćwiczenia: Wyznaczenie stałej Faradaya oraz równoważnika elektrochemicznego miedzi metodą elektrolizy. Literatura [1] Kąkol Z., Fizyka dla
Bardziej szczegółowoMetodę poprawnie mierzonego prądu powinno się stosować do pomiaru dużych rezystancji, tzn. wielokrotnie większych od rezystancji amperomierza: (4)
OBWODY JEDNOFAZOWE POMIAR PRĄDÓW, NAPIĘĆ. Obwody prądu stałego.. Pomiary w obwodach nierozgałęzionych wyznaczanie rezystancji metodą techniczną. Metoda techniczna pomiaru rezystancji polega na określeniu
Bardziej szczegółowoPrzetwarzanie energii: kondensatory
Przetwarzanie energii: kondensatory Ładując kondensator wykonujemy pracę nad ładunkiem. Przetwarzanie energii: ogniwa paliwowe W ogniwach paliwowych następuje elektrochemiczne spalanie paliwa. Energia
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA SZCZECIŃSKA INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ ZAKŁAD METALOZNAWSTWA I ODLEWNICTWA
POLITECHNIKA SZCZECIŃSKA INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ ZAKŁAD METALOZNAWSTWA I ODLEWNICTWA PRZEDMIOT: KOROZJA I OCHRONA PRZED KOROZJĄ ĆWICZENIA LABORATORYJNE Temat ćwiczenia: OGNIWA GALWANICZNE Cel
Bardziej szczegółowoCIEPŁO (Q) jedna z form przekazu energii między układami termodynamicznymi. Proces przekazu energii za pośrednictwem oddziaływania termicznego
CIEPŁO, PALIWA, SPALANIE CIEPŁO (Q) jedna z form przekazu energii między układami termodynamicznymi. Proces przekazu energii za pośrednictwem oddziaływania termicznego WYMIANA CIEPŁA. Zmiana energii wewnętrznej
Bardziej szczegółowo(12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego:
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP 2047071 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 21.07.2007 07786251.4
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek 13 Przedmowa 17 Wstęp Odnawialne źródła energii 72
Spis treści Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek 13 Przedmowa 17 Wstęp 19 1_ Charakterystyka obecnego stanu środowiska 21.1. Wprowadzenie 21.2. Energetyka konwencjonalna 23.2.1. Paliwa naturalne, zasoby
Bardziej szczegółowoK raków 26 ma rca 2011 r.
K raków 26 ma rca 2011 r. Zadania do ćwiczeń z Podstaw Fizyki na dzień 1 kwietnia 2011 r. r. dla Grupy II Zadanie 1. 1 kg/s pary wo dne j o ciśnieniu 150 atm i temperaturze 342 0 C wpada do t urbiny z
Bardziej szczegółowoProjekt Inżynier mechanik zawód z przyszłością współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Zajęcia wyrównawcze z fizyki -Zestaw 4 -eoria ermodynamika Równanie stanu gazu doskonałego Izoprzemiany gazowe Energia wewnętrzna gazu doskonałego Praca i ciepło w przemianach gazowych Silniki cieplne
Bardziej szczegółowoMateriał powtórzeniowy do sprawdzianu - reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne, szybkość reakcji chemicznych
Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu - reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne, szybkość reakcji chemicznych I. Reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne 1. Układ i otoczenie Układ - ogół substancji
Bardziej szczegółowoEkonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce
Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce Janusz Kotowicz W1 Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechnika Częstochowska Układ prezentacji wykładów W1,W2,W3 1. Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoCzęść 3. Magazynowanie energii. Akumulatory Układy ładowania
Część 3 Magazynowanie energii Akumulatory Układy ładowania Technologie akumulatorów Najszersze zastosowanie w dużych systemach fotowoltaicznych znajdują akumulatory kwasowo-ołowiowe (lead-acid batteries)
Bardziej szczegółowoDoświadczenie B O Y L E
Wprowadzenie teoretyczne Doświadczenie Równanie Clapeyrona opisuje gaz doskonały. Z dobrym przybliżeniem opisuje także gazy rzeczywiste rozrzedzone. p V = n R T Z równania Clapeyrona wynika prawo Boyle'a-Mario
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM Z PROEKOLOGICZNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ODNAWIALNEJ
VIII-EW ELEKTROWNIA WIATROWA LABORATORIUM Z PROEKOLOGICZNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ODNAWIALNEJ Katedra Aparatury i Maszynoznawstwa Chemicznego Instrukcja ćwiczenia nr 8. EW 1 8 EW WYZNACZENIE ZAKRESU PRACY I
Bardziej szczegółowoPodstawy elektrochemii
Podstawy elektrochemii Elektrochemia bada procesy zachodzące na granicy elektrolit - elektroda Elektrony można wyciągnąć z elektrody bądź budując celkę elektrochemiczną, bądź dodając akceptor (np. kwas).
Bardziej szczegółowo