GALERIA ŻYCIA CODZIENNEGO

Transkrypt

1 GALERIA ŻYCIA CODZIENNEGO przy Gimnazjum im. Królowej Jadwigi w Brzostku GALERIA ŻYCIA CODZIENNEGO powstała w 2003 roku po wielomiesięcznych przygotowaniach związanych z gromadzeniem i wyborem eksponatów. W ciągu następnych lat izba muzealna była systematycznie wzbogacana o nowe starocie. Impulsem, który spowodował rozwój naszej galerii było przystąpienie naszej szkoły do programu Ślady przeszłości uczniowie adoptują zabytki. Celem realizowanego projektu jest ocalenie od zniszczenia i zapomnienia starych przedmiotów i narzędzi, z których korzystali kiedyś mieszkańcy Ziemi Brzosteckiej. Dzięki zaangażowaniu młodzieży pozyskaliśmy dużą liczbę eksponatów, które utraciły juz swoje użytkowe znaczenie. Są tez takie, których niektórzy mieszkańcy naszej miejscowości używają do dzisiaj. BRZOSTEK 2007

2 Eksponaty zostały pogrupowane zgodnie z ich przeznaczeniem lub sposobem wykonania. Przy każdym ze stanowisk zamieszczono krótki opis tradycyjnego rzemiosła wiejskiego związanego z danymi przedmiotami. KOWALSTWO Kowalstwo jest rzemiosłem nierozerwalnie związanym z końmi. Zawsze było związane z obróbką metali na gorąco przy pomocy młota i kowadła. Działalność kowalstwa wiejskiego ograniczała się do usług dla rolnictwa i wykonywania prostych narzędzi. KOŁA DREWNIANE Koło drewniane - część wozu drabiniastego; wykonane przez kołodzieja, trafiała do kowala, który dopasowywał metalową obręcz (koło było trwalsze, nie ulegało tak szybko zniszczeniu na kamienistych drogach). Zaś wozem drabiniastym zwożono z pola m.in. snopy zboża, siano. Orczyk - drewniany drążek przyczepiony do orczycy lub bezpośrednio do narzędzia rolniczego albo wozu; służył do zakładania łańcuchów, pasów lub postronków od uprzęży. Drewnianą część orczyka wykonywał sam gospodarz, metalowe okucia dorabiał kowal. ORCZYK

3 Kolejną grupę eksponatów stanowi wyposażenie warsztatu szewskiego SZEWSTWO Szewstwo, rzemiosło zajmujące się wyrobem i naprawą obuwia. Wśród zgromadzonych przez nas eksponatów znajdują się gwoździe szewskie, kopyta, szydła i dratew. Tkactwo traktowane było jako umiejętność, którą wykazywały się kobiety prawie w każdym domu. Występowało ono jeszcze po 1945 r. Wyrabiano wówczas płótno, kilimy, narzuty, chodniki itp. Do obróbki lnu stosowano m. in. międlice i tarlice. Bednarstwo - dział rzemiosła zajmujący się wytwarzaniem naczyń drewnianych techniką klepkową: beczek, kadzi, balii, maselnic, dzieży i łopat do chleba, konewek, wiader, cebrzyków, wanienek, kufli. Bednarz wyrabiał naczynia z drewna sosnowego, świerkowego, olszowego, lipowego, dębowego. Międlice służyły do łamania zdrewnianych łodyg dla łatwiejszego oddzielenia włókna. Miały one formę drewnianych nożyc, składających się z dwóch części: dolnej, w której wycięta była podłużna szpara i górnej, w kształcie drewnianego miecza. MIĘDLICE MASELNICA Maselnica składała się z dwóch głównych części, mających kształt ściętych stożków. Ponadto wewnątrz masielnicy znajdowała się okrągła deseczka (bijak) z otworkami, osadzony na kulasie (długim kiju), który przechodzi przez łeb (okrągły kawałek drewna z otworem).

4 NARZĘDZIA ROLNICZE W gospodarstwach chłopskich w XIX w. używano narzędzi, które pod względem formy i kształtu powstały jeszcze za czasów feudalnych. Narzędzia te wykonywali na własny użytek sami chłopi lub ich zdolniejsi sąsiedzi. Podstawowym surowcem było drewno. Samorodne formy narzędzi były trwalsze i mocniejsze. Spotykamy narzędzia duże, jak radła, sochy, pługi, brony i mniejsze, prostsze, które znajdują się w naszej galerii - widły, motyki, cepy, sierpy. SIERP Sierp - najstarsze z ręcznych narzędzi rolniczych, które człowiek wymyślił specjalnie do prac żniwnych. Zbudowane jest z ostrza o mocno zakrzywionym kształcie, będącym wydatnym fragmentem obwodu koła lub elipsy. Część tnąca położona jest od wnętrza łuku. MOTYKA I KOSA Kosa - narzędzie rolnicze, składające się z długiego (0,6-0,8 m) wygiętego noża zamocowanego na długim (ok. 1,6-2,0 m) drzewcu. Ostrze noża znajduje się po wewnętrznej stronie wygięcia - forma taka ułatwia zagarnianie i ścinanie trawy, zielonek lub zbóż (zwłaszcza jarych). Czasami długie drzewce kosy (zwane kosiskiem lub kosidłem) bywa dodatkowo zaopatrzone w jeden lub dwa krótkie uchwyty, zamocowane prostopadle do długiego drzewca.

5 WYPOSAŻENIE DOMU CHŁOPSKIEGO Gospodynie do przetwarzania i przygotowywania posiłków posługiwały się wieloma drobnymi sprzętami, które znajdowały się w każdej chacie. Były to różnorodne misy, garnki i dzbanki gliniane, cedzaki, wiadra, dzieże, kopańki, także łopaty do czerpania mąki, duże stępki do wyrabiania kasz i małe do rozdrabniania ziół, przypraw, pieprzu, jałowca, ucieracze do ciasta, wałki do ciasta, makutry do kręcenia maku, łyżki i czerpaki do nalewania, tłuczki drewniane do mięsa, praski do wyciskania sera, szatkownice do kapusty, sagany, garnki żeliwne, brytfanny do mięsa kupowane przeważnie na jarmarkach. W wiejskim gospodarstwie domowym dość często używane były sita i przetaki. Służyły do przesiewania np. zboża lub mąki. Sitarstwo, to wykonywanie sit SITARSTWO i przetaków przez wyspecjalizowaną grupę sitarzy. Tkaniem sit zajmowały się głównie kobiety. Mężczyźni przygotowywali łuby oprawiali siatki i zajmowali się handlem wędrując po targach. Obecnie można tak jak kiedyś kupić przetaki na targu czy jarmarku ale są one już zupełnie inaczej wykonane. Obręcz z cylindrycznie wygiętego dartego łubu została zastąpiona łubem brzozowym lub osikowym bądź pasmami sklejki, a siatkę dawniej z włosia lub łyka lipowego wykonuje się obecnie z siatki stalowej lub nylonowej. Do wypieku chleba używano: dzieży z zakwasem, drewnianych koryt, niecek (zwanych też kopańkami), w których zarabiano ciasto, łopaty do wsadzania bochenków do pieca chlebowego oraz kosiora do wygarniania żaru i popiołu.

6 ŻARNA Żarna - Dawne urządzenie do mielenia ziarna, głównie na mąkę. Składały się z dwóch dopasowanych okrągłych kamieni, tzw. żarnowów. Na spodnim, nieruchomym tzw. leżaku spoczywał ruchomy, górny tzw. biegun, obracany ręcznie wokół drewnianej osi. Ziarno między kamieniami ulegało roztarciu na mąkę. ŻELAZKO Żelazko - w XIX wieku pojawiły się puste w środku żelazka, które wypełniano gorącą wodą lub tzw. duszą. Duszą nazywano metalowy, rozgrzewany w palenisku lub piecu klocek umieszczany w środku żelazka. MASZYNA DO SZYCIA Maszyna do szycia to urządzenie zaprojektowane do łączenia kawałków elastycznych materiałów za pomocą nici poprzez utworzenie szwu.

7 W naszej galerii znajdują się również militaria z czasów II wojny światowej: manierki, hełm, łuski po nabojach, odznaczenia wojskowe. Na szczególną uwagę zasługuje bluza munduru żołnierza II Korpusu Polskiego. Należała ona do Zdzisława Niegorzkiego, który odbył kampanię wojenną przez Rumunię, Jugosławię, Palestynę, Afrykę Północną, Sycylię, Włochy (zdobywał Monte Cassino) i Francję. Do kraju wrócił w roku 1947 przez Wielką Brytanię.

8 Obok narzędzi rolniczych, sprzętu gospodarstwa domowego, wyposażenia domu chłopskiego, w naszej izbie znajdują się monety i banknoty, które już wyszły z użycia, kartki żywnościowe z okresu stanu wojennego, wiele starych dokumentów, fotografii itp. GALERIA ŻYCIA CODZIENNEGO Realizacja projektu przyczyniła się do odtworzenia życia codziennego mieszkańców Brzostku, a także umożliwiła uratowanie wartości historycznej i artystycznej eksponatów. Folder GALERIA ŻYCIA CODZIENNEGO Zdjęcia i opracowanie merytoryczne - Andrzej Szot Zdjęcia i skład komputerowy - Paweł Batycki copyright by Gimnazjum w Brzostku Druk - Mała Poligrafia Redymptorystów w Tuchowie